දකුණු අප්‍රිකාව
දකුණු අප්‍රිකාව, නිල වශයෙන් දකුණු අප්‍රිකා ජනරජය (RSA) අප්‍රිකාවේ දකුණු දෙසින් පිහිටි රට වේ. එහි පළාත් නවය දකුණු අත්ලාන්තික් සහ ඉන්දියන් සාගරය දිගේ විහිදෙන වෙරළ තීරයේ කිලෝමීටර් 2,798 (සැතපුම් 1,739) කින් දකුණට මායිම් වී ඇත.[14][15][16] නැමීබියාව, බොට්ස්වානා සහ සිම්බාබ්වේ යන අසල්වැසි රටවල් මගින් උතුරට; නැගෙනහිර සහ ඊසාන දෙසින් මොසැම්බික් සහ එස්වාටිනි; සහ එය ලෙසෝතෝ වට කර ඇත.[17] වර්ග කිලෝමීටර් 1,221,037 (වර්ග සැතපුම් 471,445) ක ප්‍රදේශයක් ආවරණය වන පරිදි රටේ මිලියන 62 කට අධික ජනතාවක් සිටිති. ප්‍රිටෝරියා පරිපාලන අගනුවර වන අතර පාර්ලිමේන්තුවේ ආසනය ලෙස කේප් ටවුන් ව්‍යවස්ථාදායක අගනුවර වේ. බ්ලූම්ෆොන්ටයින් සාම්ප්‍රදායිකව අධිකරණ අගනුවර ලෙස සැලකේ.[18] විශාලතම සහ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ නගරය ජොහැන්නස්බර්ග් වන අතර, පසුව කේප් ටවුන් සහ උප සහරා අප්‍රිකාවේ කාර්යබහුලම වරාය නගරය වන ඩර්බන් වේ.
දකුණු අප්‍රිකා ජනරජය වෙනත් නිල භාෂා 11 ක්[1]
| |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 ජාතික ධජය
.svg) ජාතික ලාංඡනය
| |||||||||||||||||||||
| උද්යෝග පාඨය: "ǃke e: ǀxarra ǁke" (ǀXam) "විවිධත්වය තුළ එකමුතුකම" | |||||||||||||||||||||
| ජාතික ගීය: "දකුණු අප්‍රිකාවේ ජාතික ගීය" | |||||||||||||||||||||
  | |||||||||||||||||||||
| අගනුවර |
| ||||||||||||||||||||
| විශාලතම නගරය | ජොහැන්නස්බර්ග්[3] | ||||||||||||||||||||
| නිල භාෂා(ව) | භාෂා 12 ක්[4][5]
විශේෂ තත්වයක් ඇති භාෂා[4]
| ||||||||||||||||||||
| ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් (2022[6]) |
| ||||||||||||||||||||
| ආගම (2022)[7] |
| ||||||||||||||||||||
| ජාති නාම(ය) |
| ||||||||||||||||||||
| රජය | විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයක් සහිත ඒකීය පාර්ලිමේන්තු ජනරජයක් | ||||||||||||||||||||
• ජනාධිපති | සිරිල් රමපෝසා | ||||||||||||||||||||
• උප ජනාධිපති | පෝල් මාෂාටයිල් | ||||||||||||||||||||
• ජාතික සභාවේ කථානායක | තෝකෝ ඩිඩිසා | ||||||||||||||||||||
• ජාතික පළාත් සභාවේ සභාපති | රීෆිල්වේ මැට්ස්වේනි-ටිසිපේන් | ||||||||||||||||||||
• අගවිනිසුරු | මන්දිසා මායා | ||||||||||||||||||||
| ව්‍යවස්ථාදායකය | පාර්ලිමේන්තුව | ||||||||||||||||||||
| ජාතික පළාත් සභාව | |||||||||||||||||||||
| ජාතික සභාව | |||||||||||||||||||||
| ස්වාධීනත්වය එක්සත් රාජධානියෙන් | |||||||||||||||||||||
• දකුණු අප්‍රිකාවේ සංගමය | 1910 මැයි 31 | ||||||||||||||||||||
• වෙස්ට්මිනිස්ටර් ප්‍රඥප්තිය | 1931 දෙසැම්බර් 11 | ||||||||||||||||||||
• 1960 දකුණු අප්‍රිකානු ජනරජයේ ජනමත විචාරණය | 1961 මැයි 31 | ||||||||||||||||||||
• වත්මන් ව්‍යවස්ථාව | 1997 පෙබරවාරි 4 | ||||||||||||||||||||
| වර්ග ප්‍රමාණය | |||||||||||||||||||||
• සම්පූර්ණ | 1,221,037 km2 (471,445 sq mi) (24 වෙනි) | ||||||||||||||||||||
• ජලය (%) | 0.380 | ||||||||||||||||||||
| ජනගහණය | |||||||||||||||||||||
• 2022 ජන සංගණනය | 62,027,503[8] (23 වෙනි) | ||||||||||||||||||||
• ජන ඝණත්වය | 50.8/km2 (131.6/sq mi) (169 වෙනි) | ||||||||||||||||||||
| දදේනි (ක්‍රශසා) | 2024 ඇස්තමේන්තුව | ||||||||||||||||||||
• සම්පූර්ණ | ▼ ඇ.ඩො. බිලියන 993.75[9] (32 වෙනි) | ||||||||||||||||||||
• ඒක පුද්ගල | ▼ ඇ.ඩො. 15,720[9] (95 වෙනි) | ||||||||||||||||||||
| දදේනි (නාමික) | 2024 ඇස්තමේන්තුව | ||||||||||||||||||||
• සම්පූර්ණ |  ඇ.ඩො. බිලියන 403.75[9] (38 වෙනි) | ||||||||||||||||||||
• ඒක පුද්ගල | ඇ.ඩො. 6,380[9] (98 වෙනි) | ||||||||||||||||||||
| ගිනි (2014) |  63.0[10]ඉතා ඉහළ | ||||||||||||||||||||
| මාසද (2022) | 0.717[11] ඉහළ · 110 වෙනි | ||||||||||||||||||||
| ව්‍යවහාර මුදල | දකුණු අප්‍රිකානු රැන්ඩ් (ZAR) | ||||||||||||||||||||
| වේලා කලාපය | UTC+2 (දකුණු අප්‍රිකානු සම්මත වේලාව) | ||||||||||||||||||||
| දින ආකෘති | කෙටි ආකෘති: | ||||||||||||||||||||
| රිය ධාවන මං තීරුව | වම | ||||||||||||||||||||
| ඇමතුම් කේතය | +27 | ||||||||||||||||||||
| ISO 3166 code | ZA | ||||||||||||||||||||
| අන්තර්ජාල TLD | .za | ||||||||||||||||||||
පුරාවිද්‍යාත්මක සොයාගැනීම් වලට අනුව වසර මිලියන 2.5 කට පමණ පෙර දකුණු අප්‍රිකාවේ විවිධ හොමිනිඩ් විශේෂ පැවති අතර නූතන මානවයන් වසර 100,000 කට පෙර එම ප්‍රදේශයේ වාසය කළහ. ප්‍රථමයෙන් ප්‍රකට මිනිසුන් වූයේ ස්වදේශික කොයිසාන් වන අතර බටහිර සහ මධ්‍යම අප්‍රිකාවෙන් ව්‍යාප්ත වූ බන්ටු කතා කරන ජනයා පසුව වසර 2,000 සිට 1,000 දක්වා ප්‍රදේශයේ පදිංචි වූහ. 1652 දී ලන්දේසීන් විසින් ටේබල් බේ හි පළමු යුරෝපීය ජනාවාස පිහිටුවන ලද අතර 1795 සහ 1806 දී එය බ්‍රිතාන්‍යයන් විසින් අත්පත් කර ගන්නා ලදී. සැලකිය යුතු පෙරළියක කාල පරිච්ඡේදයක් වූ එම්ෆෙකේන්, සූලු රාජධානිය ඇතුළු විවිධ අප්‍රිකානු රාජධානි පිහිටුවීමට හේතු විය. කලාපය තවදුරටත් යටත් විජිතයක් බවට පත් වූ අතර දියමන්ති සහ රත්‍රන් සොයා ගන්නා ලද අතර කාර්මිකකරණය හා නාගරීකරණය දෙසට මාරුවක් ගෙන එන ලදී. දකුණු අප්‍රිකාවේ සංගමය 1910 දී පැරණි කේප්, නටාල්, ට්‍රාන්ස්වාල් සහ ඔරේන්ජ් ගංගා ජනපද වලින් නිර්මාණය වූ අතර, 1961 දී ජනරජයක් බවට පත් විය. කේප්හි වාර්ගික නොවන ඡන්ද බලය ක්‍රමයක් පැවතුනද, එය ක්‍රමයෙන් ඛාදනය විය. දකුණු අප්‍රිකානු කළු ජාතිකයන්ගෙන් අති බහුතරයකට 1994 වන තෙක් බලය හිමි නොවීය.
ජාතික පක්ෂය 1948 දී වර්ණභේදවාදය පැනවූ අතර, පෙර වාර්ගික වෙන් කිරීම ආයතනගත කළේය. අප්‍රිකානු ජාතික කොන්ග්‍රසය සහ රට තුළ සහ ඉන් පිටත අනෙකුත් වර්ණභේද විරෝධී ක්‍රියාකාරීන් විසින් විශාල වශයෙන් අවිහිංසාවාදී අරගලයකින් පසුව, වෙනස් කොට සැලකීමේ නීති අවලංගු කිරීම 1980 ගණන්වල මැද භාගයේදී ආරම්භ විය. පාර්ලිමේන්තු ජනරජයක් සහ පළාත් නවයකින් සමන්විත රටේ ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය තුළ සියලුම වාර්ගික කණ්ඩායම් දේශපාලන නියෝජනය ලබා ගෙන ඇති අතර ඉන් අනතුරුව 1994 දී මැතිවරණය පැවැත්විණි.
දකුණු අප්‍රිකාව යනු විවිධ සංස්කෘතීන්, භාෂා සහ ආගම් ඇතුළත් බහු-වාර්ගික සමාජයකි; එය බොහෝ විට "දේදුන්න ජාතිය" ලෙස හඳුන්වනු ලබන්නේ රටේ බහු සංස්කෘතික විවිධත්වය විස්තර කිරීමට, විශේෂයෙන්ම වර්ණභේදවාදයෙන් පසුවය.[19] ජාත්‍යන්තර කටයුතු වලදී මධ්‍යම බලවතෙකු ලෙස පිළිගෙන ඇති අතර, එය සැලකිය යුතු කලාපීය බලපෑමක් පවත්වා ගෙන යන අතර BRICS, අප්‍රිකානු සංගමය, SADC, SACU, පොදු රාජ්‍ය මණ්ඩලීය ජාතීන්ගේ සහ G20 හි සාමාජිකයෙකි.[20][21] සංවර්ධනය වෙමින් පවතින, අලුතින් කාර්මිකකරණය වූ රටක්, දකුණු අප්‍රිකාව නාමික දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් අප්‍රිකාවේ විශාලතම ආර්ථිකය ඇත.[22][23] එය අප්‍රිකාවේ වඩාත්ම යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවි සඳහා ඉතියෝපියාව සමඟ බැඳී ඇත,[24] සහ අද්විතීය ජෛව, ශාක සහ සත්ව ජීවීන් සහිත ජෛව විවිධත්ව උණුසුම් ස්ථානයකි. වර්ණභේදවාදය අවසන් වීමෙන් පසු, රජයේ වගවීම සහ ජීවන තත්ත්වය සැලකිය යුතු ලෙස වැඩිදියුණු වී ඇත.[25] කෙසේ වෙතත්, අපරාධ, දරිද්‍රතාවය සහ අසමානතාවය පුලුල්ව පැතිර පවතී.[26] 0.63 ක ඉහළම ගිනි සංගුණකය සහිත දකුණු අප්‍රිකාව ලෝකයේ වඩාත්ම අසමාන රටවලින් එකක් ලෙස සැලකේ, එසේත් නැතිනම් වඩාත්ම අසමාන රටයි.[27][28]
නිරුක්තිය
සංස්කරණය"දකුණු අප්‍රිකාව" යන නම ව්‍යුත්පන්න වී ඇත්තේ අප්‍රිකාවේ දකුණු කෙළවරේ රටේ භූගෝලීය පිහිටීමෙනි. පිහිටුවීමෙන් පසු, රට ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙන් දකුණු අප්‍රිකාවේ සංගමය ලෙසත් ලන්දේසි භාෂාවෙන් යුනි වෑන් සුයිඩ්-අප්‍රිකා ලෙසත් නම් කරන ලද අතර, එහි ආරම්භය බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිත හතරක් ඒකාබද්ධ වීමෙන් පිළිබිඹු වේ. 1961 සිට, ඉංග්‍රීසි භාෂාවේ දීර්ඝ විධිමත් නම "දකුණු අප්‍රිකා ජනරජය" සහ අප්‍රිකානු භාෂාවෙන් Republiek van Suid-Afrika වේ. රට නිල භාෂා 12කින් නිල නාමයක් ඇත.[29][30]
ම්සාන්සි, "දකුණු" යන අර්ථය ඇති ෂෝසා නාම පදයෙන් ව්‍යුත්පන්න වූ uMzantsi, දකුණු අප්‍රිකාව සඳහා වාචික නාමයකි,[31][32] සමහර පෑන්-අප්‍රිකානු දේශපාලන පක්ෂ "අසානියා" යන යෙදුමට වැඩි කැමැත්තක් දක්වයි.[33]
ඉතිහාසය
සංස්කරණයප්රාග් ඓතිහාසික පුරා විද්‍යාව
සංස්කරණය
දකුණු අප්‍රිකාවේ ලෝකයේ පැරණිතම පුරාවිද්‍යාත්මක සහ මානව-පොසිල ස්ථාන කිහිපයක් අඩංගු වේ.[34][35][36] පුරාවිද්‍යාඥයින් විසින් ගෞටෙන්ග් පළාතේ ගුහා මාලාවකින් විශාල පොසිල අවශේෂ සොයා ගෙන ඇත. යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියක් වන මෙම ප්‍රදේශය "මිනිස් වර්ගයාගේ තොටිල්ල" ලෙස නම් කර ඇත. මෙම ස්ථාන වලට ලෝකයේ හොමිනින් පොසිල සඳහා පොහොසත්ම ස්ථාන වලින් එකක් වන ස්ටර්ක්ෆොන්ටයින් මෙන්ම ස්වාර්ට්ක්‍රාන්ස්, ගොන්ඩොලින් ගුහාව, ක්‍රොම්ඩ්‍රායි, කූපර්ස් ගුහාව සහ මලප ඇතුළත් වේ. රේමන්ඩ් ඩාර්ට් විසින් අප්‍රිකාවෙන් සොයා ගන්නා ලද පළමු හොමිනින් පොසිලය, ටවුන්ග් දරුවා (ටවුන්ග් අසලින් සොයා ගන්නා ලදී) 1924 දී හඳුනා ගන්නා ලදී. අනෙකුත් හොමිනින් අවශේෂ පැමිණ ඇත්තේ ලිම්පෝපෝ පළාතේ මකපාන්ස්ගත් ප්‍රදේශවලින්; නිදහස් රාජ්‍ය පළාතේ කොර්නේලියා සහ ෆ්ලොරිස්බෑඩ්; ක්වාසුලු-නටාල් පළාතේ මායිම් ගුහාව; නැගෙනහිර කේප් පළාතේ ක්ලැසීස් ගංගා ගුහා; සහ බටහිර කේප් පළාතේ පින්නකල් පොයින්ට්, එලන්ඩ්ස්ෆොන්ටයින් සහ ඩයි කෙල්ඩර්ස් ගුහාව.[37]
මෙම සොයාගැනීම්වලින් පෙනී යන්නේ දකුණු අප්‍රිකාවේ වසර මිලියන තුනකට පමණ පෙර සිට ඔස්ට්‍රලෝපිතෙකස් ඇෆ්‍රිකානස්[38] පටන්ගෙන, ඔස්ට්‍රලෝපිතෙකස් සෙඩිබා, හෝමෝ එර්ගාස්ටර්, හෝමෝ ඉරෙක්ටස්, හෝමෝ රොඩෙසියන්සිස්, හෝමෝ හෙල්මෙයි, හෝමෝ නැලෙඩි සහ නූතන මානවයන් (හෝමෝ සේපියන්ස්) ලෙසින් විවිධ හොමිනිඩ් විශේෂ පැවති බවයි. නූතන මානවයන් අවම වශයෙන් වසර 170,000 ක් පමණ දකුණු අප්‍රිකාවේ වාසය කර ඇත. විවිධ පර්යේෂකයන් විසින් වාල් ගංගා නිම්නය තුළ ගල් කැට මෙවලම් සොයාගෙන ඇත.[39][40]
බන්ටු පුළුල් කිරීම
සංස්කරණය
යකඩ භාවිතා කරන කෘෂිකාර්මිකයින් සහ එඬේරුන් වූ බන්ටු කතා කරන ජනයාගේ ජනාවාස ක්‍රි.ව. 4 හෝ 5 වන සියවස වන විට ලිම්පෝපෝ ගඟට දකුණින් (දැන් බොට්ස්වානා සහ සිම්බාබ්වේ සමඟ උතුරු මායිම) විය. බන්ටු සෙමෙන් දකුණට ගමන් කළේය. නූතන ක්වාසුලු-නටාල් පළාතේ පැරණිතම යකඩ වැඩ 1050 පමණ සිට පැවත එන බවට විශ්වාස කෙරේ. දක්ෂිණම කණ්ඩායම වූයේ ෂෝසා ජනතාවයි, ඔවුන්ගේ භාෂාවට පෙර කොයිසාන් ජනයාගේ ඇතැම් භාෂාමය ලක්ෂණ ඇතුළත් වේ. ෂෝසා අද නැගෙනහිර කේප් පළාතේ මහා මාළු ගඟට ළඟා විය. ඔවුන් සංක්‍රමණය වන විට, මෙම විශාල යකඩ යුගයේ ජනගහන කලින් සිටි ජනයා අවතැන් වී හෝ උකහා ගත්හ. ඹුමලංග පළාතේ, ආදම්ගේ දින දර්ශනය ලෙස නම් කර ඇති ගල් සැකැස්මක් සමඟ ගල් කව කිහිපයක් සොයාගෙන ඇති අතර, නටබුන් උතුරු සෝතෝ ජනතාවක් වන බේකෝන් විසින් නිර්මාණය කරන ලදැයි සැලකේ.[41][42]
පෘතුගීසි ගවේෂණය
සංස්කරණය.jpg)
1487 දී, පෘතුගීසි ගවේෂක බර්ටොලමියු ඩයස් දකුණු අප්‍රිකාවට ගොඩ බැස්සවීමේ ප්‍රථම යුරෝපීය මුහුදු ගමන මෙහෙයවීය.[43] දෙසැම්බර් 4 වෙනිදා ඔහු වල්ෆිෂ් බොක්ක (වර්තමානයේ නැමීබියාවේ වල්විස් බොක්ක ලෙස හැඳින්වේ) වෙත ගොඩ බැස්සේය. මෙය ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ පෘතුගීසි නාවිකයෙකු වූ ඩියෝගෝ කාඕ (කේප් ක්‍රොස්, බොක්කෙන් උතුරින්) 1485 දී ළඟා වූ දුරම ස්ථානයට දකුණින් විය. ඩයස් දකුණු අප්‍රිකාවේ බටහිර වෙරළ දිගේ දිගටම ගමන් කළේය. 1488 ජනවාරි 8 න් පසු, කුණාටු වෙරළ දිගේ ගමන් කිරීම වළක්වා, ඔහු ගොඩබිම නොපෙනී යාත්‍රා කර අප්‍රිකාවේ දකුණු කෙළවරේ එය නොපෙනී ගියේය. ඔහු 1488 මැයි මාසයේදී අප්‍රිකාවේ නැඟෙනහිර වෙරළ තීරයට ළඟා වූ අතර, ඔහු රියෝ ඩෝ ඉන්ෆන්ටේ, බොහෝ විට වර්තමාන ග්‍රූට් ගංගාව ලෙස හැඳින්වූයේය. ඔහු ආපසු එන විට ඔහු කේප් එක දුටුවේය, එය ඔහු කැබෝ දාස් ටොර්මෙන්ටස් ('කේප් ඔෆ්) ලෙස නම් කළේය. කුණාටු'). II වන ජෝන් විසින් නැගෙනහිර ඉන්දීය කොදෙව්හි ධනයට තුඩු දුන් නිසා, කබෝ ඩා බෝවා එස්පෙරන්සා නොහොත් හොඳ බලාපොරොත්තුවේ කේප් එක නැවත නම් කරන ලදී.[44] ඩයස්ගේ නාවික වික්‍රමය 1572 දී ලුයිස් ද කැමොස් ගේ ඔස් ලුසියාඩාස් වීර කාව්‍යයේ අමරණීය විය.
ලන්දේසි ජනපදකරණය
සංස්කරණය
17වන සියවසේ මුල් භාගය වන විට පෘතුගාලයේ සමුද්‍ර බලය පිරිහීමට පටන් ගත් අතර, කුළුබඩු වෙළඳාමේ ලාභදායක ඒකාධිකාරයෙන් පෘතුගාලය පලවා හැරීමට ඉංග්‍රීසි සහ ලන්දේසි වෙළෙන්දෝ තරඟ කළහ.[45] බ්‍රිතාන්‍ය නැගෙනහිර ඉන්දියා සමාගමේ නියෝජිතයෝ 1601 තරම් ඈත කාලයේ දී ප්‍රතිපාදන සෙවීම සඳහා වරින් වර කේප් වෙත පැමිණි නමුත් පසුව විකල්ප රක්ෂිත වරායන් ලෙස ඇසෙන්ෂන් අයිලන්ඩ් සහ ශාන්ත හෙලේනා වෙත ප්‍රිය කළහ.[46] 1647 න් පසු ලන්දේසි උනන්දුව ඇවිස්සුණේ, ලන්දේසි නැගෙනහිර ඉන්දියා සමාගමේ සේවකයින් දෙදෙනෙකු මාස කිහිපයක් කේප් එකේ නැව් අනතුරට ලක් වූ විට ය. ස්වදේශිකයන්ගෙන් මිරිදිය සහ මස් ලබා ගැනීමෙන් නාවිකයන්ට දිවි ගලවා ගැනීමට හැකි විය.[46] ඔවුන් සාරවත් පසෙහි එළවලු වපුරන ලදී.[47] ඔවුන් ඕලන්දයට ආපසු පැමිණීමෙන් පසු, ඔවුන් දිගු මුහුදු ගමන් සඳහා පසුකර යන නැව් ගබඩා කිරීම සඳහා ප්‍රතිපාදන සඳහා "ගබඩාවක් සහ උද්‍යානයක්" ලෙස කේප්ගේ විභවය ගැන වාසිදායක ලෙස වාර්තා කළහ.[46]
1652 දී, කේප් මුහුදු මාර්ගය සොයා ගැනීමෙන් සියවස් එකහමාරකට පසුව, ජෑන් වැන් රීබෙක් ලන්දේසි පෙරදිග ඉන්දියා සමාගම වෙනුවෙන් කේප් ඔෆ් ගුඩ් හෝප් හි, කේප් ටවුන් බවට පත්වන ස්ථානයේ, උද්‍යාන මධ්‍යස්ථානයක් ස්ථාපිත කළේය.[48][49] කාලයාගේ ඇවෑමෙන්, කේප් විශාල ව්‍රිජ්ලීඩන් ජනගහනයකට නිවහන බවට පත් විය, එය ව්‍රිස්බර්ගර්ස් (සාහි. නිදහස් පුරවැසියන්) ලෙසද හැඳින්වේ, ඔවුන්ගේ කොන්ත්‍රාත්තුවෙන් පසු විදේශයන්හි ලන්දේසි ප්‍රදේශවල රැඳී සිටි හිටපු සමාගම් සේවකයින් විය.[49] ලන්දේසි වෙළෙන්දෝ ඉන්දුනීසියාව, මැඩගස්කරය සහ නැගෙනහිර අප්‍රිකාවේ සමහර ප්‍රදේශවලින් වහල්භාවයට පත් වූ මිනිසුන් දහස් ගණනක් අලුතින් බිහි වූ ජනපදයට ගෙන එන ලදී.[50] රටෙහි මුල්ම මිශ්‍ර වාර්ගික ප්‍රජාවන් සමහරක් ව්‍රිජ්බර්ගර්, වහල් මිනිසුන් සහ ආදිවාසී ජනතාව අතර ගොඩනැගුණි.[50] මෙය නව ජනවාර්ගික කණ්ඩායමක් වර්ධනය වීමට හේතු විය, කේප් කලර්ඩ්ස්, ඔවුන්ගෙන් වැඩි දෙනෙක් ලන්දේසි භාෂාව සහ ක්‍රිස්තියානි ඇදහිල්ල අනුගමනය කළහ.[50]
කොයිකොයි සහ සෑන් වලින් සමන්විත කොයිසාන් ජනතාව දකුණු අප්‍රිකාවේ ආදිවාසී වැසියන් විය. ලන්දේසි පදිංචිකරුවන් සමඟ ගැටුම් 17 වන සියවසේ ආරම්භ වූ අතර සියවස් ගණනාවක් පුරා පැවතුනි. ලන්දේසි යටත් විජිත සහ කොයිකොයි අතර මුල් හමුවීම් සාමකාමී වූ නමුත් ඉඩම් සහ සම්පත් සම්බන්ධයෙන් ආතතීන් ඇති විය. කොයිකොයි ලන්දේසි ව්‍යාප්තියට විරුද්ධ වූ අතර, එය ගැටුම් සහ සටන් වලට තුඩු දුන්නේය.[51]
ලන්දේසි ජනපදිකයන්ගේ නැඟෙනහිර දෙසට ව්‍යාප්ත වීම නිසා නිරිතදිගින් සංක්‍රමණය වන ෂෝසා ගෝත්‍රිකයන් සමඟ යුද්ධ මාලාවක් ඇති විය, එය ෂෝසා යුද්ධ ලෙස හැඳින්වේ, දෙපාර්ශ්වයම මහා මාළු ගඟ අසල තණබිම් සඳහා තරඟ කළ අතර, එය යටත් විජිතවාදීන් ගවයන් සඳහා තණබිම් සඳහා කැමති විය.[52] දේශසීමාවේ ස්වාධීන ගොවීන් බවට පත් වූ ව්‍රිස්බර්ගර්ස් බෝයර්ස් ලෙස හඳුන්වනු ලැබූ අතර, සමහරක් අර්ධ-සංචාරක ජීවන රටාවන් අනුගමනය කරන අතර ඔවුන් ට්‍රෙක්බෝර්ස් ලෙස හැඳින්වේ.[52] බෝයර්වරු ලිහිල් සටන්කාමීන් පිහිටුවා ගත් අතර, ඔවුන් කමාන්ඩෝවරුන් ලෙස හැඳින්වූ අතර, ෂෝසා වැටලීම් මැඩපැවැත්වීම සඳහා කොයිසාන් ජනතාව සමඟ ව්‍යාජ සන්ධාන ඇති කර ගත්හ.[52] දෙපාර්ශ්වයම ලේ වැකි නමුත් අවිනිශ්චිත ප්‍රහාර දියත් කළ අතර, බොහෝ විට පශු සම්පත් සොරකම් සමඟ වරින් වර සිදුවන ප්‍රචණ්ඩත්වය දශක කිහිපයක් පුරා පොදු විය.[52]
බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිතකරණය සහ මහා ගමන
සංස්කරණයපහතරට ආක්‍රමණය කළ ප්‍රංශ පළමු ජනරජයේ පාලනයට යටත් වීම වැළැක්වීම සඳහා මහා බ්‍රිතාන්‍යය 1795 සහ 1803 අතර කාලය තුළ කේප් ටවුන් අත්පත් කර ගන්නා ලදී.[52] 1803 දී බටාවියන් ජනරජය යටතේ කෙටි කලකට ලන්දේසි පාලනයට ආපසු පැමිණීමෙන් පසු, 1806 දී කේප් නැවත බ්‍රිතාන්‍යයන් විසින් අත්පත් කර ගන්නා ලදී.[53] නැපෝලියන් යුද්ධ අවසන් වීමෙන් පසුව, එය නිල වශයෙන් මහා බ්‍රිතාන්‍යයට පවරා දී බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍යයේ අනිවාර්ය අංගයක් බවට පත් විය.[54] දකුණු අප්‍රිකාවට බ්‍රිතාන්‍ය සංක්‍රමණය 1818 දී පමණ ආරම්භ වූ අතර, පසුව 1820 පදිංචිකරුවන්ගේ පැමිණීමෙන් අවසන් විය.[54] යුරෝපීය ශ්‍රම බලකායේ ප්‍රමාණය වැඩි කිරීම සහ ෂෝසා ආක්‍රමණයන්ට එරෙහිව මායිම් ප්‍රදේශ ශක්තිමත් කිරීම සඳහා විවිධ හේතූන් මත නව ජනපදිකයන් පදිංචි වීමට පොළඹවන ලදී.[54]
19 වන ශතවර්ෂයේ මුල් දශක දෙක තුළ, සූලු ජනතාව බලයෙන් වර්ධනය වූ අතර ඔවුන්ගේ නායකයා වූ ෂකා යටතේ ඔවුන්ගේ භූමිය පුළුල් කළහ.[55] ෂකාගේ යුද්ධය වක්‍රව එම්ෆෙකේන් ('තලා දැමීම') වෙත යොමු විය, එහි දී මිලියන 1 සිට 2 දක්වා මිනිසුන් මිය ගිය අතර 1820 ගණන්වල මුල් භාගයේදී අභ්‍යන්තර සානුව විනාශ වී ජනශූන්‍ය විය.[56][57] සූලු හි ශාඛාවක් වූ මතබේලේ ජනතාව ඔවුන්ගේ ම්සිලිකාසි රජු යටතේ හයිවේල්ඩ්හි විශාල කොටස් ඇතුළත් විශාල අධිරාජ්‍යයක් නිර්මාණය කළහ.
