ශ්‍රී ලංකාවේ ජනාධිපති
ශ්‍රී ලංකාවේ ජනාධිපතිවරයා (ඉංග්‍රීසි: President of the Democratic Socialist Republic of Sri Lanka ප්‍රසිඩන්ට් ඔෆ් ද ඩිමොක්ට්‍රටික් සෝෂලිස්ට් රිපබ්ලික් ඔෆ් ශ්‍රී ලංකා; දෙමළ: இலங்கை ஜனநாயக சோசலிசக் குடியரசின் ஜனாதிபதி “ඉලංගෙයි යෙනනායක සෙයාසලිස කුඩියරස ජනාධිපති“) යනු ශ්‍රී ලංකා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සමාජවාදී ජනරජයේ රාජ්‍ය නායකයා සහ රජයේ ප්‍රධානියා වේ. ජනාධිපතිවරයා යුනියන් ආන්ඩුවේ ප්‍රධාන විධායකයා වන අතර ශ්‍රී ලංකා සන්නද්ධ හමුදාවල සේනාධිනායකයා වේ.[1] පෙර ජනාධිපති කාර්යාලවල බලතල, කාර්යයන් සහ රාජකාරි, අග්‍රාමාත්‍යවරයා සහ ශ්‍රී ලංකා රජය සමඟ ඇති සබඳතාවලට අමතරව, කාර්යාලය පිහිටුවීමේ සිට විවිධ ව්‍යවස්ථාමය ලියකියවිලි සමඟ කාලයත් සමඟ වෙනස් විය. ජනාධිපතිවරයා විසින් ශ්‍රී ලංකාවේ අගමැතිවරයා පත් කරයි.
| ශ්‍රී ලංකා ජනාධිපති | |
|---|---|
 | |
 | |
| ශෛලීය | ගරු (අවිධිමත්) උත්තමයා අතිගරු (විධිමත් සහ රාජ්යතාන්ත්රික) |
| මෙහි සාමාජිකයෙකි | කැබිනට් මණ්ඩලය ජාතික ආරක්ෂක මණ්ඩලය |
| නිවහන | ජනාධිපති මන්දිරය |
| ආසනය | කොළඹ |
| නාම යෝජකයා | ශ්‍රී ලාංකීය පුරවැසියන් |
| පත් කරන්නා | පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ බහුතර මනාපයෙන් |
| ධූර කාල ප්‍රමාණය | වසර පහකි, එක් වරක් යළි තරග කල හැකිය |
| සංස්ථාපන ලිඛිතය | ශ්‍රී ලංකා ප්‍රජාතාන්ත්‍රික සමාජවාදී ජනරජයේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව |
| සමාරම්භක දරන්නා | විලියම් ගොපල්ලව |
| සංස්ථාපනය | 22 මැයි 1972 |
| සන්තතිය | ශ්‍රී ලංකා ජනාධිපති අනුප්‍රාප්තික රේඛාව |
| නියෝජ්‍ය | අග්‍රාමාත්‍ය |
| වැටුප | LKR 1,170,000 annually (2016) (≈ $ 7,640) |
| වෙබ් අඩවිය | ජනාධිපති ජනකාධිපති ලේකම් කාර්යාලය |
.png)
2024 ශ්‍රී ලංකා ජනාධිපතිවරණයේ පළමු සහ දෙවන ගණන් බැලීමෙන් පසු අනුර කුමාර දිසානායක ජයග්‍රාහකයා ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී.[2][3]
ඉතිහාසය
1947 ලංකා නිදහස් පනත සහ 1947 කවුන්සිලයේ ලංකා (ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සහ ස්වාධීනත්වය) නියෝග වලින් සමන්විත වූ සෝල්බරි ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව යටතේ, ලංකාව (එවකට ශ්‍රී ලංකාව හැඳින්වූයේ) වෙස්ට්මිනිස්ටර් පාර්ලිමේන්තු ආණ්ඩු ක්‍රමයක් සහිත ව්‍යවස්ථාපිත රාජාණ්ඩුවක් බවට පත් විය. ලංකාවේ රජතුමා රාජ්‍ය නායකයා ලෙස කටයුතු කළ අතර අග්‍රාණ්ඩුකාරවරයා නියෝජනය කරන අතර අග්‍රාමාත්‍යවරයා රජයේ ප්‍රධානියා ලෙස කටයුතු කළේ ය. අග්‍රාණ්ඩුකාරවරයා විසින් බ්‍රිතාන්‍ය ලංකාවේ ආණ්ඩුකාර තනතුර ප්‍රතිස්ථාපනය කරන ලද අතර, ඔහු මීට පෙර 1815 සිට සමස්ත දිවයිනම විධායක පාලනය ක්‍රියාත්මක කරන ලදී.[4]
1972 දී නව ජනරජ ව්‍යවස්ථාව මගින් ශ්‍රී ලංකාව ජනරජයක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර ශ්‍රී ලංකාව තවදුරටත් ව්‍යවස්ථාපිත රාජාණ්ඩුවක් නොවීය. ආණ්ඩුකාරවරයා වෙනුවට ශ්‍රී ලංකාවේ ජනාධිපති කාර්යාලය පිහිටුවන ලදී. ජනාධිපතිවරයා බොහෝ දුරට චාරිත්‍රානුකූල රාජ්‍ය නායකයෙකු වූ අතර සැබෑ බලය අගමැති වෙත පැවරී ඇත.[5]
