නැමීබියාව
ඛණ්ඩාංක: 22°S 17°E / 22°S 17°E
නැමීබියාව ( 
i/nəˈmɪbiə/, /næˈʔ/),[15][16] නිල වශයෙන් නැමීබියා ජනරජය, දකුණු අප්‍රිකාවේ රටකි. එහි බටහිර මායිම අත්ලාන්තික් සාගරයයි. එය උතුරින් සැම්බියාව සහ ඇන්ගෝලාව, නැගෙනහිරින් බොට්ස්වානා සහ දකුණින් සහ නැගෙනහිරින් දකුණු අප්‍රිකාව සමඟ ගොඩබිම් මායිම් බෙදා ගනී. එය සිම්බාබ්වේ මායිම් නොවුනත්, සැම්බේසි ගඟේ බොට්ස්වානා දකුණු ඉවුරේ මීටර් 200 (අඩි 660) ට වඩා අඩු ප්‍රමාණයක් රටවල් දෙක වෙන් කරයි. එහි අගනුවර සහ විශාලතම නගරය වින්ඩ්හෝක් වේ.
නැමීබියා ජනරජය | |
|---|---|
 ජාතික ධජය
 රාජ්‍ය ලාංඡනය
| |
| උද්යෝග පාඨය: "එකමුතුකම, නිදහස, යුක්තිය" | |
| ජාතික ගීය: "නැමීබියාව, නිර්භීත දේශය"
| |
.svg)  | |
| අගනුවර සහ විශාලතම නගරය | වින්ඩ්හෝක් 22°34′S 17°5′E / 22.567°S 17.083°E |
| නිල භාෂා(ව) | ඉංග්‍රීසි |
| පිළිගත් ජාතික භාෂා(ව) |
|
| පිළිගත් ප්‍රාදේශීය භාෂා(ව) |
|
| ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් (2014) |
|
| ආගම (2013)[9] | 87.9% ක්‍රිස්තියානි - 43.7% ලුතරන්වාදය |
| ජාති නාම(ය) | නැමීබියානු |
| රජය | ඒකීය, අර්ධ ජනාධිපති ජනරජය[10] |
• ජනාධිපති | නන්ගොලෝ ම්බුම්බා |
• උප ජනාධිපති | නෙතුම්බෝ නන්දි-න්ඩයිට්වාහ් |
• අගමැති | සාරා කුගොන්ගෙල්වා |
• නියෝජ්‍ය අගමැති | ජෝන් මුටෝර්වා |
• අගවිනිසුරු | පීටර් ෂිවුට් |
| ව්‍යවස්ථාදායකය | පාර්ලිමේන්තුව |
| ජාතික සභාව | |
| ජාතික රැස්වීම | |
| දකුණු අප්‍රිකාව වෙතින් නිදහස | |
• ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව | 1990 පෙබරවාරි 09 |
• ස්වාධීනත්වය | 1990 මාර්තු 21 |
| වර්ග ප්‍රමාණය | |
• සම්පූර්ණ | 825,615 km2 (318,772 sq mi) (34 වෙනි) |
• ජලය (%) | නොසැලකිය හැකි |
| ජනගහණය | |
• 2023 ඇස්තමේන්තුව | 2,777,232[11] (141 වෙන්) |
• ජන ඝණත්වය | 3.2/km2 (8.3/sq mi) (235 වෙනි) |
| දදේනි (ක්‍රශසා) | 2023 ඇස්තමේන්තුව |
• සම්පූර්ණ |  ඇ.ඩො. බිලියන 30.663[12] |
• ඒක පුද්ගල | $11,603[12] (45 වෙනි) |
| දදේනි (නාමික) | 2023 ඇස්තමේන්තුව |
• සම්පූර්ණ | ඇ.ඩො. බිලියන 12.647[12] |
• ඒක පුද්ගල | ▼ ඇ.ඩො. 4,786[12] |
| ගිනි (2015) | 59.1[13] ඉහළ |
| මාසද (2021) | ▼ 0.615[14] මධ්‍යම · 139 වෙනි |
| ව්‍යවහාර මුදල | නැමීබියානු ඩොලරය (NAD) දකුණු අප්‍රිකානු රැන්ඩ් (ZAR) |
| වේලා කලාපය | UTC+2 (CAT) |
| දින ආකෘති | දිදි/මාමා/වවවව |
| රිය ධාවන මං තීරුව | වම |
| ඇමතුම් කේතය | +264 |
| අන්තර්ජාල TLD | .na |
උප-සහාරා අප්‍රිකාවේ වියළිම රට,[17] නැමීබියාව ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයේ සිට ඛොයි, සන්, දමරා සහ නාම මිනිසුන් විසින් ජනාවාස වී ඇත. 14 වන ශතවර්ෂයේදී, බන්ටු ව්‍යාප්තියේ කොටසක් ලෙස සංක්‍රමණික බන්ටු ජනයා පැමිණියහ. එතැන් සිට, බන්ටු කණ්ඩායම්, විශාලතම ඕවම්බෝ, රටේ ජනගහනය මත ආධිපත්‍යය දැරීය; 19 වන සියවසේ අග භාගයේ සිට ඔවුන් බහුතරයක් පිහිටුවා ඇත. අද වන විට ඇස්තමේන්තුගත මිලියන 2.77 ක ජනගහනයක් සිටින නැමීබියාව ලෝකයේ වඩාත්ම විරල ජනගහනය සහිත රටවලින් එකකි.
1884 දී, ජර්මානු අධිරාජ්‍යය විසින් බොහෝ ප්‍රදේශය පාලනය කරන ලද අතර, ජර්මානු නිරිතදිග අප්‍රිකාව ලෙස හැඳින්වෙන යටත් විජිතයක් පිහිටුවන ලදී. 1904 සහ 1908 අතර ජර්මානු හමුදා හෙරෙරෝ සහ නාමාට එරෙහිව දණ්ඩනීය ව්‍යාපාරයක් දියත් කළ අතර එය 20 වැනි සියවසේ පළමු ජන සංහාරය දක්වා වර්ධනය විය. ජර්මානු පාලනය පළමු ලෝක සංග්‍රාමයේදී අවසන් වූයේ 1915 දී දකුණු අප්‍රිකානු හමුදා විසින් පරාජය කිරීමෙනි. 1920 දී, යුද්ධය අවසන් වීමෙන් පසු, ජාතීන්ගේ සංගමය දකුණු අප්‍රිකාවට යටත් විජිත පරිපාලනය නියම කළේය. 1948 සිට, ජාතික පක්ෂය බලයට පත් වීමත් සමඟ, දකුණු අප්‍රිකාව වර්ණභේදවාදය එවකට නිරිතදිග අප්‍රිකාව ලෙස හැඳින්වූ දෙයට යෙදීම මෙයට ඇතුළත් විය. 20 වැනි සියවසේ අගභාගයේදී, නිදහස අපේක්ෂා කරන ස්වදේශික අප්‍රිකානු දේශපාලන ක්‍රියාකාරීන් විසින් දේශපාලන නියෝජනය සඳහා වූ නැගිටීම් සහ ඉල්ලීම් හේතුවෙන් 1966 දී එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය භූමි ප්‍රදේශයේ සෘජු වගකීම භාර ගැනීමට හේතු වූ නමුත් දකුණු අප්‍රිකාවේ රට තථ්‍ය පාලනයක් පවත්වාගෙන ගියේය. 1973 දී එක්සත් ජාතීන් විසින් නිරිතදිග අප්‍රිකානු මහජන සංවිධානය (SWAPO) නැමීබියානු ජනතාවගේ නිල නියෝජිතයා ලෙස පිළිගත්තේය. නැමීබියානු නිදහස් යුද්ධයෙන් පසුව 1990 මාර්තු 21 දින නැමීබියාව දකුණු අප්‍රිකාවෙන් නිදහස ලබා ගත්තේය. කෙසේ වෙතත්, වොල්විස් බොක්ක සහ පෙන්ගුයින් දූපත් 1994 දක්වා දකුණු අප්‍රිකානු පාලනය යටතේ පැවතුනි.
නැමීබියාව ස්ථාවර පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයකි. කෘෂිකර්මය, සංචාරක කර්මාන්තය සහ පතල් කර්මාන්තය - මැණික් දියමන්ති, යුරේනියම්, රන්, රිදී සහ මූලික ලෝහ සඳහා පතල් කැණීම් ඇතුළුව - එහි ආර්ථිකයේ පදනම වන අතර නිෂ්පාදන අංශය සාපේක්ෂව කුඩා වේ. නැමීබියාව එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, දකුණු අප්‍රිකානු සංවර්ධන ප්‍රජාව, අප්‍රිකානු සංගමය සහ පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලීය ජාතීන්ගේ සාමාජික රාජ්‍යයකි.
ඉතිහාසය
සංස්කරණයනිරුක්තිය
සංස්කරණයලෝකයේ පැරණිතම කාන්තාරය වන නැමීබ් කාන්තාරයෙන් රටේ නම ව්‍යුත්පන්න වී ඇත.[18] නැමීබ් යන වචනයම නාම සම්භවයක් ඇති අතර එහි තේරුම "විශාල ස්ථානය" යන්නයි. නම තෝරනු ලැබුවේ "නමීබ් ජනරජය" මුලින් යෝජනා කළ ඹුරුම්බා කෙරිනා විසිනි.[19] 1990 දී නැමීබියාව ස්වාධීන වීමට පෙර, එහි භූමිය ප්‍රථමයෙන් ජර්මානු නිරිතදිග අප්‍රිකාව (ඩොයිෂ්-සුඩ්වෙස්ටාෆ්‍රිකා) ලෙසත්, පසුව නිරිතදිග අප්‍රිකාව ලෙසත්, පිළිවෙලින් ජර්මානුවන් සහ දකුණු අප්‍රිකානුවන් විසින් එහි යටත් විජිත වාඩිලෑම පිළිබිඹු කරන ලදී.
පූර්ව යටත් විජිත යුගය
සංස්කරණයනැමීබියාවේ වියළි බිම් ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයේ සිට ජනාවාස වී ඇත්තේ සන්, ඩමරා සහ නාම විසිනි. වසර දහස් ගණනක් පුරා, දකුණු අප්‍රිකාවේ කොයිසාන් ජනයා සංචාරක ජීවිතයක් පවත්වාගෙන ගිය අතර, කොයිකොයි එඬේරුන් ලෙසත්, සැන් ජනතාව දඩයම්කරුවන් ලෙසත් පවත්වාගෙන ගියහ. 14 වන සියවසේ පමණ, සංක්‍රමණික බන්ටු ජනයා මධ්‍යම අප්‍රිකාවේ සිට බන්ටු ව්‍යාප්තිය අතරතුර පැමිණීමට පටන් ගත්හ.[20]
18 වැනි සියවසේ අගභාගයේ සිට, කේප් ජනපදයේ ඕර්ලම් ජනයා ඔරේන්ජ් ගඟ තරණය කර අද දකුණු නැමීබියාව වන ප්‍රදේශයට සංක්‍රමණය වූහ.[21] සංචාරක නාම ගෝත්‍රිකයන් සමඟ ඔවුන්ගේ හමුවීම් බොහෝ දුරට සාමකාමී විය. ඕර්ලම් කැටුව යන මිෂනාරිවරුන් ඔවුන්ට ඉතා හොඳින් ලැබුණි,[22] වාර්ෂික ගෙවීමකට එරෙහිව දිය වළවල් භාවිතා කිරීමට සහ තණකොළ කෑමට ඔවුන්ට අයිතිය ලබා දුන්හ.[23] කෙසේ වෙතත්, උතුරු දෙසට ගමන් කරන විට, ඕර්ලම් හට ඔවුන්ගේ ආක්‍රමණයට එරෙහි වූ වින්ඩ්හෝක්, ගොබාබිස් සහ ඔකාහන්ජාහිදී ඕවාහෙරෙරෝ ගෝත්‍ර හමු විය. 1880 දී නාම-හෙරෙරෝ යුද්ධය ආරම්භ වූ අතර, සතුරුකම් පහව ගියේ ජර්මානු අධිරාජ්‍යය විසින් තරඟකාරී ස්ථානවලට හමුදා යෙදවීමෙන් පසුව නාම, ඕර්ලම් සහ හෙරෙරෝ අතර පවතින තත්ත්වය තහවුරු කිරීමෙන් පසුවය.[24]
1878 දී, එවකට බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිතයක්ව පැවති කේප් ඔෆ් ගුඩ් හෝප්, වල්විස් බොක්ක වරාය සහ අක්වෙරළ පෙන්ගුයින් දූපත් ඈඳා ගන්නා ලදී; 1910 දී දකුණු අප්‍රිකාවේ නව සංගමයේ නිර්මිතයේදී මේවා අනිවාර්ය අංගයක් විය.
ප්‍රථම වරට යුරෝපීයයන් ගොඩ බැස කලාපය ගවේෂණය කළේ 1485 දී[25] පෘතුගීසි නාවිකයන් වූ ඩියෝගෝ කාඕ සහ 1486 දී බර්තොලමියු ඩයස්, නමුත් පෘතුගීසීන් එම ප්‍රදේශයට හිමිකම් කීමට උත්සාහ කළේ නැත. උප සහරා අප්‍රිකාවේ අභ්‍යන්තරයේ බොහෝ ප්‍රදේශ මෙන්ම නැමීබියාව ද 19 වැනි සියවස දක්වා යුරෝපීයයන් විසින් පුළුල් ලෙස ගවේෂණය නොකළේය. එකල වෙළඳුන් සහ පදිංචිකරුවන් ප්‍රධාන වශයෙන් ජර්මනියෙන් සහ ස්වීඩනයෙන් පැමිණ ඇත. 1870 දී, ෆින්ලන්ත මිෂනාරිවරු නැමීබියාවේ උතුරු ප්‍රදේශයට පැමිණියේ ඕවාම්බෝ සහ කවන්ගෝ ජනයා අතර ලූතරන් ආගම ව්‍යාප්ත කිරීම සඳහාය. 19 වන ශතවර්ෂයේ අගභාගයේදී, ඩෝර්ස්ලන්ඩ් ට්‍රේකර්ස් ට්‍රාන්ස්වාල් සිට ඇන්ගෝලාව දක්වා යන අතරතුර ප්‍රදේශය තරණය කළහ. ඔවුන්ගෙන් සමහරෙක් ඔවුන්ගේ ගමන දිගටම කරගෙන යනවා වෙනුවට නැමීබියාවේ පදිංචි වූහ.
ජර්මානු පාලනය
සංස්කරණයබ්රිතාන්ය ආක්‍රමණය වැලැක්වීම සඳහා නැමීබියාව 1884 දී ඔටෝ වොන් බිස්මාර්ක් යටතේ ජර්මානු යටත් විජිතයක් බවට පත් වූ අතර එය ජර්මානු නිරිතදිග අප්‍රිකාව (ඩොයිෂ්-සුඩ්වෙස්ටාෆ්‍රිකා) ලෙස හඳුන්වනු ලැබීය.[26] කේප් ටවුන් හි බ්‍රිතාන්‍ය ආණ්ඩුකාරවරයා විසින් පල්ග්‍රේව් කොමිසම විසින් වොල්විස් බොක්කෙහි ස්වභාවික ගැඹුරු ජල වරාය පමණක් අල්ලා ගැනීම වටී යැයි තීරණය කළ අතර එය බ්‍රිතාන්‍ය දකුණු අප්‍රිකාවේ කේප් පළාතට ඈඳා ගන්නා ලදී.
1897 දී, රයින්ඩර්පෙස්ට් වසංගතයක් හේතුවෙන් දකුණු සහ මධ්‍යම නැමීබියාවේ ගවයන්ගෙන් 95% ක් විශාල වශයෙන් ගවයන් මිය ගියේය. ඊට ප්‍රතිචාර වශයෙන් ජර්මානු යටත් විජිතවාදීන් විසින් රතු රේඛාව ලෙස හඳුන්වන පශු වෛද්‍ය රැහැන වැටක් පිහිටුවීය.[27] 1907 දී මෙම වැට පළමු පොලිස් කලාපය සඳහා මායිම් පුළුල් ලෙස නිර්වචනය කරන ලදී.[28]
1904 සිට 1907 දක්වා හෙරෙරෝ සහ නමක්වා කුරිරු ජර්මානු පදිංචිකරුවන්ට එරෙහිව ආයුධ අතට ගත්හ. ජර්මානු පදිංචිකරුවන් විසින් ගණනය කරන ලද දඬුවම් ක්‍රියාවක දී, ඕවාහෙරෙරෝ සහ නමක්වා ජන සංහාරයේ දී ස්වදේශිකයන් වඳ වී යාමට රජයේ නිලධාරීන් නියෝග කළේය. "20 වැනි ශතවර්ෂයේ පළමු ජන සංහාරය" ලෙසින් හැඳින්වෙන[29] ජර්මානුවන් ක්‍රමානුකූලව නාම 10,000 ක් (ජනගහනයෙන් අඩක්) සහ ආසන්න වශයෙන් 65,000 හෙරෙරෝ (ජනගහනයෙන් 80% ක් පමණ) මරා දැමූහ.[30] 1948 දී දකුණු අප්‍රිකාව විසින් ස්ථාපිත කරන ලද වර්ණභේදවාදය බොහෝ ආකාරවලින් පුරෝකථනය කරන ලද පද්ධතියක් තුළ දිවි ගලවා ගත් අය, අවසානයේ රඳවා තබා ගැනීමෙන් නිදහස් වූ විට, නෙරපා හැරීම, පිටුවහල් කිරීම, බලහත්කාර ශ්‍රමය, වාර්ගික වෙන් කිරීම සහ වෙනස් කොට සැලකීමේ ප්‍රතිපත්තියකට යටත් විය. බොහෝ අප්‍රිකානුවන් එයට සීමා විය. 1949 න් පසු දකුණු අප්‍රිකානු පාලනය යටතේ "නිජබිම්" (බැන්ටස්තාන්) බවට පත් කරන ලද ස්වදේශීය ප්‍රදේශ ලෙස හැඳින්වේ. සමහර ඉතිහාසඥයන් අනුමාන කර ඇත්තේ නැමීබියාවේ හෙරෙරෝගේ බිඳවැටීම සමූලඝාතනයේ නාසීන්ට ආදර්ශයක් වූ බවයි. ජර්මානු පාලනය යටතේ සිදු වූ දේ පිළිබඳ මතකය ස්වාධීන නැමීබියාවේ ජනවාර්ගික අනන්‍යතාවය හැඩගස්වා ගැනීමට දායක වී ඇති අතර ජර්මනිය සමඟ වර්තමාන සබඳතා තුළ එහි වැදගත්කම තබා ඇත.[31]
සංවර්ධන ආධාර පිළිබඳ ජර්මානු ඇමතිවරයා 2004 දී නැමීබියානු ජන සංහාරය සම්බන්ධයෙන් සමාව අයැද සිටියේය. කෙසේ වෙතත්, ජර්මානු රජය මෙම සමාව ඉල්ලීමෙන් ඈත් විය.[32] 2021 දී පමණක් ජර්මානු රජය ජන සංහාරය පිළිගත් අතර ප්‍රජා ආධාර වශයෙන් වසර 30ක් පුරා යුරෝ බිලියන 1.1ක් ගෙවීමට එකඟ විය.[33]
දකුණු අප්‍රිකානු වරම
සංස්කරණය
පළමුවන ලෝක සංග්‍රාමයේදී, ජෙනරාල් ලුවී බෝතා යටතේ දකුණු අප්‍රිකානු හමුදා භූමිය අල්ලාගෙන ජර්මානු යටත් විජිත පරිපාලනය නෙරපා හරින ලදී. යුද්ධයේ අවසානය සහ වර්සායිල් ගිවිසුමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස නිරිතදිග අප්‍රිකාව 1990 දක්වා ජාතීන්ගේ සංගමයේ වරමක් ලෙස දකුණු අප්‍රිකාවේ සන්තකයක් ලෙස පැවතීමට හේතු විය.[34] හිටපු ජර්මානු සහ ඔටෝමාන් ප්‍රදේශ මිත්‍ර පාක්ෂිකයින් ඈඳා ගැනීම සඳහා පෙනී සිටි අය අතර සම්මුතියක් ලෙස ජනවරම ක්‍රමය ගොඩනඟන ලද අතර ඔවුන් විසින්ම පාලනය වන තෙක් ජාත්‍යන්තර භාරකාරත්වයකට ඒවා ලබා දීමට කැමති අය විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද යෝජනාවකි.[35] එය දකුණු අප්‍රිකානු රජයට නිරිතදිග අප්‍රිකාව පාලනය කිරීමට අවසර දුන්නේ එම ප්‍රදේශයේ වැසියන් දේශපාලන ස්වයං නිර්ණය සඳහා සූදානම් වන තුරුය.[36] දකුණු අප්‍රිකාව ජනවරම වැස්ම සහිත ඈඳාගැනීමක් ලෙස අර්ථකථනය කළ අතර අනාගත ස්වයං පාලනයක් සඳහා නිරිතදිග අප්‍රිකාව සූදානම් කිරීමට කිසිදු උත්සාහයක් නොගත්තේය.[37]
1945 ජාත්‍යන්තර සංවිධානය පිළිබඳ සම්මන්ත්‍රණයේ ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන්, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය (එජාස) සහ හිටපු ලීගයේ විධානයන් විසින් භාරකාරත්ව පද්ධතියක් මගින් ජාතීන්ගේ සංගමය නිල වශයෙන් ආදේශ කරන ලදී. එක්සත් ජාතීන්ගේ ප්‍රඥප්තියේ 77 වැනි වගන්තිය ප්‍රකාශ කළේ එක්සත් ජාතීන්ගේ භාරකාරත්වය "දැන් ජනවරම යටතේ පවතින ප්‍රදේශ වලට අදාළ වනු ඇත"; තවද, එය "ඉහත ප්‍රදේශ වල කුමන භූමි ප්‍රදේශ භාරකාර ක්‍රමය යටතට ගෙන එන්නේද සහ කුමන කොන්දේසි යටතේද යන්න පසුව එකඟ විය යුතු කරුණක් වනු ඇත".[38] එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ඉල්ලා සිටියේ, ඔවුන්ගේ ස්වාධීනත්වය අපේක්ෂාවෙන්, සියළුම පැරණි ජාතීන්ගේ සංගමයේ වරම එහි භාරකාර මණ්ඩලයට භාර දෙන ලෙසයි. දකුණු අප්‍රිකාව එසේ කිරීම ප්‍රතික්ෂේප කළ අතර ඒ වෙනුවට නිරිතදිග අප්‍රිකාව විධිමත් ලෙස ඈඳා ගැනීමට එක්සත් ජාතීන්ගෙන් අවසර ඉල්ලා සිටි අතර, ඒ සඳහා සැලකිය යුතු විවේචන එල්ල විය.[39] එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා මණ්ඩලය මෙම යෝජනාව ප්‍රතික්ෂේප කළ විට, දකුණු අප්‍රිකාව එහි මතය ප්‍රතික්ෂේප කර භූමියේ පාලනය ශක්තිමත් කිරීමට පටන් ගත්තේය. එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා මණ්ඩලය සහ ආරක්ෂක කවුන්සිලය 1949 සහ 1966 අතර දකුණු අප්‍රිකානු පාලනයේ නීත්‍යානුකූලභාවය පිළිබඳ සාකච්ඡා ගණනාවක් පැවැත්වූ ජාත්‍යන්තර අධිකරණය (ICJ) වෙත ප්‍රශ්නය යොමු කිරීම මගින් ප්‍රතිචාර දැක්වීය.[40]
දකුණු අප්‍රිකාව 1940 ගණන්වල අගභාගයේදී නිරිතදිග අප්‍රිකාව මත වර්ණභේදවාදය, එහි සංග්‍රහ කළ වාර්ගික වෙන්කිරීම් සහ වෙනස්කම් කිරීමේ ක්‍රමය පැනවීමට පටන් ගත්තේය.[41] කළු නිරිතදිග අප්‍රිකානුවන් නීති, ඇඳිරි නීතිය සහ ඔවුන්ගේ සංචලනය සීමා කරන ලද නේවාසික රෙගුලාසි රාශියකට යටත් විය.[42] සංවර්ධනය සංකේන්ද්‍රණය වූයේ දකුණු අප්‍රිකාවට යාබද භූමි ප්‍රදේශයේ දකුණු ප්‍රදේශයේ වන අතර එය "පොලිස් කලාපය" ලෙස හැඳින්වේ, එහිදී ප්‍රධාන ජනාවාස සහ වාණිජ ආර්ථික ක්‍රියාකාරකම් බොහෝමයක් පිහිටා තිබුණි.[43] පොලිස් කලාපයෙන් පිටත, ආදිවාසී ජනයා න්‍යායාත්මකව ස්වයං පාලන ගෝත්‍රික නිජබිම්වලට සීමා විය.[44]
1950 ගණන්වල අගභාගයේ සහ 1960 ගණන්වල මුල් භාගයේදී, අප්‍රිකාවේ ශීඝ්‍රයෙන් විජිත විජිතකරණය සහ ඉතිරි යටත් විජිත බලවතුන්ට තම යටත් විජිතවලට ස්වයං-නිර්ණය ලබා දීම සඳහා පීඩනය වැඩි වීම නිසා නිරිතදිග අප්‍රිකාවේ නව ජාතිකවාදී පක්ෂ ගොඩනැගීමට හේතු විය.[45] නිරිතදිග අප්‍රිකානු ජාතික සංගමය (SWANU) සහ නිරිතදිග අප්‍රිකානු මහජන සංවිධානය (SWAPO) වැනි ව්‍යාපාර දකුණු අප්‍රිකාවේ ජනවරම විධිමත් ලෙස අවසන් කිරීම සහ භූමිය සඳහා ස්වාධීනත්වය වෙනුවෙන් පෙනී සිටියේය.[46] 1966 දී, දකුණු අප්‍රිකානු පාලනය පිළිබඳ ප්‍රශ්නය සලකා බැලීමට නීත්‍යානුකූල ස්ථාවරයක් නොමැති බවට ICJ හි මතභේදාත්මක තීන්දුවෙන් පසුව, SWAPO සන්නද්ධ කැරැල්ලක් දියත් කළ අතර එය දකුණු අප්‍රිකානු දේශසීමා යුද්ධය ලෙස හැඳින්වෙන පුළුල් කලාපීය ගැටුමක කොටසක් දක්වා වර්ධනය විය.[47]
1971 දී නැමීබියානු කොන්ත්‍රාත් කම්කරුවන් කොන්ත්‍රාත් ක්‍රමයට එරෙහිව සහ ස්වාධීනත්වයට සහය දැක්වීම සඳහා මහා වැඩ වර්ජනයක් මෙහෙයවීය.[48] වැඩ වර්ජන කරන සමහර කම්කරුවන් පසුව දකුණු අප්‍රිකානු දේශසීමා යුද්ධයේ කොටසක් ලෙස SWAPO හි සැලැස්මට[49] සම්බන්ධ විය.