19 වන ශතවර්ෂයේ මුල් භාගයේදී, බොහෝ ලන්දේසි පදිංචිකරුවන් ඔවුන් බ්‍රිතාන්‍ය පාලනයට යටත් කර තිබූ කේප් ජනපදයෙන් පිටත්ව ගිය අතර, සංක්‍රමණික කණ්ඩායම් මාලාවක් තුළ, "මාර්ග සොයන්නන්" හෝ "පුරෝගාමීන්" යන අර්ථය ඇති වූට්‍රකර්ස් ලෙස හැඳින්වේ. ඔවුන් අනාගත නටාල්, නිදහස් රාජ්‍යය සහ ට්‍රාන්ස්වාල් ප්‍රදේශ වෙත සංක්‍රමණය විය. බෝයර්ස් විසින් බෝයර් සමූහාණ්ඩුව පිහිටුවන ලදී: දකුණු අප්‍රිකානු ජනරජය, නටාලියා ජනරජය සහ ඔරේන්ජ් නිදහස් රාජ්‍යය.[58]
අභ්‍යන්තරයේ 1867 දියමන්ති සහ 1884 දී රත්‍රන් සොයා ගැනීම ඛනිජ විප්ලවය ආරම්භ කළ අතර ආර්ථික වර්ධනය හා සංක්‍රමණ වැඩි විය. මෙය ආදිවාසීන් බ්‍රිතාන්‍ය යටත් කර ගැනීම තීව්‍ර කළේය. මෙම වැදගත් ආර්ථික සම්පත් පාලනය කිරීමේ අරගලය යුරෝපීයයන් සහ ආදිවාසී ජනතාව අතර සහ බෝයර්වරුන් සහ බ්‍රිතාන්‍යයන් අතර සබඳතාවල සාධකයක් විය.[59]
1876 මැයි 16 වන දින දකුණු අප්‍රිකානු ජනරජයේ ජනාධිපති තෝමස් ප්‍රංශුවා බර්ගර්ස් පේඩි ජනයාට එරෙහිව යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේය. 1876 අගෝස්තු 1 වන දින සෙඛුකුනේ රජු හමුදාව පරාජය කිරීමට සමත් විය. ලිඩන්බර්ග් ස්වේච්ඡා බලකායේ තවත් ප්‍රහාරයක් ද පලවා හරින ලදී. 1877 පෙබරවාරි 16 දින, දෙපාර්ශ්වය බොට්ෂබෙලෝහිදී සාම ගිවිසුමක් අත්සන් කරන ලදී.[60] පේඩි යටත් කර ගැනීමට බෝයර්ස් හට නොහැකි වීම, පෝල් කෲගර් ට පක්ෂව බර්ගර්වරුන් පිටත්ව යාමට සහ දකුණු අප්‍රිකානු ජනරජය බ්‍රිතාන්‍ය ඈඳා ගැනීමට හේතු විය. 1878 සහ 1879 දී බ්‍රිතාන්‍ය සොල්දාදුවන් 2,000 ක්, බෝයර්වරු සහ 10,000 ක් ස්වාසිවරුන්ගෙන් යුත් හමුදාවක් සමඟ 1879 නොවැම්බරයේදී ගාර්නට් වොල්සෙලි සේඛුහුනේ පරාජය කරන තෙක් බ්‍රිතාන්‍ය ප්‍රහාර තුනක් සාර්ථකව මැඩපවත්වන ලදී.
ඇන්ග්ලෝ-සුලු යුද්ධය 1879 දී බ්‍රිතාන්‍යයන් සහ සූලු රාජධානිය අතර ඇති විය. කාර්නර්වෝන් සාමිවරයා කැනඩාවේ ෆෙඩරේෂන් සාර්ථක ලෙස හඳුන්වා දීමෙන් පසුව, දකුණු අප්‍රිකාවේ අප්‍රිකානු රාජධානි, ගෝත්‍රික ප්‍රදේශ සහ බෝයර් සමූහාන්ඩු සමඟ සමාන දේශපාලන ප්‍රයත්නයන් සහ හමුදා ව්‍යාපාර සමඟ සාර්ථක විය හැකි යැයි සිතිය. එවැනි සැලසුම් ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා 1874 දී හෙන්රි බාර්ට්ල් ෆ්‍රෙරේ බ්‍රිතාන්‍ය මහ කොමසාරිස් ලෙස දකුණු අප්‍රිකාවට යවන ලදී. බාධක අතර බෝයර්වරුන්ගේ ස්වාධීන රාජ්‍යයන් සහ සුලුලන්ඩ් හමුදාව පැවතීම විය. ඉසන්ඩ්ල්වානා සටනේදී සූලු ජාතිය බ්‍රිතාන්‍යයන් පරාජය කළේය. අවසානයේ සුලුලන්තය යුද්ධය අහිමි වූ අතර, සුලු ජාතියේ ස්වාධීනත්වය අවසන් විය.[61]
බෝයර් යුද්ධ
සංස්කරණය
පළමු බෝයර් යුද්ධයේදී (1880-1881) බ්‍රිතාන්‍ය ආක්‍රමණයන්ට බෝයර් ජනරජයන් විසින් ගරිල්ලා යුධ උපක්‍රම භාවිතා කරමින් සාර්ථක ලෙස ප්‍රතිරෝධය දැක්වූ අතර ඒවා දේශීය තත්වයන්ට හොඳින් ගැලපේ. දෙවන බෝයර් යුද්ධයේ (1899-1902) වැඩි සංඛ්‍යාවක්, වැඩි පළපුරුද්දක් සහ නව උපාය මාර්ගයක් සමඟ බ්‍රිතාන්‍යයන් ආපසු පැමිණි අතර, බෝයර් ආක්‍රමණයේ යුද්ධය හේතුවෙන් දැඩි ජීවිත හානිවලට ලක් වුවද, ගාල් කඳවුරු වැනි ගිනිගත් පස් උපක්‍රම හේතුවෙන් ඔවුන් අවසානයේ සාර්ථක විය. , බෝයර් සිවිල් වැසියන් 27,000ක් රෝගාබාධ සහ නොසලකා හැරීම හේතුවෙන් මිය ගියහ.[62]
දකුණු අප්‍රිකාවේ නාගරික ජනගහනය 19 වැනි සියවසේ අගභාගයේ සිට වේගයෙන් වර්ධනය විය. යුද්ධවල විනාශයෙන් පසුව, ලන්දේසි පරම්පරාවෙන් පැවත එන බෝයර් ගොවීන් විනාශ වූ ට්‍රාන්ස්වාල් සහ ඔරේන්ජ් ෆ්‍රී ස්ටේට් ප්‍රදේශවලින් නගරවලට පලා ගොස් සුදු නාගරික දුප්පතුන්ගේ පන්තිය බවට පත් විය.[63]
ස්වාධීනත්වය
සංස්කරණයසුදු දකුණු අප්‍රිකානුවන් අතර බ්‍රිතාන්‍ය විරෝධී ප්‍රතිපත්ති ස්වාධීනත්වය කෙරෙහි අවධානය යොමු කළේය. ලන්දේසි සහ බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිත සමයේ, 1879 ස්වදේශීය ස්ථාන පනත සහ සම්මත නීති පද්ධතිය ඇතුළුව, ආදිවාසීන්ගේ ජනාවාස සහ සංචලනය පාලනය කිරීමට යම් නීති සම්පාදනය කෙරුණද, වාර්ගික වෙන් කිරීම බොහෝ දුරට අවිධිමත් විය.[64][65][66][67][68]
දෙවන බෝයර් යුද්ධය අවසන් වී වසර අටකට පසු සහ වසර හතරක සාකච්ඡා වලින් පසුව, දකුණු අප්‍රිකානු පනත 1909 නාමික නිදහස ලබා දුන් අතර 1910 මැයි 31 දින දකුණු අප්‍රිකාවේ සංගමය නිර්මාණය කරන ලදී. සංගමය කේප් හි පැරණි ප්‍රදේශ ට්‍රාන්ස්වාල් සහ නටාල් ජනපද, මෙන්ම ඔරේන්ජ් ෆ්‍රී ස්ටේට් ජනරජය ඇතුළත් ආධිපත්‍යයක් විය.[69] 1913 ස්වදේශිකයන්ගේ ඉඩම් පනත කළු ජාතිකයින්ට ඉඩම් හිමිකම දැඩි ලෙස සීමා කළේය; ඒ අවස්ථාවේදී ඔවුන් පාලනය කළේ රටේ 7%ක් පමණයි. ආදිවාසීන් සඳහා වෙන් කර ඇති ඉඩම් ප්‍රමාණය පසුව සුළු වශයෙන් වැඩි කරන ලදී.[70]
1931 දී, එක්සත් රාජධානියේ නීති සම්පාදනය කිරීම සඳහා එක්සත් රාජධානියේ පාර්ලිමේන්තුව සතු අවසාන බලතල අහෝසි කරන ලද වෙස්ට්මිනිස්ටර් ප්‍රඥප්තිය සම්මත කිරීමත් සමඟ සංගමය එක්සත් රාජධානියෙන් පූර්ණ ස්වෛරීත්වයට පත් විය. ලයිබීරියාව, ඉතියෝපියාව සහ ඊජිප්තුව යන තවත් අප්‍රිකානු රටවල් තුනක් පමණක් එම අවස්ථාවට පෙර ස්වාධීනව පැවතුනි. 1934 දී, දකුණු අප්‍රිකානු පක්ෂය සහ ජාතික පක්ෂය එක්සත් පක්ෂය පිහිටුවීමට ඒකාබද්ධ වූ අතර, අප්‍රිකානුවන් සහ ඉංග්‍රීසි කතා කරන සුදු ජාතිකයන් අතර සංහිඳියාවක් ඇති කිරීමට උත්සාහ කළහ. 1939 දී, එක්සත් රාජධානියේ මිත්‍රයෙකු ලෙස, දෙවන ලෝක සංග්‍රාමයට සංගමය ඇතුල්වීම මත පක්ෂය දෙකඩ විය, ජාතික පක්ෂ අනුගාමිකයින් එයට විරුද්ධ විය.[71]
වර්ණභේදවාදී යුගය
සංස්කරණය
1948 දී ජාතික පක්ෂය බලයට පත් විය. එය ලන්දේසි සහ බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිත පාලනය යටතේ ආරම්භ වූ වාර්ගික බෙදීම ශක්තිමත් කළේය. කැනඩාවේ ඉන්දියානු පනත රාමුවක් ලෙස ගනිමින්,[72] ජාතිකවාදී රජය සියලු ජාතීන් වර්ග තුනකට වර්ග කර (සුදු, කළු, ඉන්දියානු සහ වර්ණිත මිනිසුන් (මිශ්‍ර ජාතියේ මිනිසුන්)) සහ එක් එක් අය සඳහා අයිතිවාසිකම් සහ සීමාවන් වර්ධනය කළේය. සුදු සුළුතරය (20% ට වඩා අඩු)[73] අති විශාල කළු බහුතරයක් පාලනය කළේය. නීත්‍යානුකූලව ආයතනික වෙන් කිරීම වර්ණභේදවාදය ලෙස හැඳින්විණි. පළමු ලෝක බටහිර ජාතීන් හා සැසඳිය හැකි පරිදි, සුදු ජාතිකයන් මුළු අප්‍රිකාවේම ඉහළම ජීවන තත්ත්වය භුක්ති විඳින අතර, කළු බහුතරයක් ආදායම්, අධ්‍යාපනය, නිවාස සහ ආයු අපේක්ෂාව ඇතුළු සෑම ප්‍රමිතියකින්ම පාහේ අවාසි සහගතව සිටියහ.[74] 1955 දී කොංග්‍රස් සන්ධානය විසින් සම්මත කරන ලද නිදහස් ප්‍රඥප්තිය, වාර්ගික නොවන සමාජයක් සහ වෙනස් කොට සැලකීම අවසන් කරන ලෙස ඉල්ලා සිටියේය.
1961 මැයි 31 දින, ජනමත විචාරණයකින් (සුදු ජාතික ඡන්ද දායකයින්ට පමණක් විවෘත) රට ජනරජයක් බවට පත් වූ අතර එය යන්තමින් සම්මත විය;[75] බ්‍රිතාන්‍ය ආධිපත්‍යය දරන නටාල් පළාත බොහෝ දුරට යෝජනාවට විරුද්ධව ඡන්දය ප්‍රකාශ කළේය. දෙවන එලිසබෙත්ට දකුණු අප්‍රිකාවේ රැජින යන පදවිය අහිමි වූ අතර අවසාන ආණ්ඩුකාරවරයා වූ චාල්ස් රොබර්ට්ස් ස්වර්ට් රාජ්‍ය ජනාධිපති බවට පත්විය. වෙස්ට්මිනිස්ටර් ක්‍රමයට සහනයක් ලෙස, ජනාධිපතිවරයා පත් කිරීම පාර්ලිමේන්තුව විසින් පැවති අතර, 1983 පී.ඩබ්ලිව්. බෝතාගේ ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථා පනත වන තෙක්, අගමැති ධුරය අහෝසි කර, පාර්ලිමේන්තුවට වගකිව යුතු අද්විතීය "ශක්තිමත් ජනාධිපති ධූරයක්" ස්ථාපිත කරන තෙක් පාහේ බල රහිත විය. අනෙකුත් පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලීය රටවල බලපෑම් මත දකුණු අප්‍රිකාව 1961 දී සංවිධානයෙන් ඉවත් වූ අතර 1994 දී නැවත එයට සම්බන්ධ විය.
රට තුළත් ඉන් පිටතත් වර්ණභේදවාදයට විරුද්ධ වුවද, වර්ණභේදවාදය අඛණ්ඩව පවත්වාගෙන යාම සඳහා රජය නීති සම්පාදනය කළේය. ආරක්ෂක හමුදා අභ්‍යන්තර විසම්මුතිය මැඩපැවැත්වූ අතර, අප්‍රිකානු ජාතික කොන්ග්‍රසය (ANC), අසානියන් මහජන සංවිධානය, සහ පෑන්-අප්‍රිකානුවාදි කොන්ග්‍රසය වැනි වර්ණභේද විරෝධී සංවිධාන ගරිල්ලා යුද්ධ[76] සහ නාගරික කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියා සිදු කිරීමත් සමඟ ප්‍රචණ්ඩත්වය පුළුල් විය.[77] ප්‍රතිවාදී ප්‍රතිරෝධක ව්‍යාපාර තුන ගෘහස්ථ බලපෑම සඳහා ජෝකී කරන විට ඉඳහිට අන්තර් කන්ඩායම් ගැටුම්වල ද නිරත විය.[78] වර්ණභේදවාදය වඩ වඩාත් මතභේදයට තුඩු දුන් අතර, රටවල් කිහිපයක් දකුණු අප්‍රිකානු රජය සමඟ ඇති ව්‍යාපාර වර්ජනය කිරීමට පටන් ගත්තේ එහි වාර්ගික ප්‍රතිපත්ති හේතුවෙනි. මෙම වර්ජනය සහ සීමා කිරීම් පසුව ජාත්‍යන්තර සම්බාධක සහ විදේශීය ආයෝජකයින් සතු කොටස් ඉවත් කිරීම දක්වා ව්‍යාප්ත විය.[79][80]
පශ්චාත් වර්ණභේදවාදය
සංස්කරණය
1974 දී මැන්ගෝසුතු බුතෙලෙසි සහ හැරී ෂ්වාර්ස් විසින් අත්සන් කරන ලද මහලබටිනි ප්‍රකාශනය, දකුණු අප්‍රිකාවේ කළු සහ සුදු දේශපාලන නායකයින් විසින් ඇති කර ගත් එවැනි ගිවිසුම් වලින් පළමුවැන්න වන සාමකාමී බලය සහ සැමට සමානාත්මතාවය සාමකාමීව සංක්‍රමණය කිරීමේ මූලධර්ම ඇතුළත් කර ඇත. අවසානයේදී, එෆ්. ඩබ්. ද ක්ලර්ක් 1993 දී ප්‍රතිපත්ති සහ ආන්ඩුව මාරු කිරීම සඳහා නෙල්සන් මැන්ඩෙලා සමඟ ද්විපාර්ශ්වික සාකච්ඡා ආරම්භ කළේය.
1990 දී, ජාතික පක්ෂ ආන්ඩුව ANC සහ අනෙකුත් දේශපාලන සංවිධානවල තහනම ඉවත් කරන විට වෙනස්කම් කිරීම විසුරුවා හැරීම සඳහා පළමු පියවර ගත්තේය. එය කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියාවක් සම්බන්ධයෙන් වසර 27ක සිරදඬුවම් විඳීමෙන් පසු නෙල්සන් මැන්ඩෙලා සිරෙන් නිදහස් කළේය. සාකච්ඡා ක්රියාවලියක් අනුගමනය කරන ලදී. 1992 ජනමත විචාරණයකින් සුදු ඡන්දදායකයින්ගේ අනුමැතිය ඇතිව, වර්ණභේදවාදය අවසන් කිරීමට රජය දිගටම සාකච්ඡා කළේය. දකුණු අප්‍රිකාව සිය ප්‍රථම විශ්වීය මැතිවරණය 1994 දී පැවැත්වූ අතර එය ANC අතිමහත් බහුතරයකින් ජයග්‍රහණය කළේය. එදා ඉඳන් බලයේ ඉන්නවා. රට නැවත පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලයට සම්බන්ධ වූ අතර දකුණු අප්‍රිකානු සංවර්ධන ප්‍රජාවේ සාමාජිකයෙකු බවට පත් විය.[81]
වර්ණභේදවාදයෙන් පසු දකුණු අප්‍රිකාවේ විරැකියාව ඉහළ මට්ටමක පැවතුනි. බොහෝ කළු ජාතිකයන් මධ්‍යම හෝ ඉහළ පන්තිවලට නැඟී ඇති අතර, නිල ප්‍රමිතික අනුව කළු ජාතිකයන්ගේ සමස්ත විරැකියා අනුපාතය 1994 සහ 2003 අතර නරක අතට හැරුණු නමුත් පුළුල් වූ නිර්වචන භාවිතයෙන් සැලකිය යුතු ලෙස අඩු විය.[82] සුදු දකුණු අප්‍රිකානුවන් අතර දරිද්‍රතාවය, පෙර දුර්ලභ විය.[83] ධනය යලි බෙදා හැරීම සහ ආර්ථික වර්ධනය යන දෙකම සහතික කිරීම සඳහා මූල්‍ය හා මූල්‍ය විනය සාක්ෂාත් කර ගැනීමට රජය අරගල කළේය. එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව සංවර්ධන දර්ශකය 1990 දශකයේ මැද භාගය දක්වා ක්‍රමානුකූලව ඉහළ ගියේය.[84] පසුව 1995 සිට 2005 දක්වා පහත වැටුණේ 2013 දී එහි 1995 උච්චතම අවස්ථාව යථා තත්ත්වයට පත් කිරීමට පෙරය.[85] දකුණු අප්‍රිකානු එච්.අයි.වී/ඒඩ්ස් වසංගතය හේතුවෙන් මෙම පහත වැටීමට විශාල වශයෙන් හේතු විය හැකි අතර, දකුණු අප්‍රිකානු ආයු අපේක්ෂාව 1992 දී වසර 62 ක ඉහළ අගයක සිට 2005 දී 53 දක්වා අඩු මට්ටමකට පහත වැටුණු අතර,[86] සහ එහි මුල් වසරවලදී වසංගතය ආමන්ත්‍රණය කිරීමට පියවර ගැනීමට රජය අසමත් විය.[87]
2008 මැයි මාසයේදී කැරලි 60කට වඩා මිය ගියහ.[88] නිවාස අයිතීන් සහ නෙරපා හැරීම් පිළිබඳ මධ්‍යස්ථානය ඇස්තමේන්තු කළේ 100,000කට වැඩි පිරිසක් තම නිවෙස්වලින් පලවා හරින ලද බවයි.[89] ඉලක්කයන් ප්‍රධාන වශයෙන් නීත්‍යානුකූල සහ නීතිවිරෝධී සංක්‍රමණිකයන් සහ සරණාගතයින් සරණාගතයින් විය, නමුත් වින්දිතයින්ගෙන් තුනෙන් එකක් දකුණු අප්‍රිකානු පුරවැසියන් විය.[88] 2006 සමීක්ෂණයකදී, දකුණු අප්‍රිකානු සංක්‍රමණ ව්‍යාපෘතිය නිගමනය කළේ වෙනත් ඕනෑම ජාතික කණ්ඩායමකට වඩා දකුණු අප්‍රිකානුවන් සංක්‍රමණයට විරුද්ධ බවයි.[90] සරණාගතයින් සඳහා වූ එක්සත් ජාතීන්ගේ මහ කොමසාරිස්වරයා 2008 දී වාර්තා කළේ, සරණාගතයින් 200,000 කට අධික සංඛ්‍යාවක් දකුණු අප්‍රිකාවේ සරණාගතභාවය සඳහා ඉල්ලුම් කළ බවයි, එය පෙර වසරට වඩා හතර ගුණයකින් වැඩි විය.[91] මෙම ජනයා ප්‍රධාන වශයෙන් සිම්බාබ්වේ සිට පැමිණියද, බොහෝ දෙනෙක් බුරුන්ඩි, කොංගෝ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජය, රුවන්ඩාව, එරිත්‍රියාව, ඉතියෝපියාව සහ සෝමාලියාව යන රටවලින් පැමිණෙති.[91] රැකියා, ව්‍යාපාරික අවස්ථා, පොදු සේවා සහ නිවාස පිළිබඳ තරඟය සරණාගතයින් සහ සත්කාරක ප්‍රජාවන් අතර ආතතියට හේතු වී ඇත.[91] දකුණු අප්‍රිකාවේ විජාතික භීතිකාව තවමත් ගැටලුවක් වන අතර, එක්සත් ජාතීන්ගේ සරණාගතයින් පිළිබඳ මහ කොමසාරිස් 2011 දී වාර්තා කළේ මෑත කාලීන ප්‍රචණ්ඩත්වය මුලින් බිය වූ තරම් පුළුල්ව පැතිරී නොතිබූ බවයි.[91] එසේ වුවද, දකුණු අප්‍රිකාව වාර්ගික ප්‍රශ්න සමඟ දිගටම පොරබදමින් සිටින බැවින්, යෝජිත විසඳුම්වලින් එකක් නම්, ජාතිවාදය සහ සමානාත්මතාවය සඳහා වූ කැපවීම දකුණු අප්‍රිකාවේ තහනම තහවුරු කිරීම සඳහා අපේක්ෂිත වෛරී අපරාධ සහ වෛරී කථන පනත් කෙටුම්පත වැනි නීති සම්මත කිරීමයි.[92][93]
2018 පෙබරවාරි 14 වන දින ජේකබ් සූමා ජනාධිපති ධුරයෙන් ඉල්ලා අස්විය. පෙබරවාරි 15 වනදා සිට ANC සභාපති සිරිල් රමෆෝසා දකුණු අප්‍රිකාවේ ජනාධිපති විය. 2018 මාර්තු 16 වන දින, ජනාධිපති ජේකොබ් සූමා ජනාධිපති ධුරයෙන් ඉල්ලා අස්වී මාසයකට වැඩි කාලයක් ගතවීමෙන් පසු, ජාතික මහජන නඩු පැවරීමේ අධ්‍යක්ෂ ෂෝන් ඒබ්‍රහම්ස් නිවේදනය කළේ, සූමාට නැවතත් අපරාධ චෝදනා 16ක් සම්බන්ධයෙන් - වංචා චෝදනා 12ක්, දූෂණ චෝදනා දෙකක් සහ එක බැගින් නඩු පැවරීමට සිදුවන බවයි. 2006 අධිචෝදනා පත්‍රයේ දී මෙන් ම ජාවාරම් සහ මුදල් විශුද්ධිකරණය. ඔහු උසාවියට නොපැමිණීම නිසා 2020 පෙබරවාරි මාසයේදී ඔහු අත්අඩංගුවට ගැනීම සඳහා වරෙන්තුවක් නිකුත් කරන ලදී. 2021 දී ඔහු අධිකරණයට අපහාස කිරීමේ චෝදනාවට වරදකරු වූ අතර මාස 15 ක සිරදඬුවමක් නියම විය. ඊට ප්‍රතිචාර වශයෙන්, සූමාගේ ආධාරකරුවන් විරෝධතාවල නිරත වූ අතර එය කැරලි, මංකොල්ලකෑම්, විනාශ කිරීම් සහ පුලුල් ප්‍රචණ්ඩත්වයට තුඩු දුන් අතර, පුද්ගලයන් 354 දෙනෙකු මිය ගියහ.[94]
ඉහළ විරැකියාව, අඩු ආර්ථික වර්ධනය, අඩු ව්‍යාපාර ආයෝජන, ඉහළ යාම හේතුවෙන් රට අසාර්ථක රාජ්‍යයකට කඩා වැටීමේ අවදානමක් ඇති බවට ජාත්‍යන්තර ආයතන, ව්‍යාපාර සහ දේශපාලන චරිත වර්ධනය වන සංඛ්‍යාව සමඟ 2020 සිට දකුණු අප්‍රිකාව දැඩි දේශපාලන හා ආර්ථික අර්බුදයකට මුහුණ දී තිබේ. ප්‍රචණ්ඩකාරී අපරාධ, අක්‍රමිකතා, දේශපාලන දූෂණ සහ රාජ්‍ය ග්‍රහණයේ මට්ටම් ඉහල ගොස් ඇත.[95][96][97][98][99] 2007 වසරේ සිට රට බලශක්ති අර්බුදයකට මුහුණ දී ඇති අතර, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස බර පැටවීම හේතුවෙන් සාමාන්‍ය පෙරළෙන විදුලිය ඇණහිට ඇත.[100] ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලට අනුව, දකුණු අප්‍රිකාව "දැවැන්ත දූෂණයෙන්" සහ රාජ්‍ය ග්‍රහණයෙන් පීඩා විඳිමින් සිටී.[101]
දූෂණ චෝදනා විමර්ශනය කිරීම සහ රාජ්‍ය ග්‍රහණය කර ගැනීම සඳහා 2018 දී පිහිටුවන ලද සොන්ඩෝ කොමිසම එහි සොයාගැනීම් 2022 දී නිකුත් කරන ලදී. එය ට්‍රාන්ස්නෙට්, එස්කොම් සහ ඩෙනෙල් ඇතුළු රජයේ සෑම තරාතිරමකම මෙන්ම නීතිය බලාත්මක කිරීම, බුද්ධි අංශ, සහ සිවිල් සේවය. එය පද්ධතිමය දූෂණ, වංචා, ජාවාරම්, අල්ලස්, මුදල් විශුද්ධිකරණය සහ රාජ්‍ය අල්ලා ගැනීම් පිළිබඳ සාක්ෂි ලේඛනගත කළේය. එය අප්‍රිකානු ජාතික කොන්ග්‍රස් පක්ෂය සහ ජේකබ් සූමා විමර්ශනය කරන ලද අතර, ඔවුන් ගුප්තා පවුලට ඔවුන්ගේ සෘජු ආධාරය හරහා රාජ්‍ය ග්‍රහණයට හවුල් වූ බව නිගමනය කළේය.[102][103] "කොමිසම ඇස්තමේන්තු කළේ රාජ්‍ය ග්‍රහණයෙන් 'කිලිටි' වූ රාජ්‍යය විසින් වියදම් කරන ලද මුළු මුදල් ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 57 ක් පමණ වනු ඇති බවයි. රුපියල් බිලියන 57 න් 97% කට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් ලැබුණේ ට්‍රාන්ස්නෙට් සහ එස්කොම් වෙතින් ය. මෙම අරමුදල්වලින් ගුප්ත ව්‍යවසායයට ලැබුණි. අවම වශයෙන් R15 බිලියනය ප්‍රාන්තයට වන මුළු පාඩුව ප්‍රමාණ කිරීමට අපහසු නමුත් එය R15 බිලියන ඉක්මවනු ඇත."[103]
2022 දී රුසියාව යුක්රේනය ආක්‍රමණය කිරීම සහ පවතින යුද්ධය සම්බන්ධයෙන් දකුණු අප්‍රිකාව මධ්‍යස්ථ ස්ථාවරයක් පවත්වා ඇත. 2023 දෙසැම්බර් 29 වන දින, ඊශ්‍රායලය-හමාස් යුද්ධයේ කොටසක් ලෙස ගාසා තීරයේ ඊශ්‍රායලයේ හැසිරීම සම්බන්ධයෙන් දකුණු අප්‍රිකාව ජාත්‍යන්තර අධිකරණයට සිය නඩුව විධිමත් ලෙස ඉදිරිපත් කළ අතර, ඊශ්‍රායලය ගාසා තීරයේ පලස්තීනුවන්ට එරෙහිව ජන සංහාරයක් සිදු කර ඇති බවත් ඒවා සිදු කරන බවත් චෝදනා කළේය. ඔක්තෝබර් 7 වැනිදා ඊශ්‍රායලයේ සිදු වූ සමූලඝාතනයට වගකිව යුතු කණ්ඩායම වන හමාස් සංවිධානයේ ජ්‍යෙෂ්ඨ නායකයින්ට දකුණු අප්‍රිකාව නැවත නැවතත් සත්කාර කර ඇත.[104][105]
2024 මහ මැතිවරණයෙන් පසුව, අප්‍රිකානු ජාතික කොංග්‍රසය දකුණු අප්‍රිකානු පාර්ලිමේන්තුවේ තනි විශාලතම පක්ෂය ලෙස පැවතියද, වර්ණභේදවාදයේ අවසානයෙන් පසු ප්‍රථම වතාවට ජාතික ඡන්ද ප්‍රතිශතය 50% ට වඩා පහත වැටුණු බව දුටුවේය.[106] ජනාධිපති රමපෝසා, නෙල්සන් මැන්ඩෙලාගේ කැබිනට් මණ්ඩලයෙන් පසු ප්‍රථම වරට ජාතික එක්සත් ආන්ඩුවක් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, පෙර ප්‍රධාන විරුද්ධ පක්ෂය වූ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සන්ධානය සහ අනෙකුත් සුළු පක්ෂ සමඟ ගිවිසුමකට එළඹියේය.[107] ආර්ථික නිදහස් සටන්කාමීන්ගේ නායක ජුලියස් මලේමාට එරෙහිව ජාතික සභාව විසින් රමෆෝසා දෙවන ධුර කාලය සඳහා නැවත තේරී පත් විය.[108]
භූගෝලය
සංස්කරණය
දකුණු අප්‍රිකාවේ පිහිටා ඇති අතර වෙරළ තීරය කිලෝමීටර 2,500 (සැතපුම් 1,553) ට වඩා වැඩි සහ සාගර දෙකක් (දකුණු අත්ලාන්තික් සහ ඉන්දියානු) ඔස්සේ විහිදේ. වර්ග කිලෝමීටර 1,219,912 (වර්ග සැතපුම් 471,011),[109] සහිත දකුණු අප්‍රිකාව ලොව 24 වැනි විශාලතම රට වේ.[110] ප්‍රින්ස් එඩ්වඩ් දූපත් හැර, රට පිහිටා ඇත්තේ අක්ෂාංශ 22° සහ 35°S අතර දේශාංශ 16° සහ 33°E අතර ය. දකුණු අප්‍රිකාවේ අභ්‍යන්තරය විශාල, බොහෝ ස්ථානවල පාහේ පැතලි සානුවකින් සමන්විත වන අතර එය මීටර් 1,000 (අඩි 3,300) සහ මීටර් 2,100 (අඩි 6,900) අතර උන්නතාංශයකින් යුක්ත වන අතර නැගෙනහිරින් ඉහළම සහ බටහිරට සහ උතුරට මෘදු ලෙස පහළට බෑවුම් වේ. දකුණට සහ නිරිත දෙසින් තරමක් දුරට[111] මෙම සානුව මහා එස්කාප්මන්ට් වලින් වටවී ඇත.[112] එහි නැඟෙනහිර සහ උසම ප්‍රදේශය ඩ්‍රැකන්ස්බර්ග් ලෙස හැඳින්වේ.[113] ඩ්‍රැකන්ස්බර්ග් හි මීටර් 3,450 (අඩි 11,320) හි මාෆාඩි උසම කඳු මුදුනයි. ක්වාසුලු-නටාල්-ලෙසොතෝ ජාත්‍යන්තර මායිම සෑදී ඇත්තේ මීටර් 3,000 (අඩි 9,800) ට වැඩි උන්නතාංශයකට ළඟා වන මහා කඳුකරයේ ඉහළම කොටස මගිනි.[114]
සානුවේ දකුණු සහ නිරිතදිග කොටස් (මුහුදු මට්ටමේ සිට ආසන්න වශයෙන් මීටර 1,100 - 1,800) සහ යාබද තැනිතලාව (මුහුදු මට්ටමේ සිට ආසන්න වශයෙන් මීටර 700 - 800 - දකුණු පස සිතියම බලන්න) මහා කරෝ ලෙස හැඳින්වේ. විරල ජනාකීර්ණ පඳුරු බිම් වලින් සමන්විත වේ. උතුරින්, මහා කරෝ වඩාත් ශුෂ්ක බුෂ්මන්ලන්තයට මැකී යයි, එය අවසානයේ රටේ වයඹ දෙසින් කලහාරි කාන්තාරය බවට පත්වේ. සානුවේ මැද-නැගෙනහිර සහ උසම කොටස හයිවෙල්ඩ් ලෙස හැඳින්වේ. සාපේක්ෂ වශයෙන් හොඳින් ජලය සපයන මෙම ප්‍රදේශය රටේ වාණිජ ගොවිබිම් වලින් විශාල ප්‍රමාණයකට නිවහන වන අතර එහි විශාලතම නගරය (ගවුටෙන්ග්) අඩංගු වේ. හයිවෙල්ඩ්ට උතුරින්, 25° 30' S අක්ෂාංශ රේඛාවේ සිට, සානුව බුෂ්වෙල්ඩ් වෙත පහළට බෑවුම් වන අතර, එය අවසානයේ ලිම්පෝපෝ ගංගා පහත් බිම්වලට හෝ ලෝවෙල්ඩ් වෙත ගමන් කරයි.[112]
මහා කඳුකරයට පහළින්, ඊසාන දෙසින් දක්ෂිණාවර්තව ගමන් කරන වෙරළ තීරය සමන්විත වන්නේ, ඹුමලංග ඩ්‍රැකන්ස්බර්ග් (ග්‍රේට් එස්කාර්ප්මන්ට් හි නැගෙනහිර කොටස) ට පහළින්, ම්පුමලංග ලෝවෙල්ඩ් වෙත ඒකාබද්ධ වන ලිම්පෝපෝ ලෝවෙල්ඩ් වලින්ය.[115] මෙය කඳු මුදුනට ඉහළින් ඇති හයිවෙල්ඩ් වලට වඩා උණුසුම්, වියලි සහ අඩු තීව්‍රතාවයකින් වගා කෙරේ.[112] උතුරු-නැගෙනහිර දකුණු අප්‍රිකාවේ ලිම්පෝපෝ සහ ඹුමලංග පළාත්වල පිහිටා ඇති කෘගර් ජාතික වනෝද්‍යානය, වර්ග කිලෝමීටර් 19,633 (වර්ග සැතපුම් 7,580) ආවරණය වන පරිදි ලෝවෙල්ඩ් හි විශාල කොටසක් අල්ලාගෙන සිටියි.[116]
.jpg)
මහා එස්කාප්මන්ට් හි දකුණු සහ නිරිත දිග දිගට පහළින් ඇති වෙරළ තීරයේ වෙරළට සමාන්තරව දිවෙන කේප් ෆෝල්ඩ් කඳු පරාසයන් කිහිපයක් අඩංගු වන අතර එය මහා කඳුකරය සාගරයෙන් වෙන් කරයි.[117][118] (මෙම සමාන්තර නැමුණු කඳු පරාසයන් සිතියමේ පෙන්වා ඇත, වමට ඉහළින්. මෙම කඳු පන්තිවලට උතුරින් මහා කඳුකරයේ ගමන් මාර්ගය සැලකිල්ලට ගන්න.) අවුටෙනික්වා සහ ලැන්ග්බර්ග් කඳු වැටිය අතර භූමිය දකුණින් සහ උතුරින් ස්වර්ට්බර්ග් කඳු වැටිය. එය කුඩා කරෝ ලෙස හැඳින්වේ,[112] එය මහා කරෝට සමාන අර්ධ කාන්තාර පඳුරු බිම් වලින් සමන්විත වේ, හැර එහි උතුරු තීරය දිගේ ස්වර්ට්බර්ග් කඳු පාමුල තරමක් ඉහළ වර්ෂාපතනයක් ඇති අතර, එබැවින් එය මහා කරෝට වඩා වගා කෙරේ. අවුට්ෂූර්න් අවට පැස්බරා වගා කිරීම සඳහා ලිට්ල් කරෝ ප්‍රසිද්ධය. ස්වර්ට්බර්ග් පරාසයට උතුරින් මහා එස්කාර්ප්මන්ට් දක්වා වූ පහත් බිම් ප්‍රදේශය ග්‍රේට් කරෝ හි පහත් බිම් කොටස වන අතර එය මහා එස්කාර්ප්මන්ට් ට ඉහලින් ඇති කරෝ වලින් දේශගුණික හා උද්භිද විද්‍යාත්මකව වෙන්කර හඳුනාගත නොහැක. අවුටෙනික්වා සහ ලැන්ග්බර්ග් පරාසයන් සහ සාගරය අතර ඇති පටු වෙරළ තීරය වසර පුරා මධ්‍යස්ථව ඉහළ වර්ෂාපතනයක් ඇති අතර එය උද්‍යාන මාර්ගය ලෙස හැඳින්වේ. එය දකුණු අප්‍රිකාවේ (සාමාන්‍යයෙන් වනාන්තර-දුප්පත් රටක්) වඩාත් පුළුල් වනාන්තර ප්‍රදේශ සඳහා ප්‍රසිද්ධය.