1978 දී, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ දෙවන සංශෝධනය වෙස්ට්මිනිස්ටර් ක්‍රමයේ සිට වඩාත් අර්ධ-ජනාධිපති ක්‍රමයක් දක්වා මාරු විය. ධූර කාලය ප්‍රංශ ජනාධිපති ධුරයට සමීපව ආදර්ශයට ගත් විධායක තනතුරක් බවට පත් වූ අතර, දැන් රාජ්‍ය නායකයා සහ රජයේ ප්‍රධානියා වන අතර දිගු කාලීන සහ පාර්ලිමේන්තුවෙන් ස්වාධීන විය. ත්‍රිවිධ හමුදාවේ ප්‍රධානියා, අමාත්‍ය මණ්ඩලයේ ප්‍රධානියා, පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමට සහ කැඳවීමට ජනාධිපතිවරයාට බලය ඇත. අග්‍රාමාත්‍යවරයා ජනාධිපතිවරයාගේ සහකාර සහ නියෝජ්‍ය සහ ජනාධිපතිවරයාගේ අනුප්‍රාප්තිකයා ලෙසද කටයුතු කරනු ඇත.[6]
2001 දී ඉදිරිපත් කරන ලද 17 වැනි ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය මඟින් ජනාධිපතිවරයාගේ ඇතැම් බලතල අඩු කරන ලදී.[7]
2010 දී අතිශය ආන්දෝලනාත්මක 18 වැනි ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය ඉදිරිපත් කළේ ජනාධිපති ධූරය සඳහා වාර දෙකක සීමාව ඉවත් කිරීම සඳහා ය. 18 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය මඟින් වත්මන් ජනාධිපතිවරයාට බහු වාර ගණනක් සේවය කිරීමට මෙන්ම පුළුල් ව්‍යවස්ථා සභාව වෙනුවට සීමිත පාර්ලිමේන්තු සභාවක් පිහිටුවීමෙන් ඔවුන්ගේ බලය වැඩි කර ගැනීමට ඉඩ සැලසිණි. මෙම සංශෝධනය ජනාධිපති මහින්ද රාජපක්ෂ විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද අතර පසුව ඔහු 2015 දී තුන්වන වරටත් ජනාධිපති ධුරය සඳහා තරඟ කළ අතර එහිදී ඔහු මෛත්‍රීපාල සිරිසේන විසින් පරාජය කරන ලදී.[8]
19 වැනි ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය මගින් 18 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය මගින් සිදු කරන ලද බොහෝ වෙනස්කම් ඉවත් කරන ලදී. වාර දෙකේ සීමාව ජනාධිපති මෛත්‍රීපාල සිරිසේන මහතා විසින් නැවත ලබා දෙන ලදී. සංශෝධනයට අනුව අමාත්‍ය ධුර සම්බන්ධයෙන් ජනාධිපතිවරයා අගමැතිවරයාගේ අදහස් විමසිය යුතු විය. එය ඕනෑම නිල පනතක් මත මූලික අයිතිවාසිකම් නඩු පැවරීමකට යටත් කිරීම මගින් ඕනෑම ජනාධිපතිවරයෙකුගේ මුක්තිය කප්පාදු කරන ලදී.[9]
2022 දී රට උග්‍ර ආර්ථික අර්බුදයකට ලක් වූ අතර එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ශ්‍රී ලංකාව පුරා රාජ්‍ය විරෝධී මහජන විරෝධතා පැන නැගුනි. විරෝධතාකරුවන් ඉල්ලා සිටියේ වත්මන් ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතා සහ ඔහුගේ රජය ඉල්ලා අස්වන ලෙසයි. ශ්‍රී ලංකා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ සංශෝධන සහ ජනාධිපතිවරයාගේ බලතල අඩු කරන ලෙසද විරෝධතාකරුවන් ඉල්ලා සිටියේය. ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතා ඉල්ලා අස්වීමෙන් පසු අගමැති රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතා පාර්ලිමේන්තුවේ ජනාධිපතිවරයා ලෙස තේරී පත් විය.