නිදහස
සංස්කරණයSWAPO හි කැරැල්ල තීව්‍ර වීමත් සමඟ, ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාව තුළ ඈඳා ගැනීම සඳහා දකුණු අප්‍රිකාවේ නඩුව දිගටම පහත වැටුණි.[50] නිරිතදිග අප්‍රිකාවේ ආදිවාසී වැසියන්ගේ සදාචාරාත්මක සහ ද්‍රව්‍යමය යහපැවැත්ම සහතික කිරීමේ වගකීම්වලින් දකුණු අප්‍රිකාව අසමත් වූ බව එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ප්‍රකාශ කළේය. 1968 ජූනි 12 දින, එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා මණ්ඩලය විසින් යෝජනාවක් සම්මත කරන ලදී, එහි ජනතාවගේ අභිලාෂයන් අනුව, නිරිතදිග අප්‍රිකාව නැමීබියාව ලෙස නම් කරන ලදී.[51] එක්සත් ජාතීන්ගේ ආරක්ෂක කවුන්සිලයේ 269 යෝජනාව, 1969 අගෝස්තු මාසයේදී සම්මත කරන ලද අතර, දකුණු අප්‍රිකාව විසින් නැමීබියාව අඛණ්ඩව අත්පත් කර ගැනීම නීති විරෝධී ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී.[52][53] මෙම සුවිශේෂී තීරණය පිළිගැනීමක් ලෙස, SWAPO හි සන්නද්ධ අංශය නැමීබියාවේ මහජන විමුක්ති හමුදාව (PLAN) ලෙස නම් කරන ලදී.[54]
නැමීබියාව PLAN කැරැල්ලේ අවසාන වසරවල දකුණු අප්‍රිකාවේ සීතල යුද්ධ ප්‍රොක්සි ගැටුම් සඳහා ෆ්ලෑෂ් පොයින්ට් කිහිපයෙන් එකක් බවට පත් විය.[55] කැරලිකරුවන් ආයුධ සොයා සෝවියට් සංගමයට හමුදා පුහුණුව සඳහා බඳවා ගත් අය යවන ලදී.[56] PLAN යුධ ප්‍රයත්නය වේගවත් වීමත් සමඟම, සෝවියට් සංගමය සහ කියුබාව වැනි අනෙකුත් සානුකම්පිත රාජ්‍යයන් ඔවුන්ගේ සහයෝගය අඛණ්ඩව වැඩි කර ගත් අතර, කැරලිකරුවන් සෘජුවම පුහුණු කිරීමට මෙන්ම තවත් ආයුධ සහ පතොරම් සැපයීමට උපදේශකයින් යොදවා ඇත.[57] සෝවියට්, ඇන්ගෝලා සහ කියුබානු හමුදා ආධාර මත යැපෙන SWAPO නායකත්වය, 1975 වන විට සමාජවාදී කන්ඩායම තුළ ව්‍යාපාරය දැඩි ලෙස ස්ථානගත කළේය.[58] මෙම ප්‍රායෝගික සන්ධානය SWAPO හි සෝවියට් ප්‍රොක්සියක් ලෙස බාහිර සංජානනය ශක්තිමත් කරන ලද අතර, එය දකුණු අප්‍රිකාවේ සහ එක්සත් ජනපදයේ සීතල යුද්ධයේ වාචාල කතාවල ආධිපත්‍යය දැරීය.[59] එහි කොටස සඳහා, සෝවියට් සංගමය SWAPO වෙත සහය දුන්නේ අර්ධ වශයෙන් දකුණු අප්‍රිකාව කලාපීය බටහිර මිත්‍රයෙකු ලෙස සැලකූ බැවිනි.[60]
වර්ධනය වන යුද විඩාව සහ සුපිරි බලවතුන් අතර ආතතීන් අඩු වීම නිසා සෝවියට් සංගමය සහ එක්සත් ජනපදය යන දෙඅංශයේම පීඩනය යටතේ ත්‍රෛපාර්ශ්වික ගිවිසුමට එකඟ වීමට දකුණු අප්‍රිකාව, ඇන්ගෝලාව සහ කියුබාව බල කෙරුනි. දකුණු අප්‍රිකාව නැමීබියානු නිදහස පිළිගත්තේ කලාපයෙන් කියුබානු හමුදා ඉවත් කර ගැනීම සහ PLAN වෙත ලබා දෙන සියලු ආධාර නැවැත්වීමට ඇන්ගෝලියානු කැපවීම වෙනුවට ය.[61] PLAN සහ දකුණු අප්‍රිකාව 1988 අගෝස්තු මාසයේදී අවිධිමත් සටන් විරාමයක් සම්මත කරගත් අතර, නැමීබියානු සාම ක්‍රියාවලිය නිරීක්ෂණය කිරීම සහ සරණාගතයින් ආපසු පැමිණීම අධීක්ෂණය කිරීම සඳහා එක්සත් ජාතීන්ගේ සංක්‍රාන්ති ආධාර කණ්ඩායමක් (UNTAG) පිහිටුවන ලදී.[62] 1989 මාර්තු මාසයේදී UNTAG ගේ නියෝග වරදවා වටහාගැනීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස PLAN විසින් භූමි ප්‍රදේශයට අවසන් ආක්‍රමණයක් සිදු කිරීමෙන් පසු සටන් විරාමය බිඳ දමන ලදී.[63] පසුව නව සටන් විරාමයක් පනවන ලද්දේ කැරලිකරුවන් UNTAG විසින් නිරායුධ කර බලමුලු ගැන්වීමට හැකි වන තෙක් ඇන්ගෝලාවේ පිහිටි ඔවුන්ගේ බාහිර කඳවුරුවලට සීමා කළ යුතු බවට කොන්දේසියක් ද සමගිනි.[64][65]
11-මාස සංක්‍රාන්ති කාලය අවසන් වන විට, අවසන් දකුණු අප්‍රිකානු හමුදා නැමීබියාවෙන් ඉවත් කර ගන්නා ලදී, සියලු දේශපාලන සිරකරුවන්ට සමාව ලබා දී, වාර්ගික වෙනස්කම් කිරීමේ නීති අවලංගු කරන ලදී, සහ නැමීබියානු සරණාගතයින් 42,000 ක් ආපසු සිය නිවෙස් කරා ගියහ.[66] විශ්ව ඡන්ද බලයක් යටතේ පැවති රටේ පළමු පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයට සුදුසුකම් ලත් ඡන්දදායකයින්ගෙන් 97% කට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් සහභාගී විය.[67] නිදහස් හා සාධාරණ මැතිවරණයක් සහතික කිරීම සඳහා විදේශීය මැතිවරණ නිරීක්ෂකයන්ගේ අධීක්ෂණය එක්සත් ජාතීන්ගේ සැලැස්මට ඇතුළත් විය. SWAPO මහජන ඡන්දයෙන් 57%ක් ලබා ගනිමින් ව්‍යවස්ථාදායක සභාව තුළ බහු ආසන සංඛ්‍යාවක් දිනා ගත්තේය.[68] මෙමගින් පක්ෂයට ආසන 41ක් ලබා දුන් නමුත් තුනෙන් දෙකක බහුතරයක් නොලැබුණු අතර, එමඟින් ව්‍යවස්ථාව තනිවම සම්පාදනය කිරීමට හැකි වනු ඇත.[69]
නැමීබියානු ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව 1990 පෙබරවාරි මාසයේදී සම්මත කරන ලදී. එය මානව හිමිකම් සඳහා ආරක්ෂාව සහ රාජ්‍ය පෞද්ගලික දේපළ අත්පත් කර ගැනීම් සඳහා වන්දි ඇතුළත් කර ස්වාධීන අධිකරණයක්, ව්‍යවස්ථාදායකයක් සහ විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයක් (ව්‍යවස්ථාදායක සභාව ජාතික සභාව බවට පත් විය) ස්ථාපිත කළේය. 1990 මාර්තු 21 දින නිල වශයෙන් රට ස්වාධීන විය.[70] සෑම් නුජෝමා නැමීබියාවේ පළමු ජනාධිපති ලෙස දිවුරුම් දුන්නේ දකුණු අප්‍රිකාවේ නෙල්සන් මැන්ඩෙලා (පෙර මාසයේ සිරෙන් නිදහස් වූ) සහ රාජ්‍ය නායකයින් 20ක් ඇතුළු රටවල් 147ක නියෝජිතයන් සහභාගී වූ උත්සවයකදීය.[71] 1994 දී, දකුණු අප්‍රිකාවේ පළමු බහු වාර්ගික මැතිවරණයට ටික කලකට පෙර, එම රට වොල්විස් බොක්ක නැමීබියාවට පවරා දෙන ලදී.[72]
නිදහසින් පසු
සංස්කරණයනිදහසින් පසු නැමීබියාව සුදු සුළුතර වර්ණභේදවාදී පාලනයේ සිට පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය දක්වා සංක්‍රමණය සම්පූර්ණ කර ඇත. ප්‍රාදේශීය, ප්‍රාදේශීය සහ ජාතික මැතිවරණ නිතිපතා පවත්වනු ලබන බහු පක්ෂ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය හඳුන්වා දෙන ලද අතර එය පවත්වාගෙන යනු ලැබේ. ලියාපදිංචි දේශපාලන පක්ෂ කිහිපයක් ජාතික සභාව තුළ ක්‍රියාකාරී වන අතර නියෝජනය කරයි, නමුත් නිදහසින් පසු සෑම මැතිවරණයක්ම SWAPO ජයග්‍රහණය කර ඇත.[73] ජනාධිපති නුජෝමාගේ 15 වසරක පාලනයේ සිට 2005 දී ඔහුගේ අනුප්‍රාප්තිකයා වූ හිෆිකේපුන්යේ පොහොඹ වෙත සංක්‍රමණය සුමටව සිදු විය.[74]
නිදහසින් පසු නැමීබියානු රජය ජාතික සංහිඳියාව පිළිබඳ ප්‍රතිපත්තියක් ප්‍රවර්ධනය කර ඇත. නිදහස් සටනේදී දෙපාර්ශවයේම සටන් කළ අයට පොදු සමාවක් නිකුත් කළේය. ඇන්ගෝලාවේ සිවිල් යුද්ධය පැතිර ගිය අතර රටේ උතුරේ ජීවත් වූ නැමීබියානුවන්ට අහිතකර ලෙස බලපෑවේය. 1998 දී, නැමීබියා ආරක්ෂක බලකායේ (NDF) භටයන් දකුණු අප්‍රිකානු සංවර්ධන ප්‍රජාවේ (SADC) කණ්ඩායමක කොටසක් ලෙස කොංගෝ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජයට යවන ලදී.
1999 දී, ජාතික ආන්ඩුව ඊසානදිග කැප්රිවි තීරුව හි වෙන්වීමේ උත්සාහයක් අවලංගු කරන ලදී.[66] කැප්රිවි ගැටුම ආරම්භ කරන ලද්දේ Mishake Muyongo විසින් නායකත්වය දුන් කැරලිකාර කණ්ඩායමක් වන කැප්රිවි විමුක්ති හමුදාව (CLA) විසිනි. එයට අවශ්‍ය වූයේ කැප්රිවි තීරුව වෙන් වී තමන්ගේම සමාජයක් පිහිටුවීමටයි.
2014 දෙසැම්බරයේදී, SWAPO හි පාලක අපේක්ෂකයා වූ අගමැති හගේ ගින්ගොබ් 87% ඡන්ද ලබා ගනිමින් ජනාධිපතිවරණ ජයග්‍රහණය කළේය. ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ SWAPO හි ජනාධිපති හිෆිකෙපුන්යේ පොහොඹ ද ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් අවසර දී ඇති උපරිම වාර දෙකක් සේවය කර ඇත.[75] 2019 දෙසැම්බරයේදී, 56.3% ක ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ලබා ගනිමින් ජනාධිපති හේගේ ගින්ගොබ් දෙවන වාරය සඳහා නැවත තේරී පත් විය.[76]
2024 පෙබරවාරි 4 වන දින, ජනාධිපති හගේ ගින්ගොබ් මිය ගිය අතර, ඔහුගෙන් පසු වහාම නැමීබියාවේ නව ජනාධිපති ලෙස උප ජනාධිපති නන්ගොලෝ ම්බුම්බා විසින් පත් කරන ලදී.[77]
භූවිෂමතාව
සංස්කරණය.jpg)
වර්ග කිලෝ මීටර 825,615 (වර්ග සැතපුම් 318,772),[78] නැමීබියාව ලොව තිස් හතරවන විශාලතම රට වේ. (වෙනිසියුලාවට පසුව) එය බොහෝ දුරට පිහිටා ඇත්තේ අක්ෂාංශ 17° සහ 29°S (කුඩා ප්‍රදේශයක් 17°ට උතුරින්) සහ දේශාංශ 11° සහ 26°E අතර ය.
නැමීබ් සහ කලහාරි කාන්තාර අතර පිහිටා ඇති අතර, උප සහරා අප්‍රිකාවේ ඕනෑම රටකට අඩුම වර්ෂාපතනයක් ඇත්තේ නැමීබියාවටය.[79]
නැමීබියානු භූ දර්ශනය සාමාන්යයෙන් භූගෝලීය ප්‍රදේශ පහකින් සමන්විත වන අතර, ඒ සෑම එකක්ම ලාක්ෂණික අජීවී තත්වයන් සහ වෘක්ෂලතාදිය ඇති අතර ඒවා අතර යම් වෙනසක් ඇති අතර ඒවා අතර අතිච්ඡාදනය වේ: මධ්‍යම සානුව, නැමීබ්, මහා එස්කාප්මන්ට්, බුෂ්වෙල්ඩ් සහ කලහාරි කාන්තාරය.
මධ්‍යම සානුව උතුරේ සිට දකුණට දිවෙන අතර, වයඹ දෙසින් ඇටසැකිල්ල වෙරළ, නැමීබ් කාන්තාරය සහ නිරිත දෙසින් එහි වෙරළබඩ තැනිතලා, දකුණින් තැඹිලි ගඟ සහ නැගෙනහිරින් කලහාරි කාන්තාරය මායිම් වේ. මධ්‍යම සානුව නැමීබියාවේ උසම ස්ථානය වන කොනිග්ස්ටයින් උස මීටර් 2,606 (අඩි 8,550) වේ.[80]
නැමීබ් යනු නැමීබියාවේ සම්පූර්ණ වෙරළ තීරය දිගේ පැතිරී ඇති අධි-ශුෂ්ක බොරළු තැනිතලා සහ කඳු වැටිවල පුළුල් වපසරියකි. එය පළලින් කිලෝමීටර 100 සහ 200 (සැතපුම් 60 සහ 120) අතර වෙනස් වේ. නැමීබ් තුළ ඇති ප්‍රදේශ වලට ඇටසැකිලි වෙරළ තීරය සහ උතුරේ කාඕකොවෙල්ඩ් සහ මධ්‍යම වෙරළ දිගේ විස්තීර්ණ නැමීබ් වැලි මුහුද ඇතුළත් වේ.[81]
මහා කඳුවැටිය වේගයෙන් මීටර් 2,000 (අඩි 7,000) දක්වා ඉහළ යයි. සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වයන් සහ උෂ්ණත්ව පරාසයන් සීතල අත්ලාන්තික් සාගරයේ සිට රට අභ්‍යන්තරයට තවත් වැඩි වන අතර, පවතින වෙරළබඩ මීදුම සෙමෙන් අඩු වේ. ප්‍රදේශය දුර්වල ලෙස සංවර්ධිත පස් සහිත පාෂාණමය වුවද, එය නැමීබ් කාන්තාරයට වඩා සැලකිය යුතු ලෙස ඵලදායී වේ. ග්‍රීෂ්ම ඍතුවේ සුළං එස්කාර්ප්මන්ට් හරහා බලහත්කාරයෙන් හමා යන විට, තෙතමනය වර්ෂාපතනයක් ලෙස නිස්සාරණය වේ.[82]
බුෂ්වෙල්ඩ් ඊසානදිග නැමීබියාවේ ඇන්ගෝලියානු දේශසීමාවේ සහ කැප්රිවි තීරයේ දක්නට ලැබේ. ප්‍රදේශයට රටේ සෙසු ප්‍රදේශවලට වඩා සැලකිය යුතු ලෙස වැඩි වර්ෂාපතනයක් ලැබේ, සාමාන්යයෙන් වසරකට මිලිමීටර් 400 (අඟල් 16) පමණ වේ. ප්‍රදේශය සාමාන්යයෙන් සමතලා වන අතර පස වැලි සහිත බැවින් ජලය රඳවා ගැනීමට සහ කෘෂිකර්මාන්තයට සහාය වීමට ඇති හැකියාව සීමා කරයි.[83]
දකුණු අප්‍රිකාව සහ බොට්ස්වානා දක්වා විහිදෙන ශුෂ්ක කලාපයක් වන කලහාරි කාන්තාරය නැමීබියාවේ සුප්‍රසිද්ධ භූගෝලීය ලක්ෂණ වලින් එකකි. කලහාරි කාන්තාරයක් ලෙස ප්‍රචලිතව ඇතත්, සමහර සශ්‍රීක සහ තාක්‍ෂණිකව කාන්තාර නොවන ප්‍රදේශ ඇතුළුව විවිධ දේශීය පරිසරයන් ඇත. සකියුලන්ට් කරෝ ශාක විශේෂ 5,000කට අධික ප්‍රමාණයකට නිවහන වන අතර, ඉන් අඩකට ආසන්න ප්‍රමාණයක් ආවේණික වේ. දළ වශයෙන් ලෝකයේ සූකිරි වලින් සියයට 10ක් පමණ කරෝ වල දක්නට ලැබේ.[84][85] මෙම ඉහළ ඵලදායිතාවය සහ ආවේණිකත්වය පිටුපස ඇති හේතුව වර්ෂාපතනයේ සාපේක්ෂ ස්ථායී ස්වභාවය විය හැකිය.[86]
නැමීබියාවේ වෙරළබඩ කාන්තාරය ලෝකයේ පැරණිතම කාන්තාරවලින් එකකි. මුහුදු වෙරළේ දැඩි සුළං මගින් නිර්මාණය කරන ලද එහි වැලි කඳු ලෝකයේ උසම වේ.[87] වෙරළ තීරයේ පිහිටීම නිසා, අත්ලාන්තික් සාගරයේ සීතල ජලය අප්‍රිකාවේ උණුසුම් දේශගුණයට ළඟා වන ස්ථානයේ, බොහෝ විට වෙරළ දිගේ අතිශය ඝන මීදුම සාදයි.[88] වෙරළ ආසන්නයේ කඳු වැටි වෘක්ෂලතා සහිත ප්‍රදේශ ඇත.[89] නැමීබියාවේ පොහොසත් වෙරළබඩ සහ සමුද්‍ර සම්පත් ඇති අතර ඒවා බොහෝ දුරට ගවේෂණය කර නොමැත. කප්රිවි තීරුව රටේ ඊසානදිග කෙළවරේ සිට නැගෙනහිර දෙසට විහිදේ.