රටේ නිරිතදිග කෙළවරේ, කේප් අර්ධද්වීපය අත්ලාන්තික් සාගරයට මායිම් වන වෙරළ තීරයේ දකුණු කෙළවරේ ඇති අතර අවසානයේ ඔරේන්ජ් ගඟෙන් නැමීබියාව සමඟ රටේ මායිමෙන් අවසන් වේ. කේප් අර්ධද්වීපයේ මධ්‍යධරණී දේශගුණයක් ඇත, එය සහ එහි ආසන්නතම වටපිටාව උප සහරා අප්‍රිකාවේ ශීත ඍතුවේ දී එහි වැඩිම වර්ෂාපතනයක් ලැබෙන එකම කොටස වේ.[119][120] කේප් අර්ධද්වීපයට උතුරින් වෙරළබඩ තීරය බටහිරින් අත්ලාන්තික් සාගරයෙන් සහ උතුරු-දකුණට දිවෙන කේප් ෆෝල්ඩ් කඳුකරයේ පළමු පේළිය නැගෙනහිරින් මායිම් වේ. කේප් ෆෝල්ඩ් කඳුකරය 32° S අක්ෂාංශ රේඛාවෙන් පිටතට ගමන් කරයි,[118] ඉන්පසු මහා එස්කාප්මන්ට් වෙරළබඩ තැනිතලාව මායිම් කරයි. මෙම වෙරළ තීරයේ දකුණු දෙසින් පිහිටි කොටස, ශීත ඍතු වර්ෂාව මත රඳා පවතින, තිරිඟු වගා කරන වැදගත් කලාපයක් වන ස්වාර්ට්ලන්ඩ් සහ මැල්මෙස්බරි තැන්න ලෙස හැඳින්වේ. ඔරේන්ජ් ගඟ අසල වඩාත් ශුෂ්ක බවට පත් වන නාමක්වාලන්ඩ්[121] ලෙසින් උතුරු ප්‍රදේශය හැඳින්වේ. වැටෙන කුඩා වර්ෂාව ශීත ඍතුවේ දී ඇද හැලෙයි,[120] එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස වසන්තයේ (අගෝස්තු-සැප්තැම්බර්) විශාල වෑල්ඩින් කාපට් අතුරා ඇති ලොව වඩාත්ම දර්ශනීය මල් සංදර්ශනවලින් එකකි.
දකුණු අප්‍රිකාවට එක් අක්වෙරළ සන්තකයක් ද ඇත, ප්‍රින්ස් එඩ්වඩ් දූපත් වල කුඩා උප-ඇන්ටාක්ටික් දූපත් සමූහය, මැරියන් දූපත (වර්ග කිලෝමීටර 290 හෝ වර්ග සැතපුම් 110) සහ ප්‍රින්ස් එඩ්වඩ් දූපත (වර්ග කිලෝමීටර 45 හෝ වර්ග සැතපුම් 17) සමන්විත වේ.
දේශගුණය
සංස්කරණය
දකුණු අප්‍රිකාවට සාමාන්‍යයෙන් සෞම්‍ය දේශගුණයක් ඇත්තේ එය පැති තුනකින් අත්ලාන්තික් සහ ඉන්දියන් සාගරවලින් වට වී ඇති නිසාත්, එය දේශගුණික වශයෙන් මෘදු දකුණු අර්ධගෝලයේ පිහිටා ඇති නිසාත්, එහි සාමාන්‍ය උන්නතාංශය උතුරට (සමකය දෙසට) සහ තවත් රට අභ්‍යන්තරයට ක්‍රමයෙන් ඉහළ යන නිසාත් ය. . මෙම විවිධ භූ විෂමතාවය සහ සාගර බලපෑම නිසා විවිධ දේශගුණික කලාප ඇති වේ. දේශගුණික කලාප වයඹ දෙසින් දකුණු නැමීබ්හි ආන්තික කාන්තාරයේ සිට නැගෙනහිරින් මොසැම්බික් සහ ඉන්දියන් සාගරයේ මායිම දිගේ සශ්‍රීක උපනිවර්තන දේශගුණය දක්වා විහිදේ. දකුණු අප්‍රිකාවේ ශීත ඍතුව ජුනි සහ අගෝස්තු අතර සිදු වේ. ආන්තික නිරිත දෙසින් මධ්‍යධරණී ප්‍රදේශයට සමාන දේශගුණයක් තෙත් ශීත හා උණුසුම්, වියලි ග්‍රීෂ්ම සෘතුවක් ඇති අතර, ප්‍රසිද්ධ ෆයින්බෝස් ජෛව ප්‍රදේශය වන පඳුරු බිම් සහ පඳුරු සහිත වේ. මෙම ප්‍රදේශය දකුණු අප්‍රිකාවේ වයින් වැඩි ප්‍රමාණයක් නිෂ්පාදනය කරන අතර වසර පුරා පාහේ කඩින් කඩ හමන සුළඟට ප්‍රසිද්ධය. මෙම සුළඟේ බරපතලකම, ගුඩ් හෝප් කේප් එක වටා ගමන් කිරීම නැවියන් සඳහා විශේෂයෙන් ද්‍රෝහී වූ අතර, බොහෝ නැව් සුන්බුන් ඇති කළේය. දකුණු වෙරළ තීරයේ තවදුරටත් නැගෙනහිරින්, වර්ෂාපතනය වසර පුරා වඩාත් ඒකාකාරව බෙදා හරින අතර හරිත භූ දර්ශනයක් ඇති කරයි. වාර්ෂික වර්ෂාපතනය ලෝවෙල්ඩ්ට දකුණින්, විශේෂයෙන් උපනිවර්තන වෙරළ ආසන්නයේ වැඩි වේ. නිදහස් රාජ්‍යය විශේෂයෙන් සමතලා වන්නේ එය මධ්‍යගතව උස් සානුව මත පිහිටා ඇති බැවිනි. වාල් ගඟට උතුරින්, හයිවෙල්ඩ් වඩා හොඳින් ජලය සපයන අතර උපනිවර්තන අන්ත තාපය අත්විඳින්නේ නැත. හයිවෙල්ඩ් මධ්‍යයේ පිහිටි ජොහැන්නස්බර්ග් මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 1,740 (අඩි 5,709) උසින් පිහිටා ඇති අතර වාර්ෂික වර්ෂාපතනය මිලිමීටර් 760 (අඟල් 29.9) වේ. හිම දුර්ලභ වුවද මෙම කලාපයේ ශීත ඍතුව සීතල වේ.[122]
දකුණු අප්‍රිකාවේ ප්‍රධාන භූමියේ ශීතලම ස්ථානය නැගෙනහිර කේප් ප්‍රදේශයේ බෆල්ස්ෆොන්ටේන් වේ, එහිදී 2013 දී −20.1 °C (−4.2 °F) උෂ්ණත්වයක් වාර්තා විය.[123] ප්‍රින්ස් එඩ්වඩ් දූපත් වල ශීතල සාමාන්‍ය වාර්ෂික උෂ්ණත්වයක් ඇත, නමුත් බෆල්ස්ෆොන්ටයින් හි සීතල අන්තයන් ඇත. දකුණු අප්‍රිකාවේ ප්‍රධාන භූමියේ ගැඹුරු අභ්‍යන්තරයේ උණුසුම්ම උෂ්ණත්වය ඇත: 51.7 °C (125.06 °F) ක උෂ්ණත්වයක් 1948 දී උපින්ග්ටන් අසල උතුරු කේප් කලහාරි හි වාර්තා විය,[124] නමුත් මෙම උෂ්ණත්වය නිල නොවන අතර සම්මත උපකරණ සමඟ වාර්තා වී නොමැත. ; නිල ඉහළම උෂ්ණත්වය 1993 ජනවාරියේ වීඌල්ස්ඩ්‍රිෆ් හි 48.8 °C (119.84 °F) වේ.[125]
දකුණු අප්‍රිකාවේ දේශගුණික විපර්යාස නිසා උෂ්ණත්වය ඉහළ යාම සහ වර්ෂාපතන විචල්‍යතාව වැඩි වේ. ආන්තික කාලගුණික සිදුවීම් වඩාත් කැපී පෙනේ.[126] දේශගුණික විපර්යාස රටේ සමස්ත තත්වයට සහ යහපැවැත්මට බලපාන බැවින් මෙය දකුණු අප්‍රිකානුවන්ගේ තීරනාත්මක සැලකිල්ලකි, උදාහරණයක් ලෙස ජල සම්පත් සම්බන්ධයෙන්. වේගවත් පාරිසරික වෙනස්කම් ප්‍රජාවට සහ පාරිසරික මට්ටමට විවිධ ආකාරවලින් සහ අංශවලින් පැහැදිලි බලපෑම් ඇති කරයි, වාතයේ ගුණාත්මකභාවය, උෂ්ණත්වය සහ කාලගුණික රටා දක්වා, ආහාර සුරක්ෂිතතාව සහ රෝග බර කරා ළඟා වේ.[127] දකුණු අප්‍රිකානු ජාතික ජෛව විවිධත්ව ආයතනය විසින් නිපදවන ලද පරිගණක ආශ්‍රිත දේශගුණික ආකෘති නිර්මාණයට අනුව,[128] දකුණු අප්‍රිකාවේ සමහර ප්‍රදේශ වෙරළ දිගේ 1 °C (1.8 °F) කින් පමණ උෂ්ණත්වය 4 °C (7.2 °F) දක්වා ඉහළ යනු ඇත. 2050 වන විට වසන්තයේ අගභාගයේ සහ ග්‍රීෂ්ම කාලයේ උතුරු කේප් වැනි දැනටමත් උණුසුම් අභ්‍යන්තර ප්‍රදේශවල. කේප් මල් කලාපය දේශගුණයෙන් දැඩි ලෙස පීඩාවට පත් වනු ඇතැයි පුරෝකථනය කර ඇත. වෙනස් කිරීම. නියඟය, වැඩි තීව්‍රතාවය සහ ලැව්ගිනි සංඛ්‍යාතය සහ උෂ්ණත්වය ඉහළ යාම දුර්ලභ විශේෂ බොහොමයක් වඳ වී යාම කරා තල්ලු කරනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ. දකුණු අප්‍රිකාව 2011 සහ 2016 දී ජාතික දේශගුණික විපර්යාස වාර්තා දෙකක් ප්‍රකාශයට පත් කර ඇත.[129] දකුණු අප්‍රිකාව සැලකිය යුතු කාබන් ඩයොක්සයිඩ් විමෝචනයකට දායක වන අතර එය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් 14 වැනි විශාලතම විමෝචනය කරයි,[130] ප්‍රධාන වශයෙන් බලශක්ති නිෂ්පාදනය සඳහා ගල් අඟුරු සහ තෙල් මත දැඩි ලෙස රඳා පැවතීම.[130] එහි ජාත්‍යන්තර කැපවීම්වල කොටසක් ලෙස, දකුණු අප්‍රිකාව 2020 සහ 2025 අතර උපරිම විමෝචනය කිරීමට ප්‍රතිඥා දී ඇත.[130]
ජෛව විවිධත්වය
සංස්කරණය
දකුණු අප්‍රිකාව 1994 ජූනි 4 වන දින ජෛව විවිධත්වය පිළිබඳ රියෝ සම්මුතියට අත්සන් තැබූ අතර 1995 නොවැම්බර් 2 දින එම සම්මුතියේ පාර්ශවකරුවෙකු බවට පත් විය.[131] එය පසුව ජාතික ජෛව විවිධත්ව උපාය මාර්ගයක් සහ ක්‍රියාකාරී සැලැස්මක් නිෂ්පාදනය කර ඇති අතර, එය 2006 ජූනි 7 දින සම්මුතියට ලැබුණි.[132] ලෝකයේ මෙගාවිවිධ රටවල් දාහතක් අතුරින් රට හයවන ස්ථානයට පත්ව ඇත.[133] දකුණු අප්‍රිකාවේ පරිසර සංචාරක ව්‍යාපාරය මෑත වසරවලදී වඩාත් ප්‍රචලිත වී ඇත්තේ ජෛව විවිධත්වය පවත්වාගෙන යාමේ සහ වැඩිදියුණු කිරීමේ හැකි ක්‍රමයක් ලෙසයි.
සිංහයන්, අප්‍රිකානු දිවියන්, දකුණු අප්‍රිකානු චීටාවන්, දකුණු සුදු රයිනෝස්, නිල් වල් බීස්ට්, කූඩු, ඉම්පලාස්, හයිනා, හිපපොටේමස් සහ දකුණු අප්‍රිකානු ජිරාෆ් ඇතුළු ක්ෂීරපායින් රාශියක් බුෂ්වෙල්ඩ් හි දක්නට ලැබේ. බුෂ්වෙල්ඩ් හි සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයක් ඊසානදිග කෘගර් ජාතික වනෝද්‍යානය සහ සබි සෑන්ඩ් ගේම් රක්ෂිතය ඇතුළුව මෙන්ම වෝටර්බර්ග් ජෛවගෝලයේ ඈත උතුරේ පවතී. දකුණු අප්‍රිකාවට ආවේණික විශේෂ බොහොමයක් වාසය කරන අතර, ඒවා අතර කරූහි දැඩි වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති ගංගා ආශ්‍රිත හාවා (බුනොලගස් මොන්ටිකුලරිස්) වේ.
1945 දක්වා, දිලීර විශේෂ 4,900කට වඩා (ලයිකන සාදන විශේෂ ඇතුළුව) වාර්තා වී ඇත.[134] 2006 දී, දකුණු අප්‍රිකාවේ දිලීර සංඛ්‍යාව විශේෂ 200,000ක් ලෙස ඇස්තමේන්තු කර ඇති නමුත් කෘමීන් හා සම්බන්ධ දිලීර ගණන් නොගත්තේය.[135] නිවැරදි නම්, දකුණු අප්‍රිකානු දිලීර සංඛ්‍යාව එහි ශාක වලට වඩා වාමන වේ. අඩුම තරමින් සමහර ප්‍රධාන දකුණු අප්‍රිකානු පරිසර පද්ධතිවල, දිලීර වල සුවිශේෂී ඉහළ ප්‍රතිශතයක් ඒවා ඇති වන ශාක සම්බන්ධයෙන් ඉතා විශේෂිත වේ.[136] රටේ ජෛව විවිධත්ව උපාය මාර්ග සහ ක්‍රියාකාරී සැලැස්මෙහි දිලීර (ලයිකන සාදන දිලීර ඇතුළුව) ගැන සඳහන් නොවේ.[132]
විවිධ සනාල ශාක 22,000කට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් හෝ පෘථිවියේ ඇති සියලුම දන්නා ශාක විශේෂවලින් 9%ක් පමණ ඇති,[137] දකුණු අප්‍රිකාව විශේෂයෙන් ශාක විවිධත්වයෙන් පොහොසත් ය. ප්‍රධාන වශයෙන් ඔටුවන්-කටු (වචෙලියා එරියෝලෝබා) විවිධ තෘණ වර්ග, පහත් පඳුරු සහ ෂිටිම් මගින් ශාක ආවරණය ආධිපත්‍යය දරන තෘණ බිම්, විශේෂයෙන්ම හයිවෙල්ඩ් හි වඩාත් ප්‍රචලිත ජෛව ප්‍රදේශය වේ. වර්ෂාපතනය අඩු නිසා වයඹ දෙසින් වෘක්ෂලතා විරල වේ. ඉතා උණුසුම් හා වියලි නාමක්වාලන්ඩ් ප්‍රදේශයේ කෝමාරිකා සහ ඉයුෆෝබියාස් වැනි ජලය ගබඩා කරන සූකිරි වර්ග රාශියක් ඇත. සහ ලෝක වනජීවී අරමුදලට අනුව, දකුණු අප්‍රිකාව සියලුම සාරවත් විශේෂවලින් තුනෙන් එකක් පමණ වාසය කරයි.[138] තෘණ සහ කටු සැවානා සෙමෙන් ඝන වර්ධනයක් සහිතව රටේ ඊසාන දෙසින් පඳුරු සැවානා බවට පත්වේ. කෘගර් ජාතික වනෝද්‍යානයේ උතුරු කෙළවරට නුදුරින් මෙම ප්‍රදේශයේ සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයක් බයෝබැබ් ගස් ඇත.[139]
කේප් ෆ්ලොරිස්ටික් කලාපයේ ප්‍රදේශයේ සහ ශාක ජීවීන්ගෙන් බහුතරයක් සෑදී ඇති ෆයින්බෝස් බයෝමි, බටහිර කේප් හි කුඩා කලාපයක පිහිටා ඇති අතර එම විශේෂ 9,000 කට වැඩි ප්‍රමාණයක් හෝ එහි ඇති ශාක විශේෂවලට වඩා තුන් ගුණයකින් වැඩි ප්‍රමාණයක් අඩංගු වේ. ඇමසන් වැසි වනාන්තර,[140] ශාක විවිධත්වය අනුව පෘථිවියේ පොහොසත්ම කලාප අතරට එය පත් කරයි. බොහෝ ශාක සදාහරිත දෘඩ පත්‍ර සහිත, සිහින් ඉඳිකටු වැනි පත්‍ර සහිත, ස්ක්ලෙරොෆිලස් ශාක වේ. තවත් සුවිශේෂී දකුණු අප්‍රිකානු සපුෂ්ප ශාක සමූහයක් වන්නේ විවිධ විශේෂ 130ක් පමණ ඇති ප්‍රෝටියා කුලයයි. දකුණු අප්‍රිකාවේ සපුෂ්ප ශාක විශාල ධනයක් ඇති අතර, භූමියෙන් 1% ක් පමණක් වනාන්තර වේ, තනිකරම පාහේ තෙතමනය සහිත ක්වාසුලු-නටාල් වෙරළබඩ තැන්නෙහි, ගංගා මුඛයේ දකුණු අප්‍රිකාවේ කඩොලාන ප්‍රදේශ ද ඇත. කඳුකර වනාන්තර ලෙස හැඳින්වෙන කුඩා රක්ෂිත වනාන්තර පවා ගින්නට හසු නොවේ. විශේෂයෙන්ම දේශීය නොවන යුකැලිප්ටස් සහ පයින් වැනි ආනයනික ගස් විශේෂවල වැවිලි ප්‍රමුඛ වේ.