2022 ඔක්තෝම්බර් මාසයේ දී 21 වන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය ඉදිරිපත් කරන ලද්දේ විධායක ජනාධිපතිවරයා කෙරෙහි පාර්ලිමේන්තුව බල ගැන්වීමේ සැලැස්මක් ලෙස සහ ජනාධිපතිවරයාගේ සමහර බලතල සීමා කිරීම සඳහා ය. 21 වැනි සංශෝධනය යටතේ ජනාධිපතිවරයා, අමාත්‍ය මණ්ඩලය සහ ජාතික සභාව යන සියල්ලෝම පාර්ලිමේන්තුවට වගකිව යුතුය. කාරක සභා පහළොවක් සහ අධීක්ෂණ කාරක සභා ද පාර්ලිමේන්තුවට වගකියනු ලැබේ. 21 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයේ එක් ප්‍රධාන විධිවිධානයක් වන්නේ ද්විත්ව පුරවැසියන් ශ්‍රී ලංකාවේ මැතිවරණවලට තරඟ කිරීමට නුසුදුසුකම යි.[10]
තෝරා ගැනීමේ ක්‍රියාවලිය
සුදුසුකම්
ශ්‍රී ලංකා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 31 වැනි වගන්තිය ජනාධිපති ධුරය දැරීම සඳහා පහත සඳහන් සුදුසුකම් නියම කරයි.
- "පුද්ගලයා පිළිගත් දේශපාලන පක්ෂයක් හෝ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරයෙකු විසින් එවැනි තනතුරක් සඳහා අපේක්ෂකයෙකු ලෙස නම් කර ඇති පුරවැසියෙකි."
- "ජනතාව විසින් දෙවරක් ජනාධිපති ධූරයට තේරී පත් වූ කිසිවෙක් ඉන් පසුව එම තනතුරට ජනතාව විසින් තෝරා පත් කර ගැනීමට සුදුසුකම් නොලබන්නේය."
- පුද්ගලයාට දැරිය හැක්කේ ශ්‍රී ලංකාවේ පුරවැසිභාවය පමණි.
මැතිවරණය
ජනාධිපතිවරයා බලයට පත්වන්නේ වසර පහක ධුර කාලයක් සඳහා පැවැත්වෙන ජාතික ජනාධිපතිවරණයක දී ය. තේරී පත් වූ ජනාධිපතිවරයෙකුට උපරිම වාර දෙකක් සඳහා සේවය කළ හැකි අතර, සෑම වාරයක්ම තේරී පත් වූ වාරය සඳහා ප්‍රසිද්ධියේ දිවුරුම් දුන් දිනයේ සිට බලාත්මක වේ.
ශ්‍රී ලංකා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 31 (3A)(a)(i) ව්‍යවස්ථාවේ සඳහන් වන්නේ, "ජනාධිපතිවරයාට තම ප්‍රථම ධූර කාලය ආරම්භ වී වසර හතරක් ඉක්ම ගිය පසු ඕනෑම අවස්ථාවක, ප්‍රකාශය මගින් තම මැතිවරණයෙන්, දෙවන වාරයක් සඳහා නිලතල දැරීමට ජනවරමක් ඉල්ලා සිටීමේ අදහසයි." නමුත් "ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 40 වැනි වගන්තියේ විධිවිධාන යටතේ ජනාධිපති ධුරයට පත්වන තැනැත්තෙකුට ඉහත දී ඇති අයිතිය ක්‍රියාත්මක කිරීමට අයිතියක් නැත."
අනුප්‍රප්තිය හෝ පුරප්පාඩුව
ජනාධිපති ධුරයේ අනුප්‍රාප්තිය හෝ පුරප්පාඩු විය හැකි අවස්ථා කිහිපයක් යටතේ මතු විය හැකිය: මරණය හෝ නොහැකියාව, ඉල්ලා අස්වීම හෝ තනතුරෙන් ඉවත් කිරීම. ජනාධිපතිවරයාට තම රාජකාරිය ඉටු කිරීමට නොහැකි වූ විට, පාර්ලිමේන්තුව විසින් තහවුරු කරන තුරු ඔවුන්ගේ බලතල තාවකාලිකව අගමැතිවරයා වෙත පැවරේ.
ශ්‍රී ලංකා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 40 වැනි ව්‍යවස්ථාවට අනුව, "ජනාධිපතිවරයාගේ නිල කාලය අවසන් වීමට පෙර පුරප්පාඩු වුවහොත්, පාර්ලිමේන්තුව විසින් එම ධූරයට තේරී පත් වීමට සුදුසුකම් ඇති මන්ත්‍රීවරුන්ගෙන් කෙනෙකු ජනාධිපති ලෙස තෝරා පත් කර ගත යුතුය. ජනාධිපති ධූරයට පත්වන ඕනෑම පුද්ගලයෙකු අනුප්‍රාප්තිකයෙකු තෝරා පත් කර ගන්නා තෙක් ජනාධිපති ධුර කාලය අවසන් නොවන කාලය සඳහා පමණක් ධූරය දැරිය යුතුය වැඩබලන ජනාධිපති ලෙස අගමැතිතුමා විසින් නිදහස් කර ඇත."
