අස්ගිරි මහා විහාරය
අස්ගිරි මහා විහාරය (අස්ගිරි විහාරය, අස්ගිරි ගෙඩිගේ ලෙසද හැඳින්වේ) යනු ශ්‍රී ලංකාවේ මහනුවර පිහිටි බෞද්ධ ආරාමයකි. එය මහනුවර ශ්‍රී දළදා මාලිගාවේ තැන්පත් කර ඇති බුදුන් වහන්සේගේ දන්ත ධාතුවේ භාරකාරත්වය දරන බෞද්ධ ආරාම දෙකෙන් එකක් වන සියම් නිකායේ[3] අස්ගිරි පාර්ශ්වයේ මූලස්ථානයයි. අස්ගිරි මහා විහාරයේ මහා නායක හිමිපාණෝ ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රමුඛ පෙළේ බෞද්ධ භික්ෂුවක් වන සියම් නිකායේ අස්ගිරි පාර්ශ්වයේ මහානායක හිමියෝ වෙති. වත්මන් අස්ගිරි මහා විහාරාධිපති වන්නේ වරකාගොඩ ඥාණරතන හිමිය. අස්ගිරි මහා විහාරයේ මූලාරම්භය පොළොන්නරුවේ දිඹුලාගල ආරණ්‍ය සේනාසනයේ වනවාසී නිකායක් දක්වා විහිදෙයි.[4] දැනට ශ්‍රී ලංකාවේ බෞද්ධ විහාරස්ථාන 565 ක් මහනුවර අස්ගිරි විහාරය යටතේ ක්‍රියාත්මක වේ.
| අස්ගිරි මහා විහාරය | |
|---|---|
| මූලික තොරතුරු | |
| පිහිටීම | මහනුවර, ශ්‍රී ලංකාව |
| භූගෝලීය ඛණ්ඩාංක | 07°17′56.0″N 80°37′58.3″E / 7.298889°N 80.632861°Eඛණ්ඩාංක: 07°17′56.0″N 80°37′58.3″E / 7.298889°N 80.632861°E |
| අනුබැඳියාව | බුද්ධාගම |
| දිස්ත්‍රික්කය | මහනුවර |
| පළාත | මධ්‍යම පළාත |
| උරුම නාමකරණය | පුරාවිද්‍යා ආරක්ෂිත ස්මාරකයකි (13 මාර්තු 1970)[1] |
| ගෘහනිර්මාණ ප්‍රභේදය | බෞද්ධ විහාරය |
| සම්පූර්ණ කෙරුණේ | 1302[2] |
ඉතිහාසය
සංස්කරණයකුරුණෑගල 4 වන පරාක්‍රමබාහුගේ උපදෙස් පරිදි සේනාධිනායක සිරිවර්ධන විසින් අස්ගිරි මහා විහාරය ආරම්භ කරන ලදී. (1305-1335 ක්‍රි.ව.).[5] මහනුවර වැවට උතුරින් පිහිටා ඇති මෙම විහාරය සියම් නිකායේ අනෙක් පැවිදි මධ්‍යස්ථානය වන මල්වතු මහා විහාරයට වඩා සැලකිය යුතු තරම් පැරණි යැයි සැලකේ. මුල් ගොඩනැගිලි පිහිටුවා ඇත්තේ වර්තමාන ත්‍රිනිටි විද්‍යාල පරිශ්‍රයේය. මෙම ආරාමයේ වැඩ වාසය කළ භික්ෂූන් වහන්සේලා යවා ඇත්තේ යාපහුව වලස්ගල ආරාමයෙන්ය.
වලස්ගල යන නම පාලි "අච්චගිරි" ලෙස පරිවර්තනය කර ඇති අතර වර්තමාන සිංහල නාමය එයින් ව්‍යුත්පන්න වී ඇත. තවත් ජනප්‍රවාදයකට අනුව අස්ගිරිය නම් කර ඇත්තේ අස්ගිරියේ "ආදාහන මළුව" ආදාහනාගාරයේ ආදාහනය කරන ලද සේනා සම්මත වික්‍රමබාහු රජුගේ මව වන චන්ද්‍රාවතී බිසවගේ නමින්. උඩරට රාජධානි ඉතිහාසයේ බොහෝ රජවරුන් අස්ගිරි විහාරයේ දියුණුව සඳහා බොහෝ දායකත්වය ලබා දී ඇත. ආක්‍රමණ සහ කැරලි වැනි කරදරකාරී කාලවලදී අස්ගිරි පාර්ශ්වයේ භික්ෂූන් වහන්සේ බොහෝ විට පාලක රජතුමා වෙනුවෙන් දළදා වහන්සේ ආරක්ෂා කර ඇත.
අස්ගිරි ආරාමය සමන්විත වන්නේ "පුරාණ විහාරය" නොහොත් 'පැරණි විහාරය', "මැද පන්සල" හෝ 'මැද විහාරය', "අලුත් විහාරය" හෝ 'නව විහාරය' සහ "ගෙඩිගේ විහාරය" යන අංගයන්ගෙන් ය. අද "මැද පන්සල" නමින් හඳුන්වන මැද විහාරය 1767 දී දුම්බර මීගස්තැන්නේ දිසාවේ විසින් කරවන ලද අතර නව විහාරය වසරකට පසුව 1768 දී පිළිමතලාවේ දිසාවේ විසින් කරවන ලදී. පරණ විහාරය හෝ පැරණි විහාරස්ථානයේ මකර තොරණක් (මකර ආරුක්කුවක්) යට ශාන්ත බුද්ධ ප්‍රතිමාවක් අඩංගු වන අතර එහි අභ්‍යන්තරය ගෙඩිගේ විහාරයට බෙහෙවින් සමාන ය.[5] බුද්ධ ප්‍රතිමාවේ දකුණු හා වම් පසින් පිළිවෙලින් "නාථ" සහ "සමන්" දේව ප්‍රතිමා දෙකක් ද ඇත. 1801 දී පිළිමතලාවේ දිසාවේගේ පුත් පිළිමතලාවේ අධිකාරම් විසින් නව "අලුත් විහාරය" හෝ නව විහාරය නවීකරණය කරන ලදී. අස්ගිරි විහාරය අඩි තිස් හයක් දිග පර්වතයෙන් නෙළන ලද සැතපෙන බුද්ධ ප්‍රතිමාවකින් සහ පැවිදි සහෝදරත්වයේ රැස්වීම් සඳහා රැස්වීම් ශාලා ලෙස භාවිතා කරන 'පොහොය-ගෙවල්' දෙකකින් ද සමන්විත වේ.