පසුගිය දශක හතර තුළ දකුණු අප්‍රිකාවට ස්වභාවික වාසස්ථාන විශාල ප්‍රදේශයක් අහිමි වී ඇත, මූලික වශයෙන් 19 වන සියවසේදී අධික ජනගහනය, පුළුල් සංවර්ධන රටාවන් සහ වන විනාශය හේතුවෙන්. රටෙහි 2019 වනාන්තර භූ දර්ශන අඛණ්ඩතා දර්ශකයේ මධ්‍යන්‍ය ලකුණු 4.94/10ක් තිබූ අතර, එය රටවල් 172ක් අතරින් ගෝලීය වශයෙන් 112 වැනි ස්ථානයට පත් විය.[141] ස්වදේශික ජෛව විවිධත්වයට සැලකිය යුතු තර්ජනයක් වන සහ දැනටමත් හිඟ වූ බොහෝ (උදා: කළු වොට්ල්, පෝර්ට් ජැක්සන් විලෝ, හකීයා, ලන්ටානා සහ ජැකරන්ඩා) පිටසක්වල ජීවීන්ගේ ආක්‍රමණය සම්බන්ධයෙන් දකුණු අප්‍රිකාව ලෝකයේ දරුණුතම බලපෑමට ලක් වූ රටවලින් එකකි. ජල සම්පත්. එසේම තෘණ බිම්වල දේශීය ශාක ආක්‍රමණය කිරීම හෙක්ටයාර මිලියන 7කට අධික ප්‍රමාණයකට බලපාන ජෛව විවිධත්වයට හා ඒ ආශ්‍රිත පරිසර පද්ධති සේවාවන්ට තර්ජනයක් වේ.[142] පළමු යුරෝපීය පදිංචිකරුවන් විසින් සොයා ගන්නා ලද මුල් සෞම්‍ය වනාන්තර කුඩා පැල්ලම් පමණක් ඉතිරි වන තෙක් සූරාකෑමට ලක් විය. දැනට, දකුණු අප්‍රිකානු දෘඩ ගස් වන නියම යෙලෝවුඩ් (පොඩොකාර්පස් ලැටිෆෝලියස්), ස්ටින්ක්වුඩ් (ඔකෝටියා බුලටා) සහ දකුණු අප්‍රිකානු කළු අයන්වුඩ් (ඔලියා කැපෙන්සිස්) දැඩි රජයේ ආරක්ෂාව යටතේ පවතී. පාරිසරික කටයුතු දෙපාර්තමේන්තුවේ සංඛ්‍යාලේඛනවලට අනුව 2014 වසරේ වාර්තාගත රයිනෝ 1,215ක් මරා දමා ඇත.[143] දකුණු අප්‍රිකාව සියලුම සාරවත් විශේෂවලින් තුනෙන් එකකට නිවහන වන බැවින් (බොහෝ කරෝ වලට ආවේණික), එය ශාක දඩයම් කිරීම සඳහා උණුසුම් ස්ථානයක් බවට පත් කරයි, බොහෝ විශේෂ වඳවීමේ තර්ජනයට තුඩු දෙයි.[138]
ජනවිකාසය
සංස්කරණය.svg)
- <1 /km2
- 1–3 /km2
- 3–10 /km2
- 10–30 /km2
- 30–100 /km2
- 100–300 /km2
- 300–1000 /km2
- 1000–3000 /km2
- >3000 /km2
දකුණු අප්‍රිකාව යනු විවිධ සම්භවයන්, සංස්කෘතීන්, භාෂා සහ ආගම් ඇති මිලියන 62ක් පමණ (2022 වන විට) ජනතාවගෙන් සමන්විත ජාතියකි.[144] අවසාන සංගණනය 2022 දී පවත්වන ලද අතර, ඇස්තමේන්තු වාර්ෂික පදනමින් නිෂ්පාදනය කරන ලදී. එක්සත් ජාතීන්ගේ ලෝක ජනගහන අපේක්ෂාවන්ට අනුව, දකුණු අප්‍රිකාවේ මුළු ජනගහනය 2015 දී මිලියන 55.3 ක් වූ අතර එය 1950 දී මිලියන 13.6 ක් පමණි.[145] සිම්බාබ්වේ ජාතිකයන් මිලියන තුනක් පමණ ඇතුළුව මිලියන පහක පමණ නීතිවිරෝධී සංක්‍රමණිකයන්ගේ නිවහන දකුණු අප්‍රිකාව වේ.[146][147][148] සංක්‍රමණ විරෝධී කැරලි මාලාවක් 2008 මැයි මස ආරම්භ විය.[149][150]
සංඛ්‍යාලේඛන දකුණු අප්‍රිකාව වාර්ගික ජනගහන කණ්ඩායම් පහක් අනුව සංගණනයේදී තමන් ගැන විස්තර කරන ලෙස ජනතාවගෙන් ඉල්ලා සිටී.[151] මෙම කණ්ඩායම් සඳහා 2022 සංගණන සංඛ්‍යා වූයේ: කළු අප්‍රිකානු 81%, වර්ණිත 8.2%, සුදු 7.3%, ඉන්දියානු හෝ ආසියානු 2.7%, සහ වෙනත්/නොනිශ්චිත 0.5%.[152] 1911 පළමු සංගණනය පෙන්නුම් කළේ සුදු ජාතිකයින් ජනගහනයෙන් 22% ක් වූ බවයි; මෙය 1980 වන විට 16% දක්වා පහත වැටී ඇත.[153]
දකුණු අප්‍රිකාව සැලකිය යුතු සරණාගතයින් සහ සරණාගත ජනගහනයකට සත්කාරකත්වය සපයයි. සරණාගතයින් සහ සංක්‍රමණිකයන් සඳහා වූ එක්සත් ජනපද කමිටුව විසින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද ලෝක සරණාගත සමීක්ෂණ 2008 ට අනුව, මෙම ජනගහනය 2007 දී දළ වශයෙන් 144,700 ක් විය.[154] සරණාගතයින් සහ සරණාගතයින් 10,000 කට අධික සංඛ්‍යාවක් සිටින කණ්ඩායම්වලට සිම්බාබ්වේ (48,400), DRC (24,800) සහ සෝමාලියාවේ (12,900) අයත් විය.[154] මෙම ජනගහන ප්‍රධාන වශයෙන් ජොහැන්නස්බර්ග්, ප්‍රිටෝරියා, ඩර්බන්, කේප් ටවුන් සහ පෝට් එලිසබෙත් යන ප්‍රදේශවල ජීවත් විය.[154]
භාෂා
සංස්කරණය.svg)
- සුලූ (24.4%)
- ෂෝසා (16.0%)
- අෆ්‍රිකන්ස් (13.5%)
- දකුණු අප්‍රිකානු ඉංග්‍රීසි (9.6%)
- පේඩි (9.1%)
- ස්වනා (8.0%)
- සෝතෝ (7.6%)
- සොංගා (4.5%)
- ස්වාසි (2.5%)
- වෙන්ඩ (2.4%)
- දකුණු එන්ඩෙබෙල් (2.1%)
- කිසිවෙක් ආධිපත්‍යය දරන්නේ නැත
- ජනගහනය අඩු හෝ නැති ප්‍රදේශ
දකුණු අප්‍රිකාවට නිල භාෂා 12ක් ඇත: සූලු, ෂෝසා, අෆ්‍රිකන්ස්, ඉංග්‍රීසි, පේඩි,[155] ස්වනා, දකුණු සෝතෝ, සොංගා, ස්වාසි, වෙන්ඩා සහ දකුණු එන්ඩෙබෙල් (පළමු භාෂාව කතා කරන අනුපිළිවෙල අනුව), මෙන්ම දකුණු අප්‍රිකානු සංඥා භාෂාව එය 2023 දී රාජ්‍ය භාෂාවක් ලෙස පිළිගැනිණි. මේ සම්බන්ධයෙන් එය හතරවන ස්ථානයේ සිටින්නේ බොලිවියාව, ඉන්දියාව සහ සිම්බාබ්වේ වෙත පමණි. සියලුම භාෂා විධිමත් ලෙස සමාන වන අතර, සමහර භාෂා අනෙක් ඒවාට වඩා වැඩි වශයෙන් කථා කරයි. 2022 සංගණනයට අනුව, වැඩිපුරම කතා කරන පළමු භාෂා තුන වන්නේ සූලු (24.4%), ෂෝසා (16.6%) සහ අෆ්‍රිකන්ස් (10.6%) ය.[152] ඉංග්‍රීසි වාණිජ හා විද්‍යාවේ භාෂාව ලෙස පිළිගනු ලැබුවද, එය 2022 දී දකුණු අප්‍රිකානුවන්ගෙන් 8.7%ක් පමණක් වන පස්වන වඩාත් පොදු ගෘහ භාෂාව පමණි. කෙසේ වෙතත්, එය ජාතියේ තථ්‍ය භාෂා භාෂාව බවට පත්ව ඇත.[152] 1991 සංගණනය මත පදනම් වූ ඇස්තමේන්තුවලින් පෙනී යන්නේ දකුණු අප්‍රිකානුවන්ගෙන් අඩකටත් අඩු පිරිසකට ඉංග්‍රීසි කතා කළ හැකි බවයි.[156] එය සූලු ට පසුව ගෘහයෙන් පිටත බහුලව කතා කරන දෙවන භාෂාව වේ.[157]
ෆනගලෝ, ඛෝ, ලෝබෙදු, නාම, උතුරු එන්ඩෙබෙල්, සහ පූති ඇතුළු වෙනත් භාෂා කතා කරයි, නැතහොත් මීට පෙර බහුලව භාවිතා විය.[158] සැන් සහ ඛෝඛෝ ජනයාගේ නිල නොවන භාෂා බොහොමයක් උතුරු දෙසට නැමීබියාව සහ බොට්ස්වානා සහ වෙනත් තැන්වල පැතිරී ඇති කලාපීය උපභාෂා ඇත. දකුණු අප්‍රිකාවේ කළු අප්‍රිකානුවන්ගෙන් බහුතරයක් සිටින බන්ටු ජනයාගෙන් භෞතිකව වෙනස් ජනගහනයක් වන මෙම පුද්ගලයින්ට ඔවුන්ගේ දඩයම් එකතු කිරීමේ සමාජ මත පදනම්ව ඔවුන්ගේම සංස්කෘතික අනන්‍යතාවයක් ඇත. ඔවුන් කොන් කර ඇති අතර, ඔවුන්ගේ ඉතිරි භාෂා වඳ වී යාමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇත.
සුදු දකුණු අප්‍රිකානුවන්ට ඉතාලි, පෘතුගීසි (කළු ඇන්ගෝලියානුවන් සහ මොසැම්බිකන්වරුන් ද කතා කරයි), ලන්දේසි, ජර්මානු සහ ග්‍රීක ඇතුළු යුරෝපීය භාෂා කතා කළ හැකි අතර සමහර ඉන්දියානු දකුණු අප්‍රිකානුවන් සහ දකුණු ආසියාවේ මෑත කාලීන සංක්‍රමණිකයන් ගුජරාටි වැනි ඉන්දියානු භාෂා කතා කරයි. හින්දි, දෙමළ, තෙළිඟු සහ උර්දු. ප්‍රංශ භාෂාව කතා කරන්නේ ෆ්‍රැන්කෝෆෝන් අප්‍රිකාවේ සිට සංක්‍රමණිකයන් විසිනි.
ආගම්
සංස්කරණය2001 සංගණනයට අනුව, කිතුනුවන් ජනගහනයෙන් 79.8% ක් වන අතර, ඔවුන්ගෙන් බහුතරයක් විවිධ රෙපරමාදු නිකායන් (සමමුහුර්ත අප්‍රිකානු-ආරම්භක පල්ලි ඇතුළත් කිරීමට පුළුල් ලෙස අර්ථ දක්වා ඇත) සහ රෝමානු කතෝලිකයන් සහ අනෙකුත් ක්‍රිස්තියානීන් සුළුතරයකි. ක්‍රිස්තියානි කාණ්ඩයට සියොන් ක්‍රිස්ටියන් (11.1%), පෙන්තකොස්ත (චාරිස්මැටික්) (8.2%), රෝමානු කතෝලික (7.1%), මෙතෝදිස්ත (6.8%), ලන්දේසි ප්‍රතිසංස්කරණය (6.7%) සහ ඇංග්ලිකන් (3.8%) ඇතුළත් වේ. ඉතිරි ක්‍රිස්තියානි පල්ලිවල සාමාජිකයින් ජනගහනයෙන් තවත් 36% ක් විය. මුස්ලිම්වරුන් ජනගහනයෙන් 1.5%, හින්දු 1.2%,[160] සම්ප්‍රදායික අප්‍රිකානු ආගම් 0.3% සහ යුදෙව් ආගම 0.2%. 15.1% ට ආගමික සම්බන්ධයක් නොතිබුණි, 0.6% "වෙනත්" සහ 1.4% "නොනිශ්චිතයි."[161][160][162][163]
අප්‍රිකානු-ආරම්භක පල්ලි විශාලතම ක්‍රිස්තියානි කණ්ඩායම් සෑදී ඇත. කිසිම සංවිධානාත්මක ආගමකට සම්බන්ධ නැති බව කියන බොහෝ පුද්ගලයන් සම්ප්‍රදායික අප්‍රිකානු ආගමකට ඇලී සිටි බව විශ්වාස කෙරිණි. සාම්ප්‍රදායික වෛද්‍යවරුන් 200,000 ක් පමණ සිටින අතර, දකුණු අප්‍රිකානුවන්ගෙන් 60% ක් පමණ මෙම සුව කරන්නන් වෙත උපදෙස් ලබා ගනී,[164] සාමාන්‍යයෙන් සැන්ගෝමා ('දිව්‍යවේදී') හෝ ඉයන්ගා ('ඖෂධවේදියා') ලෙස හැඳින්වේ. මෙම සුව කරන්නන් මුතුන් මිත්තන්ගේ ආධ්‍යාත්මික විශ්වාසයන් සහ දේශීය සත්ත්ව, වෘක්ෂලතා සහ දිලීර වල අධ්‍යාත්මික සහ ඖෂධීය ගුණ පිළිබඳ විශ්වාසයක් භාවිතා කරයි. බොහෝ ජනයාට ක්‍රිස්තියානි සහ ස්වදේශික බලපෑම් ඒකාබද්ධ කරමින් සමමුහුර්ත ආගමික පිළිවෙත් ඇත.[165]
දකුණු අප්‍රිකානු මුස්ලිම්වරුන් ප්‍රධාන වශයෙන් වර්ණ හා ඉන්දියානුවන් සමන්විත වේ. ඔවුන් සමඟ කළු හෝ සුදු දකුණු අප්‍රිකානු පරිවර්තනයන් මෙන්ම අප්‍රිකාවේ අනෙකුත් ප්‍රදේශවලින් පැමිණි අයද එකතු වී ඇත.[166] දකුණු අප්‍රිකානු මුස්ලිම්වරු ඔවුන්ගේ ඇදහිල්ල විස්තර කරන්නේ රට තුළ වේගයෙන්ම වර්ධනය වන ආගම ලෙස පරිවර්තනය වන අතර කළු මුස්ලිම්වරුන් සංඛ්‍යාව හය ගුණයකින් වර්ධනය වන අතර, 1991 දී 12,000 සිට 2004 දී 74,700 දක්වා වැඩි විය.[166][167]
අනෙකුත් යුරෝපීය පදිංචිකරුවන් අතර සුළුතරයක් ලෙස පැමිණි යුරෝපීය යුදෙව්වන්ගෙන් පැවත එන සැලකිය යුතු යුදෙව් ජනගහනයක් ඇත. මෙම ජනගහනය 1970 ගණන්වල 118,000 දක්වා ඉහළ ගියේය, නමුත් අද ඉතිරිව ඇත්තේ 75,000 ක් පමණ වන නමුත්, ඉතිරි පිරිස බොහෝ දුරට ඊශ්‍රායලයට සංක්‍රමණය වී ඇත.[168] එසේ වුවද, මෙම සංඛ්‍යා දකුණු අප්‍රිකාවේ යුදෙව් ප්‍රජාව ලෝකයේ දොළොස්වන විශාලතම ප්‍රජාව බවට පත් කරයි.
අධ්‍යාපනය
සංස්කරණය
2007 දී වැඩිහිටි සාක්ෂරතා අනුපාතය 89% විය.[169] දකුණු අප්‍රිකාවේ ප්‍රාථමික පාසලෙන් ආරම්භ වන තුන්-ස්ථර අධ්‍යාපන ක්‍රමයක් ඇත, පසුව උසස් පාසල සහ තෘතියික අධ්‍යාපනය (ශාස්ත්‍රීය) විශ්ව විද්‍යාල සහ තාක්ෂණ විශ්ව විද්‍යාල ස්වරූපයෙන් ඇත. ඉගෙන ගන්නන්ට 1 ශ්‍රේණියේ සිට 12 ශ්‍රේණිය දක්වා වසර දොළහක විධිමත් පාසල් අධ්‍යාපනයක් ඇත. R ශ්‍රේණිය, හෝ 0 ශ්‍රේණිය, පූර්ව ප්‍රාථමික පදනම් වර්ෂයකි.[170] ප්‍රාථමික පාසල් පාසල් අධ්‍යාපනයේ පළමු වසර හත දක්වා විහිදේ.[171] උසස් පාසල් අධ්‍යාපනය තවත් වසර පහක් දක්වා විහිදේ. ජාතික ජ්‍යෙෂ්ඨ සහතික පත්‍ර විභාගය 12 ශ්‍රේණියේ අවසානයේ පැවැත්වෙන අතර දකුණු අප්‍රිකානු විශ්ව විද්‍යාලයක තෘතීයික අධ්‍යයන සඳහා අවශ්‍ය වේ.[170] රාජ්‍ය විශ්ව විද්‍යාල වර්ග තුනකට බෙදා ඇත: න්‍යායාත්මකව නැඹුරු විශ්ව විද්‍යාල උපාධි පිරිනමන සම්ප්‍රදායික විශ්ව විද්‍යාල; වෘත්තීය-නැඹුරු ඩිප්ලෝමා සහ උපාධි පිරිනමන තාක්ෂණ විශ්ව විද්‍යාල (කලින් ටෙක්නිකොන් ලෙස හැඳින්වේ); සහ විස්තීර්ණ විශ්ව විද්‍යාල, සුදුසුකම් වර්ග දෙකම පිරිනමයි. දකුණු අප්‍රිකාවේ පොදු විශ්ව විද්‍යාල 23ක් ඇත: සාම්ප්‍රදායික විශ්ව විද්‍යාල 11ක්, තාක්ෂණ විශ්ව විද්‍යාල 6ක් සහ විස්තීරණ විශ්ව විද්‍යාල 6ක්.
වර්ණභේදවාදය යටතේ, කළු ජාතිකයින් සඳහා වන පාසල් ප්‍රමාණවත් අරමුදල් නොමැතිකම සහ කම්කරුවන් ලෙස වැඩ කිරීමට ප්‍රමාණවත් කුසලතා පමණක් ඉගැන්වූ බන්ටු අධ්‍යාපනය නමින් වෙනම විෂය මාලාවක් මගින් වෙනස් කොට සැලකීමට ලක් විය.[172]
2004 දී, දකුණු අප්‍රිකාව එහි තෘතීයික අධ්‍යාපන ක්‍රමය ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම, කුඩා විශ්ව විද්‍යාල විශාල ආයතනවලට ඒකාබද්ධ කිරීම සහ ඒකාබද්ධ කිරීම සහ සියලුම තෘතීයික අධ්‍යාපන ආයතන "විශ්වවිද්‍යාල" ලෙස නම් කිරීම ආරම්භ කළේය. 2015 වන විට, උසස් අධ්‍යාපනය ලබන සිසුන් මිලියන 1.4 කට 1999 දී ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද මූල්‍ය ආධාර යෝජනා ක්‍රමයක් මගින් ආධාර ලබා දී ඇත.[173]
සෞඛ්‍ය
සංස්කරණය
දකුණු අප්‍රිකානු වාර්ගික සම්බන්ධතා ආයතනයට අනුව, 2009 දී සුදු දකුණු අප්‍රිකානුවෙකුගේ ආයු අපේක්ෂාව අවුරුදු 71ක් සහ කළු දකුණු අප්‍රිකානුවෙකුගේ ආයු අපේක්ෂාව අවුරුදු 48ක් විය.[174] රටේ සෞඛ්‍ය වියදම් දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 9%ක් පමණ වේ.[175] ජනගහනයෙන් 84% ක් පමණ මහජන සෞඛ්‍ය සේවා පද්ධතිය මත රඳා පවතී,[175] එය නිදන්ගත මානව සම්පත් හිඟයන් සහ සීමිත සම්පත් වලින් පිරී ඇත.[176] ජනගහනයෙන් 20%ක් පමණ පුද්ගලික සෞඛ්‍ය සේවය භාවිතා කරයි.[177] ජනගහනයෙන් 16%ක් පමණක් වෛද්‍ය ආධාර යෝජනා ක්‍රමවලින් ආවරණය වී ඇත;[178] ඉතිරිය පුද්ගලික සත්කාර සඳහා සාක්කුවෙන් පිටත හෝ රෝහල තුළ-පමණක් සැලසුම් හරහා ගෙවනු ලැබේ.[177] Mediclinic, Life Healthcare සහ Netcare යන ප්‍රමුඛ රෝහල් කණ්ඩායම් තුන එක්ව පුද්ගලික රෝහල් වෙළඳපොලෙන් 75%ක් පාලනය කරයි.[177]
HIV/AIDS
සංස්කරණය
2015 UNAIDS වෛද්‍ය වාර්තාවට අනුව, දකුණු අප්‍රිකාවේ ඇස්තමේන්තු කර ඇති HIV ආසාදිතයින් මිලියන හතක් - ලෝකයේ වෙනත් ඕනෑම රටකට වඩා වැඩිය.[179] 2018 දී, HIV ව්‍යාප්තිය - වැඩිහිටියන් (අවුරුදු 15-49) අතර HIV සමග ජීවත්වන පුද්ගලයින්ගේ ප්‍රතිශතය 20.4% ක් වූ අතර එම වසරේම AIDS ආශ්‍රිත රෝගයකින් පුද්ගලයින් 71,000 ක් මිය ගියහ.[180]
2008 අධ්‍යයනයකින් හෙළි වූයේ HIV/AIDS ආසාදනය පැහැදිලිවම වාර්ගික වශයෙන් බෙදී ඇති බවයි: කළු ජාතිකයින්ගෙන් 13.6%ක් HIV-ධනාත්මක වන අතර සුදු ජාතිකයින්ගෙන් 0.3%කට පමණක් වෛරසය ඇත.[181] බොහෝ මරණ අත්විඳිනු ලබන්නේ ආර්ථික වශයෙන් ක්‍රියාශීලී පුද්ගලයන් වන අතර, බොහෝ අවස්ථාවල ඒඩ්ස් අනාථයන් වන අතර ඔවුන් බොහෝ අවස්ථාවලදී රැකවරණය සහ මූල්‍ය ආධාර සඳහා රාජ්‍යය මත යැපේ.[182] දකුණු අප්‍රිකාවේ අනාථ දරුවන් 1,200,000ක් සිටින බවට ගණන් බලා ඇත.[182]
මූලික වශයෙන් ලිංගික සම්බන්ධතා මගින් පැතිරෙන වෛරසයක් වන HIV සහ ඒඩ්ස් අතර සම්බන්ධය ජනාධිපති තබෝ ම්බෙකි සහ ඔහුගේ සෞඛ්‍ය අමාත්‍ය මන්තෝ ත්ශබලාල-ම්සිමං විසින් දිගු කලක් තිස්සේ ප්‍රතික්ෂේප කරන ලදී. HIV නොවේ.[183] 2007 දී, ජාත්‍යන්තර බලපෑම්වලට ප්‍රතිචාර වශයෙන්, රජය ඒඩ්ස් මර්දනයට උත්සාහ දැරීය.[184] 2009 මහ මැතිවරණයෙන් පසුව, ජනාධිපති ජේකබ් සූමා, ආරොන් මොට්සෝලෙඩි සෞඛ්‍ය අමාත්‍යවරයා ලෙස පත් කළ අතර, HIV ප්‍රතිකාර සඳහා අරමුදල් වැඩි කිරීමට සහ පුළුල් කිරීමට ඔහුගේ රජය කැප වූ අතර,[185] සහ 2015 වන විට දකුණු අප්‍රිකාව පුළුල් ලෙස පවතින අතර, සැලකිය යුතු ප්‍රගතියක් ලබා ඇත. ප්‍රතිවෛරස් ඖෂධවල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ආයු අපේක්ෂාව අවුරුදු 52.1 සිට අවුරුදු 62.5 දක්වා වැඩි විය.[186]
නාගරීකරණය
සංස්කරණයඑක් මාර්ගගත දත්ත සමුදායක්[187] දකුණු අප්‍රිකාව නගර සහ නගර 12,600කට වඩා ඇති ලැයිස්තුගත කරයි. පහත දැක්වෙන්නේ දකුණු අප්‍රිකාවේ විශාලතම නගර සහ නගර වේ.
| ස්ථානය | පළාත | ජනගහණය | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 ජොහැන්නස්බර්ග්  කේප් ටවුන් |
1 | ජොහැන්නස්බර්ග් | ගවුටෙන්ග් | 9,167,045 |  ඩර්බන්  ප්‍රිටෝරියා | ||||
| 2 | කේප් ටවුන් | බටහිර කේප් | 4,004,793 | ||||||
| 3 | ඩර්බන් | ක්වාසුලු-නටාල් | 3,661,911 | ||||||
| 4 | ප්‍රිටෝරියා | ගවුටෙන්ග් | 2,437,000 | ||||||
| 5 | ගකෙබෙර්හා | නැගෙනහිර කේප් | 1,263,051 | ||||||
| 6 | වෙරිනිජිං | ගවුටෙන්ග් | 957,528 | ||||||
| 7 | සොෂාංගුවේ | ගවුටෙන්ග් | 841,000 | ||||||
| 8 | නැගෙනහිර ලන්ඩන් | නැගෙනහිර කේප් | 810,528 | ||||||
| 9 | බ්ලූම්ෆොන්ටයින් | ෆ්‍රී ස්ටේට් | 759,693 | ||||||
| 10 | පීටර්මරිට්ස්බර්ග් | ක්වාසුලු-නටාල් | 679,766 | ||||||
රජය සහ දේශපාලනය
සංස්කරණය
දකුණු අප්‍රිකාව පාර්ලිමේන්තු ජනරජයකි, නමුත් එවැනි බොහෝ ජනරජ මෙන් නොව, ජනාධිපතිවරයා රාජ්‍ය නායකයා සහ රජයේ ප්‍රධානියා වන අතර ඔවුන්ගේ ධුර කාලය පාර්ලිමේන්තුවේ විශ්වාසය මත රඳා පවතී. විධායකය, ව්‍යවස්ථාදායකය සහ අධිකරණය දකුණු අප්‍රිකාවේ ආණ්ඩුක්රම ව්‍යවස්ථාවේ උත්තරීතරභාවයට යටත් වන අතර, විධායක ක්‍රියාමාර්ග සහ පාර්ලිමේන්තුවේ ක්‍රියා ව්යවස්ථා විරෝධී නම් ඒවා කපා හැරීමට උත්තරීතර උසාවිවලට බලය ඇත. පාර්ලිමේන්තුවේ පහළ මන්ත්‍රණ සභාව වන ජාතික සභාව මන්ත්‍රීවරුන් 400කින් සමන්විත වන අතර සෑම වසර පහකට වරක්ම පක්ෂ-ලැයිස්තු සමානුපාතික නියෝජන ක්‍රමයකින් තේරී පත් වේ. ජාතික පළාත් සභාව, ඉහළ මන්ත්‍රී මණ්ඩලය, මන්ත්‍රීවරුන් අනූ දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වන අතර, එක් එක් පළාත් ව්‍යවස්ථාදායක නවයෙන් මන්ත්‍රීවරුන් දස දෙනෙකු තෝරා ගනු ලැබේ.
සෑම පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයකින් පසු, ජාතික සභාව එහි සාමාජිකයෙකු ජනාධිපති ලෙස තෝරා පත් කර ගනී; එබැවින් ජනාධිපතිවරයා සභාවට සමාන ධුර කාලයක්, සාමාන්‍යයෙන් වසර පහක් සේවය කරයි. කිසිම ජනාධිපතිවරයෙකුට වාර දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් ධූර දැරීමට නොහැකිය.[190] ජනාධිපතිවරයා විසින් කැබිනට් මණ්ඩලය පිහිටුවන නියෝජ්‍ය ජනාධිපතිවරයෙකු සහ ඇමතිවරුන් (එක් එක් දෙපාර්තමේන්තුවක් නියෝජනය කරන) පත් කරයි. ජාතික සභාවට විශ්වාසභංගයක් මගින් ජනාධිපතිවරයා සහ කැබිනට් මණ්ඩලය ඉවත් කළ හැකිය. 2024 මැයි 29 වන දින පැවති මෑත මැතිවරණයේදී, වර්ණභේදවාදය අවසන් වීමෙන් පසු පළමු වතාවට ANC හට බහුතරය අහිමි වූ අතර,[191] ඡන්ද 40% ක් සහ ආසන 159 ක් පමණක් දිනා ගත් අතර ප්‍රධාන විපක්ෂය වන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සන්ධානය ( DA), ඡන්ද 22% ක් සහ ආසන 87 ක් දිනා ගත්තේය. හිටපු ජනාධිපති සහ ANC නායක ජේකබ් සූමා විසින් ආරම්භ කරන ලද නව පක්ෂයක් වන uMkhonto weSizwe, ඡන්දවලින් 14.6% ක් සහ ආසන 58 ක් දිනාගත් අතර, ANC තරුණ ලීගයේ හිටපු සභාපති ජූලියස් මලේමා විසින් පිහිටුවන ලද ආර්ථික නිදහස් සටන්කාමීන් විසින් පසුව නෙරපා හරින ලදී. ANC, ඡන්දවලින් 9.5% ක් සහ ආසන 39 ක් දිනා ගත්තේය. මැතිවරනයෙන් පසුව, ANC, DA සහ කුඩා පක්ෂ කිහිපයක් සමග ජාතික සමගි රජයක් පිහිටුවීය.[192]
දකුණු අප්‍රිකාවට නීත්‍යානුකූලව අර්ථ දක්වා ඇති අගනුවරක් නොමැත. ආණ්ඩුක්රම ව්‍යවස්ථාවේ සිව්වන පරිච්ඡේදයේ සඳහන් වන්නේ "පාර්ලිමේන්තු ආසනය කේප් ටවුන්ය, නමුත් 76(1) සහ (5) වගන්තියට අනුව පනවන ලද පාර්ලිමේන්තු පනතක් මඟින් පාර්ලිමේන්තු ආසනය වෙනත් ස්ථානයක ඇති බව තීරණය කළ හැක."[193] රටේ රජයේ ශාඛා තුනක් විවිධ නගරවලට බෙදී ඇත. පාර්ලිමේන්තුවේ ආසනය ලෙස කේප් ටවුන් ව්‍යවස්ථාදායක අගනුවර වේ; ජනාධිපති සහ කැබිනට් මණ්ඩලයේ ආසනය ලෙස ප්‍රිටෝරියා පරිපාලන අගනුවර වේ; සහ බ්ලූම්ෆොන්ටයින් යනු අභියාචනාධිකරණ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ ආසනය වන අතර, සම්ප්‍රදායිකව අධිකරණ අගනුවර ලෙස සැලකේ;[194] ඉහළම අධිකරණය වුවද, දකුණු අප්‍රිකාවේ ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථා අධිකරණය 1994 සිට ජොහැන්නස්බර්ග් හි පිහිටා ඇත. බොහෝ විදේශ තානාපති කාර්යාල පිහිටා ඇත්තේ ප්‍රිටෝරියා හිය.