බලතල සහ යුතුකම්
රාජකාරි
ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ විස්තර කර ඇති පරිදි ජනාධිපතිවරයාගේ රාජකාරි වන්නේ;
- ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට ගරු කිරීම සහ ආරක්‍ෂා කිරීම සහතික කිරීම;
- ජාතික සංහිඳියාව සහ ඒකාබද්ධතාවය ප්‍රවර්ධනය කිරීම;
- ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව සහ අනෙකුත් ආයතනවල නිසි ක්‍රියාකාරිත්වය සහතික කිරීම සහ පහසුකම් සැලසීම;
- මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවේ උපදෙස් මත නිදහස් හා සාධාරණ මැතිවරණ සහ ජනමත විචාරණ පැවැත්වීම සඳහා නිසි කොන්දේසි නිර්මානය කිරීම සහතික කිරීම.
චාරිත්‍රානුකූල රාජකාරි
රාජ්‍ය උත්සව, කාර්යයන් සහ රාජ්‍ය සම්මාන ප්‍රදානය කිරීමේ දී ජනාධිපතිවරයාට වැදගත් උත්සවාකාර භූමිකාවක් ඇත. නව රජයේ නිල ප්‍රතිපත්ති ප්‍රකාශය පාර්ලිමේන්තුවට ගෙනහැර දක්වමින් ජනාධිපතිවරයා විසින් පාර්ලිමේන්තුව අමතා කරන ලද සම්ප්‍රදායික රාජාසන කතාව වඩාත් කැපී පෙනෙනු ඇත.[9] නිදහස් දින සැමරුම් උත්සවය මෙන්ම අනුස්මරණ දිනය, වප් මගුල් (උත්සව සීසෑම) වැනි ජාතික උත්සව සඳහා ද නායකත්වය ලබා දී පෙරහැර සංදේශය පිළිගනු ලබන්නේ ජනාධිපතිවරයා විසිනි. ශ්‍රී ලංකා රජය වෙනුවෙන් ජාතික ගෞරව පුදනු ලබන්නේ ජනාධිපතිවරයා විසිනි. ජනාධිපතිවරයාට විදේශ තානාපතිවරුන්ගෙන් අක්තපත්‍ර ලිපියක් ලැබෙනු ඇත.
ව්‍යවස්ථාමය බලතල
ජනාධිපතිවරුන්ට ඔවුන්ගේ බලය සම්බන්ධයෙන් කුඩා සීමාවන් තිබේ. ජනාධිපතිවරයා පාර්ලිමේන්තුවට වගකිව යුතු අතර පාර්ලිමේන්තුවේ තුනෙන් දෙකක බහුතරයකින් ඔහුව දෝෂාභියෝගයට ලක් කර ඉවත් කළ හැකිය. ජනාධිපතිවරයාට යුද්ධය සහ සාමය ප්රකාශ කළ හැකිය. ඔවුන්ට රට හෝ ඕනෑම කොටසක් හදිසි තත්වයක් යටතේ තැබිය හැකි අතර, ඒ යටතේ සම්මත කරන ලද ඕනෑම නීතියක් අභිබවා යාමට සහ ව්‍යවස්ථාදායක අනුමැතියකින් තොරව ඕනෑම රෙගුලාසියක් ප්‍රකාශයට පත් කිරීමට ඔවුන්ට හැකිය. කෙසේ වෙතත් හදිසි නීතිය මාස 6කට වඩා දීර්ඝ කිරීමට පාර්ලිමේන්තු අනුමැතිය අවශ්‍ය වේ. බාහිර ආක්‍රමණයකදී, ජාතික ආරක්ෂක රාජ්‍යයක් ප්රකාශ කළ හැකි අතර, එමඟින් රජයට අසාමාන්‍ය බලතල ලබා ගත හැකිය. අසාමාන්‍ය තත්වයන් යටතේ පළාත්වල යුද නීතිය ප්රකාශ කළ හැක. තවද, දූෂණය, නිධානය සහ පාලනය කිරීමට ඇති ආබාධිත තත්ත්වයන් 3කදී ජනාධිපතිවරයාට ජාතික සහ ප්‍රාන්ත ආණ්ඩු දෙකම බලයෙන් පහ කළ හැක.
