ශ්‍රී ලංකාවෙහි පාර්ලිමේන්තුවෙහි කථානායකවරයා
ශ්‍රී ලංකා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සමාජවාදී ජනරජයේ පාර්ලිමේන්තුවේ කථානායකවරයා ශ්‍රී ලංකාවේ පාර්ලිමේන්තුවෙහි මුලසුන හොබවන පුද්ගලයා වෙයි. බ්‍රිතාන්‍ය වෙස්ට්මිනිස්ටර් පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමය මත පදනම් වූ සභාවේ ක්‍රියාකාරිත්වය සම්බන්ධයෙන් කථානායකවරයා වැදගත් කාර්යයන් ගණනාවක් ඉටු කරයි. කථානායකවරයා ශ්‍රී ලංකාවේ ජනාධිපති අනුප්‍රාප්තික පෙළේ අග්‍රාමාත්‍යවරයාට පසුව දෙවැනියා වේ.[3]
| ශ්‍රී ලංකා පාර්ලිමේන්තු කථානායක
இலங்கை நாடாளுமன்ற சபாநாயகர் Speaker of the Parliament of Sri Lanka | |
|---|---|
 ශ්‍රී ලංකා ප්‍රජාතාන්ත්‍රික සමාජවාදී ජනරජයේ නිල ලාංඡනය | |
 | |
| ශෛලීය | ගරු කථානායක |
| නිවහන | කථානායක නිවහන, ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර කෝට්ටේ |
| පත් කරන්නා | ශ්‍රී ලංකාවේ පාර්ලිමේන්තුව |
| සංස්ථාපන ලිඛිතය | ශ්‍රී ලංකා ප්‍රජාතාන්ත්‍රික සමාජවාදී ජනරජයේ ව්‍යවස්ථාව |
| සමාරම්භක දරන්නා | ඒ.එෆ්. මොලමුරේ |
| සංස්ථාපනය | 7 ජූලි 1931 (ලංකා රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාවේ කථානායක ලෙස) |
| සන්තතිය | අනුප්‍රාප්තික ජනාධිපති රේඛාවින් දෙවැන්න |
| නියෝජ්‍ය | පාර්ලිමේන්තුවේ නියෝජ්‍ය කථානායක |
| වැටුප | රුපියල් 822,000 වාර්ශිකව[1][2] |
| වෙබ් අඩවිය | parliament.lk/ |
මූලාරම්භය
සංස්කරණය1931 දී ඩොනමෝර් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව යටතේ ලංකා රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාව පිහිටුවන ලද අතර, එහි දී ව්‍යවස්ථාදායක මණ්ඩලයක කථානායකවරයෙකුගේ ප්‍රථම කාර්යාලය රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාවේ කථානායකවරයා ලෙස නිර්මාණය කරන ලදී.
1947 දී සෝල්බරි කොමිසමේ නිර්දේශ අනුව රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාව විසුරුවා හැර ඉහළ මන්ත්‍රී මණ්ඩලයක්, සෙනෙට් සභාවක් සහ නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයක් සහිත පාර්ලිමේන්තුවක් වෙස්ට්මිනිස්ටර් ආකෘතියට පත් කරන ලදී. සෙනෙට් සභාවේ සභාපතිවරයාගේ ප්‍රධානියා සෙනෙට් සභාවේ ප්‍රධානියා බවට පත් වෙද්දී, නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ කථානායකවරයා නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සභාපතිවරයා බවට පත් විය. කථානායක කාර්යාලය, දැනට පවතින පරිදි, 1947 දී පිහිටුවන ලද අතර, 1948 පෙබරවාරි 4 වන දින ලංකාවේ පළමු පාර්ලිමේන්තුව විවෘත කිරීම, නිදහස ලබා දීම සහ ලංකා ඩොමීනියන් පිහිටුවීමත් සමඟ ය.