2004 සිට, දකුණු අප්‍රිකාවට දහස් ගණන් ජනප්‍රිය විරෝධතා ඇත,[195] සමහර ප්‍රචණ්ඩකාරී, එය එක් විද්‍යාඥයෙකුට අනුව, "ලෝකයේ වඩාත්ම විරෝධතා-පොහොසත් රට" බවට පත් කර ඇත.[196] ව්‍යවස්ථාව උල්ලංඝණය කරමින් දේශපාලන මර්දනයේ සිදුවීම් මෙන්ම අනාගත මර්දනයේ තර්ජන රාශියක් ඇති අතර, සමහර විශ්ලේෂකයින් සහ සිවිල් සමාජ සංවිධාන දේශපාලන මර්දනයේ නව වාතාවරණයක් ඇති බවට හෝ ඇති විය හැකි බවට නිගමනය කිරීමට හේතු විය.[197][198]
2022 දී, දකුණු අප්‍රිකාව අප්‍රිකානු පාලනයේ ඊබ්‍රාහිම් දර්ශකයේ උප සහරා අප්‍රිකානු රටවල් 48 න් හයවන ස්ථානයට පත්විය. දකුණු අප්‍රිකාව නීතියේ ආධිපත්‍යය, විනිවිදභාවය, දූෂණය, සහභාගීත්වය සහ මානව හිමිකම් යන කාණ්ඩ යටතේ හොඳින් ලකුණු ලබා ගත් නමුත් ආරක්ෂාව සහ ආරක්ෂාව අතින් අඩු ලකුණු ලබා ගත්හ.[199] 2006 දී, දකුණු අප්‍රිකාව සමලිංගික විවාහ නීතිගත කළ ලොව පළමු අධිකරණ බල ප්‍රදේශවලින් එකක් බවට පත් විය.[200][201]
දකුණු අප්‍රිකාවේ ආණ්ඩුක්රම ව්‍යවස්ථාව රටේ උත්තරීතර නීතියයි. දකුණු අප්‍රිකානු නීතියේ මූලික මූලාශ්‍ර වන්නේ රෝමානු-ලන්දේසි වෙළඳ නීතිය සහ පුද්ගලික නීතිය සහ ඉංග්‍රීසි පොදු නීතිය, ලන්දේසි ජනාවාස සහ බ්‍රිතාන්‍ය යටත්විජිතවාදය ආනයනය කිරීම ලෙසයි.[202] දකුණු අප්‍රිකාවේ ප්‍රථම යුරෝපීය පාදක නීතිය ලන්දේසි නැගෙනහිර ඉන්දියා සමාගම විසින් ගෙන එන ලද අතර එය රෝම-ලන්දේසි නීතිය ලෙස හැඳින්වේ. එය යුරෝපීය නීතිය නැපෝලියන් සංග්‍රහයට ඇතුළත් කිරීමට පෙර ආනයනය කරන ලද අතර ස්කොට්ලන්ත නීතියට බොහෝ ආකාරවලින් සැසඳිය හැකිය. මෙය 19 වන සියවසේදී ඉංග්‍රීසි නීතිය මගින් පොදු සහ ව්‍යවස්ථාපිත ලෙස අනුගමනය කරන ලදී. 1910 දී එක්සත් වීමෙන් පසුව, දකුණු අප්‍රිකාවට තමන්ගේම පාර්ලිමේන්තුවක් තිබූ අතර එය දකුණු අප්‍රිකාව සඳහා විශේෂිත වූ නීති සම්මත කරන ලද අතර එය තනි සාමාජික ජනපද සඳහා කලින් සම්මත කරන ලද ඒවා මත පදනම් විය. අධිකරණ පද්ධතිය සමන්විත වන්නේ අඩු අපරාධ නඩු සහ කුඩා සිවිල් නඩු විභාග කරන මහේස්ත්‍රාත් අධිකරණවලින් ය; විශේෂිත ප්‍රදේශ සඳහා සාමාන්‍ය අධිකරණ බලයේ අධිකරණ ලෙස සේවය කරන කොට්ඨාශ ඇති මහාධිකරණය; අභියාචනාධිකරණය; සහ ඉහළම අධිකරණය වන ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථා අධිකරණය.
විදේශ සබඳතා
සංස්කරණය.jpg)
දකුණු අප්‍රිකාවේ සංගමය ලෙස, රට එක්සත් ජාතීන්ගේ (UN) ආරම්භක සාමාජිකයෙකු වූ අතර, අගමැති ජෑන් ස්මට්ස් විසින් එක්සත් ජාතීන්ගේ ප්‍රඥප්තියට පෙරවදන ලියා ඇත.[203][204] දකුණු අප්‍රිකාව අප්‍රිකානු සංගමයේ (AU) ආරම්භක සාමාජිකයෙකු වන අතර සියලුම සාමාජිකයින්ගේ විශාලතම ආර්ථිකය ඇත. එය අප්‍රිකාවේ සංවර්ධනය සඳහා AU හි නව හවුල්කාරිත්වයේ ආරම්භක සාමාජිකයෙකි. වර්ණභේදවාදය අවසන් වූ පසු, දකුණු අප්‍රිකාව නැවත පොදු රාජ්‍ය මණ්ඩලයට ඇතුළත් විය. රට 77 කණ්ඩායමේ සාමාජිකයෙකු වන අතර 2006 හි සංවිධානයේ මුලසුන දැරීය. දකුණු අප්‍රිකාව දකුණු අප්‍රිකානු සංවර්ධන ප්‍රජාව, දකුණු අත්ලාන්තික් සාම සහ සහයෝගීතා කලාපය, දකුණු අප්‍රිකානු රේගු සංගමය, ඇන්ටාක්ටික් ගිවිසුම් පද්ධතිය, ලෝක වෙළඳ සංවිධානය, ද සාමාජිකයෙකි. ජාත්‍යන්තර මුල්‍ය අරමුදල, G20, G8+5, සහ නැගෙනහිර සහ දකුණු අප්‍රිකාවේ වරාය කළමනාකරණ සංගමය හි සාමාජිකයකි.
බුරුන්ඩි, කොංගෝ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජය, කොමරෝස්, මොසැම්බික් සහ සිම්බාබ්වේ වැනි පසුගිය දශකය තුළ අප්‍රිකානු ගැටුම්වල මැදිහත්කරුවෙකු ලෙස දකුණු අප්‍රිකාව ප්‍රධාන භූමිකාවක් ඉටු කර ඇත.
ජනාධිපති ජේකොබ් සූමා සහ චීන ජනාධිපති හූ ජින්ටාඕ 2010 දී දෙරට අතර ද්විපාර්ශ්වික සබඳතා වැඩිදියුණු කරන ලද අතර, ඔවුන් චීනය සමඟ දකුණු අප්‍රිකාවේ පෙර “උපායමාර්ගික හවුල්කාරිත්වය” ආර්ථික හා දේශපාලන කටයුතු දෙකෙහිම “පුළුල් උපායමාර්ගික හවුල්කාරිත්වයේ” ඉහළ මට්ටමට ඔසවා තබන බීජිං ගිවිසුමට අත්සන් කළහ. , ඔවුන්ගේ අදාළ පාලක පක්ෂ සහ ව්‍යවස්ථාදායකයන් අතර හුවමාරු ශක්තිමත් කිරීම ඇතුළුව.[205][206] 2011 දී, දකුණු අප්‍රිකාව බ්‍රසීලය-රුසියාව-ඉන්දියාව-චීනය (BRICS) රටවල් සමූහයට එක් වූ අතර, සූමා විසින් රටේ විශාලතම වෙළඳ හවුල්කරුවන් ලෙස හඳුනාගෙන ඇති අතර සමස්තයක් ලෙස අප්‍රිකාව සමඟ විශාලතම වෙළඳ හවුල්කරුවා ද විය. UN, G20, සහ ඉන්දියාව, බ්‍රසීලය, දකුණු අප්‍රිකාව (IBSA) සංසදය හරහා BRICS සාමාජික රටවල් ද එකිනෙකා සමඟ කටයුතු කරන බව සූමා ප්‍රකාශ කළේය.[207]
හමුදා
සංස්කරණය.jpg)
.jpg)
.JPG)
දකුණු අප්‍රිකානු ජාතික ආරක්ෂක බලකාය (SANDF) 1994 දී[208][209] නිර්මාණය කරන ලද්දේ හිටපු දකුණු අප්‍රිකානු ආරක්ෂක බලකාය, අප්‍රිකානු ජාතිකවාදී කණ්ඩායම්වල (uMkhonto we Sizwe සහ Azanian People's Liberation Army) බලවේග වලින් සමන්විත ස්වේච්ඡා හමුදාවක් ලෙසිනි. සහ හිටපු බන්ටස්තාන් ආරක්ෂක හමුදා.[208] SANDF ශාඛා හතරකට බෙදා ඇත, දකුණු අප්‍රිකානු හමුදාව, දකුණු අප්‍රිකානු ගුවන් හමුදාව, දකුණු අප්‍රිකානු නාවික හමුදාව සහ දකුණු අප්‍රිකානු හමුදා සෞඛ්‍ය සේවය.[210] SANDF 2019 වන විට වෘත්තීය සොල්දාදුවන් 75,000කින් පමණ සමන්විත වේ.[211] මෑත වසරවලදී, SANDF අප්‍රිකාවේ ප්‍රධාන සාම සාධක හමුදාවක් බවට පත්ව ඇත,[212] සහ ලෙසෝතෝ, ඩීආර්සී,[212] සහ බුරුන්ඩි,[212] අනෙකුත් ප්‍රදේශවල මෙහෙයුම්වලට සම්බන්ධ වී ඇත. එය UN Force Intervention Brigade වැනි බහුජාතික එක්සත් ජාතීන්ගේ සාම සාධක හමුදාවන්හි ද සේවය කර ඇත. 2022 දී ජාතිය සිය සන්නද්ධ හමුදාවන් සඳහා ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 3.069 ක් වියදම් කර ඇති අතර එය ජාතියේ සමස්ත දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 0.86% ක් පමණ වේ. වසර ගණනාවක් පුරා, ජාතිය දැනට කිසිදු බාහිර හමුදා තර්ජනවලට මුහුණ නොදෙන බැවින් ආරක්ෂක වියදම් කපා හැර ඇත.[213]
SANDF බොහෝ විට අපරාධ සටන් සඳහා යොදවනු ලබන අතර දකුණු අප්‍රිකානු පොලිස් සේවයට (SAPS) තවදුරටත් තත්ත්වය පාලනය කිරීමට නොහැකි වේ.[214] 2021 දකුණු අප්‍රිකානු නොසන්සුන්තාව අතරතුර, වර්ණභේදවාදයේ අවසානයෙන් පසු දකුණු අප්‍රිකාවේ දරුණුතම ප්‍රචණ්ඩත්වය, 25,000 භට පිරිස්, මිලිටරි හෙලිකොප්ටර් දුසිමකට වැඩි ප්‍රමාණයක් සහ දැඩි ලෙස සන්නද්ධ වාහන යොදවා ජාතියේ ක්වාසුලු-නටාල් සහ ගවුටෙන්ග් පළාත් ලෙස දකුණු අප්‍රිකානු පොලිස් ප්‍රාන්තවල ස්ථානගත කරන ලදී. කෝලාහල අවසන් කිරීමේදී සහ කොල්ලකෑම, මෙය 1994 සිට ජාතියේ විශාලතම හමුදා යෙදවීම් වලින් එකකි, වර්ණභේදවාදය අවසන් වීමෙන් පසු විශාලතම හමුදා යෙදවීම 2020 මාර්තු මාසයේදී, COVID-19 පැතිරීම මැඩපැවැත්වීම සඳහා ජාතියේ දැඩි අගුලු දැමීමේ නීති බලාත්මක කිරීම සඳහා භටයින් 70,000 ක් යොදවා ඇත.[215] දකුණු අප්‍රිකාවේ රට පුරා බෙදා හරින ලද හමුදා කඳවුරු රාශියක් ඇත, මෙයට නාවික කඳවුරු දෙකක්, ගුවන් හමුදා කඳවුරු නවයක් ඇතුළත් වන අතර හමුදාව රටේ පළාත් නවයේම විශාල කඳවුරු පවත්වාගෙන යයි.[216]
දකුණු අප්‍රිකානු ආරක්ෂක කර්මාන්තය අප්‍රිකානු මහාද්වීපයේ වඩාත්ම දියුණු වන අතර ලෝකයේ වඩාත්ම දියුණු එකකි.[217][218] 2020 වන විට දකුණු අප්‍රිකාව ලෝකයේ 24 වැනි විශාලතම ආයුධ අපනයනකරු වන අතර අප්‍රිකාවේ එකම ජාතිය වේ.[219] ජාතිය සන්නද්ධ සටන් වාහනවල සිට බැලස්ටික් මිසයිල දක්වා විහිදෙන විවිධ වර්ගයේ ආයුධ නිර්මාණය කරයි, කැපී පෙනෙන දකුණු අප්‍රිකාවේ නිෂ්පාදිත ආයුධ අතරට ලොව ප්‍රථම රෝද සහිත පාබල සටන් වාහනය වන Ratel IFV ඇතුළත් වේ, දකුණු අප්‍රිකාව "රූයිවල්ක්" ලෙස හැඳින්වෙන තමන්ගේම ප්‍රහාරක හෙලිකොප්ටරයක් ද සාදන ලදී. එය ලෝකයේ දියුණුම ප්‍රහාරක හෙලිකොප්ටර වලින් එකක් ලෙස හැඳින්වේ.[217] මෑත වසරවලදී SANDF සඳහා බැජර් IFV ඒකක 244ක් නිෂ්පාදනය කිරීම අරමුණු කරගත් දේශීය ආරක්ෂක කර්මාන්තය සමඟ R බිලියන 16 (ඇ. ඩොලර් බිලියන 1) ගිවිසුමක් අත්සන් කරන ලදී.[220]
න්‍යෂ්ටික අවි නිපදවා ඇති එකම අප්‍රිකානු රට දකුණු අප්‍රිකාවයි. එය ස්වේච්ඡාවෙන් තම වැඩපිළිවෙල අත්හැරීමට සහ විසුරුවා හැරීමට න්‍යෂ්ටික හැකියාව ඇති ප්‍රථම රට බවට පත් විය (යුක්රේනය විසින් අනුගමනය කරන ලද) සහ එම ක්‍රියාවලියේදී 1991 දී න්‍යෂ්ටික ව්‍යාප්ති නොවන ගිවිසුම අත්සන් කරන ලදී.[221] දකුණු අප්‍රිකාව 1970 ගණන් වලදී න්‍යෂ්ටික අවි වැඩසටහනක් දියත් කළේය.[221] දකුණු අප්‍රිකාව 1979 දී අත්ලාන්තික් සාගරය හරහා න්‍යෂ්ටික අත්හදා බැලීමක් සිදු කළ බවට චෝදනා එල්ල වේ,[222] මෙය නිල වශයෙන් ප්‍රතික්ෂේප කළද; ඩී ක්ලර්ක් කියා සිටියේ දකුණු අප්‍රිකාව "කිසි විටෙක රහසිගත න්‍යෂ්ටික අත්හදා බැලීමක් සිදු කර නොමැති බවයි."[223] 1980 සහ 1990 අතර න්‍යෂ්ටික උපාංග හයක් සම්පූර්ණ කරන ලද නමුත් 1991 වන විට සියල්ල විසුරුවා හරින ලදී.[223] 2017 දී, දකුණු අප්‍රිකාව න්‍යෂ්ටික අවි තහනම් කිරීම පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය.[224]
නීතිය බලාත්මක කිරීම සහ අපරාධ
සංස්කරණය
දකුණු අප්‍රිකාවේ නීතිය ක්‍රියාත්මක කිරීම මූලික වශයෙන් වගකීම වන්නේ දකුණු අප්‍රිකාවේ ජාතික පොලිස් බලකාය වන දකුණු අප්‍රිකානු පොලිස් සේවයේ (SAPS) ය. රට පුරා අපරාධ සහ ආරක්ෂාව විමර්ශනය කිරීම සඳහා SAPS වගකීම දරයි. දකුණු අප්‍රිකානු පොලිස් සේවයට රට පුරා පොලිස් ස්ථාන 1,154කට අධික සංඛ්‍යාවක් සහ නිලධාරීන් 150,950කට අධික සංඛ්‍යාවක් ඇත.[225] 2023 දී විශේෂ කාර්ය බළකාය (SAPS) ජාත්‍යන්තර SWAT තරගයේ දී ලොව පුරා සිටින නීති බලාත්මක කිරීමේ කණ්ඩායම් 55 කින් 9 වැනි ස්ථානයට පත් වූ අතර එය අප්‍රිකාවේ හොඳම ඒවා බවට පත් විය.[226]
දකුණු අප්‍රිකාවට ලොව විශාලතම පුද්ගලික ආරක්ෂක කර්මාන්තය ඇත,[227] පුද්ගලික ආරක්ෂක සමාගම් 10,380කට අධික සංඛ්‍යාවක් සහ මිලියන 2.5ක පුද්ගලික ආරක්ෂක නිලධාරීන්ගෙන් 556,000කට වැඩි පිරිසක් ක්‍රියාකාරීව සිටිති,[228] එය දකුණු අප්‍රිකානු පොලිස් බලකාය සහ හමුදාවට වඩා විශාල වේ.[229] පුද්ගලික ආරක්ෂාව ප්‍රධාන වශයෙන් දකුණු අප්‍රිකානු පොලිස් සේවයට (SAPS) රට පුරා අපරාධවලට එරෙහිව සටන් කිරීමට සහාය වේ. වසර ගණනාවක් පුරා පුද්ගලික ආරක්ෂක කර්මාන්තයේ දැවැන්ත වර්ධනයක් දක්නට ලැබේ.[230]
2023 පෙබරවාරි වන විට, දකුණු අප්‍රිකාව ලෝකයේ හයවන ඉහළම අපරාධ අනුපාතය ඇත.[231] 2017 අප්‍රේල් සිට 2018 මාර්තු දක්වා සාමාන්‍යයෙන් දකුණු අප්‍රිකාවේ දිනකට මිනීමැරුම් 57ක් සිදුවී ඇත.[232] 2017 මාර්තු අවසන් වූ වර්ෂය තුළ මිනීමැරුම් 20,336 ක් සිදු වූ අතර මිනීමැරුම් අනුපාතය 100,000 කට 35.9 ක් විය - ගෝලීය සාමාන්‍ය 100,000 ට 6.2 ට වඩා පස් ගුණයකින් වැඩිය.[233] 1994 සිට 2019 දක්වා දකුණු අප්‍රිකානුවන් 526,000කට වඩා ඝාතනය කර ඇත.[234]
.jpg)
දකුණු අප්‍රිකාවේ ස්ත්‍රී දූෂණ අනුපාතය ඉහළ මට්ටමක පවතින අතර, 2014/15 තුළ ස්ත්‍රී දූෂණ 43,195ක් වාර්තා වී ඇති අතර, නොදන්නා ලිංගික අතවර සංඛ්‍යාවක් වාර්තා වී නොමැත.[235] වෛද්‍ය පර්යේෂණ කවුන්සිලය විසින් ක්වාසුලු-නටාල් සහ ඊස්ටර්න් කේප් හි පිරිමින් 1,738 දෙනෙකුගේ 2009 සමීක්ෂණයකදී පිරිමින් හතර දෙනෙකුගෙන් එක් අයෙක් යමෙකු දූෂණය කළ බවට පිළිගෙන ඇත,[236] සහ ජොහැන්නස්බර්ග්හි කාන්තාවන් 4,000ක් යොදාගෙන CIET අප්‍රිකාව විසින් කරන ලද තවත් සමීක්ෂණයකින් ඔවුන් තිදෙනෙකුගෙන් එක් අයෙකු පවසා ඇති බව සොයාගෙන ඇත. පසුගිය වසරේ දූෂණයට ලක් විය.[237] ස්ත්‍රී දූෂණය බහුලව සිදු වන්නේ සබඳතා තුළය, නමුත් බොහෝ පිරිමින් සහ කාන්තාවන් පවසන්නේ සබඳතා තුළ දූෂණය සිදුවිය නොහැකි බවයි; කෙසේ වෙතත්, කාන්තාවන් හතර දෙනෙකුගෙන් එක් අයෙකු සමීප සහකරුවෙකු විසින් අපයෝජනයට ලක් වූ බව වාර්තා විය.[238] ස්ත්‍රී දූෂණ සිදු කරනු ලබන්නේ ළමුන් විසිනි (සමහර අය වයස අවුරුදු දහය දක්වා).[239] ළමා හා ළදරු දූෂණ සිදුවීම් ලෝකයේ ඉහළම සිදුවීම් අතර වේ, බොහෝ දුරට කන්‍යා පිරිසිදු කිරීමේ මිථ්‍යාවේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, සහ ඉහළ පෙළේ සිද්ධීන් ගණනාවක් (සමහර විට මාස අටක් තරම් කුඩා)[239] ජාතිය කෝපයට පත් කර ඇත.[240]
1994 සහ 2018 අතර, දකුණු අප්‍රිකාවේ විදේශිකයන්ට එරෙහිව විජාතික ප්‍රහාර 500කට වඩා සිදු විය.[241] 2019 ජොහැන්නස්බර්ග් කැරලි ස්වභාවයෙන් සමාන වූ අතර ජොහැන්නස්බර්ග්හි ද ඇති වූ 2008 විජාතික කෝලාහලවලට සම්භවය විය.[242]
පරිපාලන අංශ
සංස්කරණය
සෑම පළාත් නවයක්ම පාලනය කරනු ලබන්නේ පක්ෂ-ලැයිස්තු සමානුපාතික නියෝජනයෙන් සෑම වසර පහකට වරක්ම තේරී පත්වන ඒකමණ්ඩල ව්‍යවස්ථාදායකයක් මගිනි. ව්‍යවස්ථාදායකය විසින් රජයේ ප්‍රධානියා ලෙස අග්‍රාමාත්‍යවරයෙකු තෝරා පත් කර ගන්නා අතර අග්‍රාමාත්‍යවරයා විසින් පළාත් කැබිනට් මණ්ඩලයක් ලෙස විධායක සභාවක් පත් කරයි. පළාත් ආණ්ඩු වල බලතල ව්‍යවස්ථාවේ ලැයිස්තුගත කර ඇති මාතෘකා වලට සීමා වේ; මෙම මාතෘකා වලට සෞඛ්‍යය, අධ්‍යාපනය, පොදු නිවාස සහ ප්‍රවාහනය වැනි ක්ෂේත්‍ර ඇතුළත් වේ.
පළාත් අනෙක් අතට දිස්ත්‍රික්ක 52 කට බෙදා ඇත: 8 මහානගර සහ දිස්ත්‍රික් මහ නගර සභා 44. දිස්ත්‍රික් මහ නගර සභා තවදුරටත් ප්‍රාදේශීය මහ නගර සභා 205 කට බෙදා ඇත. විශාලතම නාගරික එකතු කිරීම් පාලනය කරන මෙට්‍රොපොලිටන් මහ නගර සභා, දිස්ත්‍රික් සහ ප්‍රාදේශීය මහ නගර සභා දෙකෙහිම කාර්යයන් ඉටු කරයි.
| පළාත | පළාත් අගනුවර | විශාලතම නගරය | ප්‍රදේශය (කි.මී.2)[243] | ජනගහනය (2022)[244] |
|---|---|---|---|---|
| නැගෙනහිර කේප් | භිෂෝ | ගකෙබෙර්හා | 168,966 | 7,230,204 |
| ෆ්‍රී ස්ටේට් | බ්ලූම්ෆොන්ටයින් | බ්ලූම්ෆොන්ටයින් | 129,825 | 2,964,412 |
| ගවුටෙන්ග් | ජොහැන්නස්බර්ග් | ජොහැන්නස්බර්ග් | 18,178 | 15,099,422 |
| ක්වාසුලු-නටාල් | පීටර්මරිට්ස්බර්ග් | ඩර්බන් | 94,361 | 12,423,907 |
| ලිම්පෝපෝ | පොලොක්වානේ | පොලොක්වානේ | 125,754 | 6,572,720 |
| එම්පුමලන්ගා | ම්බම්බෙලා | ම්බම්බෙලා | 76,495 | 5,143,324 |
| වයඹ | මහිකෙන්ග් | ක්ලර්ක්ස්ඩෝප් | 104,882 | 3,804,548 |
| උතුරු කේප් | කිම්බර්ලි | කිම්බර්ලි | 372,889 | 1,355,946 |
| බටහිර කේප් | කේප් ටවුන් | කේප් ටවුන් | 129,462 | 7,433,019 |
ආර්ථිකය
සංස්කරණය
දකුණු අප්‍රිකාව මිශ්‍ර ආර්ථිකයක් ඇත. එහි ආර්ථිකය අප්‍රිකාවේ විශාලතම, වඩාත්ම තාක්‍ෂණිකව දියුණු සහ කාර්මිකකරණය වී ඇත. එය 2023 වන විට 95 වැනි ශ්‍රේණිගත කර ඇති පරිදි මිලදී ගැනීමේ බලය සමානාත්මතාවයෙන් උප සහරා අප්‍රිකාවේ අනෙකුත් රටවල් හා සසඳන විට ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය (GDP) ඇ.ඩො.16,080 කි. කෙසේ වෙතත්, දකුණු අප්‍රිකාව තවමත් දරිද්‍රතාවයේ සහ විරැකියාවේ සාපේක්ෂ ඉහළ අනුපාතයකින් බර වී ඇති අතර, Gini සංගුණකය මගින් මනිනු ලබන ආදායම් අසමානතාවයෙන්[246][247][248] ලෝකයේ හොඳම රටවල් දහය අතරට ශ්‍රේණිගත කර ඇත.