නාගරික ජනාවාස
සංස්කරණයනැමීබියාවේ නගර 13ක් ඇත, නගර සභා මගින් පාලනය වන අතර නගර 26ක් නගර සභා මගින් පාලනය වේ.[90][91] වින්ඩ්හෝක් අගනුවර නැමීබියාවේ විශාලතම නාගරික ජනාවාස වේ.
| ස්ථානය | කලාපය | ජනගහණය | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 වින්ඩ්හෝක් .jpg) රුන්ඩු |
1 | වින්ඩ්හෝක් | කොමාස් | 325,858 |  වල්විස් බොක්ක  ස්වකොප්මන්ඩ් | ||||
| 2 | රුන්ඩු | කාවන්ගෝ නැගෙනහිර | 63,431 | ||||||
| 3 | වල්විස් බොක්ක | එරෝන්ගෝ | 62,096 | ||||||
| 4 | ස්වකොප්මන්ඩ් | එරෝන්ගෝ | 44,725 | ||||||
| 5 | ඕෂකාටි | ඔෂනා | 36,541 | ||||||
| 6 | රෙහොබෝත් | හාර්ඩප් | 28,843 | ||||||
| 7 | කටිම මුලිලෝ | සැම්බෙසි | 28,362 | ||||||
| 8 | ඔට්ජිවරොන්ගෝ | ඔට්ජෝසොන්ද්ජුපා | 28,249 | ||||||
| 9 | ඔන්ඩංවා | ඔෂනා | 22,822 | ||||||
| 10 | ඔකහන්ජා | ඔට්ජෝසොන්ද්ජුපා | 22,639 | ||||||
දේශගුණය
සංස්කරණය
නැමීබියාව 17°S සිට 25°S අක්ෂාංශ දක්වා විහිදේ: දේශගුණික වශයෙන් උප-නිවර්තන අධි පීඩන තීරයේ පරාසය. එහි සමස්ත දේශගුණ විස්තරය ශුෂ්ක වන අතර, උප ආර්ද්‍රතාවයෙන් [මි.මී. 500 (අඟල් 20) ට වැඩි සාමාන්‍ය වර්ෂාපතනයක්] අර්ධ ශුෂ්ක [මි.මී. 300 ත් 500 ත් අතර (අඟල් 12 සහ 20)] (ජල රහිත කලහාරි බොහෝමයක් වැළඳ ගනිමින්) සහ ශුෂ්ක [මි.මී. 150 සිට 300 දක්වා (අඟල් 6 සිට 12 දක්වා)] (මෙම කලාප තුන බටහිර කඳුකරයේ සිට අභ්‍යන්තරය වේ) අධි-ශුෂ්ක වෙරළබඩ තැන්න දක්වා [මි.මී. 100ට අඩු (අඟල් 4)]. උෂ්ණත්වය උපරිමය මුළු කලාපයේම සමස්ත උන්නතාංශයෙන් සීමා වේ: උදාහරණයක් ලෙස වෝම්බඩ් නම් ඈත දකුණු ප්‍රදේශයේ පමණක් උපරිම 40 °C (104 °F) ට වඩා ඉහළ අගයක් වාර්තා වේ.[93]
සාමාන්යයෙන් උපනිවර්තන අධි පීඩන තීරය, නිතර පැහැදිලි අහසක් සහිත, වසරකට දින 300කට වඩා වැඩි හිරු එළියක් සපයයි. එය නිවර්තන කලාපයේ දකුණු කෙළවරේ පිහිටා ඇත; මකර නිවර්තන රට අඩකින් පමණ කපා දමයි. ශීත ඍතුව (ජූනි - අගෝස්තු) සාමාන්යයෙන් වියළි වේ. වර්ෂා කාල දෙකම ගිම්හානයේදී සිදු වේ: සැප්තැම්බර් සහ නොවැම්බර් අතර කුඩා වැසි සමය සහ පෙබරවාරි සහ අප්‍රේල් අතර විශාල වර්ෂා සමය වේ.[94] ආර්ද්‍රතාවය අඩු වන අතර සාමාන්‍ය වර්ෂාපතනය වෙරළබඩ කාන්තාරයේ පාහේ ශුන්‍යයේ සිට කැප්රිවි තීරයේ 600 mm (අඟල් 24) දක්වා වෙනස් වේ. වර්ෂාපතනය බෙහෙවින් විචල්‍ය වන අතර නියඟය බහුලව දක්නට ලැබේ.[95] 2006/07 ගිම්හානයේදී වර්ෂාපතනය වාර්ෂික සාමාන්‍යයට වඩා බෙහෙවින් අඩුවෙන් වාර්තා විය. නියඟයට ප්‍රතිචාර වශයෙන් 2019 මැයි මාසයේදී නැමීබියාව හදිසි තත්වයක් ප්‍රකාශයට පත් කළ අතර,[96] එය 2019 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී අමතර මාස 6කින් දීර්ඝ කරන ලදී.[97]
වෙරළබඩ ප්‍රදේශයේ කාලගුණය සහ දේශගුණය ආධිපත්‍යය දරන්නේ අත්ලාන්තික් සාගරයේ සීතල, උතුරු දෙසට ගලා යන බෙන්ගුලා ධාරාව වන අතර එය ඉතා අඩු වර්ෂාපතනයක් (වසරකට මිලිමීටර් 50 (අඟල් 2) හෝ ඊට අඩු), නිරන්තර ඝන මීදුම සහ සමස්ත අඩු උෂ්ණත්වයන් සඳහා හේතු වේ. රටේ සෙසු ප්‍රදේශවලට වඩා.[98] ශීත ඍතුවේ දී, ඉඳහිට බර්ග්වින්ඩ් (ජර්මානු "කඳුකර සුළඟ") හෝ ඔස්වීර් ("නැගෙනහිර කාලගුණය" සඳහා අප්‍රිකානු) ලෙස හඳුන්වන තත්වයක් ඇතිවේ, රට අභ්‍යන්තරයේ සිට වෙරළට උණුසුම් වියළි සුළඟක් හමයි. වෙරළට පිටුපසින් ඇති ප්‍රදේශය කාන්තාරයක් වන බැවින් මෙම සුළං වැලි කුණාටු දක්වා වර්ධනය විය හැකි අතර අත්ලාන්තික් සාගරයේ වැලි තැන්පතු චන්ද්‍රිකා ඡායාරූපවල දක්නට ලැබේ.[99]
මධ්‍යම සානුව සහ කලහාරි ප්‍රදේශ 30C (54F) දක්වා පුළුල් දෛනික උෂ්ණත්ව පරාසයන් ඇත.[100]
එෆන්ඩ්ජා, රටේ උතුරු ප්‍රදේශ වල වාර්ෂික සෘතුමය ගංවතුර බොහෝ විට යටිතල පහසුකම් වලට පමණක් නොව ජීවිත හානිද ඇති කරයි.[101] මෙම ගංවතුර ඇති කරන වර්ෂාව ඇන්ගෝලාවේ ආරම්භ වී, නැමීබියාවේ කුවේලායි-එටෝෂා ද්‍රෝණියට ගලා ගොස් එහි ඇති ඕෂන (ඔෂිවම්බෝ: ගංවතුර තැනිතලා) පුරවයි. මෙතෙක් ඇති වූ දරුණුතම ගංවතුර 2011 මාර්තු මාසයේදී ඇති වූ අතර පුද්ගලයන් 21,000ක් අවතැන් විය.[102]
ජල මූලාශ්‍ර
සංස්කරණයනැමීබියාව උප සහරා අප්‍රිකාවේ වියළිම රට වන අතර බොහෝ දුරට භූගත ජලය මත රඳා පවතී. වසරකට මිලිමීටර් 350 (අඟල් 14) ක සාමාන්‍ය වර්ෂාපතනයක් සහිතව, ඉහළම වර්ෂාපතනය ඊසාන දෙසින් කප්රිවි තීරයේ (වසරකට මිලිමීටර් 600 (අඟල් 24) පමණ) සිදු වන අතර බටහිර හා නිරිතදිග දිශාවට 50 දක්වා අඩු වේ. මි.මී. (අඟල් 2) සහ වෙරළ තීරයේ වසරකට අඩුය. දකුණු අප්‍රිකාව, ඇන්ගෝලාව, සැම්බියාව සහ කැප්රිවි තීරයේ බොට්ස්වානා සමඟ කෙටි මායිමේ ජාතික මායිම්වල එකම බහු වාර්ෂික ගංගා දක්නට ලැබේ. රට අභ්‍යන්තරයේ, මතුපිට ජලය ලබා ගත හැක්කේ සුවිශේෂී වර්ෂාපතනයෙන් පසු ගංගා ගංවතුර ඇති ගිම්හාන මාසවලදී පමණි. නොඑසේ නම්, මෙම සෘතුමය ගංවතුර සහ ඒවායේ ගලායාම රඳවා තබා ගැනීම සහ වේලි දැමීම සඳහා මතුපිට ජලය විශාල ගබඩා වේලි කිහිපයකට සීමා වේ. බහු වාර්ෂික ගංගා අසල ජීවත් නොවන හෝ ගබඩා වේලි භාවිතා නොකරන මිනිසුන් භූගත ජලය මත රඳා පවතී. හුදකලා ප්‍රජාවන් සහ පතල් කැණීම, කෘෂිකර්මාන්තය සහ සංචාරක ව්‍යාපාරය වැනි හොඳ මතුපිට ජල මූලාශ්‍රවලින් ඈත්ව පිහිටි ආර්ථික ක්‍රියාකාරකම් පවා රටේ 80%කට ආසන්න භූගත ජලයෙන් සැපයිය හැකිය.[103]
පසුගිය ශතවර්ෂය තුළ නැමීබියාවේ ළිං 100,000 කට වඩා කැණීම් කර ඇත. මෙම ළිංවලින් තුනෙන් එකක් වියලී ඇත.[104] ඇන්ගෝලා-නැමීබියා දේශසීමාවේ දෙපස ඔහන්ග්වේනා II නම් ජලධරය 2012 දී සොයා ගන්නා ලදී. එය වර්තමාන (2018) අනුපාතයට අනුව වසර 400 ක් පුරා උතුරේ මිනිසුන් 800,000 ක ජනගහනයකට පරිභෝජනය සදහා සැපයිය හැකි බවට ඇස්තමේන්තු කර ඇත.[105] විශේෂඥයන් ඇස්තමේන්තු කරන්නේ නැමීබියාවේ ඝන කිලෝමීටර 7,720 (ඝන සැතපුම් 1,850) භූගත ජලය ඇති බවයි.[106]
අප්‍රිකානු ෆෝල්ඩරයට අනුව, නැමීබියාවේ අපද්‍රව්‍ය-ජල පිරිපහදු ව්‍යාපෘතියක් පුරවැසියන්ට ආරක්ෂිත පානීය ජලය ලබා දෙනවා පමණක් නොව, වසරකට 6% කින් ඵලදායිතාව ඉහළ නංවයි. සියලුම දූෂක සහ අපද්‍රව්‍ය ඉවත් කරනු ලබන්නේ අති නවීන "බහු-බාධක" තාක්‍ෂණය භාවිතයෙන් වන අතර එයට අවශේෂ ක්ලෝරීනකරණය, ඕසෝන් ප්‍රතිකාරය සහ අල්ට්‍රා පටල පෙරීම ඇතුළත් වේ. උසස් තත්ත්වයේ, ආරක්ෂිත පානීය ජලය සහතික කිරීම සඳහා දැඩි ජෛව නිරීක්ෂණ ක්‍රමවේද ක්‍රියාවලිය පුරාම භාවිතා වේ.[107]
2023 ජුනි 8 වෙනිදා, දේශසීමා ජල මාර්ග සහ ජාත්‍යන්තර විල් (එක්සත් ජාතීන්ගේ ජල සම්මුතිය) ආරක්ෂා කිරීම සහ භාවිතය පිළිබඳ සම්මුතියට ඇතුළත් වූ පළමු දකුණු අප්‍රිකානු රට සහ අප්‍රිකාවේ අටවැනි රට බවට නැමීබියාව පත්විය.[108]
වාර්ගික වනජීවී සංරක්ෂණ
සංස්කරණය
නැමීබියාව යනු ස්වකීය ව්‍යවස්ථාවේ ස්වභාවික සම්පත් සංරක්ෂණය සහ ආරක්ෂා කිරීම පිළිබඳව විශේෂයෙන් සඳහන් කර ඇති ලෝකයේ රටවල් කිහිපයෙන් එකකි. 95 වැනි වගන්තියේ සඳහන් වන්නේ, "පහත සඳහන් කරුණු ඉලක්ක කරගත් ජාත්‍යන්තර ප්‍රතිපත්ති අනුගමනය කිරීමෙන් රාජ්‍යය සක්‍රීයව ජනතාවගේ සුබසාධනය ප්‍රවර්ධනය කිරීම සහ පවත්වාගෙන යාම: පරිසර පද්ධති නඩත්තු කිරීම, අත්‍යවශ්‍ය පාරිසරික ක්‍රියාවලීන් සහ නැමීබියාවේ ජෛව විවිධත්වය සහ ජීවමාන ස්වභාවික සම්පත් තිරසාර පදනමක් මත භාවිතා කිරීම. වර්තමාන සහ අනාගතය යන සියලුම නැමීබියානුවන්ගේ ප්‍රයෝජනය සඳහා."
1993 දී, නැමීබියාවේ අලුතින් පිහිටුවන ලද රජයට ජාත්‍යන්තර සංවර්ධනය සඳහා වූ එක්සත් ජනපද නියෝජිතායතනයෙන් (USAID) එහි Living in a Finite Environment (LIFE) ව්‍යාපෘතිය හරහා අරමුදල් ලබා ගන්නා ලදී.[109] පරිසර හා සංචාරක අමාත්‍යාංශය, USAID, වඳවී යාමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති වනජීවී භාරය, WWF සහ කැනේඩියානු තානාපති අරමුදල වැනි සංවිධානවල මූල්‍ය ආධාර ඇතිව ප්‍රජා පාදක ස්වභාවික සම්පත් කළමනාකරණ (CBNRM) ආධාරක ව්‍යුහයක් සාදයි. ව්‍යාපෘතියේ ප්‍රධාන ඉලක්කය වන්නේ වනජීවී කළමනාකරණය සහ සංචාරක ව්‍යාපාරය සඳහා දේශීය ප්‍රජාවන්ට අයිතිවාසිකම් ලබා දීම මගින් තිරසාර ස්වභාවික සම්පත් කළමනාකරණය ප්‍රවර්ධනය කිරීමයි.
වනජීවී
සංස්කරණයනැමීබියාවේ වල් බල්ලා, ඩික් ඩික් සහ දරුණු වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති කළු රයිනෝ ඇතුළු විවිධ වනජීවී විශේෂ ඇත. භෞමික ක්ෂීරපායී විශේෂ 200ක්, පක්ෂි විශේෂ 645ක් සහ මත්ස්‍ය විශේෂ 115ක් ඇත.[110][111]
රජය සහ දේශපාලනය
සංස්කරණය
නැමීබියාව ඒකීය අර්ධ-ජනාධිපති නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජයකි.[112] නැමීබියාවේ ජනාධිපතිවරයා වසර පහක ධුර කාලයක් සඳහා තේරී පත් වන අතර රාජ්‍ය නායකයා සහ රජයේ ප්‍රධානියා වේ.[113] රජයේ සියලුම සාමාජිකයින් තනි තනිව සහ සාමූහිකව ව්‍යවස්ථාදායකයට වගකිව යුතුය.[115][116]
නැමීබියාවේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව රටේ රජයේ ආයතන ලෙස පහත සඳහන් දේ දක්වයි:[117]
- විධායකය: විධායක බලය ක්‍රියාත්මක වන්නේ ජනාධිපතිවරයා සහ රජය විසිනි.
- ව්‍යවස්ථාදායකය: නැමීබියාවේ ද්වි-මණ්ඩල පාර්ලිමේන්තුවක් ඇති අතර ජාතික සභාව පහළ මන්ත්‍රණ සභාව ලෙසද ජාතික සභාව ඉහළ මන්ත්‍රී මණ්ඩලය ලෙසද ඇත.[118]
- අධිකරණය: නැමීබියාවේ රාජ්‍ය නාමයෙන් නීතිය අර්ථකථනය කර ක්‍රියාත්මක කරන අධිකරණ පද්ධතියක් ඇත.
ව්‍යවස්ථාවෙන් නැමීබියාවේ රජය සඳහා බහු-පක්ෂ ක්‍රමයක් අපේක්ෂා කරන අතර, 1990 නිදහසේ සිට SWAPO පක්ෂය ප්‍රමුඛ වේ.[119] 2023 V-Dem ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දර්ශකවලට අනුව නැමීබියාව ලොව පුරා 66 වන මැතිවරණ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සහ අප්‍රිකාවේ 8 වන මැතිවරණ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ශ්‍රේණිගත කර ඇත.[120]
විදේශ සබඳතා
සංස්කරණය.jpg)
නැමීබියාවට බොහෝ දුරට ස්වාධීන විදේශ ප්‍රතිපත්තියක් ඇත, කියුබාව ඇතුළු නිදහස් අරගලයට ආධාර කළ රාජ්‍යයන් සමඟ අඛණ්ඩ සම්බන්ධතා ඇත. කුඩා හමුදාවක් සහ බිඳෙනසුලු ආර්ථිකයක් සහිත නැමීබියානු රජයේ ප්‍රධාන විදේශ ප්‍රතිපත්ති උත්සුකය දකුණු අප්‍රිකානු කලාපය තුළ ශක්තිමත් සබඳතා වර්ධනය කර ගැනීමයි. දකුණු අප්‍රිකානු සංවර්ධන ප්‍රජාවේ සාමාජිකයෙකු වන නැමීබියාව වැඩි කලාපීය ඒකාබද්ධතාවයක් සඳහා හඬ නඟන අයෙකි. එය 1990 අප්‍රේල් 23 දින එක්සත් ජාතීන්ගේ 160 වැනි සාමාජිකයා බවට පත් විය. නිදහස ලැබීමෙන් පසු එය පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලීය ජාතීන්ගේ 50 වැනි සාමාජිකයා බවට පත් විය.
ආරක්ෂක අංශ
සංස්කරණය2023 දී Global Firepower Index (GFP) වාර්තා කළේ නැමීබියාවේ හමුදාව රටවල් 145ක් අතරින් 123 වැනි ස්ථානයේ සිටින ලෝකයේ දුර්වලම හමුදාවන්ගෙන් එකක් ලෙස ශ්‍රේණිගත කර ඇති බවයි. අප්‍රිකානු රටවල් 34ක් අතර, නැමීබියාව ද 28 වැනි ස්ථානයේ දුර්වල ලෙස ශ්‍රේණිගත කර ඇත.[121] එසේ වුවද, ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශය සඳහා රජයේ වියදම් N$5,885 (පෙර මූල්‍ය වර්ෂයට වඩා 1.2% ක අඩුවීමකි) විය.[122] නැමීබියානු ඩොලර් බිලියන 6 කට ආසන්න (2021 දී ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 411) ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශයට එක් අමාත්‍යාංශයකට රජයෙන් ලැබෙන සිව්වන ඉහළම මුදල් ප්‍රමාණය වේ.
නැමීබියාවට දේශසීමා සහ ඉදිකිරීම් සැලසුම් සම්බන්ධයෙන් විවිධ ආරවුල් ඇති වුවද කලාපය තුළ සතුරන් නැත.[123]
නැමීබියානු ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මිලිටරියේ කාර්යභාරය "භූමිය සහ ජාතික අවශ්‍යතා ආරක්ෂා කිරීම" ලෙස නිර්වචනය කරයි. නැමීබියාව, නැමීබියාවේ 23 වසරක බුෂ් යුද්ධයේ හිටපු සතුරන්ගෙන් සමන්විත නැමීබියානු ආරක්ෂක බලකාය (NDF) පිහිටුවා ගත්හ: නැමීබියාවේ මහජන විමුක්ති හමුදාව (PLAN) සහ නිරිතදිග අප්‍රිකානු භෞමික බලකාය (SWATF). බ්‍රිතාන්‍යයන් මෙම බලවේග ඒකාබද්ධ කිරීම සඳහා සැලැස්ම සකස් කළ අතර කුඩා මූලස්ථානයකින් සහ බලඇණි පහකින් සමන්විත NDF පුහුණු කිරීමට පටන් ගත්හ.
එක්සත් ජාතීන්ගේ සංක්‍රාන්ති සහායක කණ්ඩායමේ (UNTAG) කෙන්යානු පාබල බලඇණිය නිදහසින් පසු මාස තුනක් නැමීබියාවේ රැඳී සිටියේ NDF පුහුණු කිරීමට සහ උතුර ස්ථාවර කිරීමට උපකාර කිරීම සඳහා ය. නැමීබියානු ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශයට අනුව, පිරිමි සහ ගැහැණු යන දෙඅංශයේම බඳවා ගැනීම් 7,500 නොඉක්මවනු ඇත.
නැමීබියානු ආරක්ෂක බලකායේ ප්‍රධානියා එයාර් වයිස් මාර්ෂල් මාර්ටින් කම්බුලු පිනෙහාස් ය (2020 අප්‍රේල් 1 සිට ක්‍රියාත්මක වන පරිදි).
2017 දී නැමීබියාව න්‍යෂ්ටික අවි තහනම් කිරීම පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය.[124]
පරිපාලන අංශ
සංස්කරණය.jpg)
නැමීබියාව ප්‍රදේශ 14 කට බෙදා ඇති අතර ඒවා මැතිවරණ කොට්ඨාශ 121 කට බෙදා ඇත. නැමීබියාවේ පරිපාලන අංශය සීමා නිර්ණය කොමිෂන් සභා විසින් සභාගත කර ඇති අතර ජාතික සභාව විසින් පිළිගනු ලැබේ හෝ ප්‍රතික්ෂේප කරනු ලැබේ. රාජ්‍ය පදනමේ සිට සීමා නිර්ණය කොමිෂන් සභා හතරක් සිය කටයුතු ලබා දී ඇති අතර, අවසන් වරට 2013 දී විනිසුරු ඇල්ෆ්‍රඩ් සිබෝලෙකාගේ සභාපතිත්වය යටතේ ක්‍රියාත්මක විය.[125] වඩාත්ම නාගරීකරණය වූ සහ ආර්ථික වශයෙන් ක්‍රියාකාරී කලාප වන්නේ කොමාස් සහ එරොන්ගෝ කලාපය වන අතර කොමාස් හි අගනුවර වන වින්ඩ්හෝක් සහ එරොන්ගෝ නිවහන වල්විස් බොක්ක සහ ස්වකොප්මන්ඩ් වේ.