යුතුකම් සහ බලතල
සංස්කරණයකථානායකවරයා සභාවේ විවාදවල මුලසුන හොබවන අතර, කතා කළ හැක්කේ කුමන මන්ත්‍රීවරුන්ද යන්න තීරණය කරයි. විවාදයේදී පිළිවෙලක් පවත්වාගෙන යාමේ වගකීම කථානායකවරයා සතු වන අතර, සභා නීති කඩ කරන මන්ත්‍රීවරුන්ට දඬුවම් කළ හැකිය. කථානායකවරයා දැඩි ලෙස නිර්පාක්ෂිකව සිටින අතර, ඔහුගේ ධූර කාලය සඳහා ධූරයේ වැඩ භාර ගන්නා විට ඔහුගේ හෝ ඇයගේ හිටපු දේශපාලන පක්ෂය සමඟ ඇති සියලු සම්බන්ධකම් අත්හරියි. කථානායකවරයා විවාදයට හෝ ඡන්දයකට සහභාගි වන්නේ නැත (සම්බන්ධතා බිඳ දැමීමට හැර). සභාවේ මුලසුන දැරීමට අදාළ රාජකාරිවලට අමතරව, කථානායකවරයා පරිපාලන හා ක්‍රියා පටිපාටිමය කාර්යයන් ද ඉටු කරන අතර, මැතිවරණ කොට්ඨාශ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරයෙකු ලෙස (පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරයෙකු ලෙස) රැඳී සිටියි. කථානායකවරයා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවේ සභාපතිවරයා වනු ඇත. කථානායකවරයාට ජනාධිපතිවරයාගේ ඉල්ලා අස්වීම පිළිගත හැකිය. අග්‍රවිනිශ්චයකාරවරයා කථානායකවරයා සමඟ සාකච්ඡා කර ජනාධිපතිවරයාට බලතල, යුතුකම් සහ කාර්යයන් ක්‍රියාත්මක කිරීමට, ඉටු කිරීමට සහ ඉටු කිරීමට තාවකාලිකව නොහැකි බව තීරණය කළ හැකි අතර අගමැතිවරයා වැඩ බලන ජනාධිපතිවරයා ලෙස පත් කළ හැකිය.[3]
පත්වීම
සංස්කරණයආණ්ඩුක්රම ව්‍යවස්ථාවේ 64 වැනි ව්‍යවස්ථාව අනුව, මහ මැතිවරණයකින් පසු පාර්ලිමේන්තුව ප්‍රථම වරට රැස් වූ විට, කථානායක, නියෝජ්‍ය කථානායක සහ කාරක සභා සභාපති (නියෝජ්‍ය කථානායක ලෙස සරලව හැඳින්වෙන) සහ නියෝජ්‍ය කාරක සභා සභාපති ලෙස කටයුතු කිරීම සඳහා මන්ත්‍රීවරුන් තිදෙනෙකු තෝරා පත් කර ගනු ඇත. කථානායකවරයා සිය ධූරයෙන් ඉවත් වන්නේ ඔහු සිය ඉල්ලා අස්වීම ජනාධිපතිවරයා වෙත ඉදිරිපත් කළහොත් හෝ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී ධූරයෙන් ඉවත් වුවහොත් හෝ පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හරින විට පමණි.[3]
නියෝජිතයන්
සංස්කරණයකථානායකවරයාට නියෝජ්‍ය මන්ත්‍රීවරුන් දෙදෙනෙකුගේ සහය හිමිවන අතර ඔවුන් සියල්ලන්ම සභාව විසින් තෝරා පත් කර ගනු ලැබේ. ඒ නියෝජ්‍ය කථානායක සහ නියෝජ්‍ය කාරක සභා සභාපතිවරයායි. කථානායකවරයා නොමැති අවස්ථාවක, නියෝජ්‍ය කථානායකවරයා හෝ ඔවුන් නොමැති අවස්ථාවක නියෝජ්‍ය කාරක සභා සභාපතිවරයා, පාර්ලිමේන්තු රැස්වීම්වල මුලසුන දැරිය යුතුය. ඔවුන්ගෙන් කිසිවෙක් නොපැමිණෙන්නේ නම්, රැස්වීම සඳහා පාර්ලිමේන්තුව විසින් තේරී පත් වූ මන්ත්‍රීවරයෙකු පාර්ලිමේන්තු රැස්වීමේ මුලසුන හොබවනු ඇත.[3]