දකුණු අප්‍රිකාව මුළු ධනයෙන් 40 වන ස්ථානයට පත්ව ඇති අතර එය අප්‍රිකාවේ දෙවන ධනවත්ම රට බවට පත් කරයි, පුද්ගලික ධනය අනුව දකුණු අප්‍රිකාවට ඩොලර් බිලියන 651 ක පුද්ගලික ධනයක් ඇත.[249]
ජනගහනයෙන් ආසන්න වශයෙන් 55.5% (මිලියන 30.3 ක ජනතාවක්) ජාතික ඉහළ දරිද්‍රතා රේඛාවේ දරිද්‍රතාවයේ ජීවත් වන අතර මුළු ජනගහනයෙන් මිලියන 13.8 ක් (ජනගහනයෙන් 25%) ආහාර දරිද්‍රතාවය අත්විඳිති.[250]
2015 දී ශුද්ධ ධනයෙන් 71% ක් ජනගහනයෙන් 10% ක් සතු වන අතර ජනගහනයෙන් 60% ක් ශුද්ධ ධනයෙන් 7% ක් පමණක් තබා ගත් අතර ගිනි සංගුණකය 0.63 ක් වූ අතර 1996 දී එය 0.61 ක් විය.[251]
ලෝකයේ බොහෝ දුප්පත් රටවල් මෙන් නොව, දකුණු අප්‍රිකාවේ දියුණු අවිධිමත් ආර්ථිකයක් නොමැත. බ්‍රසීලයේ සහ ඉන්දියාවේ අඩක් පමණ සහ ඉන්දුනීසියාවේ හතරෙන් තුනකට ආසන්න ප්‍රමාණයක් සමඟ සසඳන විට, දකුණු අප්‍රිකානු රැකියාවලින් 15%ක් පමණක් අවිධිමත් අංශයේ ඇත. ආර්ථික සහයෝගීතාවය සහ සංවර්ධනය සඳහා වූ සංවිධානය (OECD) මෙම වෙනස දකුණු අප්‍රිකාවේ පුලුල්ව පැතිරුනු සුභසාධන පද්ධතියට ආරෝපණය කරයි.[252] ලෝක බැංකු පර්යේෂණ පෙන්නුම් කරන්නේ දකුණු අප්‍රිකාවේ ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය අතර මානව සංවර්ධන දර්ශක ශ්‍රේණිගත කිරීම අතර පුළුල්ම පරතරයක් ඇති අතර, බොට්ස්වානා පමණක් විශාල පරතරයක් පෙන්නුම් කරන බවයි.[253]
1994 න් පසු, රජයේ ප්‍රතිපත්ති උද්ධමනය පහත හෙලීම, රාජ්‍ය මූල්‍ය ස්ථාවර කිරීම සහ යම් විදේශ ප්‍රාග්ධනය ආකර්ෂණය විය; කෙසේ වෙතත්, වර්ධනය තවමත් අඩු මට්ටමක පැවතුනි.[255] 2004 සිට ආර්ථික වර්ධනය සැලකිය යුතු ලෙස ඉහළ ගියේය; රැකියා සහ ප්‍රාග්ධනය යන දෙකම වැඩි විය.[255] ජේකබ් සූමාගේ ජනාධිපති සමයේ රජය රජය සතු ව්‍යවසායක (SOEs) කාර්යභාරය වැඩි කළේය. විශාලතම SOEs සමහරක් වන්නේ එස්කොම්, විදුලි බල ඒකාධිකාරය, දකුණු අප්‍රිකානු එයාර්වේස් (SAA) සහ ට්‍රාන්ස්නෙට්, දුම්රිය සහ වරාය ඒකාධිකාරයයි. 2015 ට පෙර වසර 20 පුරාවට රුපියල් බිලියන 30ක ($සැකිල්ල:ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියනයකට) ඇප මුදල් අවශ්‍ය වූ SAA වැනි මෙම SOEs වලින් සමහරක් ලාභදායී නොවීය.[256] අනෙකුත් අප්‍රිකානු රටවලට අමතරව, දකුණු අප්‍රිකාවේ ප්‍රධාන ජාත්‍යන්තර වෙළඳ හවුල්කරුවන් වන්නේ ජර්මනිය, එක්සත් ජනපදය, චීනය, ජපානය, එක්සත් රාජධානිය සහ ස්පාඤ්ඤය ය.[257] 2020 මූල්‍ය රහස්‍යතා දර්ශක දකුණු අප්‍රිකාව ලොව 58 වැනි ආරක්ෂිත බදු තෝතැන්න ලෙස ශ්‍රේණිගත කර ඇත.[258]
දකුණු අප්‍රිකානු කෘෂිකාර්මික කර්මාන්තය විධිමත් රැකියා වලින් 10% ක් පමණ දායක වන අතර අප්‍රිකාවේ අනෙකුත් ප්‍රදේශ හා සසඳන විට සාපේක්ෂව අඩු ප්‍රමාණයක් මෙන්ම අනියම් කම්කරුවන් සඳහා රැකියා සැපයීම සහ ජාතිය සඳහා දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 2.6% ක් පමණ දායක වේ.[259] ඉඩමේ ශුෂ්ක බව නිසා භෝග නිෂ්පාදනය සඳහා යොදාගත හැක්කේ 13.5%ක් පමණක් වන අතර ඉහළ විභව ඉඩමක් ලෙස සැලකෙන්නේ 3%ක් පමණි.[260]
2013 අගෝස්තු මාසයේදී, රටේ ආර්ථික විභවය, ශ්‍රම පරිසරය, පිරිවැය-ඵලදායීතාවය, යටිතල පහසුකම්, ව්‍යාපාරික හිතකාමීත්වය සහ විදේශ සෘජු ආයෝජන උපාය මාර්ග මත පදනම්ව fDi බුද්ධි අංශය විසින් දකුණු අප්‍රිකාව අනාගතයේ ඉහළම අප්‍රිකානු රට ලෙස ශ්‍රේණිගත කරන ලදී.[261]
පතල් කැණීම
සංස්කරණය
පතල් කැණීම දකුණු අප්‍රිකාවේ ඉතිහාසය පුරාම ආර්ථිකයේ ප්‍රධාන අංගයක් වී ඇත. 2006 වන තෙක් දකුණු අප්‍රිකාව සියවසකට ආසන්න කාලයක් ලෝකයේ විශාලතම රන් නිෂ්පාදකයා වූ අතර, 2009 අවසානය වන විට දකුණු අප්‍රිකාවේ රන් කැණීම 1970 දී නිෂ්පාදනය කරන ලද මෙට්‍රික් ටොන් 1,000 ට සාපේක්ෂව 2008 දී රත්‍රන් මෙට්‍රික් ටොන් 205 (mt) නිෂ්පාදනය කරමින් වේගයෙන් පහත වැටුණි. එකල ලෝකයේ පතල් සැපයුමෙන් 80%).[262] එසේ වුවද, රටෙහි තවමත් රන් සංචිත ටොන් 6,000[263] පවතින අතර තවමත් රන් නිෂ්පාදනයේ අංක 5 වන අතර ඛනිජ සම්පත්වලින් යුත් කෝනිකෝපියාව ලෙස පවතී.[264] දකුණු අප්‍රිකාව ලෝකයේ ගැඹුරුම රන් ආකරය වන ම්පොනෙන්ග් රන් ආකරයේ නිවහන වන අතර එය මීටර් 4000කට ආසන්න ගැඹුරකට ළඟා වේ.[265] එය ක්‍රෝම්, මැංගනීස්, ප්ලැටිනම්, වැනේඩියම් සහ වර්මිකුලයිට් ලොව විශාලතම නිෂ්පාදකයා වේ.[266] එය ඉල්මනයිට්, පැලේඩියම්, රූටයිල් සහ සර්කෝනියම් වල දෙවන විශාලතම නිෂ්පාදකයා වේ.[266] එය ලොව තුන්වන විශාලතම ගල් අඟුරු අපනයනකරු වේ.[267] එය යකඩ යපස් විශාල නිෂ්පාදකයෙකි; 2012 දී, එය ඉන්දියාව අභිබවා යමින් ලොව විශාලතම යකඩ පාරිභෝගිකයා වන චීනයට ලොව තුන්වන විශාලතම යකඩ සැපයුම්කරු බවට පත් විය.[268]
සංචාරක ව්‍යාපාරය
සංස්කරණය
දකුණු අප්‍රිකාව සංචාරක ගමනාන්තයක් වන සංචාරක ගමනාන්තයක් වන අතර එය 2019 දී දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 2.34%[269] වන අතර පසුව 2020 දී දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 0.81% දක්වා තියුනු පහත වැටීමක්[270] COVID-19 වසංගතය නිසා ඇති වූ සංචාර නොමැතිකම හේතුවෙන්. දකුණු අප්‍රිකානු සංචාරක ව්‍යාපාරයේ නිල අලෙවි නියෝජිතායතනය දකුණු අප්‍රිකාව ලෝකයට අලෙවි කිරීමේ වගකීම දරයි. ලෝක සංචාරක සහ සංචාරක කවුන්සිලයට අනුව, සංචාරක කර්මාන්තය 2012 දී දකුණු අප්‍රිකානු දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයට ZAR බිලියන 102 ක සෘජු දායකත්වයක් ලබා දී ඇති අතර රටේ රැකියාවලින් 10.3% කට සහාය දක්වයි.[271] දකුණු අප්‍රිකානු රජයේ නිල ජාතික අලෙවි නියෝජිතායතනය, දේශීය වශයෙන් සහ ගෝලීය වශයෙන් දකුණු අප්‍රිකාවේ සංචාරක ව්‍යාපාරය ප්‍රවර්ධනය කිරීමේ අරමුණින් දකුණු අප්‍රිකානු සංචාරක ව්‍යාපාරය ලෙස හැඳින්වේ.[272]
දකුණු අප්‍රිකාව දේශීය සහ ජාත්‍යන්තර සංචාරකයින්ට විවිධ විකල්ප ලබා දෙයි, අනෙක් ඒවා අතර මනරම් ස්වාභාවික භූ දර්ශනය සහ ක්‍රීඩා සංචිත, විවිධ සංස්කෘතික උරුමයන් සහ ඉහළ පිළිගැනීමක් ඇත. වඩාත් ජනප්‍රිය ගමනාන්ත අතරට රටේ උතුරේ ඇති පුළුල් කෘගර් ජාතික උද්‍යානය, ක්වාසුලු-නටාල් සහ බටහිර කේප් පළාත්වල වෙරළ තීරයන් සහ වෙරළ තීරයන් සහ කේප් ටවුන්, ජොහැන්නස්බර්ග් සහ ඩර්බන් වැනි ප්‍රධාන නගර වැනි ජාතික වනෝද්‍යාන කිහිපයක් ඇතුළත් වේ. .
සංඛ්‍යාලේඛන දකුණු අප්‍රිකාවේ නවතම සංචාරක හා සංක්‍රමණ සමීක්ෂණයට අනුව, 2017 අගෝස්තු මාසයේදී සංචාරකයින් මිලියන 3,5 කට ආසන්න ප්‍රමාණයක් රට තුළට ඇතුළුවීමේ වරායන් හරහා ගමන් කළහ.[273] දකුණු අප්‍රිකාවට වැඩිම සංචාරකයින් සංඛ්‍යාවක් පැමිණ ඇති මුල්ම විදේශ රටවල් පහ වූයේ එක්සත් ජනපදය, එක්සත් රාජධානිය, ජර්මනිය, නෙදර්ලන්තය සහ ප්‍රංශයයි. අප්‍රිකාවේ වෙනත් ප්‍රදේශවලින් දකුණු අප්‍රිකාවට පැමිණෙන බොහෝ සංචාරකයින් පැමිණියේ SADC රටවලින්. සිම්බාබ්වේ 31% ක් ලෙසින් ලැයිස්තුවේ ඉහළින්ම සිටින අතර, ලෙසතෝ, මොසැම්බික්, එස්වාටිනි සහ බොට්ස්වානා යන ස්ථාන තුනට පැමිණ ඇත. මීට අමතරව, දකුණු අප්‍රිකාවට පැමිණෙන සංචාරකයින්ගෙන් 30%කට ආසන්න ප්‍රමාණයක් නයිජීරියාවේ උපන් රට විය.[274]
පරිසර සංචාරක ව්‍යාපාරය
සංස්කරණය
පාරිසරික සංචාරක ව්‍යාපාරය යනු වගකීම් සහිත චාරිකා සහ ආරක්ෂිත සහ විශේෂයෙන් බිඳෙනසුලු ප්‍රදේශ වෙත ගමන් කිරීමේ සංකල්පයයි. හැකිතාක් පරිසරයට අහිතකර බලපෑම් ඇති කිරීම අරමුණයි. දකුණු අප්‍රිකාව එහි දැවැන්ත ජෛව විවිධත්වය පවත්වා ගැනීමට සහ වැඩිදියුණු කිරීමට මෙන්ම එහි ආර්ථිකය ප්‍රබෝධමත් කිරීමට පරිසර සංචාරක ව්‍යාපාරය භාවිතා කර ඇත. සංචාරක ව්‍යාපාරය දකුණු අප්‍රිකාවේ විදේශ විනිමය උත්පාදනය කරන සිව්වන විශාලතම ආයතනය වන අතර,[275] පරිසර සංචාරක ව්‍යාපාරය යනු රටක ජෛව විවිධත්වය ප්‍රවර්ධනය කරන අතරම අමුත්තන් දිරිමත් කිරීමේ අදහසයි. දකුණු අප්‍රිකාවේ ජෛව විවිධත්වය විශාල ප්‍රමාණයක් අඩංගු වන අතර, එබැවින් පරිසර සංචාරක ව්‍යාපාරය යනු ජාත්‍යන්තර වනජීවී වෙළඳාම සඳහා දඩයම් කිරීම සහ ජාවාරම් කිරීම වැනි නීති විරෝධී ක්‍රියාකාරකම්වලට එරෙහිව පරිභෝජන නොවන සහ නීත්‍යානුකූල ආකාරයකින් වන සතුන්ගෙන් ප්‍රතිලාභ ලබා ගැනීමට මාර්ගයකි.
ජෛව විවිධත්වය
සංස්කරණය
දකුණු අප්‍රිකාව ලෝකයේ මහා විවිධත්වයෙන් යුත් රටවල් විස්සක් අතුරින් දහනවවැනි ස්ථානයට පත්ව ඇත.[276] දකුණු අප්‍රිකාව විවිධ සත්ව ජීවීන්ගේ නිවහන වේ. උතුරු බුෂ්වෙල්ඩ් වල දක්නට ලැබෙන විශාල ක්ෂීරපායින් අතර සිංහයන්, දිවියන්, චීටාවන්, සුදු රයිනෝසිරස්, නිල් වල් බීස්ට්, කුඩු, ඉම්පලාස්, හයිනා, හිපපොටේමස් සහ ජිරාෆ් ඇතුළත් වේ. අප්‍රිකාවේ විශාලතම ක්‍රීඩා සංචිතවලින් එකක් වන කෘගර් ජාතික වනෝද්‍යානය සහ සබි වැලි ගේම් රක්ෂිතය ඇතුළුව බුෂ්වෙල්ඩ්හි සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයක් ඊසාන දෙසින් පවතී. 1926 දී පිහිටුවන ලද කෘගර් ජාතික වනෝද්‍යානය, 2014/15 කාලපරිච්ඡේදය තුළ 1,659,793 නරඹන්නන් සමඟ, රටේ වැඩිපුරම නරඹන ලද ජාතික වනෝද්‍යානවලින් එකකි.[277] ලෝකයේ රයිනෝ ගහනයෙන් සියයට 80කට ආසන්න ප්‍රමාණයක් ජීවත් වන්නේ ද කලාපයයි. COVID-19 සීමා කිරීම් හේතුවෙන් සංචාරක ව්‍යාපාරයට සහ කලාපයේ සංචලනයට බාධා එල්ල වීම හේතුවෙන්, දකුණු අප්‍රිකාවේ රයිනෝ විශේෂ 2020 දී මරා දැමීම සියයට 53 කින් පහත වැටී ඇත.[278]
රට පුරා විවිධ ජෛව විවිධත්වයන් සහිත ශාක විවිධත්වයෙන් ද රට විශේෂයෙන් පොහොසත් ය. මේවාට හයිවෙල්ඩ් හි තණබිම්, මධ්‍යම දකුණු අප්‍රිකාවේ සාරවත් කරෝ සහ බටහිර කේප් හි කේප් ෆ්ලෝරිස්ටික් ප්‍රදේශයේ ප්‍රදේශයේ සහ ශාක ජීවීන්ගෙන් බහුතරයක් සමන්විත වන ආවේණික ෆයින්බෝස් බයෝමි ඇතුළත් වේ. මෙම දුර්ලභ වෘක්ෂලතාදිය 2014/15 දී දකුණු අප්‍රිකාවේ වැඩිපුරම නරඹන ලද ජාතික වනෝද්‍යානය වූ, මුළු නරඹන්නන් 2,677,767 ක් සමඟින්, ටේබල් මවුන්ටේන් ජාතික වනෝද්‍යානයේ කොටසක් ලෙස ආරක්ෂා කර ඇත (ඉහළ පැතලි මුදුන් සහිතටේබල් මවුන්ටේන් ද ඇතුළත් වේ).[277]
සංස්කෘතික ආකර්ෂණ ස්ථාන
සංස්කරණයඑහි නොයෙකුත් ස්වභාවික ආකර්ෂණ ස්ථාන වලට අමතරව, දකුණු අප්‍රිකාව සංස්කෘතික වැදගත්කමකින් යුත් ආකර්ෂණීය ස්ථාන රාශියක් ද ඇත. මේවාට ගවුටෙන්ග් හි මානව වර්ගයාගේ තොටිල්ලේ කොටසක් වන පොසිල සහිත ගුහා, උතුරු ලිම්පෝපෝ හි මාපුන්ගුබ්වේ රාජධානියේ නටබුන්, බටහිර කේප් හි වයින් මාර්ග සහ කේප් ටවුන් සහ ජොහැන්නස්බර්ග් නගරවල විවිධ ඓතිහාසික ස්ථාන ඇතුළත් වේ. (රොබන් දූපත, ද කාසල් ඔෆ් ගුඩ් හෝප් සහ සොවෙටෝ නගරය ලෙස)
යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවි
සංස්කරණයදකුණු අප්‍රිකානු ස්ථාන දහයක් යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම ලැයිස්තුවට ඇතුළත් කර ඇති අතර, අයිසිමංගලිසෝ තෙත්බිම් උද්‍යානය සහ ක්වාසුලු-නටාල් හි යුකලම්බා ඩ්‍රැකන්ස්බර්ග් උද්‍යානය ද ඇතුළුව. සංස්කෘතික ලෝක උරුම අඩවි පහක්, ස්වාභාවික ලෝක උරුම අඩවි හතරක් සහ මිශ්‍ර ලෝක උරුම අඩවි 1ක් ඇත.
වීසා ප්‍රතිපත්තිය
සංස්කරණය
දකුණු අප්‍රිකාවට පැමිණෙන අමුත්තන් වීසා බලපත්‍ර රහිත රටකින් පැමිණෙන්නේ නම් මිස දකුණු අප්‍රිකානු රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික දූත මණ්ඩලවලින් වීසා බලපත්‍රයක් ලබා ගත යුතුය. වීසා අවශ්‍ය නරඹන්නන් පෞද්ගලිකව අයදුම් කළ යුතු අතර ජෛවමිතික දත්ත සැපයිය යුතුය.[279] දකුණු අප්‍රිකාවේ වීසා ප්‍රතිපත්තියද බලන්න.
යටිතල පහසුකම්
සංස්කරණයමාර්ග
සංස්කරණය
දකුණු අප්‍රිකාවට කිලෝමීටර් 750,000 ක සම්පූර්ණ මාර්ග ජාලයක් ඇත, එය ඕනෑම අප්‍රිකානු රටක විශාලතම සහ ලෝකයේ 12 වැනි විශාලතම වේ. SANRAL ට අනුව, මාර්ග ජාලය රුපියල් ට්‍රිලියන 2.1 කට වඩා වැඩි අගයක් ගනී. SANRAL ජාතික මාර්ග කළමනාකරණය කරන අතර තාර දැමූ මාර්ග කිලෝමීටර් 22 197 ක ජාලයක් ඇත. පළාත් විසින් කිලෝමීටර් 222 951 ක් සඳහා වගකිව යුතු අතර, DoT ට අනුව, නාගරික ජාලය ප්‍රකාශිත ජාලයේ කිලෝමීටර් 275 661 ක් ලෙස ගණන් බලා ඇත. ඉතිරිය ප්‍රකාශ නොකළ බොරළු මාර්ග (ප්‍රධාන වශයෙන් ග්‍රාමීය ප්‍රජාවන්ට සේවය කරන) වන අතර එබැවින් ඒවා කිසිදු මාර්ග අධිකාරියකට අයිති හෝ නඩත්තු නොවේ. කිලෝමීටරයකට මෝටර් රථ 16 ක සාමාන්‍ය ඝනත්වයකින් යුත් මෝටර් රථ මිලියන 12 කට වඩා රට සතුව ඇත. පළාත් මාර්ග ජාලය කිලෝමීටර් 222 951 ක් පමණ දිග වන අතර, එය කිලෝමීටර් 170 837 කින් සමන්විත වේ.[280]
දුම්රිය මාර්ග
සංස්කරණය
දකුණු අප්‍රිකාවේ දුම්රිය ප්‍රවාහනය රටේ ප්‍රවාහන යටිතල ව්‍යුහයේ වැදගත් අංගයකි. සියලුම ප්‍රධාන නගර දුම්රිය මාර්ගයෙන් සම්බන්ධ වේ. ට්‍රාන්ස්නෙට් භාණ්ඩ ප්‍රවාහන දුම්රිය ප්‍රධාන වශයෙන් භාණ්ඩ ප්‍රවාහන සේවා ක්‍රියාත්මක කරන අතර PRASA මගී සේවා ක්‍රියාත්මක කරයි. රජය සතු උපයෝගිතා ට්‍රාන්ස්නෙට් ෆ්‍රයිට් රේල් යනු අප්‍රිකානු මහාද්වීපයේ විශාලතම භාණ්ඩ ප්‍රවාහන දුම්රිය ප්‍රවාහන ක්‍රියාකරු වන අතර, සමාගම ආසන්න වශයෙන් කිලෝමීටර් 31,000 ක දුම්රිය ජාලයක් පවත්වාගෙන යන නමුත් මෙයින් භාවිත වන්නේ කිලෝමීටර් 20,900 ක් පමණි.[281]
දකුණු අප්‍රිකාවේ දුම්රිය පද්ධතිය අප්‍රිකාවේ වඩාත්ම සංවර්ධිත හා විශාලතම මෙන්ම ලෝකයේ 13 වැනි විශාලතම වේ; කෙසේ වෙතත්, විනාශ කිරීම්, සොරකම් සහ අඩු ආයෝජන හේතුවෙන් ජාල බහුතරයක සමස්ත තත්ත්වය දුර්වල තත්ත්වයකට පත් කර ඇත.[282] භාණ්ඩ ප්‍රවාහනය, මගී සහ වරාය ධාරිතා හිඟය දේශීය හා කලාපීය වෙළඳාමේ දැඩි බාධාවක් ලෙස පවතී.[283] ගල් අඟුරු සහ යපස් ප්‍රධාන වශයෙන් ප්‍රවාහනය කරනු ලබන්නේ මෙම මාර්ග ඔස්සේ ය. රටේ දුම්රිය ජාලය 2017 දී ටොන් මිලියන 230කට ආසන්න භාණ්ඩ ප්‍රවාහනය කර ඇත. කෙසේ වෙතත්, මෙය 2021 දී ටොන් මිලියන 179 දක්වා පහත වැටී ඇති අතර,[284] පුද්ගලික අංශයේ හවුල්කාරිත්වයන් හරහා මෙම ප්‍රවාහන අංශ පුනර්ජීවනය කිරීමට උත්සාහ කරනු ඇතැයි සිතිය හැකිය.[285]
ගුවන් තොටුපලවල්
සංස්කරණය
දකුණු අප්‍රිකාවට නගර හයක ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළ ඇත: ජොහැන්නස්බර්ග්, කේප් ටවුන්, ඩර්බන්, පෝට් එලිසබෙත්, කිම්බර්ලි සහ නෙල්ස්ප්‍රූට්.[286]
2021 වන විට, දකුණු අප්‍රිකාවට ගුවන් තොටුපළ 407ක් තිබූ අතර, එය ගුවන් තොටුපල හිමිකාරිත්වය අතින් අප්‍රිකාවේ ප්‍රමුඛතම රට බවට පත් කරමින් සහ රට ගෝලීය වශයෙන් 20 වැනි ස්ථානයට පත් විය.[287]
දකුණු අප්‍රිකාවේ ප්‍රධාන ගුවන් තොටුපළ හතර වන්නේ: ඕ.ආර්. ජොහැන්නස්බර්ග්හි තම්බෝ ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළ, කේප් ටවුන් ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළ, ඩර්බන්හි කිං ෂකා ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළ සහ පෝට් එලිසබෙත්හි ප්‍රධාන ඩේවිඩ් ස්ටුවර්මන් ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළ.
ඕ.ආර්. ජොහැන්නස්බර්ග්හි තම්බෝ ජාත්‍යන්තර ගුවන් තොටුපළ අප්‍රිකාවේ විශාලතම සහ කාර්යබහුලම ගුවන් තොටුපළ වන අතර එය වසරකට මගීන් මිලියන 21කට අධික ප්‍රමාණයක් පැමිණෙනවා.[288] 2022 ස්කයිට්‍රැක්ස් ලෝක ගුවන්තොටුපල සම්මාන උළෙලේදී, කේප් ටවුන් ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළ අප්‍රිකානු මහාද්වීපයේ හොඳම ගුවන්තොටුපළ ලෙස අඛණ්ඩව හත්වන වසරටත් තේරී පත් වූ අතර, ඩර්බන්හි කිං ෂකා ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළ අප්‍රිකාවේ දෙවැනි හොඳම ගුවන්තොටුපළ ලෙසත්, ජොහැන්නස්බර්ග්හි ඕ.ආර්. තම්බෝ ජාත්‍යන්තර ගුවන් තොටුපළ තෙවන ස්ථානයට පත් විය.[289]
බලශක්තිය
සංස්කරණය
දකුණු අප්‍රිකාවට ඉතා විශාල බලශක්ති අංශයක් ඇති අතර දැනට අප්‍රිකානු මහාද්වීපයේ න්‍යෂ්ටික බලාගාරයක් ඇති එකම රට වේ.[290] රට අප්‍රිකානු මහාද්වීපයේ විශාලතම විදුලිය නිෂ්පාදකයා වන අතර එය ගෝලීය වශයෙන් 21 වන ස්ථානයට පත්ව ඇත.[291] දකුණු අප්‍රිකාව ලෝකයේ 7 වැනි විශාලතම ගල් අඟුරු නිෂ්පාදකයා වන අතර ගල් අඟුරු ටොන් මිලියන 248 ඉක්මවන අතර එයින් හතරෙන් තුනක් පමණ දේශීය වශයෙන් පරිභෝජනය කරයි. දකුණු අප්‍රිකාවේ බලශක්ති අවශ්‍යතාවයෙන් 77% ක් සෘජුවම ගල් අඟුරු වලින් ලබා ගන්නා අතර අප්‍රිකානු මහාද්වීපයේ පරිභෝජනය කරන ගල් අඟුරු වලින් 92% ක් දකුණු අප්‍රිකාවේ කැණීම් කරනු ලැබේ. දකුණු අප්‍රිකාව හරිතාගාර වායු විමෝචනය කරන ලොව 14 වැනි විශාලතම විමෝචනය ද වේ.[292]
රටේ ප්‍රාථමික විදුලි උත්පාදක යන්ත්‍රය වන්නේ එස්කොම්, උපයෝගිතා යනු අප්‍රිකාවේ විශාලතම විදුලිය නිෂ්පාදකයා වන අතර, උත්පාදන ධාරිතාව අනුව ලොව හොඳම උපයෝගිතා හත අතරට සහ විකුණුම් අනුව ඉහළම නවය අතර වේ.[293] එය දකුණු අප්‍රිකාවේ විශාලතම රාජ්‍ය ව්‍යවසාය වේ. එස්කොම් දකුණු අප්‍රිකාවේ විදුලියෙන් 95% ක් පමණ ජනනය කරන අතර අප්‍රිකාවේ ඇති එකම න්‍යෂ්ටික බලාගාරය වන කේප් ටවුන් හි කෝබර්ග් න්‍යෂ්ටික බලාගාරය, කෙන්ඩල් බලාගාරය, විශාලතම වියළි සිසිලන බලාගාරය ඇතුළු කැපී පෙනෙන බලාගාර ගණනාවක් ක්‍රියාත්මක කරයි. ලෝකය,[294] මෙන්ම පල්ස් ජෙට් රෙදි පෙරහන සමඟ ප්‍රතිනිර්මාණය කරන ලද ලොව පළමු බලාගාරය බවට පත් වූ දුව්හා බලාගාරය.[295] 2001 දී එස්කොම් මුළු ලෝකයේම හොඳම විදුලි උපයෝගිතා ලෙස නම් කරන ලදී.[293]
බලශක්ති අර්බුදය
සංස්කරණය
එස්කොම් හි බරපතල වැරදි කළමනාකරණය සහ දූෂණය හේතුවෙන්, සමාගම රැන්ඩි 392 (ඇ.ඩො. බිලියන 22) ණය වී ඇති අතර දකුණු අප්‍රිකානු විදුලිබල ජාලයේ ඉල්ලීම් සපුරාලීමට නොහැකි වේ.[297] මේ හේතුවෙන්, එස්කොම් විසින් 2007 දී ප්‍රථම වරට බර පැටවීම ක්‍රියාත්මක කරන ලද අතර, එය නිශ්චිත කාල රාමු තුළ නිශ්චිත විදුලි ජාල වෙත වරින් වර විදුලිය විසන්ධි කරයි. දකුණු අප්‍රිකාවේ, විදුලිය සඳහා ඇති ඉල්ලුම එස්කොම් හි බලශක්ති උත්පාදන පද්ධතියේ ධාරිතාවය අඩාල වන විට සමස්ත පද්ධතියම අසාර්ථක වීම වැළැක්වීම සඳහා බර පැටවීම සිදු කෙරේ. බර පැටවීම පුලුල්ව පැතිරුනු ජාතික මට්ටමේ රෝලිං බ්ලැක්අවුට් කාල පරිච්ඡේද මගින් සංලක්ෂිත වේ.[298] එස්කොම් බලාගාරවල සොරකම් සහ කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියා වැනි අපරාධ ද දකුණු අප්‍රිකාවේ බලශක්ති අර්බුදයට දායක වූ සැලකිය යුතු ප්‍රශ්නයක් විය.[299]
2024 මාර්තු මාසයේ සිට, දකුණු අප්‍රිකාවේ විදුලි අර්බුදයේ අවසානය, උපායමාර්ගික ප්‍රතිසංස්කරණ මාලාවක් සහ බලශක්ති ක්ෂේත්‍රයේ වැඩි ආයෝජන හේතුවෙන් හැකි බව පෙනෙන්නට පටන් ගෙන තිබේ. වසර ගණනාවක් තිස්සේ විදුලිබල පද්ධතියට බලපාන ගැටළු විසඳීම සඳහා රජය සහ එස්කොම් සැලකිය යුතු ප්‍රගතියක් ලබා ඇත. මෙම ප්‍රගතිය සඳහා යතුර වන්නේ එහි ගල් අඟුරු බලාගාරවල නඩත්තුව වැඩිදියුණු කිරීම, පුලුල්ව පැතිරුනු බර වැසීමට හේතු වූ නිරන්තර බිඳවැටීම් අඩු කිරීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීමයි. මීට අමතරව, දකුණු අප්‍රිකාවේ බලශක්ති මිශ්‍රණය විවිධාංගීකරණය කිරීමට සහ ගල් අඟුරු මත යැපීම අඩු කිරීමට ඉවහල් වූ ස්වාධීන බලශක්ති නිෂ්පාදකයන්ගෙන් (IPPs) සූර්ය සහ සුළං වැනි පුනර්ජනනීය බලශක්ති ප්‍රභවයන්ගේ දායකත්වයේ කැපී පෙනෙන වර්ධනයක් සිදු වී ඇත.[300]
විද්‍යාව හා තාක්ෂණය
සංස්කරණය
වැදගත් විද්‍යාත්මක හා තාක්‍ෂණික වර්ධනයන් කිහිපයක් දකුණු අප්‍රිකාවේ ආරම්භ වී ඇත. දකුණු අප්‍රිකාව 2024 දී ගෝලීය නවෝත්පාදන දර්ශකයේ 69 වැනි ස්ථානයට පත් විය.[301] 1967 දෙසැම්බරයේ ගෲට් ෂුවර් රෝහලේ හෘද ශල්‍ය වෛද්‍ය ක්‍රිස්ටියාන් බර්නාඩ් විසින් මිනිසාගෙන් මිනිසාට පළමු හදවත බද්ධ කිරීම සිදු කරන ලදී. මැක්ස් ටයිලර් කහ උණට එරෙහිව එන්නතක් නිපදවන ලදී, ඇලන් මැක්ලියෝඩ් කෝමාක් X-ray පරිගණක ටොමොග්‍රැෆි (CT ස්කෑන්) සඳහා පුරෝගාමී විය; සහ ආරොන් ක්ලග් විසින් ස්ඵටික විද්‍යුත් ඉලෙක්ට්‍රෝන අන්වීක්ෂීය ක්‍රම දියුණු කරන ලදී. කෝමාක් සහ ක්ලග් ඔවුන්ගේ වැඩ සඳහා නොබෙල් ත්‍යාග ලබා ගත්හ. සිඩ්නි බ්‍රෙනර් 2002 දී ජයග්‍රහණය කළේ, අණුක ජීව විද්‍යාවේ ඔහුගේ පුරෝගාමී කාර්යය වෙනුවෙන්. මාර්ක් ෂට්ල්වර්ත් විසින් මුල්කාලීන අන්තර්ජාල ආරක්ෂණ සමාගමක් වන තව්ටේ ආරම්භ කරන ලදී.[302]
දකුණු අප්‍රිකාව වර්ධනය වන තාරකා විද්‍යා ප්‍රජාවක් වගා කර ඇත. එය දකුණු අර්ධගෝලයේ විශාලතම දෘශ්‍ය දුරේක්ෂය වන දකුණු අප්‍රිකානු විශාල දුරේක්ෂයට සත්කාරකත්වය සපයයි. දකුණු අප්‍රිකාව දැනට € බිලියන 1.5 වර්ග කිලෝමීටර් අරාව ව්‍යාපෘතිය සඳහා මාර්ග සොයන්නා ලෙස කරෝ අරාව දුරේක්ෂය ඉදිකරමින් සිටී.[303]
ප්‍රවාහනය
සංස්කරණයප්රවාහන ක්‍රමවලට මාර්ග, දුම්රිය මාර්ග, ගුවන් තොටුපළ, ජලය සහ පෙට්‍රෝලියම් තෙල් සඳහා නල මාර්ග ඇතුළත් වේ. දකුණු අප්‍රිකාවේ බහුතර ජනතාව තම ප්‍රධාන ප්‍රවාහන මාධ්‍ය ලෙස අවිධිමත් කුඩා බස් කුලී රථ භාවිතා කරයි. වඩාත් විධිමත් සහ ආරක්ෂිත පොදු ප්‍රවාහන සේවා සැපයීමේ උත්සාහයක් ලෙස සමහර නගරවල බස් කඩිනම් ගමනාගමනය ක්‍රියාත්මක කර ඇත. දකුණු අප්‍රිකාවේ කේප් ටවුන්, ඩර්බන් සහ පෝට් එලිසබෙත් ඇතුළු ප්‍රධාන වරායන් රාශියක් ඇත, ඒවා හරහා නැව් සහ අනෙකුත් බෝට්ටුවලට ගමන් කිරීමට ඉඩ සලසයි, සමහරක් මගීන් රැගෙන සහ සමහර පෙට්‍රෝලියම් ටැංකි රැගෙන යයි.