පහත වගුවේ දැක්වෙන්නේ 2016 නැමීබියා අන්තර් ජනගහන සමීක්ෂණයේ සංඛ්‍යාලේඛන:
| කලාපය | ජනගහනය
(2016) |
වර්ග
කි.මී. පුද්ගලයින් |
සාක්ෂරතා
අනුපාතය |
|---|---|---|---|
| කොමාස් | 415,780 | 11.3 | 96.7% |
| ඔහන්ග්වෙනා | 255,510 | 23.9 | 85.6% |
| ඔමුසටි | 249,885 | 9.4 | 87.6% |
| ඔස්හිකොටෝ | 195,165 | 5.0 | 88.0% |
| ඔෂනා | 189,237 | 21.9 | 94.0% |
| එරෝන්ගෝ | 182,402 | 2.9 | 95.9% |
| ඔට්ජෝසොන්ද්ජුපා | 154,342 | 1.5 | 83.0% |
| කාවන්ගෝ නැගෙනහිර | 148,466 | 6.2 | 84.7% |
| සැම්බෙසි | 98,849 | 6.7 | 85.5% |
| කුයිනි | 97,865 | 0.8 | 66.5% |
| කාවන්ගෝ බටහිර | 89,313 | 3.5 | 75.6% |
| හාර්ඩප් | 87,186 | 0.8 | 84.7% |
| කරස් | 85,759 | 0.5 | 96.1% |
| ඔමාහේකේ | 74,629 | 0.9 | 75.3% |
ප්‍රාදේශීය සභා මන්ත්‍රීවරුන් සෘජුවම තෝරා පත් කර ගනු ලබන්නේ ඔවුන්ගේ මැතිවරණ කොට්ඨාශවල වැසියන් විසින් රහස් ඡන්ද (ප්‍රාදේශීය මැතිවරණ) මගිනි.[126]
නැමීබියාවේ පළාත් පාලන ආයතන මහ නගර සභා (1 කොටස හෝ 2 කොටස මහ නගර සභා), නගර සභා හෝ ගම් ආකාරයෙන් විය හැක.[127]
මානව හිමිකම්
සංස්කරණයනැමීබියාව යනු මානව හිමිකම් සහ නිදහස පවත්වාගෙන යන සහ ආරක්ෂා කරන රජයක් සහිත අප්‍රිකාවේ[128] වඩාත්ම නිදහස් හා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රටවලින් එකකි. කෙසේ වෙතත්, සැලකිය යුතු කරුණු අතර රජයේ දූෂණ, ප්‍රතිපත්ති අවස්ථිතිභාවය සහ බන්ධනාගාර තදබදය ඇතුළත් වේ. එසේම, සරණාගතයින්ට නිදහසේ ගමන් කිරීමට අවසර නැත.[129]
නීතිය ක්‍රියාත්මක නොවේ,[130] නමුත් සමලිංගික ක්‍රියා නැමීබියාවේ නීති විරෝධී ය.[131] නාගරික ප්‍රදේශ සාමාන්යයෙන් මධ්‍යස්ථ හෝ LGBT සඳහා කැප වූ සමාජ ශාලා සහ සිදුවීම් කිහිපයක් සමඟ සහයෝගය දක්වන නමුත්, LGBT පුද්ගලයන්ට එරෙහිව වෙනස් කොට සැලකීම මෙන්ම නොඉවසීම ද, විශේෂයෙන් ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල බහුලව දක්නට ලැබේ.[132] සමහර නැමීබියානු රජයේ නිලධාරීන් සහ නැමීබියාවේ ඔම්බුඩ්ස්මන් ජෝන් වෝල්ටර්ස් සහ ජනාධිපති ආර්යාව මොනිකා ගින්ගෝස් වැනි ඉහළ පෙළේ පුද්ගලයින් ලිංගිකත්වය සහ සමලිංගිකත්වය සාපරාධීකරණය කළ යුතු අතර LGBT අයිතිවාසිකම්වලට පක්ෂව සිටිති.[133][134]
2018 නොවැම්බරයේදී, වයස අවුරුදු 15-49 අතර කාන්තාවන්ගෙන් 32%ක් තම සහකරු/සහකාරියගෙන් ප්‍රචණ්ඩත්වයට සහ ගෘහස්ථ හිංසනයට මුහුණ දුන් බව වාර්තා වූ අතර පිරිමින්ගෙන් 29.5%ක් විශ්වාස කරන්නේ මෙය සාමාන්යයෙන් ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල වුවද, තම භාර්යාවට/සහකරුට සිදුවන ශාරීරික හිංසනය පිළිගත හැකි බවයි.[135] නැමීබියාවේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව නැමීබියාවේ කාන්තාවන්ට අයිතිවාසිකම්, නිදහස සහ සමාන සැලකීම සහතික කරන අතර නැමීබියාවේ පාලක පක්ෂය[136] වන SWAPO විසින් "සීබ්‍රා ක්‍රමයක්" අනුගමනය කර ඇති අතර එමඟින් රජය තුළ ස්ත්‍රී පුරුෂ දෙපාර්ශවයේම සාධාරණ සමතුලිතතාවයක් සහ නැමීබියානු කාන්තාවන්ගේ සමාන නියෝජනය සහතික කෙරේ.[137][138]
ආර්ථිකය
සංස්කරණය
ට්‍රාන්ස්-අප්‍රිකානු මෝටර් රථ මාර්ගය - ට්‍රිපොලි-කේප් ටවුන් අධිවේගී මාර්ගය සහ ට්‍රාන්ස්-කලහාරි කොරිඩෝව නැමීබියාව හරහා ගමන් කරයි. නැමීබියාවේ ආර්ථිකය ඔවුන්ගේ හවුල් ඉතිහාසය හේතුවෙන් දකුණු අප්‍රිකාවට සමීපව බැඳී ඇත.[139][140] 2023 3 වන කාර්තුවේදී, විශාලතම ආර්ථික අංශ වූයේ පතල් කැණීම (දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 18.0%), රාජ්‍ය පරිපාලනය (12.9%), නිෂ්පාදන (10.1%) සහ අධ්‍යාපනය (9.2%) ය.[141]
නැමීබියාව අන්තර්ජාල බැංකුකරණය සහ ජංගම දුරකථන බැංකුකරණය වැනි නවීන යටිතල පහසුකම් සහිත ඉතා දියුණු බැංකු සහ මූල්‍ය සේවා අංශයක් ඇත. නැමීබියා බැංකුව (BoN) යනු සාමාන්යයෙන් මහ බැංකුවක් විසින් සිදු කරනු ලබන අනෙකුත් සියලුම කාර්යයන් ඉටු කිරීම සඳහා වගකිව යුතු නැමීබියාවේ මහ බැංකුවයි. නැමීබියාවේ BoN බලයලත් වාණිජ බැංකු පහක් ඇත: වින්ඩ්හෝක් බැංකුව, පළමු ජාතික බැංකුව, නෙඩ්බෑන්ක්, ස්ටෑන්ඩර්ඩ් බැංකුව සහ කුඩා හා මධ්‍ය පරිමාණ ව්‍යවසාය බැංකුව.[142] නැමීබියාවේ ආර්ථිකය විධිමත් හා අවිධිමත් ආර්ථිකයන් අතර භේදයකින් සංලක්ෂිත වේ, එය වර්ණභේදවාදී අවකාශීය සැලසුම්කරණයේ උරුමය මගින් අර්ධ වශයෙන් උග්‍ර වේ.[143]
ශ්‍රම බලකාය 1,090,153ක් සමඟින් 2018 වසරේ රටේ විරැකියා අනුපාතය 33.4%ක් විය.[144] කෙසේ වෙතත්, නැමීබියාව SADC රටවලට සාපේක්ෂව ඉහළ පුහුණු ශ්‍රම ප්‍රතිශතයක් ඇති අතර පුහුණු ශ්‍රමිකයින් සඳහා සාපේක්ෂව අඩු විරැකියා අනුපාතයක් ඇත. විශේෂයෙන් තරුණයින් අතර ඉහළ විරැකියාවට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා, අතිරේක ආයතනික බදු අඩු කිරීමක් ලබා දීමෙන් වැඩි සීමාවාසිකයින් බඳවා ගැනීමට සේවා යෝජකයන් දිරිමත් කිරීම ඉලක්ක කරගත් සීමාවාසික බදු දිරිගැන්වීමේ වැඩසටහනක් හඳුන්වා දීමට රජය අනුමත කළේය. රජය සඳහා වන සම්පූර්ණ මූල්‍ය ඇඟවුම් N$ මිලියන 126ක් ලෙස ගණන් බලා ඇත.
2004 දී ගර්භණීභාවය සහ HIV/AIDS තත්ත්වය හේතුවෙන් ඇතිවන රැකියා වෙනස්කම් වලින් මිනිසුන් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා කම්කරු පනතක් සම්මත කරන ලදී. 2010 මුලදී රජයේ ටෙන්ඩර් මණ්ඩලය නිවේදනය කළේ "මෙතැන් සිට සියලුම නුපුහුණු සහ අර්ධ පුහුණු ශ්‍රමයෙන් සියයට 100ක් ව්‍යතිරේකයකින් තොරව නැමීබියාවෙන් ලබා ගත යුතු බවයි".[145]
2013 දී, ගෝලීය ව්‍යාපාරික සහ මූල්‍ය ප්‍රවෘත්ති සපයන්නා වන බ්ලූම්බර්ග් නැමීබියාව අප්‍රිකාවේ ඉහළම නැගී එන වෙළෙඳපොළ ආර්ථිකය සහ ලෝකයේ 13 වැනි හොඳම ආර්ථිකය ලෙස නම් කළේය. බ්ලූම්බර්ග් මාකට්ස් සඟරාවේ 2013 මාර්තු කලාපයේදී අප්‍රිකානු රටවල් හතරක් පමණක් නැගී එන වෙළඳපල ලැයිස්තුවේ ඉහළම 20 ලැයිස්තුවට ඇතුළත් වූ අතර නැමීබියාව මොරොක්කෝව (19 වැනි), දකුණු අප්‍රිකාව (15 වැනි) සහ සැම්බියාව (14 වැනි) ඉදිරියෙන් ශ්‍රේණිගත කර ඇත. ලොව පුරා, නැමීබියාව ද හංගේරියාව, බ්‍රසීලය සහ මෙක්සිකෝවට වඩා හොඳ විය. Bloomberg Markets සඟරාව දුසිමකට වඩා නිර්ණායක මත පදනම්ව හොඳම 20 ශ්‍රේණිගත කළේය. දත්ත බ්ලූම්බර්ග්ගේම මූල්‍ය-වෙළඳපොල සංඛ්‍යාලේඛන, IMF අනාවැකි සහ ලෝක බැංකුවෙන් ලැබුණි. විදේශීය ආයෝජකයින් සඳහා විශේෂ උනන්දුවක් දක්වන ක්ෂේත්‍ර මත ද රටවල් ශ්‍රේණිගත කරන ලදී: ව්‍යාපාර කිරීමේ පහසුව, දූෂණය සහ ආර්ථික නිදහස පිළිබඳ අවබෝධය. විදේශ ආයෝජන ආකර්ශනය කර ගැනීම සඳහා, අධික රාජ්‍ය රෙගුලාසි හේතුවෙන් රජය විසින් රතු පටි අඩු කිරීම වැඩිදියුණු කර ඇති අතර, නැමීබියාව කලාපයේ ව්‍යාපාර කිරීමට ඇති අවම නිලධර ස්ථානයක් බවට පත් කර ඇත. අපහසු සහ මිල අධික රේගු ක්‍රියා පටිපාටි හේතුවෙන් රේගුව විසින් පහසුකම් ගෙවීම් වරින් වර ඉල්ලා සිටී.[146] නැමීබියාව ලෝක බැංකුව විසින් ඉහළ මධ්‍යම ආදායම් ලබන රටක් ලෙසද වර්ග කර ඇති අතර ව්‍යාපාර කිරීමේ පහසුව අනුව ආර්ථිකයන් 185ක් අතරින් 87 වැනි ස්ථානයට පත්ව ඇත.[147]
නැමීබියාවේ ජීවන වියදම සාමාන්‍ය අගයට වඩා මඳක් වැඩි ය, මන්ද ධාන්‍ය ඇතුළු බොහෝ භාණ්ඩ ආනයනය කළ යුතු බැවිනි. එහි අගනුවර වන වින්ඩ්හෝක්, විදේශිකයන්ට ජීවත් වීමට ලෝකයේ 150 වැනි මිල අධිකම ස්ථානයයි.[148]
නැමීබියාවේ බදුකරණයට පුද්ගල ආදායම් බද්ද ඇතුළත් වන අතර එය පුද්ගලයෙකුගේ මුළු බදු අය කළ හැකි ආදායමට අදාළ වේ. සියලුම පුද්ගලයින් ආදායම් වරහන් මාලාවක් හරහා ප්‍රගතිශීලී ආන්තික අනුපාත යටතේ බදු අය කෙරේ. නැමීබියාවේ බද්ද N$58,754 ට වඩා වැඩි මාසික ආදායමකදී දකුණු අප්‍රිකානු බද්දට වඩා අඩුය, රටේ ඵලදායී බදු අනුපාත සාමාන්යයෙන් උපරිම වශයෙන් 30.8%ක් වන අතර දකුණු අප්‍රිකාවේ සානුව 37.4%කි.[149] මෙය ධනවත් දකුණු අප්‍රිකානුවන්ට ඔවුන්ගේ සමාන ජීවන වියදම, සංස්කෘතීන් සහ සමාජ-ආර්ථික සාධක අනුව නැමීබියාවට සංක්‍රමණය වීමට හිතකර කරයි. 2023 දී, රජය ජාතික මධ්‍ය කාලීන අයවැයේ ප්‍රකාශ කළේ පුද්ගලික ආදායම් බද්ද අඩු කරන බවත්, බදු ගෙවිය හැකි අවම ආදායම N$50,000 සිට N$100,000 දක්වා වැඩි කරන බවත්, ඉහළ වරහන් තුළ බදු අය කළ හැකි ආදායම අඩු කරන බවත්ය.[තහවුරු කර නොමැත]
අගය එකතු කළ බද්ද (VAT) පාන් වැනි ප්‍රධාන භාණ්ඩ හැර බොහෝ භාණ්ඩ හා සේවා සඳහා අදාළ වේ.[150]
රටේ බොහෝ ප්‍රදේශවල දුරස්ථ ස්වභාවය තිබියදීත්, නැමීබියාවට මුහුදු වරායන්, ගුවන් තොටුපළවල්, මහාමාර්ග, හොඳින් නඩත්තු කළ මාර්ග, යටිතල පහසුකම් සහ දුම්රිය (පටු මාපක) ඇත. එය එහි මුහුදු වරායන් සහ ගොඩබිම් සහිත අසල්වැසි රටවල් සමඟ වෙළඳාම සඳහා වැදගත් කලාපීය ප්‍රවාහන මධ්‍යස්ථානයකි. මධ්‍යම සානුව දැනටමත් වඩාත් ජනාකීර්ණ උතුරේ සිට දකුණු අප්‍රිකාව දක්වා ප්‍රවාහන කොරිඩෝවක් ලෙස සේවය කරයි, නැමීබියාවේ ආනයනවලින් පහෙන් හතරක ප්‍රභවයකි.[151]
කෘෂිකර්ම
සංස්කරණය
ජනගහනයෙන් අඩක් පමණ සිය ජීවනෝපාය සඳහා කෘෂිකර්මාන්තය (බොහෝ දුරට යැපුම් කෘෂිකර්මය) මත රඳා පවතී, නමුත් නැමීබියාව තවමත් එහි ආහාර වලින් කොටසක් ආනයනය කළ යුතුය. ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය අප්‍රිකාවේ දුප්පත්ම රටවල ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය මෙන් පස් ගුණයක් වුවද, නැමීබියාවේ බහුතරයක් ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල ජීවත් වන අතර යැපුම් ජීවන රටාවක් ඇත. නැමීබියාව ලෝකයේ ඉහළම ආදායම් අසමානතා අනුපාතවලින් එකක් වන අතර, නාගරික ආර්ථිකයක් සහ වඩා ග්‍රාමීය මුදල් රහිත ආර්ථිකයක් තිබීම හේතුවෙන්. අසමානතා සංඛ්‍යා ලේඛන මගින් ඔවුන්ගේ පැවැත්ම සඳහා විධිමත් ආර්ථිකය මත යැපෙන්නේ නැති පුද්ගලයින් සැලකිල්ලට ගනී. වගා කළ හැකි ඉඩම් නැමීබියාවේ <1%, (.97% පමණ) සඳහා වගකියන නමුත්, ජනගහනයෙන් අඩකට ආසන්න ප්‍රමාණයක් කෘෂිකර්මාන්තයේ යෙදී සිටිති.[152]
නැමීබියාවේ වගා කළ හැකි ඉඩම්වලින් අඩකට ආසන්න ප්‍රමාණයක් වාණිජ ගොවීන් 4,000කට පමණ අයත් වේ.[153] නැමීබියාව ඉඩම් නැති කළු නැමීබියානුවන් නැවත පදිංචි කිරීම සඳහා සුදු ගොවීන්ගෙන් ඉඩම් අත්පත් කර ගැනීම ආරම්භ කිරීමට සැලසුම් කර ඇති හෙයින්, නැමීබියාවේ ඉඩම් ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාවලියට මූල්‍යාධාර සැපයීම සඳහා එක්සත් රාජධානිය 2004 දී ඩොලර් 180,000ක් පමණ ඉදිරිපත් කළේය.[154] 20 වැනි සියවසේ මුල් භාගයේ සිදු වූ ජන සංහාර සඳහා වන්දි වශයෙන් වසර 30ක් පුරා ජර්මනිය විසින් 2021 දී යුරෝ බිලියන 1.1ක් ඉදිරිපත් කර ඇති නමුත් එම මුදල් ඉඩම් ප්‍රතිසංස්කරණ සඳහා නොව යටිතල පහසුකම්, සෞඛ්‍ය සේවා සහ පුහුණු වැඩසටහන් වෙත යොමු කරනු ඇත.[155]
ඉදිරි වසර කිහිපය තුළ තවත් ව්‍යවසායන් කිහිපයක් පුද්ගලීකරනය කිරීම සම්බන්ධයෙන් එකඟතාවයකට පැමිණ ඇති අතර, මෙය බොහෝ අවශ්‍ය විදේශ ආයෝජන උත්තේජනය කරනු ඇතැයි බලාපොරොත්තු වන නමුත් පාරිසරික වශයෙන් ව්‍යුත්පන්න ප්‍රාග්ධනය නැවත ආයෝජනය කිරීම නැමීබියාවේ ඒක පුද්ගල ආදායම අවුල් කර ඇත. නැමීබියාවේ ආර්ථික සංවර්ධනයේ වේගයෙන්ම වර්ධනය වන එක් අංශයක් වන්නේ වනජීවී සංරක්ෂණාගාරවල වර්ධනයයි.
පතල් කැණීම සහ විදුලිය
සංස්කරණයනැමීබියාවේ ආදායමෙන් 25%ක් සපයන අතර, පතල් කැණීම ආර්ථිකයට වඩාත්ම වැදගත් තනි දායකත්වය වේ.[156] නැමීබියාව අප්‍රිකාවේ ඉන්ධන නොවන ඛනිජ ද්‍රව්‍ය අපනයනය කරන සිව්වන විශාලතම රට වන අතර ලොව සිව්වන විශාලතම යුරේනියම් නිෂ්පාදකයා විය. යුරේනියම් කැණීම සඳහා සැලකිය යුතු ආයෝජනයක් සිදු කර ඇති අතර නැමීබියාව 2015 වන විට විශාලතම යුරේනියම් අපනයනකරු බවට පත් කිරීමට සැලසුම් කර ඇත.[157] කෙසේ වෙතත්, 2019 වන විට නැමීබියාව වාර්ෂිකව යුරේනියම් ටොන් 750ක් නිෂ්පාදනය කරමින් තරඟකාරී ලෝක වෙළඳපොලේ සාමාන්‍ය අපනයනකරුවෙකුට වඩා කුඩා විය.[158] පොහොසත් දියමන්ති නිධි නැමීබියාව මැණික් ගුණාත්මක දියමන්ති සඳහා මූලික මූලාශ්‍රයක් බවට පත් කරයි.[159] නැමීබියාව එහි මැණික් දියමන්ති සහ යුරේනියම් නිධි සඳහා ප්‍රධාන වශයෙන් ප්‍රසිද්ධ වී ඇති අතර, ඊයම්, ටංස්ටන්, රත්‍රන්, ටින්, ෆ්ලෝර්ස්පාර්, මැංගනීස්, කිරිගරුඬ, තඹ සහ සින්ක් වැනි ඛනිජ වර්ග ගණනාවක් කාර්මික වශයෙන් නිස්සාරණය කරනු ලැබේ. අනාගතයේ දී නිස්සාරණය කිරීමට සැලසුම් කර ඇති අත්ලාන්තික් සාගරයේ අක්වෙරළ ගෑස් නිධි ඇත.[160] "The Diamond Investigation" නම් ග්‍රන්ථයට අනුව, 1978 සිට, ගෝලීය දියමන්ති වෙළඳපොල ගැන පොතක් වන, විශාලතම දියමන්ති සමාගම වන ඩී බියර්ස් නැමීබියානු දියමන්ති බොහොමයක් මිලදී ගත් අතර, එය දිගටම කරගෙන යනු ඇත, මන්ද "මොන රජයක් බලයට පත් වුවද ඔවුන් පැවැත්ම සඳහා මෙම ආදායම අවශ්‍ය වනු ඇත".[161]
ලෝකයේ දියමන්ති සැපයුමෙන් වැඩි ප්‍රමාණයක් පැමිණෙන්නේ අප්‍රිකානු රුධිර දියමන්ති ලෙස හැඳින්වූ දෙයින් වුවද, අනෙකුත් බොහෝ අප්‍රිකානු ජාතීන් දියමන්ති පතල්වලින් පීඩාවට පත් කර ඇති ගැටුම්, කප්පම් ගැනීම් සහ මිනීමැරුම් වලින් බොහෝ දුරට දියමන්ති පතල් කර්මාන්තයක් දියුණු කිරීමට නැමීබියාව සමත් වී තිබේ. මෙය දේශපාලන ගතිකත්වය, ආර්ථික ආයතන, දුක්ගැනවිලි, දේශපාලන භූගෝල විද්‍යාව සහ අසල්වැසි ප්‍රදේශ වල බලපෑම් වලට ආරෝපණය කර ඇති අතර, රජය සහ ඩී බියර්ස් අතර ඒකාබද්ධ ගිවිසුමක ප්‍රතිඵලයක් ලෙස බදු ගෙවිය හැකි පදනමක්, රාජ්‍ය ආයතන ශක්තිමත් කිරීමට හේතු වී ඇත.[162]
2022 දී යාවත්කාලීන කරන ලද ඇස්තමේන්තු යෝජනා කරන්නේ අක්වෙරළ තැඹිලි ද්‍රෝණියේ ගවේෂණ ළිං දෙකක පිළිවෙළින් තෙල් බැරල් බිලියන 2ක් සහ 3ක් තබා ගත හැකි බවයි. අපේක්ෂිත ආදායම නැමීබියාවේ දේශීය ආර්ථිකය පරිවර්තනය කළ හැකි අතර තිරසාර සංවර්ධන ඉලක්ක සඳහා පහසුකම් සපයයි.[163]
ගෘහස්ත සැපයුම් වෝල්ටීයතාවය 220 V AC වේ. ප්‍රධාන වශයෙන් විදුලිය උත්පාදනය කරනු ලබන්නේ තාප හා ජල විදුලි බලාගාර මගිනි. සාම්ප්‍රදායික නොවන විදුලි උත්පාදන ක්‍රම ද යම් කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි. පොහොසත් යුරේනියම් නිධිවලින් දිරිමත් වූ, 2010 දී නැමීබියානු රජය සිය පළමු න්‍යෂ්ටික බලාගාරය 2018 වන විට ඉදිකිරීමට සැලසුම් කළේය.[164]
සංචාරක
සංස්කරණය
සංචාරක කර්මාන්තය නැමීබියාවේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයට (14.5%) ප්‍රධාන දායකත්වයක් සපයන අතර, රැකියා දස දහස් ගණනක් (සියලු රැකියා වලින් 18.2%) සෘජුව හෝ වක්‍රව නිර්මාණය කරන අතර වසරකට සංචාරකයින් මිලියනයකට වඩා සේවය කරයි.[165] මෙම රට අප්‍රිකාවේ ප්‍රධාන ගමනාන්තයක් වන අතර එය නැමීබියාවේ විස්තීර්ණ වන සතුන්ගෙන් සමන්විත පරිසර සංචාරක ව්‍යාපාරය සඳහා ප්‍රසිද්ධය.[166]
පරිසර සංචාරකයින්ට නවාතැන් ගැනීම සඳහා බොහෝ ලැගුම්හල් සහ රක්ෂිත තිබේ. ක්‍රීඩා සහ කුසලාන දඩයම් කිරීම නැමීබියානු ආර්ථිකයේ විශාල සහ වර්ධනය වන අංගයක් වන අතර, එය 2000 වර්ෂයේ මුළු සංචාරක ව්‍යාපාරයෙන් 14%ක් හෙවත් එක්සත් ජනපද ඩොලර් මිලියන 19.6ක් සඳහා දායක විය.