ප්‍රමුඛතාවය, වැටුප, පදිංචිය සහ වරප්‍රසාද
සංස්කරණය
කථානායකවරයා ශ්‍රී ලංකාවේ තුන්වැනි ඉහළම නිලධාරියා වේ. වර්තමානයේ කථානායකවරයා ජනාධිපති සහ අගමැතිට පසුව ප්‍රමුඛතා අනුපිළිවෙලට ශ්‍රේණිගත කරයි. 1948 සිට 1971 දක්වා (සෙනෙට් සභාව අහෝසි වූ විට) කථානායකවරයා අග්‍රාණ්ඩුකාරවරයා, අගමැති, අගවිනිසුරු සහ සෙනෙට් සභාවේ සභාපතිවරයාට පසුව ප්‍රමුඛතාවයේ පස්වන ස්ථානයට පත්විය. 1971 සිට 1978 දක්වා කථානායකවරයා අග්‍රාණ්ඩුකාරවරයා/ ජනාධිපතිවරයා, අගමැතිවරයා සහ අගවිනිසුරුවරයාට පසුව ප්‍රමුඛතාවයේ සිව්වන ස්ථානයට පත්විය. 1978 ජනරජ ව්‍යවස්ථාවේ දෙවන සංශෝධනයෙන් පසු, කථානායකවරයා ජනාධිපති අනුප්‍රාප්තික රේඛාවේ දෙවන ස්ථානයට පත් කරන ලදී; කථානායකවරයා තම වත්මන් තනතුර ලබා ගත්තේ ප්‍රමුඛ අනුපිළිවෙල අනුවය.[3]
2016 දී කථානායකවරයාට මසකට ශ්‍රී ලංකා රුපියල් 68,500 ක වැටුපක් සහ මන්ත්‍රීවරයෙකුගේ අනෙකුත් හිමිකම් ලැබිණි.[4] මීට අමතරව, කථානායකවරයාට කථානායකවරයාගේ නිවස භාවිතා කළ හැකි අතර පාර්ලිමේන්තු ලේකම් කාර්යාලය විසින් සකසන ලද ප්‍රවාහනය සහ ආරක්ෂාව සඳහා හිමිකම් ඇත. පාර්ලිමේන්තුවේ සෑම රැස්වීමකදීම, කථානායකවරයා (හෝ මුලසුන හොබවන නිලධාරියා) පාර්ලිමේන්තුවේ අධිකාරය සංකේතවත් කරන චාරිත්‍රානුකූල සෙංකෝලය රැගෙන වේත්‍රධාරීවරයාගෙන් පසු පෙරහැරකින් සභා ගර්භය වෙත ගමන් කරයි. වේත්‍රධාරී වෙනත් අවස්ථාවල කථානායකවරයාට පැමිණේ. කථානායකවරයාගේ කාර්යාලය පාර්ලිමේන්තු සංකීර්ණයේ ඇති අතර පාර්ලිමේන්තුවේ පරිපාලන කටයුතු භාරව සිටින පාර්ලිමේන්තු මහලේකම්වරයා කථානායකවරයාට වාර්තා කරයි.[3]
නිල ඇඳුම
සංස්කරණය
චාරිත්‍රානුකූල රැස්වීම්වලදී හෝ අවස්ථාවන්හිදී, කථානායකවරයා රන් ලේස්වලින් කැපූ කළු බුරුත දමස්ක් ඇඳුමක්, වැලපෙන රොසෙටා ('විග් බෑග්' ලෙසද හැඳින්වේ) සහ සම්පූර්ණ පතුල සහිත විග් සහිත ගෙම්බන් පැළඳ සිටී. සාමාන්‍ය සභා රැස්වීම් දිනවලදී කථානායකවරයා විග් එක නොමැතිව හෝ ඇතැම් අවස්ථාවලදී නිල ඇඳුමෙන් තොරව සිවුර සහ රොසෙටා පමණක් පැළඳ සිටී. පාර්ලිමේන්තුවේ කථානායකවරයාගේ නිල ඇඳුමෙන් මෙම පිළිවෙත අනුගමනය කරන ලදී.