ජල සැපයුම සහ සනීපාරක්ෂාව
සංස්කරණයදකුණු අප්‍රිකානු ජල අංශයේ සුවිශේෂී ලක්ෂණ දෙකක් වන්නේ නොමිලේ මූලික ජලය පිළිබඳ ප්‍රතිපත්තිය සහ ජල මණ්ඩලවල පැවැත්මයි, ඒවා නළ මාර්ග ක්‍රියාත්මක කරන සහ ජලාශවල සිට මහ නගර සභාවලට ජලය විකුණන තොග ජල සැපයුම් ආයතන වේ. මෙම විශේෂාංග සේවා සපයන්නන්ගේ මූල්‍ය තිරසාරභාවය පිළිබඳ සැලකිය යුතු ගැටලුවලට තුඩු දී ඇති අතර, නඩත්තුව කෙරෙහි අවධානය යොමු නොකිරීමට හේතු වී ඇත. වර්ණභේදවාදයේ අවසානයෙන් පසුව, 1990 සිට 2010 දක්වා ප්‍රවේශය ඇති අය 66% සිට 79% දක්වා වැඩි වීමත් සමඟ රට ජලය සඳහා ප්‍රවේශ මට්ටම් වැඩිදියුණු කර ඇත.[304] එම කාලය තුළ සනීපාරක්ෂක ප්‍රවේශය 71% සිට 79% දක්වා වැඩි විය.[304] කෙසේ වෙතත්, සේවා ප්‍රමිතීන් වැඩිදියුණු කිරීමට සහ ජල කර්මාන්තයට ආයෝජන සහනාධාර ලබා දීමට රජය විසින් කරන ලද කැපවීම නොතකා මෑත වසරවල ජල සැපයුම සහ සනීපාරක්ෂාව වැඩි පීඩනයකට ලක්ව ඇත.[305]
දකුණු අප්‍රිකාවේ නැගෙනහිර ප්‍රදේශ එල් නිනෝ කාලගුණ සංසිද්ධිය හා සම්බන්ධ කාලාන්තර නියඟයෙන් පීඩා විඳිති.[306] 2018 මුලදී, රටේ අනෙකුත් ප්‍රදේශවලට වෙනස් කාලගුණික රටා ඇති කේප් ටවුන්,[306] ජල අර්බුදයකට මුහුණ දුන්නේ ජූනි මස අවසානයට පෙර නගරයේ ජල සැපයුම සිඳී යනු ඇතැයි පුරෝකථනය කර තිබූ බැවිනි. සෑම පුරවැසියෙකුටම දිනකට ලීටර් 50 (එක්සත් ජනපද ගැල් 13) ට වඩා අඩුවෙන් භාවිතා කිරීමට අවශ්‍ය වූ ජල සුරැකීමේ ක්‍රියාමාර්ග ක්‍රියාත්මක විය.[307] කේප් ටවුන් ඊශ්‍රායලයෙන් ලවණ ඉවත් කිරීමේ කම්හල් තැනීමට උදව් කිරීම ප්‍රතික්ෂේප කළේය.[308][309][310][311]
සංස්කෘතිය
සංස්කරණයදකුණු අප්‍රිකානු කළු බහුතරය තවමත් බොහෝ දුරට දිළිඳු ජීවිත ගත කරන ග්‍රාමීය වැසියන් සැලකිය යුතු සංඛ්‍යාවක් සිටිති. සංස්කෘතික සම්ප්‍රදායන් වඩාත් ප්‍රබල ලෙස නොනැසී පවතින්නේ මේ මිනිසුන් අතර ය; කළු ජාතිකයන් වැඩි වැඩියෙන් නාගරීකරණය වී බටහිරකරණය වී ඇති හෙයින්, සාම්ප්‍රදායික සංස්කෘතියේ අංග පහත වැටී ඇත. මධ්‍යම පන්තියේ සාමාජිකයන්, ඓතිහාසික වශයෙන් ප්‍රධාන වශයෙන් සුදු ජාතිකයින් වූ නමුත් ඔවුන්ගේ ශ්‍රේණිවල වර්ධනය වන කළු, වර්ණ සහ ඉන්දියානු ජනතාව,[312][313] බටහිර යුරෝපයේ, උතුරු ඇමරිකාවේ සහ මිනිසුන්ගේ ජීවන රටාවට බොහෝ ආකාරවලින් සමාන ය. ඕස්ට්රේලියානු.
කලා
සංස්කරණය
දකුණු අප්‍රිකානු කලාවට ලොව පැරණිතම කලා වස්තු ඇතුළත් වන අතර, ඒවා දකුණු අප්‍රිකානු ගුහාවකින් සොයා ගන්නා ලද අතර එය දළ වශයෙන් වසර 75,000කට පමණ පෙර දිවයයි.[314] ක්‍රි.පූ. 10,000 පමණ සිට දකුණු අප්‍රිකාවට සංක්‍රමණය වූ කොයිසාන් ජනයාගේ විසිරී ගිය ගෝත්‍රවලට ඔවුන්ගේම චතුර කලා විලාසයන් අද දක්නට ලැබෙන ගුහා චිත්‍ර රාශියක දක්නට ලැබේ. බන්ටු/න්ගුනි ජනයා විසින් ඔවුන්ගේම කලා ආකෘතීන්ගේ වාග්මාලාවන් මගින් ඔවුන්ව අභිබවා ගියහ. පතල් සහ නගරවල කලා ආකෘති පරිණාමය විය: ප්ලාස්ටික් තීරුවල සිට බයිසිකල් ස්පෝක් දක්වා සෑම දෙයක්ම භාවිතා කරන ගතික කලාවකි. 1850 ගණන්වල සිට වෙනස් වූ යුරෝපීය සම්ප්‍රදායන් දැඩි ලෙස අනුගමනය කරමින්, අප්‍රිකානර් ට්‍රෙක්බෝර්ස් සහ නාගරික සුදු කලාකරුවන්ගේ ලන්දේසි ආභාසය ඇති ජන කලාව ද අද දක්වා විකාශනය වන මෙම සාරාංශ මිශ්‍රණයට දායක විය.
ජනප්‍රිය සංස්කෘතිය
සංස්කරණයදකුණු අප්‍රිකානු මාධ්‍ය අංශය විශාල වන අතර දකුණු අප්‍රිකාව අප්‍රිකාවේ ප්‍රධාන මාධ්‍ය මධ්‍යස්ථානයකි. බොහෝ විකාශකයින් සහ ප්‍රකාශන සමස්තයක් ලෙස ජනගහනයේ විවිධත්වය පිළිබිඹු කරන අතර, බහුලව භාවිතා වන භාෂාව ඉංග්‍රීසි වේ. කෙසේ වෙතත්, අනෙකුත් නිල භාෂා දහයම යම් දුරකට හෝ වෙනත් ආකාරයකින් නියෝජනය වේ.
දකුණු අප්‍රිකානු සංගීතයේ විශාල විවිධත්වයක් තිබෙනවා. කළු ජාතික සංගීතඥයන් විසින් ගුවන්විදුලිය, රූපවාහිනිය සහ සඟරා අත්පත් කර ගත් බව කියනු ලබන ක්වායිටෝ සහ අමාපියානෝ නම් වූ අද්විතීය ශෛලීන් වර්ධනය කර ඇත.[315] ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙන් ගායනා කරන ලද "සති අන්ත විශේෂ" ගීතයෙන් ප්‍රසිද්ධියට පත් වූ බ්‍රෙන්ඩා ෆාසි සැලකිය යුතු ය. වඩාත් ප්‍රසිද්ධ සාම්ප්‍රදායික සංගීතඥයින්ට ලේඩිස්මිත් බ්ලැක් මාම්බසෝ ඇතුළත් වන අතර සොවෙටෝ ස්ට්‍රින් ක්වාටෙට් අප්‍රිකානු රසයක් සහිත ශාස්ත්‍රීය සංගීතය ඉදිරිපත් කරයි. දකුණු අප්‍රිකාව ලෝක ප්‍රකට ජෑස් සංගීතඥයන් බිහිකර ඇත, විශේෂයෙන් හියු මසකෙලා, ජොනාස් ග්වංග්වා, අබ්දුල්ලා ඊබ්‍රාහිම්, මීරියම් මාකේබා, ජොනතන් බට්ලර්, ක්‍රිස් මැක්ග්‍රෙගෝර්, සහ සතිමා බී බෙන්ජමින්. අප්‍රිකානු සංගීතය සමකාලීන ස්ටීව් හොෆ්මෙයර්, පන්ක් රොක් සංගීත කණ්ඩායම වන ෆොකොෆ්පොලිසිකාර් සහ ගායක-ගීත රචක ජෙරමි ලූප්ස් වැනි විවිධ ප්‍රභේද ආවරණය කරයි. ජාත්‍යන්තර සාර්ථකත්වයක් අත්කරගත් දකුණු අප්‍රිකානු ජනප්‍රිය සංගීතඥයින් අතර මැන්ෆ්‍රෙඩ් මෑන්, ජොනී ක්ලෙග්, රැප්-රේව් ඩුඕ ඩයි ඇන්ට්වුඩ්, ටයිලා සහ රොක් බෑන්ඩ් සීතර්, AKA, නස්ටි සී සහ කැස්පර් නියෝවෙස්ට් ඇතුළත් වේ. වැනි රැප් ගායකයින් හොඳම අප්‍රිකානු ක්‍රියා සඳහා BET සම්මාන වැනි වෙනත් මාර්ගවල ප්‍රසිද්ධියට පත් විය.
දකුණු අප්‍රිකාවෙන් පිටත දකුණු අප්‍රිකානු චිත්‍රපට නිෂ්පාදන කිහිපයක් දන්නා නමුත්, දකුණු අප්‍රිකාව සම්බන්ධයෙන් බොහෝ විදේශීය චිත්‍රපට නිෂ්පාදනය කර ඇත. තර්ක කළ හැකි පරිදි, මෑත වසරවල දකුණු අප්‍රිකාව නිරූපණය කළ ඉහළම චිත්‍රපටය වූයේ දිස්ත්‍රික් 9 සහ එහි ඉදිරියට එන අනුප්‍රාප්තිකය මෙන්ම චැපී ය. අනෙකුත් කැපී පෙනෙන ව්‍යතිරේකයන් වන්නේ 2006 වසරේ 78 වැනි ඇකඩමි සම්මාන උළෙලේදී විදේශ භාෂා චිත්‍රපට සඳහා ඇකඩමි සම්මානය දිනාගත් Tsotsi චිත්‍රපටය මෙන්ම 2005 බර්ලින් ජාත්‍යන්තර සිනමා උළෙල හි ගෝල්ඩන් බෙයාර් සම්මානය දිනාගත් U-Carmen e-Khayelitsha චිත්‍රපටයයි. 2015 දී ඔලිවර් හර්මනුස් චිත්‍රපටය වන ද එන්ඩ්ලස් රිවර් වැනිස් චිත්‍රපට උළෙල සඳහා තෝරාගත් පළමු දකුණු අප්‍රිකානු චිත්‍රපටය බවට පත්විය.
සාහිත්‍යය
සංස්කරණය
දකුණු අප්‍රිකානු සාහිත්‍යය බිහි වූයේ අද්විතීය සමාජ හා දේශපාලන ඉතිහාසයකිනි. කළු ජාතික කතුවරයකු අප්‍රිකානු භාෂාවකින් ලියූ පළමු ප්‍රසිද්ධ නවකතාවලින් එකක් වූයේ 1930 දී ලියන ලද සොලමන් තෙකිසෝ ප්ලැට්ජේගේ ම්හුඩි ය. 1950 ගණන්වලදී ඩ්‍රම් සඟරාව දේශපාලන උපහාසාත්මක, ප්‍රබන්ධ සහ රචනාවල තෝතැන්නක් බවට පත් වූ අතර නාගරික ජනතාවට හඬක් ලබා දුන්නේය. කළු සංස්කෘතිය.
කැපී පෙනෙන සුදු දකුණු අප්‍රිකානු කතුවරුන් අතර වර්ණභේද විරෝධී ක්‍රියාකාරිකයෙකු වන ඇලන් පැටන් ඇතුළත් වේ, ඔහු 1948 දී Cry, the Beloved Country නවකතාව ප්‍රකාශයට පත් කළේය. නඩීන් ගෝර්ඩිමර් 1991 දී සාහිත්‍ය සඳහා නොබෙල් ත්‍යාගය ප්‍රදානය කළ පළමු දකුණු අප්‍රිකානුවා විය. ජේ.එම්. කොයිට්සි නොබෙල් ත්‍යාගය දිනා ගත්තේය. 2003 දී සාහිත්‍යයේ. ත්‍යාගය ප්‍රදානය කරන විට ස්වීඩන් ඇකඩමිය ප්‍රකාශ කළේ කොයිට්සි "ගණන් කළ නොහැකි මුහුණුවරකින් පිටස්තරයාගේ විස්මිත මැදිහත්වීම නිරූපණය කරයි."[316]
අතෝල් ෆුගාඩ්ගේ නාට්‍ය දකුණු අප්‍රිකාව, ලන්ඩන් (රෝයල් කෝට් රඟහල) සහ නිව් යෝර්ක්හි ආන්තික සිනමාහල්වල නිතිපතා ප්‍රදර්ශනය කර ඇත. ඔලිව් ෂ්රයිනර් ගේ The Story of an African Farm (1883) වික්ටෝරියානු සාහිත්‍යයේ හෙළිදරව්වක් විය: එය බොහෝ දෙනා විසින් ප්‍රකාශ කරනු ලබන්නේ ස්ත්‍රීවාදය නවකතාවට හඳුන්වා දීමක් ලෙසිනි.
වර්ණභේදවාදයට එරෙහි ගරිල්ලා ව්‍යාපාරයට සම්බන්ධ වීම හේතුවෙන් බ්‍රේටන් බ්‍රේටන්බැක් සිරගත කරන ලදී.[317] ඇන්ඩ්‍රේ බ්‍රින්ක් A Dry White Season නවකතාව නිකුත් කිරීමෙන් පසු රජය විසින් තහනම් කරන ලද පළමු අප්‍රිකානු ලේඛකයා විය.[318]
ආහාර පිසීම
සංස්කරණය
දකුණු අප්‍රිකාවේ ආහාර වර්ග විවිධාකාර වන අතර විවිධ සංස්කෘතීන් සහ පසුබිම්වලින් යුත් ආහාර සියලු ප්‍රජාවන් විසින් රස විඳිති, විශේෂයෙන් පවතින විශාල විවිධත්වය නියැදීමට කැමති සංචාරකයින්ට අලෙවි කෙරේ. ආහාර පිසීම බොහෝ දුරට මස් මත පදනම් වූ අතර බාබකියු වල ප්‍රභේදයක් වන බ්‍රායි ලෙස හැඳින්වෙන සුවිශේෂී දකුණු අප්‍රිකානු සමාජ රැස්වීමක් ඇති කර ඇත. දකුණු අප්‍රිකාව ප්‍රධාන වයින් නිෂ්පාදකයෙකු බවට ද වර්ධනය වී ඇති අතර, හොඳම මිදි වතු කිහිපයක් ස්ටෙලන්බොෂ්, ෆ්‍රැන්ෂෝක්, පර්ල් සහ බැරිඩේල් අවට නිම්නවල පිහිටා ඇත.[319]
ක්‍රීඩා
සංස්කරණයදකුණු අප්‍රිකාවේ වඩාත් ජනප්‍රිය ක්‍රීඩා වන්නේ සංගම් පාපන්දු, රග්බි සංගමය සහ ක්‍රිකට් ය.[320] සැලකිය යුතු සහයෝගයක් ඇති අනෙකුත් ක්‍රීඩා වන්නේ පිහිනුම්, මලල ක්‍රීඩා, ගොල්ෆ්, බොක්සිං, ටෙනිස්, රග්බි ලීගය, රින්ග්බෝල්, ෆීල්ඩ් හොකී, සර්ෆින් සහ නෙට්බෝල් ය. පාපන්දු (පාපන්දු) යෞවනයන් අතර වැඩිම අනුගාමිකයෙකු වන නමුත්, පැසිපන්දු, ජූඩෝ, සැහැල්ලු පන්දු සහ ස්කේට්බෝඩ් වැනි අනෙකුත් ක්‍රීඩා ජනතාව අතර වැඩි වැඩියෙන් ජනප්‍රිය වෙමින් පවතී.[321]
සංගම් පාපන්දු යනු දකුණු අප්‍රිකාවේ ජනප්‍රියම ක්‍රීඩාවයි.[322][323][324] ප්‍රධාන විදේශීය ක්‍රීඩා සමාජ සඳහා ක්‍රීඩා කර ඇති පාපන්දු ක්‍රීඩකයින් අතර ස්ටීවන් පිනාර්, ලූකස් රඩෙබේ, ෆිලෙමන් මැසිංග, බෙනී මැකාති, ආරොන් මොකෝනා සහ ඩෙල්රොන් බක්ලි ඇතුළත් වේ. දකුණු අප්‍රිකාව 2010 FIFA ලෝක කුසලානය සත්කාරකත්වය දැරූ අතර, FIFA සභාපති සෙප් බ්ලැටර් විසින් එම ඉසව්ව සාර්ථකව පැවැත්වීම වෙනුවෙන් දකුණු අප්‍රිකාවට 10 න් 9 ශ්‍රේණියක් පිරිනමන ලදී.[325] ක්‍රීඩක බෙනී මැකාර්ති ඉංග්‍රීසි පාපන්දු සමාජය වන මැන්චෙස්ටර් යුනයිටඩ් හි පළමු කණ්ඩායමේ පුහුණුකරු ද වේ.[326] එය 1996 අප්‍රිකානු ජාතීන්ගේ කුසලානය සඳහා සත්කාරකත්වය ලබා දුන් අතර, ජාතික කණ්ඩායම බෆානා බෆානා තරඟාවලිය ජයග්‍රහණය කරයි. 2022 දී කාන්තා අප්‍රිකානු ජාතීන්ගේ කාන්තා කුසලානය ද අවසන් මහා තරගයේදී ගෝල 2-1ක් ලෙස මොරොක්කෝව පරාජය කරමින් කාන්තා කණ්ඩායම ජයග්‍රහණය කළේය. කාන්තා කණ්ඩායම 2023 FIFA කාන්තා ලෝක කුසලානයේ අවසන් 16 දෙනා අතරට පැමිණියේ ඉතාලිය පරදවා කණ්ඩායම් අදියරේදී ආර්ජන්ටිනාව සමඟ සම කරමිනි.
ප්‍රසිද්ධ සටන් ක්‍රීඩා පෞරුෂයන් අතර බේබි ජේක් ජේකබ් මත්ලලා, වුයානි බන්ගු, වෙල්කම් එන්සිටා, ඩිංගන් තොබෙලා, කොරී සැන්ඩර්ස්, ගෙරි කෝට්සි, බ්‍රයන් මිචෙල් සහ ඩ්‍රික්ස් ඩු ප්ලෙසිස් ඇතුළත් වේ. ඩර්බන් සර්ෆියර් ජෝර්ඩි ස්මිත් 2010 බිල්ලාබොං ජේ-බේ විවෘත ශූරතාව දිනා ගත්තේ ඔහු ලොව ඉහළම ශ්‍රේණිගත රළ රළ පහරක් බවට පත් කරමිනි. දකුණු අප්‍රිකාව ෆෝමියුලා වන් මෝටර් රථ ධාවන තරඟයේ 1979 ලෝක ශූර ජෝඩි ෂෙක්ටර් නිෂ්පාදනය කළේය. සුප්‍රසිද්ධ ක්‍රියාකාරී ග්‍රෑන්ඩ් ප්‍රී යතුරුපැදි ධාවන පෞරුෂයන් අතර බ්‍රැඩ් බයින්ඩර් සහ ඔහුගේ බාල සොහොයුරු ඩැරින් බයින්ඩර් ඇතුළත් වේ. සුප්‍රසිද්ධ ක්‍රියාකාරී ක්‍රිකට් ක්‍රීඩකයින් අතර කගිසෝ රබාඩා, ඩේවිඩ් මිලර්, කේෂව් මහාරාජ්, ක්වින්ටන් ඩි කොක්, ලුන්ගි න්ගිඩි, ඇන්රිච් නොර්ට්ජ් ඒඩන් මාක්‍රම් සහ ෆාෆ් ඩු ප්ලෙසිස්; සමහරු ඉන්දීය ප්‍රිමියර් ලීගයට ද සහභාගි වෙති.
දකුණු අප්‍රිකාව ෆ්‍රැන්කොයිස් පියනාර්, ජූස්ට් වැන් ඩර් වෙස්ට්හුයිසන්, ජෝන් ස්මිත්, ඔස් ඩු රැන්ඩ්, ජීන් ඩිවිලියර්ස්, චෙස්ටර් විලියම්ස්, ෆ්‍රාන්ස් ස්ටේන්, වික්ටර් මැට්ෆීල්ඩ්, බ්‍රයන් හබානා, ටෙන්ඩායි මටාවාරිරා, එබන් එට්සෙබෙත්, එබෙන් එට්සෙබෙත් සහ සියා කෝලිසි වැනි ලෝක මට්ටමේ රග්බි ක්‍රීඩකයින් රැසක් බිහිකර ඇත. දකුණු අප්‍රිකාව හතර වතාවක් රග්බි ලෝක කුසලානය දිනාගෙන ඇති අතර එය ඕනෑම රටක් ලැබූ වැඩිම ජයග්‍රහණ වේ. දකුණු අප්‍රිකාව ප්‍රථම වරට සත්කාරකත්වය දැරූ 1995 රග්බි ලෝක කුසලානය දිනා ගත්තේය. ඔවුන් 2007, 2019 සහ 2023 දී නැවතත් තරඟාවලිය ජයග්‍රහණය කිරීමට සමත් විය.[327]
ක්‍රිකට් යනු දකුණු අප්‍රිකාවේ වැඩිපුරම ක්‍රීඩා කරන ක්‍රීඩාවකි. එය 2003 ක්‍රිකට් ලෝක කුසලානය, 2007 ලෝක විස්සයි20 ශූරතාවලිය සඳහා සත්කාරකත්වය ලබා දී ඇත. දකුණු අප්‍රිකාවේ ජාතික ක්‍රිකට් කණ්ඩායම වන ප්‍රෝටියාස් අවසන් මහා තරගයේදී බටහිර ඉන්දීය කොදෙව්වන් පරාජය කරමින් 1998 ICC පිළිමළුන් පිටුදැකීමේ කුසලානයේ සමාරම්භක සංස්කරණය ද දිනා ඇත. 2023 ICC කාන්තා T20 ලෝක කුසලානය දකුණු අප්‍රිකාවේ පැවැත්වුණු අතර කාන්තා කණ්ඩායම රිදී පදක්කම දිනා ගත්තාය. පිරිමි කණ්ඩායම 2024 ICC T20 ලෝක කුසලානයේ රිදී පදක්කම දිනා ගත්තේය. දකුණු අප්‍රිකාවේ ජාතික අන්ධ ක්‍රිකට් කණ්ඩායම ද 1998 වසරේ පැවති අන්ධ ක්‍රිකට් ලෝක කුසලානයේ මංගල සංස්කරණය ජයග්‍රහණය කිරීමට සමත් විය.[328]
2004 දී, රෝලන්ඩ් ෂෝමන්, ලින්ඩන් ෆර්න්ස්, ඩාරියන් ටවුන්සෙන්ඩ් සහ රයික් නීත්ලිං යන අයගේ පිහිනුම් කණ්ඩායම ඇතන්ස්හි ඔලිම්පික් ක්‍රීඩා උළෙලේ රන් පදක්කම දිනා ගත් අතර, 4×100 නිදහස් ආර රිලේ තරඟාවලියේ ලෝක වාර්තාව බිඳ දමමිනි. පෙනි හේන්ස් 1996 ඇට්ලන්ටා ඔලිම්පික් ක්‍රීඩා උළෙලේදී ඔලිම්පික් රන් පදක්කම දිනා ගත් අතර, වඩාත් මෑතක දී, පිහිනුම් ක්‍රීඩිකාවන් වන ටැට්ජානා ස්මිත් (පෙර ෂෝන්මේකර්), ලාරා වැන් නීකර්ක්, අකානි සිම්බයින් සහ වේඩ් වෑන් නීකර්ක් ඔලිම්පික් සහ පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලීය ක්‍රීඩා උළෙල දෙකේදීම වාර්තා බිඳ දමා පදක්කම් දිනාගෙන ඇත. වේඩ් වෑන් නීකර්ක් එතැන් සිට මීටර් 400 ලෝක වාර්තාවට හිමිකම් කීවේය 2016. 2012 දී ඔස්කාර් පිස්ටෝරියස් ලන්ඩනයේ ඔලිම්පික් ක්‍රීඩා උළෙලට සහභාගී වූ ප්‍රථම ද්විත්ව අත් පා අහිමි වූ ධාවකයා බවට පත්විය. ගැරී ක්‍රීඩකයා මෙතෙක් බිහිවූ විශිෂ්ටතම ගොල්ෆ් ක්‍රීඩකයන්ගෙන් කෙනෙකු ලෙස සැලකේ, වෘත්තීය ග්‍රෑන්ඩ් ස්ලෑම් ජයග්‍රහණය කර ඇති අතර, එසේ කළ පස් දෙනාගෙන් කෙනෙකි.[329]
යොමු කිරීම්
සංස්කරණය- ^ "Constitution Eighteenth Amendment Act". Act No. 47665 of Error: the
dateoryearparameters are either empty or in an invalid format, please use a valid year foryear, and use DMY, MDY, MY, or Y date formats fordate(ඉංග්‍රීසි and ස්වනා බසින්). Vol. 697. Parliament of the Republic of South Africa. - ^ a b c "South Africa at a glance". South African Government. 26 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 June 2020.
- ^ "Principal Agglomerations of the World". City Population. 25 December 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2011.
- ^ a b The Constitution of the Republic of South Africa (PDF) (2013 English version ed.). Constitutional Court of South Africa. 2013. ch. 1, s. 6. 23 August 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 17 April 2020.
- ^ "The NA Approves South African Sign Language as the 12th Official Language". Parliament of South Africa. 3 May 2023. Dec 22, 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Mitchley, Alex. "SA's population swells to 62 million - 2022 census at a glance". News24 (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 11 October 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-10-11.
- ^ "Statistical Release - Census 2022" (PDF). statssa.gov.za. සම්ප්‍රවේශය 2024-08-22.
- ^ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික
<ref>ටැගය;Census-2022නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි - ^ a b c d "World Economic Outlook Database, April 2024 Edition. (South Africa)". www.imf.org. International Monetary Fund. 16 April 2024. 16 April 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 April 2024.
- ^ "Gini Index". World Bank. 29 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 September 2018.
- ^ "Human Development Report 2023/24" (PDF) (ඉංග්‍රීසි බසින්). United Nations Development Programme. 13 March 2024. p. 275. 13 March 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 13 March 2024.
- ^ "Data Source Comparison for en-ZA". www.localeplanet.com. 16 August 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 May 2021.
- ^ "Data Source Comparison for af-ZA". www.localeplanet.com. 5 May 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 May 2021.
- ^ "South African Maritime Safety Authority". South African Maritime Safety Authority. 29 December 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 June 2008.
- ^ "Coastline". The World Factbook. CIA. 16 July 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 16 June 2008.
- ^ "South Africa Fast Facts". SouthAfrica.info. April 2007. 19 July 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 14 June 2008.
- ^ Guy Arnold. "Lesotho: Year In Review 1996 – Britannica Online Encyclopedia". Encyclopædia Britannica. 15 June 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2011.
- ^ Marais, Lochner; Twala, Chitja (2020-05-07). "Bloemfontein: the rise and fall of South Africa's judicial capital". African Geographical Review. 40 (1). Informa UK Limited: 49–62. doi:10.1080/19376812.2020.1760901. ISSN 1937-6812. S2CID 218929562.
- ^ "Rainbow Nation – dream or reality?". BBC News. 18 July 2008. 8 September 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 10 August 2013.
- ^ Cooper, Andrew F; Antkiewicz, Agata; Shaw, Timothy M (10 December 2007). "Lessons from/for BRICSAM about South-North Relations at the Start of the 21st Century: Economic Size Trumps All Else?". International Studies Review. 9 (4): 675, 687. doi:10.1111/j.1468-2486.2007.00730.x. ISSN 1468-2486.
- ^ Lynch, David A. (2010). Trade and Globalization: An Introduction to Regional Trade Agreements. Rowman & Littlefield. p. 51. ISBN 978-0-7425-6689-7. 11 October 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2013.