මීට අමතරව, sandboarding, skydiving සහ 4x4ing වැනි ආන්තික ක්‍රීඩා ජනප්‍රිය වී ඇති අතර, බොහෝ නගරවල සංචාර සපයන සමාගම් තිබේ.[තහවුරු කර නොමැත] වැඩිපුරම සංචාරය කරන ස්ථාන අතරට වින්ඩ්හෝක්, කැප්රිවි තීරය, ෆිෂ් රිවර් කැනියොන්, සොසුස්ව්ලෙයි, ස්කෙල්ටන් වෙරළ උද්‍යානය, සෙශ්‍රියම්, එටෝෂා පෑන් සහ වෙරළබඩ නගර වන ස්වකොප්මන්ඩ්, වල්විස් බොක්ක සහ ලුඩරිට්ස් ඇතුළත් වේ.[167]
වින්ඩ්හෝක් එහි කේන්ද්‍රීය පිහිටීම සහ හොසියා කුටකෝ ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළට සමීප වීම හේතුවෙන් නැමීබියාවේ සංචාරක ව්‍යාපාරයේ ඉතා වැදගත් කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි. නැමීබියානු සංචාරක අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලය සඳහා මිලේනියම් චැලෙන්ජ් කෝපරේෂන් විසින් නිෂ්පාදනය කරන ලද නැමීබියා සංචාරක පිටවීමේ සමීක්ෂණයට අනුව, 2012-13 දී නැමීබියාවට පැමිණි සියලුම සංචාරකයින්ගෙන් 56% වින්ඩ්හෝක් නැරඹීමට පැමිණියා.[168] නැමීබියාවේ සංචාරක ආශ්‍රිත බොහෝ රාජ්‍ය ආයතන සහ නැමීබියා වනජීවී නිකේතන සහ නැමීබියා සංචාරක මණ්ඩලය මෙන්ම නැමීබියාවේ සංචාරක ආශ්‍රිත වෙළඳ සංගම් වැනි නැමීබියාවේ ආගන්තුක සත්කාර සංගමය වැනි පාලක ආයතන වින්ඩ්හෝක් හි මූලස්ථානය වේ.[169] වින්ඩ්හෝක් හි වින්ඩ්හෝක් කන්ට්‍රි ක්ලබ් රිසෝට් වැනි කැපී පෙනෙන හෝටල් ගණනාවක් සහ හිල්ටන් හෝටල් සහ නිවාඩු නිකේතන වැනි ජාත්‍යන්තර හෝටල් ජාලයන් කිහිපයක් ද ඇත.
නැමීබියාවේ ප්‍රාථමික සංචාරක සම්බන්ධ පාලන ආයතනය, නැමීබියා සංචාරක මණ්ඩලය (NTB), පාර්ලිමේන්තු පනතක් මගින් පිහිටුවන ලදී: නැමීබියා සංචාරක මණ්ඩල පනත, 2000 (2000 පනත 21). එහි මූලික අරමුණු වන්නේ සංචාරක කර්මාන්තය නියාමනය කිරීම සහ නැමීබියාව සංචාරක ගමනාන්තයක් ලෙස අලෙවි කිරීමයි.[170] නැමීබියාවේ සංචාරක සංගම් සම්මේලනය (නැමීබියාවේ සියලුම සංචාරක සංගම් සඳහා කුඩ ආයතනය), නැමීබියාවේ ආගන්තුක සත්කාර සංගමය, නැමීබියානු සංචාරක නියෝජිතයින්ගේ සංගමය, මෝටර් රථ වැනි නැමීබියාවේ සංචාරක අංශය නියෝජනය කරන වෙළඳ සංගම් ගණනාවක් ද ඇත. නැමීබියාවේ කුලී සංගමය සහ නැමීබියාවේ සංචාරක සහ සෆාරි සංගමය.[171]
ජල සැපයුම සහ සනීපාරක්ෂාව
සංස්කරණයනැමීබියාවේ ඇති එකම තොග ජල සැපයුම්කරු NamWater වන අතර, එය අදාළ නගර සභා වෙත විකුණනු ලබන අතර එමඟින් එය ඔවුන්ගේ රෙටිකියුලේෂන් ජාල හරහා බෙදා හරිනු ලැබේ.[172] ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල, කෘෂිකර්ම, ජල හා වන විද්‍යා අමාත්‍යාංශයේ ග්‍රාමීය ජල සම්පාදන අධ්‍යක්ෂක මණ්ඩලය පානීය ජල සැපයුම භාරව සිටී.[173]
1990 නිදහසින් පසු නැමීබියාව සිය ජල ප්‍රවේශ ජාලය සැලකිය යුතු ලෙස වැඩිදියුණු කර ඇති බව එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය 2011 දී ඇගයීමට ලක් කළේය. කෙසේ වෙතත්, අධික පරිභෝජන පිරිවැය සහ වාසස්ථාන සහ ජලය අතර ඇති දිගු දුර හේතුවෙන් ජනගහනයෙන් විශාල කොටසකට මෙම සම්පත් භාවිතා කළ නොහැක. ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල ලකුණු.[174] එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස බොහෝ නැමීබියානුවන් දුරින් පවතින ජල ස්ථාන වලට වඩා සාම්ප්‍රදායික ළිං වලට කැමැත්තක් දක්වයි.[175]
ආරක්ෂිත ජලය සඳහා ප්‍රවේශය වැඩි දියුණු කිරීමට ගත් උත්සාහයන් හා සසඳන විට, ප්‍රමාණවත් සනීපාරක්ෂක පහසුකම් සැපයීමේදී නැමීබියාව පසුගාමීය.[176] මෙයට වැසිකිළි පහසුකම් නොමැති පාසල් 298ක් ඇතුළත් වේ.[177] ළමා මරණවලින් 50% කට වඩා ජලය, සනීපාරක්ෂාව හෝ සනීපාරක්ෂාව නොමැතිකම සම්බන්ධ වේ; 23% ක් පාචනය නිසා පමණක් වේ. එක්සත් ජාතීන් විසින් රට තුළ "සනීපාරක්ෂක අර්බුදයක්" හඳුනාගෙන ඇත.[178]
ඉහළ සහ මධ්‍යම පන්තික කුටුම්භ සඳහා වාසස්ථාන හැරුණු විට, බොහෝ නේවාසික ප්‍රදේශවල සනීපාරක්ෂක පහසුකම් ප්‍රමාණවත් නොවේ. ඔවුන්ගේ ජල පරිභෝජනය සහ ස්ථාපන පිරිවැය හේතුවෙන් නගරවල සිටින සියලුම පදිංචිකරුවන්ට පුද්ගලික ෆ්ලෂ් වැසිකිලි මිල අධිකයි. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන්, නිදහසින් පසු වැඩි දියුණු කළ සනීපාරක්ෂාව සඳහා ප්‍රවේශය වැඩි වී නැත: නැමීබියාවේ ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල ජනගහනයෙන් 13%කට මූලික සනීපාරක්ෂාව වඩා වැඩි විය, එය 1990 දී 8% සිට වැඩි විය. නැමීබියාවේ බොහෝ වැසියන්ට "පියාඹන වැසිකිලි" වෙත යොමු වීමට සිදු විය. මලපහ කිරීමට ප්ලාස්ටික් බෑග්, භාවිතයෙන් පසු පඳුරට හෙළනු ලැබේ.[179] මුත්‍රා කිරීම සහ මලපහ කිරීම සඳහා නේවාසික භූමියට ආසන්න විවෘත ප්‍රදේශ භාවිතා කිරීම ඉතා සුලභ වේ.[180] එය ප්‍රධාන සෞඛ්‍ය අනතුරක් ලෙස හඳුනාගෙන ඇත.[181]
ජනවිකාශය
සංස්කරණයමොංගෝලියාවට පසු ඕනෑම ස්වෛරී රටක දෙවන අඩුම ජනගහන ඝනත්වය ඇත්තේ නැමීබියාවයි.[182] 2017 දී කිලෝමීටරයකට සාමාන්යයෙන් පුද්ගලයන් 3.08 ක් සිටියහ.[183] එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයට අනුව 2015 වර්ෂයේ මුළු සශ්‍රීකත්ව අනුපාතය එක් කාන්තාවකට ළමුන් 3.47 ක් වූ අතර එය උප සහරා අප්‍රිකාවේ සාමාන්‍ය TFR 4.7 ට වඩා අඩුය.[184]
නැමීබියාව සෑම වසර දහයකට වරක් සංගණනයක් පවත්වයි. නිදහසින් පසු පළමු ජන හා නිවාස සංගණනය 1991 දී සිදු කරන ලදී. 2001, 2011, සහ 2023 දී වැඩිදුර වටයන් අනුගමනය කරන ලදී (COVID-19 වසංගතය සහ මූල්‍ය බාධාවන් හේතුවෙන් වසර දෙකක් ප්‍රමාද විය).[185] දත්ත රැස් කිරීමේ ක්‍රමය නම් නැමීබියාවේ පදිංචි සෑම පුද්ගලයෙකුම සංගණන විමර්ශන රාත්‍රියේදී ඔවුන් කොතැනක සිටියත් ගණන් කිරීමයි. මෙය සත්‍ය ක්‍රමය ලෙස හැඳින්වේ.[186] ගණන් කිරීමේ අරමුණු සඳහා රට ගණන් කිරීමේ ප්‍රදේශ 4,042 කට මායිම් කර ඇත. මෙම ප්‍රදේශ මැතිවරණ කටයුතු සඳහා විශ්වාසදායක දත්ත ලබා ගැනීම සඳහා මැතිවරණ කොට්ඨාශ මායිම් සමඟ අතිච්ඡාදනය නොවේ.[187]
2011 ජනගහන හා නිවාස සංගණනයට අනුව 2,113,077 ජනගහනයක් ගණනය කර ඇත. 2001 සහ 2011 අතර වාර්ශික ජනගහන වර්ධනය 1.4%ක් වූ අතර එය පෙර වසර දහය තුල පැවති 2.6% ට වඩා අඩු විය.[188] 2023 දී, නැමීබියා සංඛ්‍යාලේඛන ඒජන්සිය විසින් තවත් සංගණනයක් පවත්වන ලද අතර, ප්‍රතිඵල 2024 මුල් භාගයේදී නිකුත් කිරීමට අපේක්ෂා කෙරේ.
ජනවාර්ගික කණ්ඩායම්
සංස්කරණයනැමීබියානු ජනගහනයෙන් බහුතරයක් බන්ටු කතා කරන සම්භවයක් ඇත-බොහෝ විට ජනගහනයෙන් අඩක් පමණ වන ඕවම්බෝ ජනවර්ගයෙන් - ප්‍රධාන වශයෙන් රටේ උතුරේ වාසය කරයි, නමුත් බොහෝ දෙනෙක් දැන් නැමීබියාව පුරා නගරවල පදිංචිව සිටිති. අනෙකුත් ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් නම්, ඒ ආශ්‍රිත හෙරෙරෝ භාෂාව කතා කරන හෙරෙරෝ සහ හිම්බා ජනතාව සහ නාමා මෙන්, කොයිකෝ කතා කරන ඩමරා ය.
බන්ටු බහුතරයට අමතරව, දකුණු අප්‍රිකාවේ මුල් වැසියන්ගෙන් පැවත එන Khoisan (නාමා සහ සැන් වැනි) විශාල කණ්ඩායම් ඇත. ඇන්ගෝලාවේ සිට පැමිණි සරණාගතයන්ගෙන් පැවත එන්නන් ද රට තුළ ඇත. මිශ්‍ර වාර්ගික සම්භවයක් ඇති කුඩා කණ්ඩායම් දෙකක් ද ඇත, ඒවා "කලර්ඩ්ස්" සහ "බාස්ටර්ස්" ලෙස හැඳින්වේ, ඔවුන් එක්ව 8.0% ක් සෑදී ඇත (කලර්ඩ්ස් බැස්ටර්ස් දෙකෙන් එකකට වඩා වැඩිය). නැමීබියාවේ සැලකිය යුතු චීන සුළුතරයක් ඇත; එය 2006 දී 40,000 ක් විය.[189]
සුදු ජාතිකයින් (ප්‍රධාන වශයෙන් අප්‍රිකානර්, ජර්මානු, බ්‍රිතාන්‍ය සහ පෘතුගීසි සම්භවයක් ඇති අය) ජනගහනයෙන් 4.0 සහ 7.0% අතර වේ. සංක්‍රමණය සහ අඩු උපත් අනුපාතිකය හේතුවෙන් නිදහසෙන් පසු ඔවුන්ගේ ජනගහන අනුපාතය අඩු වුවද, ඔවුන් තවමත් උප සහරා අප්‍රිකාවේ (දකුණු අප්‍රිකාවෙන් පසුව) ප්‍රතිශත සහ සත්‍ය සංඛ්‍යාව අනුව යුරෝපීය පරම්පරාවේ දෙවන විශාලතම ජනගහනය සාදයි.[190] නැමීබියානු සුදු ජාතිකයින්ගෙන් බහුතරයක් සහ මිශ්‍ර ජාතියේ සියලු දෙනාම පාහේ අප්‍රිකානු භාෂාව කතා කරන අතර දකුණු අප්‍රිකාවේ සුදු සහ වර්ණ ගැන්වූ ජනගහනයට සමාන සම්භවයක්, සංස්කෘතියක් සහ ආගමක් බෙදා ගනී. සුදු ජාතිකයින් විශාල සුලුතරයක් (30,000 පමණ) ඔවුන්ගේ පවුල් සම්භවය පළමු ලෝක සංග්‍රාමයේදී දකුණු අප්‍රිකානු ආක්‍රමණයට පෙර නැමීබියාව යටත් විජිතයක් බවට පත් කළ ජර්මානු පදිංචිකරුවන් වෙත ආපසු ගොස් ඔවුන් ජර්මානු සංස්කෘතික හා අධ්‍යාපන ආයතන පවත්වාගෙන යයි. සියලුම පෘතුගීසි පදිංචිකරුවන් පාහේ පැරනි පෘතුගීසි යටත් විජිතයක් වූ ඇන්ගෝලාවෙන් මෙරටට පැමිණ ඇත.[191] 1960 සංගණනයට අනුව සුදු ජාතිකයින් 73,464 (14%) ඇතුළුව එවකට නිරිතදිග අප්‍රිකාවේ පුද්ගලයන් 526,004ක් වාර්තා විය.[192]
අධ්‍යාපනය
සංස්කරණය
නැමීබියාවේ ප්‍රාථමික සහ ද්විතීයික අධ්‍යාපන මට්ටම් සඳහා නොමිලේ අධ්‍යාපනය ඇත. 1-7 ශ්‍රේණි ප්‍රාථමික මට්ටම, 8-12 ශ්‍රේණි ද්විතියික වේ. 1998 දී ප්‍රාථමික පාසලේ නැමීබියානු සිසුන් 400,325 ක් සහ ද්විතියික පාසල්වල සිසුන් 115,237 ක් සිටියහ. 1999 දී ශිෂ්‍ය-ගුරු අනුපාතය 32:1 ලෙස ඇස්තමේන්තු කරන ලද අතර දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 8% ක් පමණ අධ්‍යාපනය සඳහා වැය කෙරේ. විෂයමාලා සංවර්ධනය, අධ්‍යාපනික පර්යේෂණ සහ ගුරුවරුන්ගේ වෘත්තීය සංවර්ධනය Okahandja හි ජාතික අධ්‍යාපනික සංවර්ධන ආයතනය (NIED) විසින් මධ්‍යගතව සංවිධානය කරනු ලැබේ.[193] උප-සහාරා අප්‍රිකානු රටවල් අතර, නැමීබියාව ඉහළම සාක්ෂරතා අනුපාතයන්ගෙන් එකකි.[194] CIA World Factbook ට අනුව, 2018 වන විට ජනගහනයෙන් 91.5% වයස අවුරුදු 15 සහ ඊට වැඩි අයට කියවීමට සහ ලිවීමට හැකිය.[195]
නැමීබියාවේ බොහෝ පාසල් රජයේ පාලනය යටතේ පවතින නමුත් රටේ අධ්‍යාපන පද්ධතියේ කොටසක් වන සමහර පෞද්ගලික පාසල් තිබේ. ගුරු පුහුණු විශ්ව විද්‍යාල හතරක්, කෘෂිකර්ම විද්‍යාල තුනක්, පොලිස් පුහුණු විද්‍යාලයක් සහ විශ්ව විද්‍යාල තුනක් ඇත: නැමීබියා විශ්ව විද්‍යාලය (UNAM), ජාත්‍යන්තර කළමනාකරණ විශ්ව විද්‍යාලය (IUM) සහ නැමීබියා විද්‍යා හා තාක්ෂණ විශ්ව විද්‍යාලය (NUST). නැමීබියාව 2023 දී ගෝලීය නවෝත්පාදන දර්ශකයේ 96 වැනි ස්ථානයට පත් විය.[196][197]
2018 නැමීබියා ශ්‍රම බලකා සමීක්ෂණය පෙන්වා දෙන්නේ වැඩ කරන වයස් කාණ්ඩයේ පුද්ගලයින් 99,536 දෙනෙකුට ඕනෑම තරාතිරමක (වැඩ කරන වයස් ජනගහනයෙන් 6.6%) තෘතීයික අධ්‍යාපනයක් ලැබී ඇති අතර ඔවුන්ගෙන් 21,922 (වැඩකරන වයස් ජනගහනයෙන් 1.5%) පශ්චාත් උපාධි අධ්‍යාපනය ලබා ඇති බවයි.
| වයස් කාණ්ඩය | අධ්‍යාපනයක් නොමැති | ප්‍රාථමික | කනිෂ්ඨ ද්විතියික | ජේයෙෂ්ඨ ද්විතියික | තාක්ෂණික/වෘත්තීය සහතිකය හෝ ඩිප්ලෝමාව | දැනට තෘතීයික අධ්‍යාපනයේ 1, 2 හෝ 3 වසරවල | විශ්ව විද්‍යාල සහතිකය, ඩිප්ලෝමාව හෝ උපාධිය | පශ්චාත් උපාධි සහතිකය, ඩිප්ලෝමාව හෝ උපාධිය |
| 15-19 | 10,695 | 89,696 | 112,104 | 23,588 | 508 | 1,558 | 299 | 44 |
| 20-24 | 19,090 | 37,177 | 99,661 | 58,909 | 6,185 | 9,498 | 6,019 | 212 |
| 25-29 | 13,757 | 31,278 | 81,909 | 53,019 | 7,263 | 9,035 | 16,294 | 3,840 |
| 30-34 | 13,753 | 25,656 | 73,216 | 39,969 | 4,886 | 3,161 | 15,520 | 2,764 |
| 35-39 | 13,030 | 24,926 | 55,816 | 30,999 | 3,497 | 2,582 | 10,831 | 3,290 |
| 40-44 | 16,042 | 24,602 | 38,462 | 26,786 | 3,508 | 1,605 | 7,284 | 2,603 |
| 45-49 | 12,509 | 24,743 | 27,780 | 18,883 | 1,180 | 896 | 6,752 | 2,663 |
| 50-54 | 12,594 | 22,360 | 20,641 | 10,810 | 891 | 582 | 5,529 | 2,522 |
| 55-59 | 12,754 | 19,927 | 13,654 | 5,487 | 825 | 848 | 4,064 | 1,712 |
| 60-64 | 13,832 | 14,578 | 8,006 | 2,764 | 584 | 459 | 2,135 | 1,570 |
| 65+ | 49,043 | 31,213 | 10,033 | 3,415 | 775 | 389 | 2,886 | 702 |
| එකතුව | 187,100 | 346,157 | 541,281 | 274,628 | 30,101 | 30,612 | 77,615 | 21,922 |
පහත වගුවේ අධ්‍යාපනය අනුව 2018 නැමීබියා කම්කරු බල සමීක්ෂණ රැකියා සංඛ්‍යාලේඛන පෙන්වයි. නැමීබියාවේ රැකියා අනුපාත සාමාන්යයෙන් අධ්‍යාපන තත්ත්වය සමඟ වැඩි වේ. උසස් පාසැල් අධ්‍යාපනයක් සාමාන්යයෙන් අධ්‍යාපනයක් නොමැති අයට හෝ ප්‍රාථමික හෝ කනිෂ්ඨ ද්විතීයික අධ්‍යාපනය ඇති අයට වඩා වැඩි රැකියා අනුපාත සහතික කරයි. විශ්ව විද්‍යාල සහතිකයක්, ඩිප්ලෝමාවක් හෝ උපාධියක් ඇති නැමීබියානුවන් 76.4% හි සැලකිය යුතු ඉහළ රැකියා අනුපාතයක් ඇති අතර, පශ්චාත් උපාධි අධ්‍යාපන දරන්නන් 2018 දී 83.8% ක රැකියා අනුපාතයක් සමඟ බොහෝ විට රැකියාවල නිරත වීමට ඉඩ ඇත.[198]
| අධ්‍යාපනයක් නොමැති | ප්‍රාථමික | කනිෂ්ඨ ද්විතියික | ජේයෙෂ්ඨ ද්විතියික | තාක්ෂණික/වෘත්තීය සහතිකය හෝ ඩිප්ලෝමාව | දැනට තෘතීයික අධ්‍යාපනයේ 1, 2 හෝ 3 වසරවල | විශ්ව විද්‍යාල සහතිකය, ඩිප්ලෝමාව හෝ උපාධිය | පශ්චාත් උපාධි සහතිකය, ඩිප්ලෝමාව හෝ උපාධිය | |
| එකතුව | 187,100 | 346,157 | 541,281 | 274,628 | 30,101 | 30,612 | 77,615 | 21,922 |
| සේවයේ යෙදීම | 85,352 | 146,089 | 229,259 | 146,874 | 16,292 | 12,595 | 59,328 | 18,378 |
| % සේවයේ යෙදීම | 45.6% | 42.2% | 42.4% | 53.5% | 54.1% | 41.1% | 76.4% | 83.8% |
ආගම්
සංස්කරණය
ක්‍රිස්තියානි ප්‍රජාව නැමීබියාවේ ජනගහනයෙන් 80%-90%ක් වන අතර අවම වශයෙන් 75%ක් රෙපරමාදු භක්තිකයන් වන අතර ඉන් අවම වශයෙන් 50%ක් ලූතරන් ය. ලූතරන් යනු විශාලතම ආගමික කණ්ඩායම වන අතර, රටේ යටත් විජිත සමයේ ජර්මානු සහ ෆින්ලන්ත මිෂනාරි සේවයේ උරුමයකි. ජනගහනයෙන් 10%-20% ක් ස්වදේශික විශ්වාසයන් දරයි.[199]
19 වන ශතවර්ෂයේ දෙවන භාගයේ මිෂනාරි ක්‍රියාකාරකම් හේතුවෙන් බොහෝ නැමීබියානුවන් ක්‍රිස්තියානි ආගමට හැරුණි. අද බොහෝ කිතුනුවන් ලූතරන් ය, නමුත් රෝමානු කතෝලික, මෙතෝදිස්ත, ඇංග්ලිකන්, අප්‍රිකානු මෙතෝදිස්ත එපිස්කෝපල් සහ ලන්දේසි ප්‍රතිසංස්කරණ ද ඇත.
නැමීබියාවේ ඉස්ලාම් ආගමට 9,000ක් පමණ දායක වී ඇත,[200] ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් නාම ය.[201] නැමීබියාව මිනිසුන් 100ක් පමණ සිටින කුඩා යුදෙව් ප්‍රජාවකට නිවහන වේ.[202]
පසුකාලීන සාන්තුවරයන් සහ යෙහෝවාගේ සාක්ෂිකරුවන් වැනි කණ්ඩායම්ද රට තුළ සිටිති.