පාර්ලිමේන්තු බලතල
සෑම මාස තුනකට වරක් පාර්ලිමේන්තුවට පැමිණීමට ජනාධිපතිවරයාට අයිතියක් ඇත, නමුත් ඡන්දය ප්රකාශ කිරීමට අයිතියක් නැත. පාර්ලිමේන්තුව ඇමතීමට හෝ පණිවිඩ යැවීමට සහ පාර්ලිමේන්තුව කැඳවීමට, වාරාවසාන කිරීමට සහ විසුරුවා හැරීමට ඔවුන්ට අයිතියක් ඇත.
පරිපාලන බලතල
ජනාධිපතිවරයා විසින් අගමැති, කැබිනට් සහ කැබිනට් නොවන අමාත්‍යවරුන්, පළාත් ආණ්ඩුකාරවරුන්, රාජ්‍ය නිලධාරීන්, තානාපතිවරුන් සහ ත්‍රිවිධ හමුදාවට පත් කරන ලද නිලධාරීන් ඇතුළු බොහෝ පත්වීම් සිදු කරයි. ජනාධිපතිවරයාට ලේකම්වරුන්, නිලධාරීන් සහ කාර්ය මණ්ඩලය ද පත් කළ හැකිය.
අධිකරණ බලතල
අගවිනිසුරුවරයා, ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ විනිසුරුවරුන්, අභියාචනාධිකරණ විනිසුරුවරුන් සහ මහාධිකරණ විනිසුරුවරුන් පත්කිරීමේ සහ ඉවත් කිරීමේ බලය ජනාධිපතිවරයාට ඇත. ජනාධිපතිවරයාට සමාව දිය හැකිය. ජනාධිපතිවරයාට සිවිල් සහ අපරාධ නඩු යන දෙඅංශයෙන්ම මුක්තිය ඇත. ඕනෑම ගැටලුවක් විමර්ශනය කිරීම සඳහා ජනාධිපති විමර්ශන කොමිසමක් පත් කිරීමෙන් මහජන විමසීම් කිරීමට ජනාධිපතිවරයාට බලය ඇත.
රාජ්යතාන්ත්රික බලතල
ශ්‍රී ලංකාවේ ජනාධිපතිවරයා ජාතියේ ප්‍රධාන රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයා වේ. මෙම භූමිකාව හරහා විදේශීය නායකයින් සහ ඔවුන්ගේ රජයන් සමඟ සාකච්ඡා පැවැත්වීම සහ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික නියෝජිතයන් පත් කිරීම සඳහා ඔවුන් වගකිව යුතුය.
පත්වීම්
ජනාධිපතිවරයාට පළාත් සභාවේ ප්‍රධානියා ලෙස පළාත් ආණ්ඩුකාරවරුන් පත් කළ හැකි අතර පළාතේ ඔවුන්ගේ නියෝජිතයා ලෙස කටයුතු කළ හැකි ය. ජනාධිපතිවරයාට අවශ්‍ය උපදේශකයන් සංඛ්‍යාවක් ජනාධිපති උපදේශකයන් ලෙස පත් කළ හැකි අතර ඔවුන්ට සහාය වීම සඳහා සම්බන්ධීකරණ ලේකම්වරු ද පත් කළ හැකි ය.
ජනාධිපති නීතීඥ තනතුරට ජ්‍යෙෂ්ඨ නීතිඥවරුන් පත්කිරීමේ බලය ජනාධිපතිවරයා සතු වේ. ජනාධිපතිවරයා විසින් සන්නද්ධ හමුදාවල නිලධාරීන් ඔවුන්ගේ ආධාරක කඳවුර ලෙස මෙන්ම අමතර සහායක කඳවුර ලෙසද පත් කළ හැකිය. මීට අමතරව, ජනාධිපතිවරයා විසින් ත්‍රිවිධ හමුදාවේ වෛද්‍ය නිලධාරීන් ජනාධිපතිවරයාගේ ගෞරවනීය වෛද්‍යවරයා ලෙසත් ජනාධිපතිවරයාගේ ගෞරවනීය ශල්‍ය වෛද්‍යවරයා ලෙසත් පත් කළ හැකිය.[11]
වරප්‍රසාද
වැටුප්
ඒකාබද්ධ අරමුදලෙන් ගෙවනු ලබන රුපියල් 100,000 (≈ $1,000) ක මාසික වැටුපක් (2016 වන විට) ජනාධිපතිවරයාට ලැබේ.[12] එය 2006 දී LKR 25,000 (≈ $500) සිට LKR 100,000 දක්වා වැඩි කරන ලදී.