ආදහන මළුව
සංස්කරණයඅස්ගිරි මහා විහාර පරිශ්‍රයේ ඇති අනෙකුත් ඓතිහාසික වශයෙන් වැදගත් ස්ථානයක් වන්නේ "අදහන මළුව" හෙවත් උඩරට රාජධානියේ රාජකීය ආදාහන පිටියයි. විහාරයට උඩ මළුව (ඉහළ මළුව), මැද මළුව (මැද සඳළු), පල්ලෙ මළුව (පහළ මළුව) යන "මළුව" හෝ ටෙරස් තුනක් තිබුණි. රාජකීය පවුලේ සාමාජිකයින්ගේ ආදාහන කටයුතු මැද මළුවේදී සිදු කරන ලද අතර එම පරිශ්‍රයේ ඇති විහාරස්ථානය "අදහනමළුව ගෙඩිගේ විහාරය" ලෙස හඳුන්වනු ලැබීය. අදහන මළුව යනු මහනුවර රජවරුන්ගේ සහ ඔවුන්ගේ පවුලේ සාමාජිකයන්ගේ සිරුරු පුළුස්සා ඔවුන්ගේ දේහයන් තැන්පත් කළ ස්ථානයයි.
විහාරාධිපති හිමිවරු
සංස්කරණයපහත දැක්වෙන්නේ සියම් නිකායේ අස්ගිරි පාර්ශ්වයේ මහානායක හිමිවරුන් ද වන අස්ගිරි මහා විහාරයේ මහා නායක හිමිවරුන්ගේ නාම ලේඛනයයි.
- උරුලැවත්තේ ධම්මසිද්ධි මහනායක හිමි (1765-1778)
- ඉදවලුගොඩ ධම්මපාල මහනායක හිමි (1778-1807)
- පොතුහැර රතනපාල මහනායක හිමි (1807-1814)
- මාවතගම සෝභිත මහනායක හිමි (1814-1822)
- යටවත්තේ චන්ද්‍රඡෝති මහනායක හිමි (1822-1822)
- යටන්වල සුනන්ද මහනායක හිමි (1824-1835)
- කොටගම ගුණරතන මහනායක හිමි (1835-1845)
- උඩුමුල්ලේ රතනජෝති මහනායක (1849-1851)
- යටවත්තේ සුවර්ණජෝති මහනායක හිමි (1853-1868)
- වත්තේගම සුමංගල මහනායක හිමි (1869-1885)
- යටවත්තේ චන්දජෝති මහනායක හිමි (1886-1892)
- කපුලියද්දේ පියදස්සී මහනායක හිමි (1893-1914)
- අඹගස්වැවේ රතනජෝති මහනායක හිමි (1914-1921)
- ගුන්නෑපාන සරණංකර මහනායක හිමි (1921-1929)
- මුල්ලේගම ගුණරතන මහනායක හිමි (1929-1947)
- යටවත්තේ ධම්මරතන මහනායක හිමි (1947-1966)
- උඩුගම රතනපාල හිමි (1966-1970)
- ගොඩමුන්නේ ධම්මානන්ද මහනායක හිමි (1970-1975)
- පලිපාන චන්ද්‍රානන්ද මහනායක හිමි (1975-1999)
- උඩුගම බුද්ධරක්ඛිත හිමි (1999-2015)
- ගලගම අත්ථදස්සී මහනායක හිමි (2015-2016)
- වරකාගොඩ ඥාණරතන හිමි (2016-වර්තමානය)
See also
සංස්කරණයReferences
සංස්කරණය- ^ "ගැසට්". ශ්‍රී ලංකා ප්‍රජාතාන්ත්‍රික සමාජවාදී ජනරජයේ ගැසට් පත්‍රය. 14897. 13 මාර්තු 1970.
- ^ "වසර හත්සිය දහයක්‌ සපිරෙන අස්ගිරි මහා විහාරය". දිවයින. උපාලි නිවුස්පේපර්ස්. 6 May 2012. සම්ප්‍රවේශය 12 January 2018.
- ^ "Asgiri Maha Vihara turns 710". Sunday Observer. ලංකා සීමාසහිත එක්සත් ප්‍රවෘත්ති පත්‍ර. 6 May 2012. සම්ප්‍රවේශය 12 January 2018.
- ^ "Two great Monasteries". ශ්‍රී දළදා මාලිගාව. සම්ප්‍රවේශය 2018-01-23.
- ^ a b "අස්ගිරි මහා විහාරය සහ මහනුවර අදහනමළුව ගෙඩිගේ විහාරය". සම්ප්‍රවේශය 12 January 2018.
External links
සංස්කරණය- ශ්‍රී දළදා මාලිගාව (නිල වෙබ් අඩවිය)
- අස්ගිරි මහා විහාරය
- අස්ගිරි අදහනමළුව ගෙඩිගේ විහාරය