ශ්‍රී ලංකා පාර්ලිමේන්තුවේ කථානායකවරුන්
සංස්කරණය- පක්ෂ
ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය එක්සත් ජාතික පක්ෂය ශ්‍රී ලංකා පොදුජන පෙරමුණ ජාතික ජන බලවේගය ස්වාධීන බ්‍රිතාන්‍ය ලංකාවේ ආණ්ඩුකාරවරු
| නම | ඡායාරූපය | පක්ෂය | ධුර කාලය | ආණ්ඩුවේ ප්‍රධානි | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාවේ කතානායකවරුන් (1931–1947) | ||||||
| ඒ.එෆ්. මොලමුරේ | එක්සත් ජාතික පක්ෂය | 7 ජූලි 1931 - 10 දෙසැම්බර් 1934 | ග්‍රේම් තොම්සන් ෆ්‍රැන්සිස් ග්‍රේම් ටිරල් රෙජිනෝල්ඩ් එඩ්වඩ් ස්ටබ්ස් | |||
| එෆ්.ඒ. ඔබේසේකර | ස්වාධීන | 11 දෙසැම්බර් 1934 - 7 දෙසැම්බර් 1935 | රෙජිනෝල්ඩ් එඩ්වඩ් ස්ටබ්ස් | |||
| වෛතිලිංගම් දුරෙයිස්වාමි | 
|
ස්වාධීන | 17 මාර්තු 1936 - 4 ජූලි 1947 | රෙජිනෝල්ඩ් එඩ්වඩ් ස්ටබ්ස් මැක්ස්වෙල් මැක්ලගන් වෙඩර්බර්න් ඇන්ඩෲ කැල්ඩෙකොට් හෙන්රි මොන්ක්-මේසන් මුවර් | ||
| නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ කථානායකවරුන් (1947–1972) | ||||||
| ඒ.එෆ්. මොලමුරේ | එක්සත් ජාතික පක්ෂය | 14 ඔක්තෝබර් 1947 - 25 ජනවාරි 1951 | හෙන්රි මොන්ක්-මේසන් මුවර් ඩී.එස්. සේනානායක | |||
| ඇල්බට් පීරිස් | එක්සත් ජාතික පක්ෂය | 13 පෙබරවාරි 1951 - 18 පෙබරවාරි 1956 | ඩී.එස්. සේනානායක ඩඩ්ලි සේනානායක ජෝන් කොතලාවල | |||
| අමීඩ් උසේන් ෂෙයික් ඉස්මයිල් | ස්වාධීන | 19 අප්‍රේල් 1956 - 5 දෙසැම්බර් 1959 | ජෝන් කොතලාවල සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායක විජයානන්ද දහනායක | |||
| ඩිංගිරි බණ්ඩා සුබසිංහ | ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය | 30 මාර්තු 1960 - 23 අප්‍රේල් 1960 | ඩඩ්ලි සේනානායක | |||
| ආර්. එස්. බෙල්බෝල | ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය | 5 අගෝස්තු 1960 - 24 ජනවාරි 1964 | සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායක | |||
| යූ. ප්‍රනාන්දු | ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය | 24 ජනවාරි 1964 - 17 දෙසැම්බර් 1964 | ||||
| ඇල්බට් පීරිස් | එක්සත් ජාතික පක්ෂය | 5 අප්‍රේල් 1965 - 21 සැප්තැම්බර් 1967 | ඩඩ්ලි සේනානායක | |||
| චාලි කොරියා | එක්සත් ජාතික පක්ෂය | 27 සැප්තැම්බර් 1967 - 25 මාර්තු 1970 | ||||
| ස්ටැන්ලි තිලකරත්න | ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය | 7 ජූනි 1970 - 22 මැයි 1972 | සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායක | |||
| ජාතික රාජ්‍ය සභාවේ කථානායකවරුන් (1972–1978) | ||||||
| ස්ටැන්ලි තිලකරත්න | ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය | 22 මැයි 1972 - 18 මැයි 1977 | සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායක | |||