බදු ප්‍රතිලාභ
සම්ප්‍රදායට අනුව ජනාධිපතිවරයා සහ හිටපු ජනාධිපතිවරුන් ආදායම් බද්දට යටත් නොවේ. ඔටුන්න බද්දට යටත් නොවූ පූර්ව ජනරජ යුගයේ සිට මෙම භාවිතය ආරම්භ වේ. 2018 දී දේශීය ආදායම් පනත් කෙටුම්පත මගින් ජනාධිපතිවරයා වෙත ලබා දී තිබූ බදු නිදහස් කිරීම ඉවත් කිරීමත් සමඟ මෙම ක්‍රමය වෙනස් විය.[13]
නීතිමය ප්‍රතිශක්තිය
ජනාධිපතිවරයාට නිල කාලය තුළ සිවිල් හෝ අපරාධ නඩු විභාගවලින් සහ මෙම කාල සීමාව තුළ සිදු කරන ලද ක්‍රියාවලින් නිදහස් වේ.
පදිංචිය
.jpg)
කොළඹ පිහිටි ජනාධිපතිවරයාගේ නිල ජනාධිපති මන්දිරය යි (පෙර ආණ්ඩුකාරවරයාගේ නිවස ලෙස රැජිනගේ මන්දිරය). ආහාර සහ කාර්ය මණ්ඩලය සඳහා රජය විසින් ගෙවනු ලැබේ. අනෙකුත් ජනාධිපති නිවාසවලට ඇතුළත් වන්නේ:
- ජනාධිපති මණ්ඩපය, මහනුවර ජනාධිපතිගේ දෙවන නිල නිවසයි;
- රැජිනගේ කොටේජ් යනු නුවරඑළිය නිවාඩු නගරයෙහි ජනාධිපති නිල නිවාඩු නිකේතනයයි.
1948 සිට අග්‍රාමාත්‍යවරයාගේ සාම්ප්‍රදායික නිවහන වූ අරලියගහ මන්දිරය ලෙසින් සාමාන්‍යයෙන් හඳුන්වනු ලබන අග්‍රාමාත්‍ය මන්දිරය මෑත වසරවල දී වරින් වර කුමාරතුංග, මහින්ද රාජපක්ෂ වැනි ජනාධිපතිවරුන් විසින් භාවිතා කරනු ලැබීය. ජයවර්ධන සහ සිරිසේන වැනි අනෙකුත් ජනාධිපතිවරුන් ජනාධිපති මන්දිරය භාවිතා කිරීම ප්‍රතික්ෂේප කර ඇති අතර, හිටපු ජනාධිපති බ්‍රේමාර්හි ඔහුගේ පුද්ගලික නිවසේ ද , දෙවැන්නා විජයාරාම මාවතේ පිහිටි ඔහුගේ හිටපු අමාත්‍ය නිවසේ ද රැඳී සිටීමට කැමැත්තක් දක්වා ඇත.
සංචාරය
ගොඩබිම් ගමන් සඳහා, ජනාධිපතිවරයා ජනාධිපති රාජ්‍ය මෝටර් රථය භාවිතා කරයි, එය සන්නද්ධ කළු Mercedes-Benz S-Class (S600) Pullman Guard වේ. අභ්‍යන්තර ගුවන් ගමන් සඳහා, හෙලිකොප්ටර් අංක. 4 (VVIP/VIP) ශ්‍රී ලංකා ගුවන් හමුදාවේ හෙලිකොප්ටර් බලඝණය භාවිතා කෙරේ. දුර ගමන් සඳහා ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවයේ නිත්‍ය ගුවන් ගමන් භාවිතා වේ. උත්සව අවස්ථාවන්හි දී ශ්‍රී ලංකා නාවික හමුදාවට අයත් නැව් සහ බෝට්ටු ජනාධිපති යාත්‍රාව ලෙස පත් කර ඇත.
ආරක්ෂාව
ජනාධිපති ආරක්ෂක අංශය (PSD) යනු ශ්‍රී ලංකාවේ ජනාධිපතිවරයාගේ සමීප ආරක්ෂාව සම්බන්ධයෙන් චෝදනා කරන ප්‍රධාන ඒකකයයි. ජනාධිපති මහින්ද රාජපක්ෂ මහතාගේ පාලන සමයේ දී ජනාධිපති ආරක්ෂාව සඳහා විශේෂිත යුද හමුදා ඒකකයක් පිහිටුවා ඇත. ජනාධිපති ආරක්ෂක බළකාය පිහිටුවීමට පෙර 1996 වසරේ සිට ජනාධිපති ආරක්ෂක කොට්ඨාශය යටතේ බලඝණයක් ලෙස හමුදා නිලධාරීන් කටයුතු කළ අතර ජනාධිපති නිල නිවස වන අරලියගහ මන්දිරයේ පරිමිතිය ආරක්ෂාව ඇතුළු ප්‍රධාන කාර්යයන් කෙරෙහි අවධානය යොමු කළහ. 5 වන රෙජිමේන්තුව ශ්‍රී ලංකා සන්නාහ සන්නද්ධ බළකාය යනු චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක කුමාරතුංග ජනාධිපතිනියගේ පාලන සමයේ දී ශ්‍රී ලංකාවේ ජනාධිපතිවරයාගේ කැපවූ ආරක්ෂාව සඳහා තෝරාගත් පළමු හමුදා ඒකකයයි. කෙසේ වෙතත්, 2015 අප්‍රේල් මාසයේ දී ජනාධිපති මෛත්‍රීපාල සිරිසේන මහතා විසින් ජනාධිපති ආරක්ෂක බලකාය විසුරුවා හරින ලදී.[14] දැනට ජනාධිපතිවරයාගේ ආරක්ෂාව සපයනු ලබන්නේ ශ්‍රී ලංකා පොලිසියේ විශේෂ කාර්ය බලකාය (STF) විසිනි.