භාෂා
සංස්කරණයනැමීබියානුවන්ගෙන් බහුතරයකට ඉංග්‍රීසි සහ අප්‍රිකානු කතා කිරීමට සහ තේරුම් ගැනීමට හැකිය. 1990 දක්වා ඉංග්‍රීසි, ජර්මන් සහ අප්‍රිකානු රාජ්‍ය භාෂා විය. නැමීබියාව දකුණු අප්‍රිකාවෙන් නිදහස ලැබීමට බොහෝ කලකට පෙර, SWAPO හි අදහස වූයේ රට නිල වශයෙන් ඒකභාෂා විය යුතු බවත්, අසල්වැසි දකුණු අප්‍රිකාවට (එය එහි ප්‍රධාන භාෂා 11ටම නිල තත්ත්වය ලබා දුන්) ප්‍රවේශයට ප්‍රතිවිරුද්ධව මෙම ප්‍රවේශය තෝරා ගත් බවයි. "ජනවාර්ගික ඛණ්ඩනය පිළිබඳ හිතාමතා ප්‍රතිපත්තියක්."[203] එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, SWAPO ඉංග්‍රීසි නැමීබියාවේ එකම නිල භාෂාව ලෙස ආරම්භ කරන ලදී, නමුත් ජනගහනයෙන් 2.3% ක් පමණක් එය ගෘහ භාෂාව ලෙස කතා කරයි. එය ක්‍රියාත්මක කිරීම සිවිල් සේවය, අධ්‍යාපනය සහ විකාශන පද්ධතිය කෙරෙහි අවධානය යොමු කර ඇත, විශේෂයෙන්ම රාජ්‍ය විකාශක NBC.[204] ප්‍රාථමික පාසල්වල ඉගැන්වීමේ මාධ්‍ය ලෙස අවසර දීමෙන් තවත් සමහර භාෂාවලට අර්ධ නිල පිළිගැනීමක් ලැබී ඇත. පුද්ගලික පාසල් රාජ්‍ය පාසල් මෙන් එකම ප්‍රතිපත්තියක් අනුගමනය කිරීමට බලාපොරොත්තු වන අතර "ඉංග්‍රීසි භාෂාව" අනිවාර්ය විෂයකි.[205] අනෙකුත් පශ්චාත් යටත් විජිත අප්‍රිකානු සමාජවල මෙන්ම, ඒකභාෂා උපදෙස් සහ ප්‍රතිපත්ති සඳහා වූ තල්ලුව නිසා පාසල් හැර යාමේ ඉහළ අනුපාතිකයක් සහ ඕනෑම භාෂාවක අධ්‍යාපනික නිපුණතා අඩු පුද්ගලයින්ගේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සමහර විචාරකයින් තර්ක කරති.[206]
වඩාත්ම මෑත සමීක්ෂණයේ (2016) රැස් කරන ලද නවතම සංඛ්‍යාන දත්ත වලට අනුව, 2011 සංගණනයේ සිට කලාපයේ භාෂාමය භූ දර්ශනය කැපී පෙනෙන වෙනස්කම්වලට ලක්ව ඇත. ඔෂිවම්බෝ ප්‍රමුඛ භාෂාව ලෙස පවතින අතර, සැලකිය යුතු 49.7% ක කුටුම්භ සඳහා වැඩිපුරම කතා කරන භාෂාවේ ස්ථානය හිමිකර ගනිමින් එහි පෙර පැවති තත්ත්වය අභිබවා යයි. නාම/දමර භාෂා 11.0% ක් වන අතර කාවාන්ගෝ භාෂා 10.4% ක කොටසකින් ද කැපී පෙනෙන වර්ධනයක් අත්විඳ ඇත. අප්‍රිකානු, රටේ භාෂා ප්‍රංශ භාෂාව ලෙස හඳුනාගෙන, 9.4% හි සැලකිය යුතු පැවැත්මක් පවත්වාගෙන යයි. හෙරෙරෝ භාෂා 9.2% ක් වන අතර, එය පෙර සංගණනයේ සුළු ගැලපීමක් පෙන්නුම් කරයි. සැම්බේසි භාෂා 4.9% දක්වා මාරු වී ඇති අතර, මූලික වශයෙන් දෙවන භාෂාව ලෙස භාවිතා කරන ඉංග්‍රීසි 2.3% වේ. අනෙකුත් භාෂා සාමූහිකව 1.0% නියෝජනය කරයි, සැන් භාෂා 0.7%, සහ ජර්මන් 0.6%. අනෙකුත් අප්‍රිකානු භාෂා 0.5% ක් ද, ස්වානා 0.3% ක් ද, අනෙකුත් යුරෝපීය භාෂා 0.1% ක් ද තිබීමෙන් කලාපයේ භාෂා විවිධත්වය තවදුරටත් පෙන්නුම් කෙරේ.[207]
සටහන:
(1) සැම්බෙසි භාෂාවලට ඇතුළත් වන්නේ: සිලෝසි (සිකොලෝලෝ), සිෆ්වේ, සිසුබියා, සියේයි (යේයි) සහ ටොටෙලා.
(2) හෙරෙරෝ භාෂාවලට ඇතුළත් වන්නේ: ඔට්ජිහෙරෙරෝ, ඔට්ජිම්බන්දේරු, ඔරුසෙම්බා, ඔට්ජිසිම්බා, ඔට්ජිහාකහෝනා, ඔට්ජින්ඩොන්ගෝනා සහ ඔට්ජිට්ජාවික්වා
(3) කාවාන්ගෝ භාෂාවලට ඇතුළත් වන්නේ: රුක්වාංගලී, රුෂම්බ්යු, රුග්සිරිකු, තිඹුකුෂු, රුමන්යෝ සහ රුකවන්ගෝ
සුදු ජනගහනයෙන් බහුතරයක් ඉංග්‍රීසි, අප්‍රිකානු හෝ ජර්මන් කතා කරයි. ජර්මානු යටත් විජිත යුගය අවසන් වී ශතවර්ෂයකට වඩා වැඩි කාලයකට පසුව, ජර්මානු භාෂාව වාණිජ භාෂාවක් ලෙස තවදුරටත් භූමිකාවක් ඉටු කරයි. ගෘහ භාෂාවක් ලෙස, සුදු ප්‍රජාවෙන් 60% ක් අප්‍රිකානු භාෂාව ද, ජර්මානු භාෂාව 32% ක් ද, ඉංග්‍රීසි 7% ක් ද, පෘතුගීසි භාෂාව 4-5% ක් ද කතා කරයි.[208] පෘතුගීසි භාෂාව කතා කරන ඇන්ගෝලාවට ඇති භූගෝලීය සමීපත්වය පෘතුගීසි කථිකයන්ගේ සාපේක්ෂ ඉහළ සංඛ්‍යාව පැහැදිලි කරයි; 2011 දී මේවා 100,000 ක් ලෙස ගණන් බලා ඇත.[209]
සෞඛ්‍ය
සංස්කරණයඋපතේදී ආයු අපේක්ෂාව 2017 වසරේ අවුරුදු 64ක් ලෙස ඇස්තමේන්තු කර ඇත - ලොව අඩුම ඒවා අතර වේ.[210]
2012 දී[211] ප්‍රථමාධාර, රෝග නිවාරණය සඳහා සෞඛ්‍ය ප්‍රවර්ධනය, පෝෂණ තක්සේරුව සහ උපදේශනය, ජල සනීපාරක්ෂාව සහ සනීපාරක්ෂාව ඇතුළු ප්‍රජා සෞඛ්‍ය ක්‍රියාකාරකම් සඳහා මාස හයක කාලයක් පුහුණු කරන ලද සෞඛ්‍ය ව්‍යාප්ති සේවකයන් 4,800කගේ මුළු සීමාවෙන් 1,800ක් (2015) 2012 දී නැමීබියාව ජාතික සෞඛ්‍ය ව්‍යාප්ති වැඩසටහනක් දියත් කළේය. භාවිතයන්, HIV පරීක්ෂණ සහ ප්‍රජා-පාදක ප්‍රතිවෛරස් ප්‍රතිකාර.[212]
නැමීබියාව බෝ නොවන රෝග බරකට මුහුණ දී සිටී. ජනගහන හා සෞඛ්‍ය සමීක්ෂණය (2013) අධි රුධිර පීඩනය, අධි රුධිර පීඩනය, දියවැඩියාව සහ තරබාරුකම පිළිබඳ සොයාගැනීම් සාරාංශ කරයි:
- වයස අවුරුදු 35-64 අතර සුදුසුකම් ලත් වගඋත්තරකරුවන් අතර, කාන්තාවන් 10 දෙනෙකුගෙන් 4 දෙනෙකුට වඩා (සියයට 44) සහ පිරිමින් (සියයට 45) රුධිර පීඩනය ඉහළ ගොස් ඇති අතර හෝ දැනට ඔවුන්ගේ රුධිර පීඩනය අඩු කිරීමට ඖෂධ ලබා ගනී.
- කාන්තාවන්ගෙන් සියයට හතළිස් නවයක් සහ පිරිමින්ගෙන් සියයට 61ක් තම රුධිර පීඩනය ඉහළ ගොස් ඇති බව නොදැන සිටිති.
- අධි රුධිර පීඩනය ඇති කාන්තාවන්ගෙන් සියයට හතළිස් තුනක් සහ පිරිමින්ගෙන් සියයට 34 ක් ඔවුන්ගේ තත්වය සඳහා ඖෂධ ලබා ගනී.
- අධි රුධිර පීඩනය ඇති කාන්තාවන්ගෙන් සියයට 29 ක් සහ පිරිමින්ගෙන් සියයට 20 ක් පමණක් ඖෂධ ලබා ගන්නා අතර ඔවුන්ගේ රුධිර පීඩනය පාලනය කර ඇත.
- කාන්තාවන්ගෙන් සියයට හයක් සහ පිරිමින්ගෙන් සියයට 7ක් දියවැඩියා රෝගීන්; එනම්, ඔවුන් නිරාහාර ප්ලාස්මා ග්ලූකෝස් අගයන් ඉහළ නංවා හෝ ඔවුන් දියවැඩියා ඖෂධ ලබා ගන්නා බව වාර්තා කරයි. කාන්තාවන්ගෙන් අතිරේක සියයට 7 ක් සහ පිරිමින්ගෙන් සියයට 6 ක් පූර්ව දියවැඩියා වේ.
- දියවැඩියාවෙන් පෙළෙන කාන්තාවන්ගෙන් සියයට 67 ක් සහ පිරිමින්ගෙන් සියයට 74 ක් රුධිර ග්ලූකෝස් මට්ටම අඩු කිරීමට ඖෂධ ලබා ගනී.
- සාමාන්‍ය ශරීර ස්කන්ධ දර්ශකයට වඩා වැඩි (25.0 හෝ ඊට වැඩි) ඇති කාන්තාවන් සහ පිරිමින්ට රුධිර පීඩනය වැඩි වීමටත්, නිරාහාර රුධිර ග්ලූකෝස් මට්ටම ඉහළ යාමටත් වැඩි ඉඩක් ඇත.[213]
| 15–50 |
HIV ප්‍රතිකාර සේවා පුළුල් කිරීම සඳහා සෞඛ්‍ය හා සමාජ සේවා අමාත්‍යාංශය විසින් සැලකිය යුතු ජයග්‍රහණ ලබාගෙන තිබියදීත්, HIV වසංගතය නැමීබියාවේ මහජන සෞඛ්‍ය ගැටලුවක් ලෙස පවතී.[215] 2001 දී, HIV/AIDS සමඟ ජීවත් වූ පුද්ගලයන් 210,000 ක් ඇස්තමේන්තු කර ඇති අතර, 2003 දී ඇස්තමේන්තුගත මරණ සංඛ්‍යාව 16,000 කි. 2011 UNAIDS වාර්තාවට අනුව, නැමීබියාවේ වසංගතය "සමත් වෙමින් පවතින බව පෙනේ."[216] HIV/AIDS වසංගතය වැඩ කරන වයස්ගත ජනගහනය අඩු කර ඇති බැවින්, අනාථ දරුවන්ගේ සංඛ්‍යාව වැඩි වී ඇත. මෙම අනාථ දරුවන් සඳහා අධ්‍යාපනය, ආහාර, නවාතැන් සහ ඇඳුම් පැළඳුම් ලබා දීම රජයට භාරයි.[217] HIV ජෛව සලකුණු සහිත ජනවිකාස සහ සෞඛ්‍ය සමීක්ෂණයක් 2013 දී අවසන් කරන ලද අතර ගෝලීය ජනවිකාස සහ සෞඛ්‍ය සමීක්ෂණ (DHS) වැඩසටහනේ කොටසක් ලෙස නැමීබියාවේ පවත්වන ලද හතරවන විස්තීර්ණ, ජාතික මට්ටමේ ජනගහනය සහ සෞඛ්‍ය සමීක්ෂණය ලෙස සේවය කරන ලදී. HIV වසංගතයට සම්බන්ධ වැදගත් ලක්ෂණ DHS විසින් නිරීක්ෂණය කරන ලදී:
- සමස්තයක් වශයෙන්, වයස අවුරුදු 15-49 පිරිමින්ගෙන් සියයට 26 ක් සහ වයස අවුරුදු 50-64 න් සියයට 32 ක් චර්මච්ඡේදනය කර ඇත. වයස අවුරුදු 15-49 පිරිමින් සඳහා HIV පැතිරීම චර්මච්ඡේදනය නොකළ (සියයට 11.9) චර්මච්ඡේදනය වූ (සියයට 8.0) වඩා අඩුය. චර්මච්ඡේදනය නොකළ පිරිමින්ට වඩා චර්මච්ඡේදනය වූවන් අතර අඩු HIV පැතිරීමේ රටාව බොහෝ පසුබිම් ලක්ෂණ හරහා නිරීක්ෂණය කෙරේ. සෑම වයස් කාණ්ඩයක් සඳහාම, චර්මච්ඡේදනය නොකළ පිරිමින්ට වඩා HIV ව්‍යාප්තිය අඩුය; වයස අවුරුදු 35-39 සහ 45-49 (ප්‍රතිශත ලකුණු 11.7 බැගින්) පිරිමින් සඳහා මෙම වෙනස විශේෂයෙන් ප්‍රකාශ වේ. චර්මච්ඡේදනය නොකළ සහ චර්මච්ඡේදනය නොකළ පිරිමින් අතර HIV පැතිරීමේ වෙනස ග්‍රාමීය පිරිමින්ට වඩා නාගරික මිනිසුන් අතර විශාලය (ප්‍රතිශත ලකුණු 5.2 සහ ප්‍රතිශත ලකුණු 2.1).
- වයස අවුරුදු 15-49 අතර ප්‍රතිචාර දැක්වූවන් අතර HIV ව්‍යාප්තිය කාන්තාවන් සඳහා සියයට 16.9 ක් සහ පිරිමින් සඳහා සියයට 10.9 කි. වයස අවුරුදු 50-64 අතර කාන්තාවන් සහ පිරිමින් අතර HIV පැතිරීමේ අනුපාතය සමාන වේ (පිළිවෙලින් සියයට 16.7 සහ සියයට 16.0).
- HIV ව්‍යාප්තිය කාන්තාවන් සහ පිරිමින් සඳහා වයස අවුරුදු 35-39 අතර (පිළිවෙලින් සියයට 30.9 සහ සියයට 22.6) ඉහළ යයි. වයස අවුරුදු 15-24 (කාන්තාවන් සඳහා සියයට 2.5-6.4 සහ පිරිමින් සඳහා සියයට 2.0-3.4) ප්‍රතිචාර දැක්වූවන් අතර එය අඩුම වේ.
- වයස අවුරුදු 15-49 අතර ප්‍රතිචාර දැක්වූවන් අතර, HIV ව්‍යාප්තිය වැඩිම කාන්තාවන් සහ පිරිමින් සඳහා සැම්බේසි (පිළිවෙලින් සියයට 30.9 සහ සියයට 15.9) වන අතර ඔමාහේකේ හි කාන්තාවන් (සියයට 6.9) සහ ඔහන්ග්වේනා හි පිරිමින් සඳහා (සියයට 6.6).
- 2013 NDHS හි HIV සඳහා පරීක්ෂා කරන ලද සහජීවන ජෝඩු 1,007 න් සියයට 76.4 ක් තුළ, හවුල්කරුවන් දෙදෙනාම HIV සෘණාත්මක විය; ජෝඩුවලින් සියයට 10.1ක් තුළ, හවුල්කරුවන් දෙදෙනාම එච්.අයි.වී. සහ ජෝඩු වලින් සියයට 13.5 ක් අසමගි විය (එනම් එක් සහකරුවෙකු HIV ආසාදනය වී ඇති අතර අනෙකා එසේ නොවීය).[218]
2015 වන විට සෞඛ්‍ය හා සමාජ සේවා අමාත්‍යංශය සහ යූඑන්අයිටන් තරගාවලියේ මිල දී නොගත් ප්‍රගති වාර්තාවක් නිෂ්පාදනය කරන ලද 15-49 සිට අවුරුදු 13-49 ක් [12.2-14.5%] සහ 210,000 [200,000-2-2-230,000] HIV සමග ජීවත් වේ.[219]
මැලේරියා ප්‍රශ්නය ඒඩ්ස් වසංගතය නිසා උග්‍ර වී ඇති බව පෙනේ. නැමීබියාවේ එච්.අයි.වී ආසාදනය වී ඇත්නම් මැලේරියාව වැළඳීමේ අවදානම 14.5% කින් වැඩි බව පර්යේෂණවලින් හෙළි වී තිබේ. සමගාමී HIV ආසාදනයක් සමඟ මැලේරියාවෙන් මිය යාමේ අවදානම ද ආසන්න වශයෙන් 50% කින් වැඩි වේ. 2002 දී රටේ සිටියේ වෛද්‍යවරුන් 598ක් පමණි.[220]
සංස්කෘතිය
සංස්කරණයනැමීබියානු සංස්කෘතිය ඔවුන්ගේ බැඳී ඇති ඉතිහාසය සහ පවුල් ජාතිකත්වය නිසා දකුණු අප්‍රිකානු සංස්කෘතියට සමාන වේ. නැමීබියානුවන් කිහිප දෙනෙක් ස්ථිරවම වෙනත් රටවල පදිංචි වීමට කැමැත්ත පළ කරති; ඔවුන් තම මව්බිමේ ආරක්ෂාවට වැඩි කැමැත්තක් දක්වයි, ශක්තිමත් ජාතික අනන්‍යතාවයක් ඇත, සහ හොඳින් සැපයෙන සිල්ලර අංශයක් භුක්ති විඳිති.[221] නැමීබියානුවන් සාමාන්යයෙන් ඉතා සමාජශීලි වන අතර ඒක පුද්ගල මත්පැන් පරිභෝජන අනුපාතිකය අතර ස්ථාවරව සිටින අතර ඒක පුද්ගල බියර් පරිභෝජනය සම්බන්ධයෙන් අප්‍රිකාවේ පළමු ස්ථානයට පත්ව ඇත.[222]
ක්‍රීඩාව
සංස්කරණය
නැමීබියාවේ වඩාත්ම ජනප්‍රිය ක්‍රීඩාව වන්නේ සංගම් පාපන්දු ය. නැමීබියා ජාතික පාපන්දු කණ්ඩායම 1998, 2008, 2019, සහ 2023 අප්‍රිකානු ජාතීන්ගේ කුසලාන තරඟාවලිය සඳහා සුදුසුකම් ලැබූ නමුත් තවමත් ලෝක කුසලානය සඳහා සුදුසුකම් ලබා නොමැත. සමහර කැපී පෙනෙන ක්‍රීඩකයින් අතර ඩර්බි ප්‍රාන්තයේ දකුණත්-පසුපසැති රයන් නයම්බේ, මාමෙලෝඩි සන්ඩවුන්ස් ඉදිරිපෙළ පීටර් ෂලුලීල් සහ විශ්‍රාමික පාපන්දු ක්‍රීඩක කොලින් බෙන්ජමින් ඇතුළත් වේ.
වඩාත්ම සාර්ථක ජාතික කණ්ඩායම වන්නේ නැමීබියානු රග්බි කණ්ඩායම වන අතර, පසුගිය ලෝක කුසලාන තරඟ හතකට සහභාගී වී ඇත. නැමීබියාව 1999, 2003, 2007, 2011, 2015, 2019 සහ වඩාත්ම මෑත කාලීන 2023 රග්බි ලෝක කුසලානයට සහභාගී විය. නැමීබියාවේ ක්‍රිකට් ද ජනප්‍රියයි, ජාතික කණ්ඩායම 2003 ක්‍රිකට් ලෝක කුසලානය, 2021 ICC T20 ලෝක කුසලානය සහ 2022 ICC පිරිමි T20 ලෝක කුසලානය සඳහා සුදුසුකම් ලබා ඇත.[223] 2017 දෙසැම්බර් මාසයේදී නැමීබියා ක්‍රිකට් පළමු වරට දකුණු අප්‍රිකාවේ (CSA) පළාත් එක්දින අභියෝගයේ අවසන් මහා තරගයට පිවිසියේය.[224] 2018 පෙබරවාරි මාසයේදී නැමීබියාව ICC ලෝක ක්‍රිකට් ලීග් 2 කොටස නැමීබියාව, කෙන්යාව, එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යය, නේපාලය, කැනඩාව සහ ඕමානය සමඟ සිම්බාබ්වේ හි පැවති අවසන් ICC ක්‍රිකට් ලෝක කුසලාන සුදුසුකම් ලැබීමේ ස්ථාන දෙක සඳහා තරඟ වැදුණි. නැමීබියාව 2021 ICC T20 ලෝක කුසලානයේ සුදුසුකම් ලැබීමේ තරඟ සඳහාද සුදුසුකම් ලබා සුපිරි 12 සමාජයට ඇතුලත් විය.[225]
නැමීබියාවේ වඩාත් ප්‍රසිද්ධ මලල ක්‍රීඩකයා වන්නේ මීටර් 100 සහ 200 ඉසව්වල කෙටි දුර ධාවන ශූර ෆ්‍රැන්කි ෆ්‍රෙඩ්රික්ස් ය. ඔහු ඔලිම්පික් රිදී පදක්කම් හතරක් (1992, 1996) දිනාගත් අතර ලෝක මලල ක්‍රීඩා ශූරතා කිහිපයකින් පදක්කම් ද ලබා ඇත.[226] ගොල්ෆ් ක්‍රීඩක ට්‍රෙවර් ඩොඩ්ස් 1998 දී ග්‍රේටර් ග්‍රීන්ස්බෝරෝ විවෘත ටෙනිස් තරඟාවලිය ජයග්‍රහණය කළේය,[තහවුරු කර නොමැත] එය ඔහුගේ වෘත්තීය දිවියේ තරඟාවලි 15 න් එකකි. ඔහු 1998 දී 78 වැනි ලෝක ශ්‍රේණිගත කිරීම ලබා ගත්තේය.[227] බොක්සිං ක්‍රීඩක ජූලියස් ඉන්ඩොංගෝ යනු සැහැල්ලු වෙල්ටර් බර කොටසේ ඒකාබද්ධ WBA, IBF සහ IBO ලෝක ශූරයාය. නැමීබියාවේ තවත් ප්‍රසිද්ධ මලල ක්‍රීඩකයෙක් වන්නේ හිටපු වෘත්තීය රග්බි ක්‍රීඩක ජැක් බර්ගර් ය. බර්ගර් යුරෝපයේ සරසන්ස් සහ ඕරිලැක් වෙනුවෙන් ක්‍රීඩා කළ අතර ජාතික කණ්ඩායම සඳහා තරඟ 41ක් ලබා ගත්තේය.