| ආනන්දතිස්ස ද අල්විස් | එක්සත් ජාතික පක්ෂය | 4 අගෝස්තු 1977 - 7 සැප්තැම්බර් 1978 | ජූනියස් රිචඩ් ජයවර්ධන | |||
| ශ්‍රී ලංකා පාර්ලිමේන්තුවේ කථානායකවරුන් (1978–වර්තමානය) | ||||||
| ආනන්දතිස්ස ද අල්විස් | එක්සත් ජාතික පක්ෂය | 7 සැප්තැම්බර් 1978 - 13 සැප්තැම්බර් 1978 | ජූනියස් රිචඩ් ජයවර්ධන | |||
| බාකීර් මාකාර් | එක්සත් ජාතික පක්ෂය | 21 සැප්තැම්බර් 1978 - 30 අගෝස්තු 1983 | ||||
| ඊ.එල්. සේනානායක | 
|
එක්සත් ජාතික පක්ෂය | 6 සැප්තැම්බර් 1983 - 20 දෙසැම්බර් 1988 | |||
| එම්. එච්. මොහොමඩ් | එක්සත් ජාතික පක්ෂය | 9 මාර්තු 1989 - 24 ජූනි 1994 | රණසිංහ ප්‍රේමදාස ඩිංගිරි බණ්ඩා විජේතුංග | |||
| කිරි බණ්ඩා රත්නායක | ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය | 25 අගෝස්තු 1994 - 10 ඔක්තෝබර් 2000 | ඩිංගිරි බණ්ඩා විජේතුංග චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක කුමාරතුංග | |||
| අනුර බණ්ඩාරනායක | 
|
එක්සත් ජාතික පක්ෂය | 18 ඔක්තෝබර් 2000 - 10 ඔක්තෝබර් 2001 | චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක කුමාරතුංග | ||
| එම්. ජෝසප් මයිකල් පෙරේරා | එක්සත් ජාතික පක්ෂය | 19 දෙසැම්බර් 2001 - 7 පෙබරවාරි 2004 | ||||
| වි. ජ. මු. ලොකුබණ්ඩාර | 
|
එක්සත් ජාතික පක්ෂය | 22 අප්‍රේල් 2004 - 8 අප්‍රේල් 2010 | චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක කුමාරතුංග මහින්ද රාජපක්ෂ | ||
| චමල් රාජපක්ෂ | 
|
ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය | 22 අප්‍රේල් 2010 - 26 ජූනි 2015 | මහින්ද රාජපක්ෂ මෛත්‍රීපාල සිරිසේන | ||
| කරු ජයසූරිය | 
|
එක්සත් ජාතික පක්ෂය | 01 සැප්තැම්බර් 2015 – 03 මාර්තු 2020 | මෛත්‍රීපාල සිරිසේන ගෝඨාභය රාජපක්ෂ | ||
| මහින්ද යාපා අබේවර්ධන | 
|
ශ්‍රී ලංකා පොදුජන පෙරමුණ | 20 අගෝස්තු 2020 - 24 සැප්තැම්බර් 2024 | ගෝඨාභය රාජපක්ෂ රනිල් වික්‍රමසිංහ | ||
| අශෝක රන්වල | ජාතික ජන බලවේගය | 21 නොවැම්බර් 2024 - වර්තමානය | අනුර කුමාර දිසානායක | |||
මූලාශ්‍ර
සංස්කරණය- ^ Thomas, Kris (21 November 2016). "Of Ministers' Salaries And Parliamentary Perks". Roar.lk. සම්ප්‍රවේශය 30 August 2017.
- ^ Thomas, Kavindya Chris (20 November 2016). "Do MPs get fat salaries?". Ceylontoday.lk. Ceylon Today. 30 August 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 August 2017.
- ^ a b c d e f ශ්‍රී ලංකා ප්‍රජාතාන්ත්‍රික සමාජවාදී ජනරජයේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව
- ^ Of Ministers’ Salaries And Parliamentary Perks