ජනාධිපති කොඩිය (1972-2022)
තේරී පත් වූ ජනාධිපතිවරයා විසින් ධූරයේ දිවුරුම් දීමෙන් පසු, ජනාධිපති ධජයක් ඔවුන්ගේ නිලයේ ලාංඡනය ලෙස ජනාධිපතිවරයා විසින් සම්මත කරන ලදී. සෑම ජනාධිපතිවරයෙකුටම අනන්‍ය ප්‍රමිතියක් ඇති අතර, ජනාධිපතිවරයා හෝ ඔවුන්ගේ උපන් කලාපය හා සම්බන්ධ සම්ප්‍රදායික සංකේත ඇතුළත් විය. වැඩබලන ජනාධිපති රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතා ජනාධිපති කොඩිය අහෝසි කරන තුරුම එය එසේ විය.
ජනාධිපති යැවීමේ බෑගය
'Attaché Case', ජනාධිපති යැවීමේ බෑගය එකෙහි ජනාධිපතිවරයා ගමන් කරන ඕනෑම ස්ථානයකට වැදගත් සහ රහසිගත ලියකියවිලි තිබේ. මෙය ශ්‍රී ලංකා යුද හමුදාව විසින් විශේෂයෙන් නිර්මාණය කරන ලද්දකි. ජනාධිපතිවරයා එක් ජනාධිපතිවරයෙකුගෙන් ඊළඟ පෝලිමේ සිට පිටත් කිරීමේ බෑගය ලබා දෙනු ඇත.[15]
ජනාධිපති කාර්ය මණ්ඩලය
ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලය
ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලය යනු ජනාධිපතිවරයාගේ කාර්යාලය සහ කාර්ය මණ්ඩලය ලෙස ක්‍රියාත්මක වන රජයේ අමාත්‍යාංශය වන අතර, ජනාධිපතිවරයා විසින් දරනු ලබන ජනාධිපති ධුරයේ සහ අනෙකුත් අමාත්‍යාංශවල පරිපාලන කටයුතුවලට සහාය වේ. මුල දී ජනාධිපති මන්දිරයේ පිහිටා තිබූ ජනාධිපති කාර්යාලයේ කාර්ය මණ්ඩලය විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය පිහිටුවීමත් සමඟ වර්ධනය වූ අතර 1980 ගණන්වල කොළඹ පිහිටි හිටපු පාර්ලිමේන්තු ගොඩනැගිල්ලට සංක්‍රමණය වූ අතර එය දැන් ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලය පිහිටා ඇත. ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලයේ ප්‍රධානියා වන්නේ රටේ ජ්‍යෙෂ්ඨතම සිවිල් සේවකයා වන ජනාධිපති ලේකම් (ජනාධිපති ලේකම් ලෙස ද හැඳින්වේ) විසිනි.
ජනාධිපති උපදේශකයින්
ජනාධිපති උපදේශකයන් ලෙස ඕනෑම උපදේශකයන් සංඛ්‍යාවක් පත් කිරීමට ජනාධිපතිවරයාට හැකියාව ඇත. ඉහළම ශ්‍රේණිගත කිරීම ජ්‍යෙෂ්ඨ උපදේශකයන් ලෙස හැඳින්වේ. ජනාධිපති මහින්ද රාජපක්ෂ මහතා ඔහුගේ පාලන කාලය තුළ උපදේශකයින් 38 දෙනෙකු පත් කර ඇත.[16]
කාර්ය මණ්ඩල ප්‍රධානියා
කාර්ය මණ්ඩල ප්‍රධානියා ජනාධිපති කාර්ය මණ්ඩලය හසුරුවන ඉහළම නිලය දරන නිලධාරියා වේ. සාගල රත්නායක මහතා වත්මන් ජනාධිපති කාර්ය මණ්ඩල ප්‍රධානියා වේ.[17]
සම්බන්ධීකරණ ලේකම්වරු
ජනාධිපතිවරයාට ඔහුට/ඇයට සහාය වීමට සම්බන්ධීකරණ ලේකම්වරුන් ඕනෑ ම සංඛ්‍යාවක් පත් කළ හැකිය.