මාධ්‍ය
සංස්කරණයඅසල්වැසි රටවලට සාපේක්ෂව නැමීබියාවට විශාල මාධ්‍ය නිදහසක් ඇත. පසුගිය වසර කිහිපය තුළ, රට සාමාන්යයෙන් දේශසීමා රහිත වාර්තාකරුවන්ගේ මාධ්‍ය නිදහස දර්ශකයේ ඉහළ කාර්තුවේ ශ්‍රේණිගත කර ඇති අතර, 2010 දී 21 වන ස්ථානයට ළඟා වූ අතර, කැනඩාව සහ හොඳම ස්ථානගත අප්‍රිකානු රට සමඟ සමාන විය.[228] අප්‍රිකානු මාධ්‍ය බැරෝමීටරය ද ඒ හා සමාන ධනාත්මක ප්‍රතිඵල පෙන්වයි. කෙසේ වෙතත්, අනෙකුත් රටවල මෙන්ම, නැමීබියාවේ මාධ්‍ය කෙරෙහි රාජ්‍ය සහ ආර්ථිකයේ නියෝජිතයින්ගේ සඳහන් කළ හැකි බලපෑම තවමත් පවතී.[229] 2009 දී, නැමීබියාව මාධ්‍ය නිදහස දර්ශකයේ 36 වන ස්ථානය දක්වා පහත වැටුණි.[230] 2013 දී, එය 19 වන,[231] 2014 දී 22 වන[232] සහ 2019 දී 23 වන,[233] එයින් අදහස් වන්නේ එය දැනට මාධ්‍ය නිදහස අනුව ඉහළම ශ්‍රේණිගත අප්‍රිකානු රට බවයි.
නැමීබියාවේ ජනගහනය තරමක් කුඩා වුවද, රටෙහි විවිධ මාධ්‍ය තේරීමක් ඇත; රූපවාහිනී මධ්‍යස්ථාන දෙකක්, ගුවන් විදුලි මධ්‍යස්ථාන 19ක් (ප්‍රජා මධ්‍යස්ථාන ගණන් නොගෙන), දිනපතා පුවත්පත් 5ක්, සතිපතා කිහිපයක් සහ විශේෂ ප්‍රකාශන ප්‍රේක්ෂකයන්ගේ අවධානය සඳහා තරඟ කරයි. මීට අමතරව, සඳහන් කළ හැකි විදේශ මාධ්‍ය ප්‍රමාණයක්, විශේෂයෙන්ම දකුණු අප්‍රිකානු, ලබා ගත හැකිය. සබැඳි මාධ්‍ය බොහෝ විට මුද්‍රිත ප්‍රකාශන අන්තර්ගතය මත පදනම් වේ. නැමීබියාවට NAMPA නමින් රජයට අයත් පුවත්පත් ආයතනයක් ඇත.[234] සමස්තයක් ලෙස ඇ. මාධ්‍යවේදීන් 300ක් රට තුළ සේවය කරයි.[235]
නැමීබියාවේ පළමු පුවත්පත වූයේ 1898 ආරම්භ කරන ලද ජර්මානු භාෂාවෙන් වින්ඩ්‍හෝකර් ඇන්සෙයිගර් ය. ජර්මානු පාලන සමයේදී පුවත්පත් ප්‍රධාන වශයෙන් පිළිබිඹු කළේ ජීවමාන යථාර්ථය සහ සුදු ජර්මානු කතා කරන සුළුතරයේ මතයයි. කළු බහුතරය නොසලකා හරින ලද හෝ තර්ජනයක් ලෙස නිරූපණය කරන ලදී. දකුණු අප්‍රිකානු පාලන සමයේදී, නිරිතදිග අප්‍රිකානු මාධ්‍ය පද්ධතියට ප්‍රිටෝරියා රජයේ සඳහන් කළ හැකි බලපෑමත් සමඟ සුදු පක්ෂග්‍රාහීත්වය දිගටම පැවතුනි. ස්වාධීන පුවත්පත් පවතින ක්‍රමයට තර්ජනයක් ලෙස සලකනු ලැබූ අතර විවේචනාත්මක මාධ්‍යවේදීන්ට නිතර තර්ජන එල්ල විය.[236][237][238]
වර්තමාන දිනපතා පුවත්පත් නම් පුද්ගලික ප්‍රකාශන වන The Namibian (ඉංග්‍රීසි සහ අනෙකුත් භාෂා), Die Republikein (අෆ්‍රිකාන්ස්), Allgemeine Zeitung (ජර්මන්) සහ Namibian Sun (ඉංග්‍රීසි) මෙන්ම රජය සතු New Era (ප්‍රධාන වශයෙන් ඉංග්‍රීසි) වේ. භාරයකට හිමි විශාලතම පුවත්පත වන The Namibian හැර අනෙකුත් සඳහන් කරන ලද පුද්ගලික පුවත්පත් Democratic Media Holdings හි කොටසකි.[239] අනෙකුත් සඳහන් කළ හැකි පුවත්පත් වන්නේ TrustCo සතු Tabloid Informanté, සතිපතා Windhoek Observer, සතිපතා Namibia Economist, මෙන්ම කලාපීය Namib Times. කාලීන සිදුවීම් සඟරාවලට Insight Namibia, Vision2030 Focus සඟරාව[තහවුරු කර නොමැත] සහ Prime FOCUS ඇතුළත් වේ. Sister Namibia සඟරාව නැමීබියාවේ දීර්ඝතම NGO සඟරාව ලෙස කැපී පෙනෙන අතර Namibia Sport එකම ජාතික ක්‍රීඩා සඟරාව වේ. තවද, මුද්‍රණ වෙළඳපොල පක්ෂ ප්‍රකාශන, ශිෂ්‍ය පුවත්පත් සහ PR ප්‍රකාශන සමඟ අනුපූරක වේ.[240]
ගුවන් විදුලිය 1969 දී ද, රූපවාහිනිය 1981 දී ද හඳුන්වා දෙන ලදී. අද විකාශන අංශය ආධිපත්‍යය දරන්නේ රාජ්‍ය නැමීබියානු විකාශන සංස්ථාව (NBC) විසිනි. මහජන විකාශකය විසින් රූපවාහිනී මධ්‍යස්ථානයක් මෙන්ම ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙන් "ජාතික ගුවන් විදුලියක්" සහ දේශීයව කතා කරන භාෂාවලින් භාෂා නවයක් ද පිරිනමයි. Radio Omulunga (ඔෂිවම්බෝ) සහ Kosmos 94.1 (අෆ්‍රිකාන්ස්) හැර රටෙහි ඇති පුද්ගලික ගුවන් විදුලි මධ්‍යස්ථාන නවය ප්‍රධාන වශයෙන් ඉංග්‍රීසි භාෂා නාලිකා වේ. පුද්ගලිකව පවත්වාගෙන ගිය One Africa TV 2000 ගණන්වල සිට NBC සමඟ තරඟ කර ඇත.[241][242]
නැමීබියාවේ මාධ්‍ය සහ මාධ්‍යවේදීන් දකුණු අප්‍රිකාවේ මාධ්‍ය ආයතනයේ නැමීබියානු පරිච්ඡේදය සහ නැමීබියාවේ කර්තෘ සංසදය නියෝජනය කරයි. රාජ්‍ය පාලිත මාධ්‍ය සභාවක් වැළැක්වීම සඳහා 2009 දී ස්වාධීන මාධ්‍ය ඔම්බුඩ්ස්මන්වරයෙකු පත් කරන ලදී.[243]
මේවාත් බලන්න
සංස්කරණයයොමු කිරීම්
සංස්කරණය- ^ "Communal Land Reform Act, German" (PDF). Government of Namibia. සම්ප්‍රවේශය 18 February 2016. [permanent dead link]
- ^ "Communal Land Reform Act, Afrikaans" (PDF). Government of Namibia. 25 February 2016 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 18 February 2016.
- ^ "Communal Land Reform Act, Khoekhoegowab" (PDF). Government of Namibia. 25 February 2016 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 18 February 2016.
- ^ "Communal Land Reform Act, Oshiwambo" (PDF). Government of Namibia. 1 March 2016 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 18 February 2016.
- ^ "Communal Land Reform Act, Otjiherero" (PDF). Government of Namibia. සම්ප්‍රවේශය 18 February 2016. [permanent dead link]
- ^ "Communal Land Reform Act, Rukwangali" (PDF). Government of Namibia. 25 February 2016 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 18 February 2016.
- ^ "Communal Land Reform Act, Setswana" (PDF). Government of Namibia. 25 February 2016 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 18 February 2016.
- ^ "Communal Land Reform Act, Lozi" (PDF). Government of Namibia. 25 February 2016 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 18 February 2016.
- ^ "Namibia Demographic and Health Survey 2013" (PDF). The Namibia Ministry of Health and Social Services (MoHSS) and ICF International. September 2014. p. 30. සම්ප්‍රවේශය 5 July 2021. Only people between 15 and 49 years of age were surveyed.
- ^ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික
<ref>ටැගය;Dualනමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි - ^ "Namibia". The World Factbook (2024 ed.). Central Intelligence Agency. සම්ප්‍රවේශය 22 June 2023.
- ^ a b c d "World Economic Outlook Database, October 2023 (Namibia)". IMF.org. International Monetary Fund. 10 October 2023. සම්ප්‍රවේශය 18 October 2023.
- ^ "GINI index (World Bank estimate)". data.worldbank.org. World Bank. සම්ප්‍රවේශය 20 January 2019.
- ^ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (ඉංග්‍රීසි බසින්). United Nations Development Programme. 8 September 2022. සම්ප්‍රවේශය 8 September 2022.
- ^ Wells, John C. (2008), Longman Pronunciation Dictionary (3rd ed.), Longman,
- ^ Roach, Peter (2011), Cambridge English Pronouncing Dictionary (18th ed.), Cambridge: Cambridge University Press,
- ^ Peter Shadbolt (24 October 2012). "Namibia country profile: moving on from a difficult past". CNN.
- ^ Spriggs, A. (2001) "Africa: Namibia". Terrestrial Ecoregions. World Wildlife Fund.
- ^ "The Man Who Named Namibia- Mburumba Kerina". The Namibian. සම්ප්‍රවේශය 15 June 2021.
- ^ Belda, Pascal (May 2007). Namibia (ඉංග්‍රීසි බසින්). MTH Multimedia S.L. ISBN 978-84-935202-1-2.
- ^ Dierks, Klaus. "Biographies of Namibian Personalities, A". 15 October 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 24 June 2010.
- ^ Dierks, Klaus. "Warmbad becomes two hundred years". Klausdierks.com. 21 August 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 22 June 2010.
- ^ Vedder 1997, පිටු අංකය: 177.
- ^ Vedder 1997, පිටු අංකය: 659.
- ^ Observador. "Padrão português com 500 anos foi roubado da Namíbia no século XIX. Vai ser devolvido". Observador (යුරෝපීය පෘතුගීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2020-12-07.
- ^ "German South West Africa". Encyclopædia Britannica. https://www.britannica.com/eb/article-9036573/German-South-West-Africa. ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 15 April 2008.
- ^ Lechler, Marie; McNamee, Lachlan (December 2018). "Indirect Colonial Rule Undermines Support for Democracy: Evidence From a Natural Experiment in Namibia". Comparative Political Studies (ඉංග්‍රීසි බසින්). 51 (14): 1864–1871 (p. 7–14). doi:10.1177/0010414018758760. ISSN 0010-4140. S2CID 158335936. Archived from the original on 15 May 2023. සම්ප්‍රවේශය 2 June 2023.
{{cite journal}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link) - ^ Lechler, Marie; McNamee, Lachlan (December 2018). "Indirect Colonial Rule Undermines Support for Democracy: Evidence From a Natural Experiment in Namibia". Comparative Political Studies (ඉංග්‍රීසි බසින්). 51 (14): 1865 (p. 8). doi:10.1177/0010414018758760. ISSN 0010-4140. S2CID 158335936. Archived from the original on 15 May 2023. සම්ප්‍රවේශය 2 June 2023.
{{cite journal}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link) - ^ David Olusoga (18 April 2015). "Dear Pope Francis, Namibia was the 20th century's first genocide". The Guardian. සම්ප්‍රවේශය 26 November 2015.
- ^ Drechsler, Horst (1980). The actual number of deaths in the limited number of battles with the German Schutztruppe (expeditionary force) were limited; most of the casualties occurred after the fighting had ended. The German military governor Lothar von Trotha issued a punitive order. Many Herero died of disease and abuse in detention camps after being expelled. A substantial minority of Herero crossed the Kalahari desert into the British colony of Bechuanaland (modern-day Botswana), where a small community continues to live in western Botswana near to the border with Namibia. Let us die fighting, originally published (1966) under the title Südwestafrika unter deutscher Kolonialherrschaft. Berlin: Akademie-Verlag.
- ^ Kößler, Reinhart; Melber, Henning (2004). "Völkermord und Gedenken: Der Genozid an den Herero und Nama in Deutsch-Südwestafrika 1904–1908". Jahrbuch zur Geschichte und Wirkung des Holocaust [Genocide and memory: the genocide of the Herero and Nama in German South-West Africa, 1904–08] (ජර්මන් බසින්). Campus Verlag. pp. 37–75. ISBN 9783593372822.
- ^ Andrew Meldrum (15 August 2004). "German minister says sorry for genocide in Namibia". The Guardian.
- ^ Philip Oltermann (28 May 2021). "Germany agrees to pay Namibia €1.1bn over historical Herero-Nama genocide". The Guardian.
- ^ Rajagopal, Balakrishnan (2003). International Law from Below: Development, Social Movements and Third World Resistance. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 50–68. ISBN 978-0521016711.
- ^ Rajagopal, Balakrishnan (2003). International Law from Below: Development, Social Movements and Third World Resistance. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 50–68. ISBN 978-0521016711.
- ^ Louis, William Roger (2006). Ends of British Imperialism: The Scramble for Empire, Suez, and Decolonization. London: I.B. Tauris & Company, Ltd. pp. 251–261. ISBN 978-1845113476.
- ^ Louis, William Roger (2006). Ends of British Imperialism: The Scramble for Empire, Suez, and Decolonization. London: I.B. Tauris & Company, Ltd. pp. 251–261. ISBN 978-1845113476.
- ^ Vandenbosch, Amry (1970). South Africa and the World: The Foreign Policy of Apartheid. Lexington: University Press of Kentucky. pp. 207–224. ISBN 978-0813164946.
- ^ Vandenbosch, Amry (1970). South Africa and the World: The Foreign Policy of Apartheid. Lexington: University Press of Kentucky. pp. 207–224. ISBN 978-0813164946.
- ^ First, Ruth (1963). Segal, Ronald (ed.). South West Africa. Baltimore: Penguin Books, Incorporated. pp. 169–193. ISBN 978-0844620619.
- ^ Crawford, Neta (2002). Argument and Change in World Politics: Ethics, Decolonization, and Humanitarian Intervention. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 333–336. ISBN 978-0521002790.
- ^ Crawford, Neta (2002). Argument and Change in World Politics: Ethics, Decolonization, and Humanitarian Intervention. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 333–336. ISBN 978-0521002790.
- ^ Herbstein, Denis; Evenson, John (1989). The Devils Are Among Us: The War for Namibia. London: Zed Books Ltd. pp. 14–23. ISBN 978-0862328962.
- ^ Herbstein, Denis; Evenson, John (1989). The Devils Are Among Us: The War for Namibia. London: Zed Books Ltd. pp. 14–23. ISBN 978-0862328962.
- ^ Müller, Johann Alexander (2012). The Inevitable Pipeline Into Exile. Botswana's Role in the Namibian Liberation Struggle. Basel, Switzerland: Basler Afrika Bibliographien Namibia Resource Center and Southern Africa Library. pp. 36–41. ISBN 978-3905758290.
- ^ Müller, Johann Alexander (2012). The Inevitable Pipeline Into Exile. Botswana's Role in the Namibian Liberation Struggle. Basel, Switzerland: Basler Afrika Bibliographien Namibia Resource Center and Southern Africa Library. pp. 36–41. ISBN 978-3905758290.
- ^ Kangumu, Bennett (2011). Contesting Caprivi: A History of Colonial Isolation and Regional Nationalism in Namibia. Basel: Basler Afrika Bibliographien Namibia Resource Center and Southern Africa Library. pp. 143–153. ISBN 978-3905758221.
- ^ Moorsom, Richard (April 1979). "Labour Consciousness and the 1971–72 Contract Workers Strike in Namibia". Development and Change. 10 (2): 205–231. doi:10.1111/j.1467-7660.1979.tb00041.x.
- ^ Herbstein, Denis; Evenson, John (1989). The Devils Are Among Us: The War for Namibia. London: Zed Books Ltd. pp. 14–23. ISBN 978-0862328962.
- ^ Dobell, Lauren (1998). Swapo's Struggle for Namibia, 1960–1991: War by Other Means. Basel: P. Schlettwein Publishing Switzerland. pp. 27–39. ISBN 978-3908193029.
- ^ Yusuf, Abdulqawi (1994). African Yearbook of International Law, Volume I. The Hague: Martinus Nijhoff Publishers. pp. 16–34. ISBN 978-0-7923-2718-9.
- ^ Yusuf, Abdulqawi (1994). African Yearbook of International Law, Volume I. The Hague: Martinus Nijhoff Publishers. pp. 16–34. ISBN 978-0-7923-2718-9.
- ^ Peter, Abbott; Helmoed-Romer Heitman; Paul Hannon (1991). Modern African Wars (3): South-West Africa. Osprey Publishing. pp. 5–13. ISBN 978-1-85532-122-9.[permanent dead link]
- ^ Williams, Christian (October 2015). National Liberation in Postcolonial Southern Africa: A Historical Ethnography of SWAPO's Exile Camps. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 73–89. ISBN 978-1107099340.
- ^ Hughes, Geraint (2014). My Enemy's Enemy: Proxy Warfare in International Politics. Brighton: Sussex Academic Press. pp. 73–86. ISBN 978-1845196271.
- ^ Bertram, Christoph (1980). Prospects of Soviet Power in the 1980s. Basingstoke: Palgrave Books. pp. 51–54. ISBN 978-1349052592.
- ^ Vanneman, Peter (1990). Soviet Strategy in Southern Africa: Gorbachev's Pragmatic Approach. Stanford: Hoover Institution Press. pp. 41–57. ISBN 978-0817989026.
- ^ Dreyer, Ronald (1994). Namibia and Southern Africa: Regional Dynamics of Decolonization, 1945-90. London: Kegan Paul International. pp. 73–87, 100–116, 192. ISBN 978-0710304711.
- ^ Herbstein, Denis; Evenson, John (1989). The Devils Are Among Us: The War for Namibia. London: Zed Books Ltd. pp. 14–23. ISBN 978-0862328962.
- ^ Shultz, Richard (1988). Soviet Union and Revolutionary Warfare: Principles, Practices, and Regional Comparisons. Stanford, California: Hoover Institution Press. pp. 121–123, 140–145. ISBN 978-0817987114.
- ^ James III, W. Martin (2011) [1992]. A Political History of the Civil War in Angola: 1974-1990. New Brunswick: Transaction Publishers. pp. 207–214, 239–245. ISBN 978-1-4128-1506-2.
- ^ Sitkowski, Andrzej (2006). UN peacekeeping: myth and reality. Westport, Connecticut: Greenwood Publishing Group. pp. 80–86. ISBN 978-0-275-99214-9.
- ^ Clairborne, John (7 April 1989). "SWAPO Incursion into Namibia Seen as Major Blunder by Nujoma". The Washington Post. Washington DC. සම්ප්‍රවේශය 18 February 2018.
- ^ Sitkowski, Andrzej (2006). UN peacekeeping: myth and reality. Westport, Connecticut: Greenwood Publishing Group. pp. 80–86. ISBN 978-0-275-99214-9.
- ^ Colletta, Nat; Kostner, Markus; Wiederhofer, Indo (1996). Case Studies of War-To-Peace Transition: The Demobilization and Reintegration of Ex-Combatants in Ethiopia, Namibia, and Uganda. Washington DC: World Bank. pp. 127–142. ISBN 978-0821336748.
- ^ Dreyer, Ronald (1994). Namibia and Southern Africa: Regional Dynamics of Decolonization, 1945-90. London: Kegan Paul International. pp. 73–87, 100–116, 192. ISBN 978-0710304711.
- ^ "Namibia Rebel Group Wins Vote, But It Falls Short of Full Control". The New York Times. 15 November 1989. සම්ප්‍රවේශය 20 June 2014.
- ^ "Namibia Rebel Group Wins Vote, But It Falls Short of Full Control". The New York Times. 15 November 1989. සම්ප්‍රවේශය 20 June 2014.
- ^ "Namibia Rebel Group Wins Vote, But It Falls Short of Full Control". The New York Times. 15 November 1989. සම්ප්‍රවේශය 20 June 2014.
- ^ Namibia gains Independence – South African History Online
- ^ Dierks, Klaus. "7. The Period after Namibian Independence". Klausdierks.com. සම්ප්‍රවේශය 21 August 2020.
- ^ "Treaty between the Government of the Republic of South Africa and the Government of the Republic of Namibia with respect to Walvis Bay and the off-shore Islands, 28 February 1994" (PDF). United Nations.
- ^ "Country report: Spotlight on Namibia". Commonwealth Secretariat. 25 May 2010. 5 July 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "IRIN country profile Namibia". IRIN. March 2007. 17 February 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 12 July 2010.
- ^ "Namibian presidential election won by Swapo's Hage Geingob". BBC News. December 2014.
- ^ "Namibia's President Hage Geingob wins re-election". BBC News. December 2019.
- ^ "Hage Geingob death: Namibia's new President Mbumba sworn-in hours after predecessor dies". 4 February 2024.
- ^ "Rank Order – Area". CIA World Fact Book. 9 February 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 12 April 2008.
- ^ Brandt, Edgar (21 September 2012). "Land degradation causes poverty". New Era.
- ^ "Landsat.usgs.gov". Landsat.usgs.gov. 7 September 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2010.
- ^ Spriggs, A. (2001) "Africa: Namibia". Terrestrial Ecoregions. World Wildlife Fund.
- ^ Spriggs, A. (2001) "Africa: Namibia". Terrestrial Ecoregions. World Wildlife Fund.
- ^ Cowling, S. 2001. "Succulent Karoo". Terrestrial Ecoregions. World Wildlife Fund.
- ^ Van Jaarsveld, E. J. 1987. The succulent riches of South Africa and Namibia. Aloc, 24: 45–92
- ^ Smith et al 1993
- ^ Spriggs, A. (2001) "Southern Africa: including parts of Botswana, northeastern Namibia, Zimbabwe, and northern South Africa". Terrestrial Ecoregions. World Wildlife Fund.
- ^ "NASA – Namibia's Coastal Desert". nasa.gov. සම්ප්‍රවේශය 9 October 2009.
- ^ "An Introduction to Namibia". geographia.com. සම්ප්‍රවේශය 9 October 2009.
- ^ "NACOMA – Namibian Coast Conservation and Management Project". nacoma.org.na. 21 July 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 October 2009.
- ^ "Know Your Local Authority". Election Watch. No. 3. Institute for Public Policy Research. 2015. p. 4.
- ^ Hartman, Adam (27 Aug 2010). "Town regrading a 'sad move'". The Namibian. p. 1. 2012-03-17 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "Namibia". citypopulation.de. සම්ප්‍රවේශය 16 February 2022.
- ^ "Paper and digital Climate Section". Namibia Meteorological Services
- ^ "The Rainy Season". Real Namibia. 6 September 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 28 July 2010.
- ^ Olszewski, John (13 May 2009). "Climate change forces us to recognise new normals". Namibia Economist. 13 May 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ AfricaNews (2019-05-06). "Namibia declares national state of emergency over drought". Africanews (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2019-05-20.
- ^ Namibian, The. "State of drought emergency extended". The Namibian (ඉංග්‍රීසි බසින්). 10 March 2021 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2020-11-24.
- ^ "Namibia". Encyclopædia Britannica. https://www.britannica.com/EBchecked/topic/402283/Namibia/43996. ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 28 July 2010.