ජනාධිපති අරමුදල
අංක 11 දරන ජනාධිපති අරමුදල් පනත යටතේ පිහිටුවන ලද ජනාධිපති අරමුදලේ පාලක මණ්ඩලයේ සභාපතිවරයා වන්නේ ජනාධිපතිවරයාය. 1978 අංක 7 දරිද්‍රතාවයට සහන සැලසීම, විශේෂ සෞඛ්‍ය සේවා සඳහා ප්‍රවේශය, අධ්‍යාපනයේ හෝ දැනුමේ දියුණුව, ආගමේ හා සංස්කෘතියේ ප්‍රගමනය සඳහා අරමුදල් සැපයීම, ජාතියට සේවය කළ පුද්ගලයන්ට සම්මාන ප්‍රදානය කිරීම සහ මහජනතාවට ප්‍රයෝජනවත් හෝ උනන්දුවක් දක්වන වෙනත් අරමුණු සඳහා . එය පාලනය කරනු ලබන්නේ ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලය විසිනි.[18]
විශ්‍රාමික ජනාධිපති
ශ්‍රී ලංකා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව යටතේ, ජනාධිපති ධූර දරන්නන්ට නිලයේ සිටිය දී ගෙවූ අවසන් වැටුපට සමාන විශ්‍රාම වැටුපක් සහ සේවය කරන කැබිනට් අමාත්‍යවරයකුට සමාන වරප්‍රසාද ලබා දේ. මෙයට ප්‍රමුඛතා අනුපිළිවෙල, නිල නිවසක්, කාර්යාලයක්, කාර්ය මණ්ඩලයක්, ප්‍රවාහනය සහ ආරක්ෂාව ඇතුළත් වේ. විශ්‍රාම වැටුප පෙර සේවය හේතුවෙන් ඔවුන්ට හිමිවන වෙනත් විශ්‍රාම වැටුපකට අමතරව වේ. හිටපු ජනාධිපතිවරයෙකුගේ වැන්දඹුවකට තුනෙන් දෙකක විශ්‍රාම වැටුපක් ලැබෙනු ඇති අතර, ඉන් තුනෙන් දෙකක විශ්‍රාම වැටුපක් ඔවුන්ගේ සහකරු හෝ සහකාරියට හිමිවන අතර, නිල නිවස, ප්‍රවාහනය, සහ ප්‍රමුඛතා අනුපිළිවෙල වැනි ඔවුන්ගේ අභාවප්‍රාප්ත කලත්‍රයාට හිමි වරප්‍රසාද හිමි වේ.[19]
මූලාශ්‍ර
- ^ "The President – Presidential Secretariat of Sri Lanka" (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2022-11-26.
- ^ https://www.itnnews.lk/2024/09/22/621721/
- ^ https://www.aruna.lk/articles/g84OaTt9pxdVnJoeUYCo
- ^ "CEYLON (CONSTITUTION) ORDER IN COUNCIL". LawNet (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2022-11-26.
- ^ "Sri Lanka's fight for Independence". Sri Lanka News - Newsfirst (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2017-02-04. සම්ප්‍රවේශය 2022-11-26.
- ^ "SECOND AMENDMENT TO THE CONSTITUTION". LawNet (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2022-11-26.
- ^ "SEVENTEENTH AMENDMENT TO THE CONSTITUTION". LawNet (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2022-11-26.
- ^ "18th Amendment: Making a Mockery of Democracy in Sri Lanka | Manohar Parrikar Institute for Defence Studies and Analyses". www.idsa.in. සම්ප්‍රවේශය 2022-11-26.
- ^ "Strides in the right direction". The Economist. Apr 30, 2015. ISSN 0013-0613. සම්ප්‍රවේශය 2015-05-11.
- ^ "Sri Lanka : Twenty-first amendment to the constitution takes effect from today". www.colombopage.com. සම්ප්‍රවේශය 2022-11-26.
- ^ Sri Lanka Army Officers Service Regulations
- ^ Of Ministers' Salaries And Parliamentary Perks
- ^ NEW BILL TO TAX LANKA'S PRESIDENT
- ^ Army personnel removed from Presidential Guard
- ^ "Presidential Dispatch Bag designed by Army handed over to President". 2 December 2022.
- ^ Public Funds Wasted On Presidential Advisers, http://www.thesundayleader.lk/2015/03/01/public-funds-wasted-on-presidential-advisers/, ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 2024-09-06
- ^ Abeyasinghe, Shiromi. "Sagala Ratnayaka appointed President's Chief of Staff". Daily News. සම්ප්‍රවේශය 4 April 2023.
- ^ The President's Fund, http://www.priu.gov.lk/execpres/President%27s_Fund.htm, ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 2024-09-06
- ^ CBK to get same pension as Rajapaksa