- ^ Olszewski, John (25 June 2010). "Understanding Weather – not predicting it". Namibia Economist. 7 December 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "Namibia". Encyclopædia Britannica. https://www.britannica.com/EBchecked/topic/402283/Namibia/43996. ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 28 July 2010.
- ^ Adams, Gerry (15 April 2011). "Debilitating floods hit northern and central Namibia". United Nations Radio. 20 December 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 19 February 2012.
- ^ van den Bosch, Servaas (29 March 2011). "Heaviest floods ever in Namibia". The Namibian.
- ^ "Groundwater in Namibia". Integrated Water Resource Management. 29 July 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Greg Christelis & Wilhelm Struckmeier, eds. (2001). Groundwater in Namibia. ISBN 978-0-86976-571-5. 4 April 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 10 July 2018 – via Namibian Hydrogeological Association.
- ^ McGrath, Matt (20 July 2012). "Vast aquifer found in Namibia could last for centuries". BBC World. සම්ප්‍රවේශය 10 September 2013.
- ^ McGrath, Matt (20 April 2012). "'Huge' water resource exists under Africa". BBC World Service. සම්ප්‍රවේශය 10 September 2013.
- ^ Jayeoba, Deborah (16 January 2023). "How Namibia Is Recycling Drinking Water From Toilet To Tap". African Folder. සම්ප්‍රවේශය 12 March 2023.
- ^ "Namibia becomes first Southern African country to join UN Water Convention | UNECE". unece.org. සම්ප්‍රවේශය 2023-10-06.
- ^ Community Based Natural Resource Management (CBNRM) Programme Details (n.d.).
- ^ Simmons, R. E.; Griffin, M.; Griffin, R. E.; Marais, E.; Kolberg, H. (1998-04-01). "Endemism in Namibia: patterns, processes and predictions". Biodiversity & Conservation (ඉංග්‍රීසි බසින්). 7 (4): 513–530. doi:10.1023/A:1008879712736. ISSN 1572-9710. S2CID 22160591.
- ^ Curtis, Barbara; Roberts, Kevin S.; Griffin, Michael; Bethune, Shirley; Hay, Clinton J.; Kolberg, Holger (1998-04-01). "Species richness and conservationof Namibian freshwater macro-invertebrates,fish and amphibians". Biodiversity & Conservation (ඉංග්‍රීසි බසින්). 7 (4): 447–466. doi:10.1023/A:1008871410919. ISSN 1572-9710.
- ^ Shugart, Matthew Søberg (December 2005). "Semi-Presidential Systems: Dual Executive And Mixed Authority Patterns" (PDF). French Politics. 3 (3): 323–351. doi:10.1057/palgrave.fp.8200087. S2CID 73642272. සම්ප්‍රවේශය 4 September 2016.
Of the contemporary cases, only four provide the assembly majority an unrestricted right to vote no confidence, and of these, only two allow the president unrestricted authority to appoint the prime minister. These two, Mozambique and Namibia, as well as the Weimar Republic, thus resemble most closely the structure of authority depicted in the right panel of Figure 3, whereby the dual accountability of the cabinet to both the president and the assembly is maximized. (...) Namibia allows the president to dissolve [the assembly] at any time but places a novel negative incentive on his exercise of the right: He must stand for a new election at the same time as the new assembly elections.
- ^ "Constitution of the Republic of Namibia" (PDF). 1992. 19 January 2010 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 10 July 2018. "Namibia: Constitution". EISA. 4 June 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික
<ref>ටැගය;CNනමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි - ^ Article 41 of the Constitution of the Republic of Namibia.[114]
- ^ "How to Register as a Voter". Electoral Commission of Namibia. 21 July 2018 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 22 March 2019.
- ^ Shivute, Peter (2008). "Foreword" (PDF). In Bösl, Anton; Horn, Nico (eds.). The Independence of the Judiciary in Namibia. Publications sponsored by Konrad Adenauer Stiftung. Macmillan Education Namibia. p. 10. ISBN 978-99916-0-807-5.
- ^ "National Council". Parliament.gov.na (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 21 August 2020.
- ^ "SWAPO:Dominant party?". Swapoparty.org. 3 March 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2017.
- ^ V-Dem Institute (2023). "The V-Dem Dataset". සම්ප්‍රවේශය 14 October 2023.
- ^ Marketing, Intouch Interactive (14 January 2020). "Namibia ranked weak in military strength - Government - Namibian Sun". www.namibiansun.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2020-05-06.
- ^ "Namibia Budget on a Plate" (PDF). PWC Namibia. 6 May 2020.
- ^ Moser, Jana. "Border Contracts – Border Conflicts: Examples from Northern Namibia" (PDF). Symposium on "Shifting Boundaries": Cartography of the 19th and 20th Centuries. ICA Commission on the History of Cartography.
- ^ "Chapter XXVI: Disarmament – No. 9 Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons". United Nations Treaty Collection. 7 July 2017.
- ^ Nakale, Albertina Haindongo (9 August 2013). "President divides Kavango into two". New Era. via allafrica.com. 22 October 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. Alt URL
- ^ "Namibia National Council". Inter-Parliamentary Union. සම්ප්‍රවේශය 14 July 2010.
- ^ "Local Authorities". Association of Local Authorities in Namibia. 10 June 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 10 September 2013.
- ^ "Namibia | Freedom House". 3 January 2020 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 3 January 2020.
- ^ Human Rights In Namibia (November 2021). 2021 Country Report on Human Rights: Namibia. state.gov
- ^ "2020 Country Reports on Human Rights Practices: Namibia". United States Department of State (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 2021-03-30. සම්ප්‍රවේශය 2021-05-24.
- ^ Avery, Daniel (4 April 2019). "71 Countries Where Homosexuality is Illegal". Newsweek.
- ^ "Namibia's gay paraders call for legal protection". News24. 30 July 2017. 19 July 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 16 August 2019.
- ^ "2020 Country Reports on Human Rights Practices: Namibia". United States Department of State (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 2021-03-30. සම්ප්‍රවේශය 2021-05-24.
- ^ Beukes, Jemima (14 June 2019). "Sodomy law's days numbered - Geingos". Namibian Sun.
- ^ Alweendo N, Andreas R, Rafla D (November 2018). "Landscaping Gender Based Violence in Namibia" (PDF). Democracy Report. සම්ප්‍රවේශය 6 June 2019.
- ^ "Namibia - Gender Indicator - Gender equality objetive [sic] outputs". Unesco. 9 December 2015. 3 January 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 August 2020.
- ^ O'Riordan, Alexander (8 July 2014). "Namibia's 'zebra' politics could make it stand out from the global herd". The Guardian.
- ^ Human Rights In Namibia (November 2021). 2021 Country Report on Human Rights: Namibia. state.gov
- ^ Namibia. The World Factbook. Central Intelligence Agency.
- ^ "Namibia". UCB Libraries GovPubs. 3 March 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2017.
- ^ "Cirrus Data". cirrus.com.na. සම්ප්‍රවේශය 2023-11-14.
- ^ "Bank of Namibia (BoN)". සම්ප්‍රවේශය 3 April 2011.
- ^ Laufs, Johannes (2011). "Document: Bridging the Economic Divide in Urban Areas of Namibia: Townships within the Local Economic Development Framework". ResearchGate. doi:10.13140/RG.2.1.1825.5600.
- ^ "Unemployment and labour force". Cirrus Data. Namibia Statistics Agency. 9 April 2013.
- ^ Mongudhi, Tileni (3 February 2010 ) "Tender Board tightens rules to protect jobs" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2 ඔක්තෝබර් 2013 at the Wayback Machine. The Namibian
- ^ "Snapshot of Namibia Country Profile". Business Anti-Corruption Portal. 20 February 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 6 February 2014.
- ^ "Namibia". Doingbusiness.org. 10 January 2013. 26 September 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 10 September 2013.
- ^ "Namibia, Windhoek Cost of Living". Apatulator.com. 18 October 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2017.
- ^ "Tannan Groenewald on LinkedIn: #namibia #southafrica #taxrates #economicanalysis #research #graph… | 13 comments". www.linkedin.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2023-11-09.
- ^ PAYE12 Volume 18 published by The Ministry of Finance in Namibia
- ^ World Almanac. 2004.
- ^ World Almanac. 2004.
- ^ LaFraniere, Sharon (25 December 2004) Tensions Simmer as Namibia Divides Its Farmland", The New York Times
- ^ "NAMIBIA: Key step in land reform completed". IRIN Africa. 1 October 2004. සම්ප්‍රවේශය 10 September 2013.
- ^ "Germany officially recognises colonial-era Namibia genocide". BBC. 28 May 2021.
- ^ "Mining in Namibia" (PDF). NIED. 10 May 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2010.
- ^ Oancea, Dan (February 2008). "Mining Uranium at Namibia's Langer Heinrich Mine" (PDF). MINING.com.
- ^ Bhutada, Govind (September 23, 2021). "70 years of global uranium production by country". Visual Capitalist Elements – via Mining.Com.
- ^ Oancea, Dan (6 November 2006). "Deep-Sea Mining and Exploration". Technology.infomine.com. 27 June 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2017.
- ^ "Background Note:Namibia". US Department of State. 26 October 2010. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2017.
- ^ "The Diamond Investigation, chapter 1 by Edward Jay Epstein, in an interview with Harry Frederick Oppenheimer owner of De Beers". Edwardjayepstein.com. 4 December 1978. සම්ප්‍රවේශය 10 September 2013.
- ^ Nathan Munier (1 March 2016). "Diamonds Without Blood: A Look at Namibia". South African Security. 9 (1): 21–41. doi:10.1080/19392206.2016.1132903. S2CID 147267236.
- ^ Brandt, Edgar (8 April 2022). "Namibia: Orange Basin potential shoots up to billions of barrels". AllAfrica, New Era. allafrica.com. සම්ප්‍රවේශය 13 April 2022.
- ^ Weidlich, Brigitte (7 January 2011). "Uranium: Saving or sinking Namibia?". The Namibian. 13 January 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "A Framework/Model to Benchmark Tourism GDP in South Africa". Pan African Research & Investment Services. March 2010. p. 34. 18 July 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Hartman, Adam (30 September 2009). "Tourism in good shape – Minister". The Namibian. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2017.
- ^ "Namibia top tourist destinations". Namibiatourism.com.na. 27 December 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2017.
- ^ "Report on the Namibia Tourist Exit Survey 2012–2013" (PDF). Mcanamibia.org. 5 March 2016 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2017.
- ^ "HAN Namibia". Hannamibia.com. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2016.
- ^ "Government Gazette of the Republic of Namibia, No. 3235 (2014)" (PDF). laws.parliament.na. 14 July 2004. 31 August 2019 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 24 March 2018.
- ^ "FENATA | Federation of Namibian Tourism Association in Namibia". Fenata.org. 8 March 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 March 2016.
- ^ Banerjee, Sudeshna (2009). Ebbing Water, Surging Deficits: Urban Water Supply in Sub-Saharan Africa (PDF). Washington, DC: The International Bank for Reconstruction and Development / The World Bank. 4 මාර්තු 2012 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 අගෝස්තු 2017.
- ^ Banerjee, Sudeshna (2009). Ebbing Water, Surging Deficits: Urban Water Supply in Sub-Saharan Africa (PDF). Washington, DC: The International Bank for Reconstruction and Development / The World Bank. 4 මාර්තු 2012 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 අගෝස්තු 2017.
- ^ Banerjee, Sudeshna (2009). Ebbing Water, Surging Deficits: Urban Water Supply in Sub-Saharan Africa (PDF). Washington, DC: The International Bank for Reconstruction and Development / The World Bank. 4 මාර්තු 2012 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 අගෝස්තු 2017.
- ^ Smith, Jana–Mari (12 ජූලි 2011). "Red alert on sanitation and safe drinking water". The Namibian. 31 මැයි 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "Independent UN expert urges Namibia to expand access to sanitation services". UN News Centre. United Nations News service. 11 July 2011. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2017.
- ^ Tjihenuna, Theresia (2 April 2014). "More than 1 million Namibians defecate in open". The Namibian. 7 April 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2017.
- ^ Smith, Jana–Mari (12 ජූලි 2011). "Red alert on sanitation and safe drinking water". The Namibian. 31 මැයි 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Cloete, Luqman (28 April 2008). "Namibia is lagging behind on sanitation". The Namibian.
- ^ Deffner, Jutta; Mazambani, Clarence (සැප්තැම්බර් 2010). "Participatory empirical research on water and sanitation demand in central northern Namibia: A method for technology development with a user perspective" (PDF). CuveWaters Papers. 7. Frankfurt (Main): Institute for Social-Ecological Research (ISOE). 22 මාර්තු 2012 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Tjihenuna, Theresia (2 April 2014). "More than 1 million Namibians defecate in open". The Namibian. 7 April 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2017.
- ^ Population Division of the Department of Economic and Social Affairs of the United Nations Secretariat (2009). "Table A.1" (PDF). World Population Prospects: The 2008 Revision. New York: United Nations. සම්ප්‍රවේශය 12 March 2009.
- ^ "World Development Indicators (WDI) | Data Catalog". datacatalog.worldbank.org. සම්ප්‍රවේශය 9 July 2019.
- ^ Bongaarts, John (2020-09-21). "Trends in fertility and fertility preferences in sub-Saharan Africa: the roles of education and family planning programs". Genus. 76 (1): 32. doi:10.1186/s41118-020-00098-z. ISSN 2035-5556.
- ^ "Census Summary Results". National Planning Commission of Namibia. 11 January 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 21 February 2012.
- ^ Kapitako, Alvine (8 August 2011). "Namibia: 2011 Census Officially Launched". Allafrica.com. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2017.
- ^ "Methodology". National Planning Commission of Namibia. 11 January 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 21 February 2012.
- ^ Duddy, Jo Maré (28 March 2013). "Census gives snapshot of Namibia's population". The Namibian. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2017.
- ^ Malia Politzer (August 2008). "China and Africa: Stronger Economic Ties Mean More Migration". Migration Information Source. සම්ප්‍රවේශය 10 September 2013.
- ^ Central Intelligence Agency (2009). "Namibia". The World Factbook. සම්ප්‍රවේශය 23 January 2010.
- ^ "Flight from Angola". The Economist. 16 August 1975. සම්ප්‍රවේශය 10 September 2013.
- ^ Singh, Lalita Prasad (1980). The United Nations and Namibia. East African Publishing House.
- ^ "National Institute for Educational Development". Nied.edu.na. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2010.
- ^ "Literacy - The World Factbook". www.cia.gov.
- ^ "Literacy - The World Factbook". www.cia.gov.
- ^ WIPO (13 December 2023). Global Innovation Index 2023, 15th Edition (ඉංග්‍රීසි බසින්). World Intellectual Property Organization. doi:10.34667/tind.46596. ISBN 9789280534320. සම්ප්‍රවේශය 2023-10-29.
{{cite book}}:|website=ignored (help) - ^ "Global Innovation Index". INSEAD Knowledge (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2013-10-28. 2 September 2021 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2021-09-02.
- ^ "Cirrus Data". cirrus.com.na. සම්ප්‍රවේශය 2023-11-09.
- ^ Central Intelligence Agency (2009). "Namibia". The World Factbook. සම්ප්‍රවේශය 23 January 2010.
- ^ "Table: Muslim Population by Country". Pew Research Center. 27 January 2011. සම්ප්‍රවේශය 13 March 2017.
- ^ "Islam in Namibia, making an impact". Islamonline.net. 15 February 2020 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2017.
- ^ "Namibia: Virtual Jewish History Tour". Jewishvirtuallibrary.org. සම්ප්‍රවේශය 1 August 2013.
- ^ Pütz, Martin (1995) "Official Monolingualism in Africa: A sociolinguistic assessment of linguistic and cultural pluralism in Africa", p. 155 in Discrimination through language in Africa? Perspectives on the Namibian Experience. Mouton de Gruyter. Berlin, ISBN 311014817X
- ^ Kriger, Robert & Ethel (1996). Afrikaans Literature: Recollection, Redefinition, Restitution. Rodopi Bv Editions. pp. 66–67. ISBN 978-9042000513.
- ^ Kriger, Robert & Ethel (1996). Afrikaans Literature: Recollection, Redefinition, Restitution. Rodopi Bv Editions. pp. 66–67. ISBN 978-9042000513.
- ^ Tötemeyer, Andree-Jeanne. Multilingualism and the language policy for Namibian schools. PRAESA Occasional Papers No. 37. University of Cape Town. Cape Town:2010.
- ^ "Cirrus Data". cirrus.com.na. සම්ප්‍රවේශය 2023-12-06.
- ^ Central Intelligence Agency (2009). "Namibia". The World Factbook. සම්ප්‍රවේශය 23 January 2010.
- ^ Sasman, Catherine (15 August 2011). "Portuguese to be introduced in schools". The Namibian. 22 December 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "Life Expectancy ranks". The World Factbook. 23 May 2020 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2017.
- ^ "Namibia: Health Extension Programme Will Bridge Gaps Â? Unicef". AllAfrica.com. 16 October 2012. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2017.
- ^ "Going the extra mile to deliver health care" (PDF). unicef. 7 August 2015. 11 July 2018 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 11 July 2018.
- ^
මෙම ලිපිය තුළ, පොදු වසම තුළ පවතින මෙම ප්‍රභවයේ පෙළ ඇතුළත්වෙයි: "Namibia Demographic and Health Survey 2013" (PDF). Ministry of Health and Social Services. September 2014. සම්ප්‍රවේශය 16 February 2022.
- ^ "AIDSinfo". UNAIDS. 5 March 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 March 2013.
- ^ "Together We Are Ending AIDS in Namibia". Namibia AIDS Conference 2016: 28 to 30 November 2016. Archived from the original on 16 January 2017. https://web.archive.org/web/20170116155355/http://www.namaidscon.net/media/downloads/downloads/speeches/aids_conference_rapporteur.pdf. ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 15 January 2017.
- ^ "Aidsinafrica.net". Aidsinafrica.net. 19 September 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2017.
- ^ "Aidsinafrica.net". Aidsinafrica.net. 19 September 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2017.
- ^ මෙම ලිපිය තුළ, පොදු වසම තුළ පවතින මෙම ප්‍රභවයේ පෙළ ඇතුළත්වෙයි: "Namibia Demographic and Health Survey 2013" (PDF). Ministry of Health and Social Services. September 2014. සම්ප්‍රවේශය 16 February 2022.
- ^ "HIV and AIDS estimates (2015)". Unaids.org. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2017.
- ^ "WHO Country Offices in the WHO African Region" (PDF). Afro.who.int. 7 January 2010 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2010.
- ^ "Namibia" (in en), The World Factbook (Central Intelligence Agency), 2023-11-06, https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/namibia/, ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 2023-11-13
- ^ "https://twitter.com/AfricaFactsZone/status/1620090285186510852?lang=en". X (formerly Twitter) (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2023-11-13.
{{cite web}}: External link in|title= - ^ "Wiese, Erasmus the heroes as Namibia qualify for the Super 12s". ESPNcricinfo.
- ^ Helge Schütz (19 December 2017). "Namibia Cricket Year Review". 22 December 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Helge Schütz (19 December 2017). "Namibia Cricket Year Review". 22 December 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "IAAF World Championships in Athletics". www.gbrathletics.com. සම්ප්‍රවේශය 26 February 2019.
- ^ "Dan Craven". FirstCycling.com. සම්ප්‍රවේශය 20 June 2022.
- ^ "Press Freedom Index 2010". Reporters Without Borders. 24 November 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 12 December 2012.
- ^ Rothe, Andreas (2010): Media System and News Selection in Namibia. p. 14–96
- ^ "Press Freedom Index 2009". Reporters Without Borders. 28 January 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2017.
- ^ "Press Freedom Index 2013". 27 July 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 24 June 2013.
- ^ "World Press Freedom Index". Reporters Without Borders. 14 February 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 25 April 2015.
- ^ "Namibia: Real freedom but frequent threats | Reporters without borders". RSF. 27 November 2020.
- ^ Rothe, Andreas (2010): Media System and News Selection in Namibia. p. 14–96
- ^ Kahiurika, Ndanki; Ngutjinazo, Okeri (22 January 2019). "40 journalists lose jobs since 2016". The Namibian. p. 6. 22 January 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 22 January 2019.
- ^ Rothe, Andreas (2010): Media System and News Selection in Namibia. p. 14–96
- ^ von Nahmen, Carsten (2001): Deutschsprachige Medien in Namibia
- ^ Links, Frederico (2006): We write what we like: The role of independent print media and independent reporting in Namibia
- ^ Rothe, Andreas (2010): Media System and News Selection in Namibia. p. 14–96
- ^ Rothe, Andreas (2010): Media System and News Selection in Namibia. p. 14–96
- ^ Rothe, Andreas (2010): Media System and News Selection in Namibia. p. 14–96
- ^ One Africa Television. oneafrica.tv. 25 May 2010
- ^ Rothe, Andreas (2010): Media System and News Selection in Namibia. p. 14–96
උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: <references> හි "Adhikari" නමැති <ref> ටැගය පෙර පෙළෙහි භාවිතා වූයේ නැත.
උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: <references> හි "aqmap" නමැති <ref> ටැගය පෙර පෙළෙහි භාවිතා වූයේ නැත.
උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: <references> හි "Humavindu" නමැති <ref> ටැගය පෙර පෙළෙහි භාවිතා වූයේ නැත.
උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: <references> හි "Korenromp" නමැති <ref> ටැගය පෙර පෙළෙහි භාවිතා වූයේ නැත.
උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: <references> හි "Lange" නමැති <ref> ටැගය පෙර පෙළෙහි භාවිතා වූයේ නැත.
උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: <references> හි "Madley" නමැති <ref> ටැගය පෙර පෙළෙහි භාවිතා වූයේ නැත.
උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: <references> හි "Sparks" නමැති <ref> ටැගය පෙර පෙළෙහි භාවිතා වූයේ නැත.
උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: <references> හි "Stefanova" නමැති <ref> ටැගය පෙර පෙළෙහි භාවිතා වූයේ නැත.
<references> හි "UNEP" නමැති <ref> ටැගය පෙර පෙළෙහි භාවිතා වූයේ නැත.මූලාශ්‍ර
සංස්කරණය- Vedder, Heinrich (1997). Das alte Südwestafrika. Südwestafrikas Geschichte bis zum Tode Mahareros 1890 (German බසින්) (7th ed.). Windhoek: Namibia Scientific Society. ISBN 0-949995-33-9.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help); More than one of|ISBN=and|isbn=specified (help); More than one of|authorlink=and|author-link=specified (help); Unknown parameter|trans_title=ignored (|trans-title=suggested) (help)CS1 maint: unrecognized language (link) - Olusoga, David; Erichsen, Casper W. (2010). The Kaiser’s Holocaust: Germany’s Forgotten Genocide. London: Farber and Farber. ISBN 978-0-571-23142-3.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help); More than one of|ISBN=and|isbn=specified (help); More than one of|authorlink=and|author-link=specified (help)
බාහිර යොමු
සංස්කරණය- Namibia entry at The World Factbook
- Namibia from UCB Libraries GovPubs
- නැමීබියාව at the Open Directory ProjectDMOZ
Wikimedia Atlas of Namibia - Key Development Forecasts for Namibia from International Futures
- Republic of Namibia Government Portal
- Chief of State and Cabinet Members සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2008-12-10 at the Wayback Machine
- Polytechnic of Namibia සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2009-02-28 at the Wayback Machine
- Namibia Corruption Profile සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2014-02-20 at the Wayback Machine from the Business Anti-Corruption Portal
විකිචාරිකා තුළ Namibia සංචාරක මාර්ගෝපදේශනය- Etosha National Park
- Sossusvlei
- UN peacekeeping in Namibia සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2014-12-17 at the Wayback Machine