Southern Africa is home to the other of sub-Saharan Africa's regional powers: South Africa. South Africa is more than just a regional power; it is currently the most developed and economically powerful country in Africa, and is able to use that influence in Africa more than during the days of apartheid, when it was ostracised from the rest of the world.
- ^ "South Africa". World Bank. 1 November 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 July 2021.
- ^ Waugh, David (2000). "Manufacturing industries (chapter 19), World development (chapter 22)". Geography: An Integrated Approach. Nelson Thornes. pp. 563, 576–579, 633, 640. ISBN 978-0-17-444706-1. 11 October 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 August 2013.
- ^ "World Heritage List". UNESCO World Heritage Centre. සම්ප්‍රවේශය 16 August 2024.
- ^ Lieberman, Evan (2022). Until We Have Won Our Liberty (ඉංග්‍රීසි බසින්). Princeton University Press. ISBN 978-0-691-20300-3. 24 November 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 November 2021.
- ^ ""World Bank" : South Africa" (PDF). 20 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 7 April 2023.
- ^ "World Bank Open Data". World Bank Open Data. 4 April 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-04-04.
- ^ Francis, David; Webster, Edward (2019-11-02). "Poverty and inequality in South Africa: critical reflections". Development Southern Africa (ඉංග්‍රීසි බසින්). 36 (6): 788–802. doi:10.1080/0376835X.2019.1666703. ISSN 0376-835X. 4 April 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 April 2024.
- ^ "The text". www.concourt.org.za. 25 December 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 December 2023.
- ^ South African Sign Language is also an official language
- ^ Livermon, Xavier (2008). "Sounds in the City". In Nuttall, Sarah; Mbembé, Achille (eds.). Johannesburg: The Elusive Metropolis. Durham: Duke University Press. p. 283. ISBN 978-0-8223-8121-1. 2 May 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 January 2016.
Mzansi is another black urban vernacular term popular with the youth and standing for South Africa.
- ^ "Mzansi DiToloki". Deaf Federation of South Africa. 16 January 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 15 January 2014.
uMzantsi in Xhosa means 'south', Mzansi means this country, South Africa
- ^ Taylor, Darren. "South African Party Says Call Their Country 'Azania'". VOA (ඉංග්‍රීසි බසින්). 24 June 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 February 2017.
- ^ Wymer, John; Singer, R (1982). The Middle Stone Age at Klasies River Mouth in South Africa. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-76103-9.
- ^ Deacon, HJ (2001). "Guide to Klasies River" (PDF). Stellenbosch University. p. 11. 21 February 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 5 September 2009.
- ^ "Fossil Hominid Sites of South Africa". UNESCO World Heritage Centre. 4 December 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 December 2019.
- ^ Marean, Curtis W. (September 2010). "Pinnacle Point Cave 13B (Western Cape Province, South Africa) in context: The Cape Floral kingdom, shellfish, and modern human origins". Journal of Human Evolution. 59 (3–4): 425–443. Bibcode:2010JHumE..59..425M. doi:10.1016/j.jhevol.2010.07.011. PMID 20934095.
- ^ Broker, Stephen P. "Hominid Evolution". Yale-New Haven Teachers Institute. 7 April 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 June 2008.
- ^ Langer, William L., ed. (1972). An Encyclopedia of World History (5th ed.). Boston: Houghton Mifflin Company. p. 9. ISBN 978-0-395-13592-1.
- ^ Leakey, Louis Seymour Bazett (1936). "Stone Age cultures of South Africa". Stone age Africa: an outline of prehistory in Africa (reprint ed.). Negro Universities Press. p. 79. ISBN 9780837120225. සම්ප්‍රවේශය 21 February 2018.
In 1929, during a brief visit to the Transvaal, I myself found a number of pebble tools in some of the terrace gravels of the Vaal River, and similar finds have been recorded by Wayland, who visited South Africa, and by van Riet Lowe and other South African prehistorians.
- ^ Alfred, Luke. "The Bakoni: From prosperity to extinction in a generation". Citypress. 20 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 September 2020.
- ^ "Adam's Calendar in Waterval Boven, Mpumalanga". www.sa-venues.com. 17 December 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 September 2020.
- ^ Domville-Fife, C.W. (1900). The encyclopedia of the British Empire the first encyclopedic record of the greatest empire in the history of the world ed. London: Rankin. p. 25.
- ^ Mackenzie, W. Douglas; Stead, Alfred (1899). South Africa: Its History, Heroes, and Wars. Chicago: The Co-Operative Publishing Company.
- ^ Pakeman, SA. Nations of the Modern World: Ceylon (1964 ed.). Frederick A Praeger, Publishers. pp. 18–19.
- ^ a b c Wilmot, Alexander & John Centlivres Chase. History of the Colony of the Cape of Good Hope: From Its Discovery to the Year 1819 (2010 ed.). Claremont: David Philip (Pty) Ltd. pp. 1–548. ISBN 978-1-144-83015-9.
- ^ Kaplan, Irving. Area Handbook for the Republic of South Africa (PDF). pp. 46–771. 28 April 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 30 May 2015.
- ^ "African History Timeline". West Chester University of Pennsylvania. 7 January 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 16 June 2008.
- ^ a b Hunt, John (2005). Campbell, Heather-Ann (ed.). Dutch South Africa: Early Settlers at the Cape, 1652–1708. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. pp. 13–35. ISBN 978-1-904744-95-5.
- ^ a b c Nelson, Harold. Zimbabwe: A Country Study. pp. 237–317.
- ^ Elphick, R (1993). Khoikhoi and the Founding of White South Africa (English බසින්) (1st ed.). Johannesburg: Ravan Press. p. 240.
{{cite book}}: CS1 maint: unrecognized language (link) - ^ a b c d e Stapleton, Timothy (2010). A Military History of South Africa: From the Dutch-Khoi Wars to the End of Apartheid. Santa Barbara: Praeger Security International. pp. 4–6. ISBN 978-0-313-36589-8.
- ^ Keegan, Timothy (1996). Colonial South Africa and the Origins of the Racial Order (1996 ed.). David Philip Publishers (Pty) Ltd. pp. 85–86. ISBN 978-0-8139-1735-1.
- ^ a b c Lloyd, Trevor Owen (1997). The British Empire, 1558–1995. Oxford: Oxford University Press. pp. 201–203. ISBN 978-0-19-873133-7.
- ^ "Shaka: Zulu Chieftain". Historynet.com. 9 February 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2011.
- ^ "Shaka (Zulu chief)". Encyclopædia Britannica. 11 January 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2011.
- ^ W. D. Rubinstein (2004). Genocide: A History. Pearson Longman. p. 22. ISBN 978-0-582-50601-5. 8 August 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2013.
- ^ Hillier, Alfred Peter; Cana, Frank Richardson (1911). "Orange Free State". එන්සයික්ලොපීඩියා බ්‍රිටැනිකා. 20 (11th ed.). pp. 151-160.
- ^ Williams, Garner F (1905). The Diamond Mines of South Africa, Vol II. New York: B. F Buck & Co. pp. Chapter XX. 31 July 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 27 November 2008.
- ^ "South African Military History Society – Journal- THE SEKUKUNI WARS". samilitaryhistory.org. 23 July 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 15 August 2020.
- ^ Knight, Ian (6 May 2011). Zulu Rising: The Epic Story of Isandlwana and Rorke's Drift. Pan Macmillan. ISBN 9781447202233. 28 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 December 2023.
- ^ "5 of the worst atrocities carried out by the British Empire". The Independent. 19 January 2016. 27 September 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 22 September 2019.
- ^ Ogura, Mitsuo (1996). "Urbanization and Apartheid in South Africa: Influx Controls and Their Abolition". The Developing Economies (ඉංග්‍රීසි බසින්). 34 (4): 402–423. doi:10.1111/j.1746-1049.1996.tb01178.x. ISSN 1746-1049. PMID 12292280.
- ^ Bond, Patrick (1999). Cities of gold, townships of coal: essays on South Africa's new urban crisis. Africa World Press. p. 140. ISBN 978-0-86543-611-4.
- ^ Report of the Select Committee on Location Act (Report). Cape Times Limited. 1906. සම්ප්‍රවේශය 30 July 2009.
- ^ Godley, Godfrey; Archibald, Welsh; Thomson, William; Hemsworth, H. D. (1920). Report of the Inter-departmental committee on the native pass laws (Report). Cape Times Limited. p. 2.
- ^ Papers relating to legislation affecting natives in the Transvaal (Report). Great Britain Colonial Office; Transvaal (Colony). Governor (1901–1905: Milner). January 1902.
- ^ De Villiers, John Abraham Jacob (1896). The Transvaal. London: Chatto & Windus. pp. 30 (n46). සම්ප්‍රවේශය 30 July 2009.
- ^ Cana, Frank Richardson (1911). "South Africa". in Chisholm, Hugh. එන්සයික්ලොපීඩියා බ්‍රිටැනිකා. 25 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 467.
- ^ "Native Land Act". South African Institute of Race Relations. 19 June 1913. 14 October 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "National Party (NP) | South African History Online". www.sahistory.org.za. 8 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 December 2023.
- ^ Gloria Galloway, "Chiefs Reflect on Apartheid" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2 මැයි 2019 at the Wayback Machine, The Globe and Mail, 11 December 2013
- ^ Beinart, William (2001). Twentieth-century South Africa. Oxford University Press. p. 202. ISBN 978-0-19-289318-5.
- ^ "apartheid | South Africa, Definition, Facts, Beginning, & End". Britannica (ඉංග්‍රීසි බසින්). 7 May 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2022-05-15.
- ^ "Hendrik Frensch Verwoerd". South African History Online. 29 November 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 March 2013.
On 5 October 1960 a referendum was held in which White voters were asked: "Do you support a republic for the Union?" – 52 percent voted 'Yes'.
- ^ Gibson, Nigel; Alexander, Amanda; Mngxitama, Andile (2008). Biko Lives! Contesting the Legacies of Steve Biko. Hampshire: Palgrave Macmillan. p. 138. ISBN 978-0-230-60649-4.
- ^ Switzer, Les (2000). South Africa's Resistance Press: Alternative Voices in the Last Generation Under Apartheid. Issue 74 of Research in international studies: Africa series. Ohio University Press. p. 2. ISBN 978-0-89680-213-1. 11 December 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 October 2020.
- ^ Mitchell, Thomas (2008). Native vs Settler: Ethnic Conflict in Israel/Palestine, Northern Ireland and South Africa. Westport: Greenwood Publishing Group. pp. 194–196. ISBN 978-0-313-31357-8.
- ^ Bridgland, Fred (1990). The War for Africa: Twelve months that transformed a continent. Gibraltar: Ashanti Publishing. p. 32. ISBN 978-1-874800-12-5.
- ^ Landgren, Signe (1989). Embargo Disimplemented: South Africa's Military Industry (1989 ed.). Oxford University Press. pp. 6–10. ISBN 978-0-19-829127-5.
- ^ "South Africa". www.sadc.int. 25 December 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 December 2023.
- ^ "Post-Apartheid South Africa: the First Ten Years – Unemployment and the Labor Market" (PDF). IMF. 29 July 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 16 February 2013.
- ^ "Zuma surprised at level of white poverty". Mail & Guardian. 18 April 2008. 29 July 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 May 2010.
- ^ "South Africa". Human Development Report. United Nations Development Programme. 2006. 29 November 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 28 November 2007.
- ^ "2015 United Nations Human Development Report" (PDF). 22 December 2015 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 5 August 2018.
- ^ "South African Life Expectancy at Birth, World Bank". 6 August 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 August 2018.
- ^ "Ridicule succeeds where leadership failed on AIDS". South African Institute of Race Relations. 10 November 2006.[භින්න වූ සබැඳිය]
- ^ a b Chance, Kerry (20 June 2008). "Broke-on-Broke Violence". Slate. 8 September 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 July 2011.
- ^ "COHRE statement on Xenophobic Attacks". 2 June 2008. 18 January 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 July 2011.
- ^ Southern African Migration Project; Institute for Democracy in South Africa; Queen's University (2008). Jonathan Crush (ed.). The perfect storm: the realities of xenophobia in contemporary South Africa (PDF). Idasa. p. 1. ISBN 978-1-920118-71-6. 30 July 2013 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2013.
- ^ a b c d "UNHCR Global Appeal 2011 – South Africa". United Nations High Commissioner for Refugees. 11 May 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2011.
- ^ Harris, Bronwyn (2004). Arranging prejudice: Exploring hate crime in post-apartheid South Africa (PDF) (Report). Cape Town: Centre for the Study of Violence and Reconciliation. 28 May 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 2024-06-10.
- ^ Traum, Alexander (2014). "Contextualising the hate speech debate: the United States and South Africa". The Comparative and International Law Journal of Southern Africa. 47 (1): 64–88. ISSN 0010-4051. JSTOR 24585817. 10 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 10 June 2024.
- ^ Campbell, John (2021-07-15). "South Africa Sees the Best of Times and the Worst of Times". Council on Foreign Relations (ඉංග්‍රීසි බසින්). 4 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
- ^ Sguazzin, Antony (2020-09-10). "South Africa Heading Toward Becoming a Failed State, Group Says". Bloomberg. 24 April 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
- ^ Hattingh, Chris (2021-07-20). "South Africa Descends Into Looting and Violence Amid Economic Turmoil". Foundation for Economic Education. 4 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
- ^ Levy, Brian; Hirsch, Alan; Naidoo, Vinothan; Nxele, Musa (2021-03-18). "South Africa: When Strong Institutions and Massive Inequalities Collide". Carnegie Endowment for International Peace. 27 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
- ^ Poplak, Richard (2021-07-13). "This is what a failed state looks like". Daily Maverick (ඉංග්‍රීසි බසින්). 4 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
- ^ Head, Tom (2022-03-06). "SA heading towards 'failed state' territory - according to our own Treasury". The South African. 4 December 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
- ^ Pawle, Lucy (2020-10-09). "Ferraris and frustration: Two faces of South Africa's corruption battle". BBC News (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). 4 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
- ^ Momoniat, Ismail (2023-04-10). "How and Why Did State Capture and Massive Corruption Occur in South Africa ?". International Monetary Fund (ඉංග්‍රීසි බසින්). 4 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
- ^ Maseko, Nomsa (2022-06-23). "South Africa's Zondo commission: Damning report exposes rampant corruption". BBC News. 4 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
- ^ a b "The Zondo Commission: A bite-sized summary". Public Affairs Research Institute, University of the Witwatersrand. 2022-09-05. 4 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
- ^ Imray, Gerald (2023-12-05). "Hamas officials join Nelson Mandela's family at ceremony marking 10th anniversary of his death". AP News (ඉංග්‍රීසි බසින්). 4 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
- ^ Ahren, Raphael (2015-10-19). "Jerusalem fumes as South Africa hosts Hamas chiefs". The Times of Israel. 24 May 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
- ^ Chothia, Farouk; Byaruhanga, Catherine (2024-05-31). "South Africa election result: Will ANC share power with MK party or DA?". BBC News (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). 1 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
- ^ "South Africa's ANC moves closer to forming coalition government". France 24 (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2024-06-14. 15 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-15.
- ^ "Ramaphosa is re-elected for second term as South African president, heading broad coalition". Al Jazeera (ඉංග්‍රීසි බසින්). 15 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-15.
- ^ "Country Comparison". World Factbook. CIA. 1 May 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 4 September 2009.
- ^ "Demographic Yearbook – 2015". United Nations Statistics Division. 2016. 8 July 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 12 December 2017.
- ^ McCarthy, T. & Rubidge, B. (2005). The story of earth and life. p. 263, 267–268. Struik Publishers, Cape Town.
- ^ a b c d Atlas of Southern Africa. (1984). p. 13. Reader's Digest Association, Cape Town
- ^ Encyclopædia Britannica (1975); Micropaedia Vol. III, p. 655. Helen Hemingway Benton Publishers, Chicago.
- ^ Atlas of Southern Africa. (1984). p. 151. Reader's Digest Association, Cape Town
- ^ Atlas of Southern Africa. (1984). p. 186. Reader's Digest Association, Cape Town
- ^ "Kruger National Park". Africa.com. 18 December 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 16 December 2014.
- ^ McCarthy, T. & Rubidge, B. (2005). The story of earth and life. p. 194. Struik Publishers, Cape Town.
- ^ a b Geological map of South Africa, Lesotho and Swaziland (1970). Council for Geoscience, Geological Survey of South Africa.
- ^ Encyclopædia Britannica (1975); Micropaedia Vol. VI, p. 750. Helen Hemingway Benton Publishers, Chicago.
- ^ a b Atlas of Southern Africa. (1984). p. 19. Reader's Digest Association, Cape Town
- ^ Atlas of Southern Africa. (1984). p. 113. Reader's Digest Association, Cape Town
- ^ Sullivan, Helen (11 July 2023). "'Pure magic': snow falls on Johannesburg for first time in 11 years". The Guardian. 28 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 December 2023.
- ^ "These are the lowest ever temperatures recorded in South Africa". The South African (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 1 July 2018. 11 September 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 September 2020.
- ^ "South Africa's geography". Safrica.info. Archived from the original on 8 June 2010. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2011.
{{cite web}}: CS1 maint: unfit URL (link) - ^ South Africa yearbook. South African Communication Service. 1997. p. 3. ISBN 9780797035447. 24 January 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 October 2015.
- ^ Republic of South Africa, National Climate Change Adaptation Strategy (NCCAS) සංරක්ෂණය කළ පිටපත 12 ජූනි 2021 at the Wayback Machine, Version UE10, 13 November 2019.
- ^ "International Journal of Environmental Research and Public Health". www.mdpi.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). 10 June 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 November 2020.
- ^ "South African National Biodiversity Institute". Sanbi.org. 30 September 2011. 1 September 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2011.
- ^ "South Africa's Second National Climate Change Report". November 2017. 14 June 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 May 2020.
- ^ a b c "The Carbon Brief Profile: South Africa". Carbon Brief (ඉංග්‍රීසි බසින්). 15 October 2018. 9 May 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 August 2020.
- ^ "List of Parties". 24 January 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 December 2012.
- ^ a b "South Africa's National Biodiversity Strategy and Action Plan" (PDF). 2 May 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 10 December 2012.
- ^ "Biodiversity of the world by countries". Institutoaqualung.com.br. 1 November 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 May 2010.
- ^ Rong, I. H.; Baxter, A. P. (2006). "The South African National Collection of Fungi: Celebrating a centenary 1905–2005". Studies in Mycology. 55: 1–12. doi:10.3114/sim.55.1.1. PMC 2104721. PMID 18490968.
- ^ Crous, P. W.; Rong, I. H.; Wood, A.; Lee, S.; Glen, H.; Botha, W. l; Slippers, B.; De Beer, W. Z.; Wingfield, M. J.; Hawksworth, D. L. (2006). "How many species of fungi are there at the tip of Africa?". Studies in Mycology. 55: 13–33. doi:10.3114/sim.55.1.13. PMC 2104731. PMID 18490969.
- ^ Marincowitz, S.; Crous, P.W.; Groenewald, J.Z. & Wingfield, M.J. (2008). "Microfungi occurring on Proteaceae in the fynbos. CBS Biodiversity Series 7" (PDF). 29 July 2013 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2013.
- ^ Lambertini, Marco (15 May 2000). "The Flora / The Richest Botany in the World". A Anturalist's Guide to the Tropics (ඉංග්‍රීසි බසින්) (Revised edition (15 May 2000) ed.). University Of Chicago Press. p. 46. ISBN 978-0-226-46828-0.
- ^ a b Trenchard, Tommy (2021-07-31). "In South Africa, Poachers Now Traffic in Tiny Succulent Plants". The New York Times (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). ISSN 0362-4331. 10 May 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2022-06-27.
- ^ "Plants and Vegetation in South Africa". Southafrica-travel.net. 28 October 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2011.
- ^ Lewton, Robin Cherry & Thomas. "South Africa's flammable floral kingdom". www.bbc.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). 16 July 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2022-07-16.
- ^ Grantham, H. S.; et al. (2020). "Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity – Supplementary Material". Nature Communications. 11 (1): 5978. Bibcode:2020NatCo..11.5978G. doi:10.1038/s41467-020-19493-3. ISSN 2041-1723. PMC 7723057. PMID 33293507.
- ^ Towards a policy on indigenous bush encroachment in South Africa (2019) සංරක්ෂණය කළ පිටපත 19 අප්‍රේල් 2024 at the Wayback Machine, Department of Environmental Affairs, Pretoria, South Africa
- ^ "Progress in the war against poaching". Environmental Affairs. South Africa. 22 January 2015. 23 January 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 22 January 2015.
- ^ "2022 Census Statistical Release" (PDF). Statistics South Africa. 15 October 2023. 15 October 2023 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 15 October 2023.
- ^ "World Population Prospects – Population Division – United Nations". population.un.org. 17 June 2020 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "Anti-immigrant violence spreads in South Africa, with attacks reported in Cape Town – The New York Times". International Herald Tribune. 23 May 2008. 21 February 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2011.
- ^ "Escape From Mugabe: Zimbabwe's Exodus". 24 January 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "More illegals set to flood SA". Fin24. 14 February 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2011.
- ^ "South African mob kills migrants". BBC. 12 May 2008. 13 March 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 May 2008.
- ^ Bearak, Barry (23 May 2008). "Immigrants Fleeing Fury of South African Mobs". The New York Times. 1 May 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 August 2008.
- ^ Lehohla, Pali (5 May 2005). "Debate over race and censuses not peculiar to SA". Business Report. 14 August 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2013.
Others pointed out that the repeal of the Population Registration Act in 1991 removed any legal basis for specifying 'race'. The Identification Act of 1997 makes no mention of race. On the other hand, the Employment Equity Act speaks of 'designated groups' being 'black people, women and people with disabilities'. The Act defines 'black' as referring to 'Africans, coloureds and Indians'. Apartheid and the racial identification which underpinned it explicitly linked race with differential access to resources and power. If the post-apartheid order was committed to remedying this, race would have to be included in surveys and censuses, so that progress in eradicating the consequences of apartheid could be measured and monitored. This was the reasoning that led to a 'self-identifying' question about 'race' or 'population group' in both the 1996 and 2001 population censuses, and in Statistics SA's household survey programme.
- ^ a b c "Census 2022 Statistical Release" (PDF). Statistics South Africa. 15 October 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 15 October 2023.
- ^ Study Commission on U.S. Policy toward Southern Africa (U.S.) (1981). South Africa: time running out: the report of the Study Commission on U.S. Policy Toward Southern Africa. University of California Press. p. 42. ISBN 978-0-520-04547-7. 24 January 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 October 2015.
- ^ a b c "World Refugee Survey 2008". U.S. Committee for Refugees and Immigrants. 19 June 2008. 19 October 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "Constitution of the Republic of South Africa, 1996 – Chapter 1: Founding Provisions | South African Government". www.gov.za. 18 May 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 July 2020.
- ^ "South Africa's languages". 6 November 2007. 26 June 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 February 2020.
- ^ Staff Writer. "These are the most-spoken languages in South Africa in 2019". businesstech.co.za. 21 February 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 February 2020.
- ^ "The languages of South Africa". SouthAfrica.info. 4 February 1997. 4 March 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 7 November 2010.
- ^ "Religions in South Africa – PEW-GRF". www.globalreligiousfutures.org. 10 July 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 December 2017.
- ^ a b "South Africa – Section I. Religious Demography". U.S. Department of State. 14 June 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 15 July 2006.
- ^ "South Africa". The World Factbook. CIA. 10 January 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 January 2021.
- ^ "South Africa". United States Department of State (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 7 December 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-12-07.
- ^ Bentley, Wessel; Dion Angus Forster (2008). "God's mission in our context, healing and transforming responses". Methodism in Southern Africa: A Celebration of Wesleyan Mission. AcadSA. pp. 97–98. ISBN 978-1-920212-29-2.
- ^ van Wyk, Ben-Erik; van Oudtshoorn, Gericke N (1999). Medicinal Plants of South Africa. Pretoria: Briza Publications. p. 10. ISBN 978-1-875093-37-3.
- ^ "South Africa". State.gov. 15 September 2006. 14 June 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2011.
- ^ a b "In South Africa, many blacks convert to Islam / The Christian Science Monitor". The Christian Science Monitor. 10 January 2002. 30 July 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2011.
- ^ "Muslims say their faith growing fast in Africa". Religionnewsblog.com. 15 November 2004. 1 October 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 November 2010.
- ^ SA Jewish history සංරක්ෂණය කළ පිටපත 18 දෙසැම්බර් 2023 at the Wayback Machine South African Jewish Board of Deputies
- ^ "National adult literacy rates (15+), youth literacy rates (15–24) and elderly literacy rates (65+)". UNESCO Institute for Statistics. 29 October 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 3 May 2013.
- ^ a b "A parent's guide to schooling". 22 July 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 31 August 2010.
- ^ "Education in South Africa". SouthAfrica.info. 17 June 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 20 June 2010.
- ^ "Bantu Education". Overcoming Apartheid. 15 August 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 June 2010.
- ^ Cele, S'thembile; Masondo, Sipho (18 January 2015). "Shocking cost of SA's universities". fin24.com. City Press. 19 January 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 January 2015.
- ^ "Peoples Budget Coalition Comments on the 2011/12 Budget". 16 May 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ a b "'Clinic-in-a-Box' seeks to improve South African healthcare". SmartPlanet. 30 July 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2013.
- ^ "South Africa". ICAP at Columbia University. 13 July 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2013.
- ^ a b c "Motsoaledi to reform private health care". Financial Mail. 7 July 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2013.
- ^ "What does the demand for healthcare look like in SA?" (PDF). Mediclinic Southern Africa. 2 October 2013 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2013.
- ^ "HIV and AIDS estimates (2015)". 12 February 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 December 2014.
- ^ "South Africa". www.unaids.org (ඉංග්‍රීසි බසින්). 28 August 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 November 2019.
- ^ "South Africa HIV & AIDS Statistics". AVERT.org. 16 October 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 May 2013.
- ^ a b "AIDS orphans". Avert. 7 July 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 October 2006.
- ^ "Sack SA Health Minister – world's AIDS experts". afrol News. 18 October 2006 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 October 2006.
- ^ "Situation Analysis. HIV & AIDS and STI Strategic Plan 2007–2011" (PDF). info.gov.za. 30 May 2013 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2013.
- ^ "Zuma announces AIDS reforms". UNPAN. 27 December 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 March 2010.
- ^ Mullick, Saiqa (December 2015). "South Africa has excelled in treating HIV – prevention remains a disaster". 12 July 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 12 July 2018.
- ^ "South African Cities And Provinces – A Complete List". dirkstrauss.com. 27 December 2018. 7 May 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 April 2021.
- ^ "Community Survey 2016: Provinces at a Glance" (PDF). Statistics South Africa. සම්ප්‍රවේශය 29 April 2019.
- ^ United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division (2018). "World Urbanization Prospects: The 2018 Revision, Online Edition". සම්ප්‍රවේශය 28 April 2019.
- ^ "Term Limits in Africa". The Economist. 6 April 2006. 19 October 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2013.
- ^ Akinwotu, Emmanuel (1 June 2024). "In a historic election, South Africa's ANC loses majority for the first time". NPR. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2024.
- ^ Usher, Barbara Plett (14 June 2024). "A landmark moment in South Africa for a humbled ANC". BBC. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2024.
- ^ "Chapter 4 – Parliament". 19 August 2009. 30 May 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 3 August 2013.
- ^ Marais, Lochner; Twala, Chitja (2020-05-07). "Bloemfontein: the rise and fall of South Africa's judicial capital". African Geographical Review. 40 (1). Informa UK Limited: 49–62. doi:10.1080/19376812.2020.1760901. ISSN 1937-6812. S2CID 218929562.
- ^ Alexander, Peter (27 March 2012). "Protests and Police Statistics: Some Commentary". Amandla. 28 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 April 2024.
- ^ Buccus, Imraan (27 August 2007). "Mercury: Rethinking the crisis of local democracy". Abahlali.org. 19 October 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2011.
- ^ J. Duncan (31 May 2010). "The Return of State Repression". South African Civil Society Information Services. 30 June 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2013.
- ^ "Increasing police repression highlighted by recent case". Freedom of Expression Institute. 2006. 20 January 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2013.
- ^ "South Africa's recent performance in the Ibrahim Index of African Governance". Mo Ibrahim Foundation. 18 February 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 16 February 2013.
- ^ "SA marriage law signed". BBC News. 30 November 2006. 20 November 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2013.
- ^ Wines, Michael (2 December 2005). "Same-Sex Unions to Become Legal in South Africa". The New York Times. 10 October 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය February 5, 2018.
- ^ Snyman, Pamela & Barratt, Amanda (2 October 2002). "Researching South African Law". w/ Library Resource Xchange. 17 June 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 23 June 2008.
- ^ Rosenberg, Rosalind (Summer 2001). "Virginia Gildersleeve: Opening the Gates (Living Legacies)". Columbia Magazine. 2 January 2004 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 December 2009.
- ^ Schlesinger, Stephen E. (2004). Act of Creation: The Founding of the United Nations: A Story of Superpowers, Secret Agents, Wartime Allies and Enemies, and Their Quest for a Peaceful World. Cambridge, Massachusetts: Westview, Perseus Books Group. pp. 236–7. ISBN 978-0-8133-3275-8.
- ^ "China, South Africa upgrade relations to "comprehensive strategic partnership"". Capetown.china-consulate.org. 25 August 2010. 31 July 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2013.
- ^ "New era as South Africa joins BRICS". Southafrica.info. 11 April 2011. 18 April 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2013.
- ^ "SA brings 'unique attributes' to BRICS". Southafrica.info. 14 April 2011. 9 July 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2013.
- ^ a b "Constitution of the Republic of South Africa Act 200 of 1993 (Section 224)". South African Government. 1993. 12 June 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 23 June 2008.
- ^ L. B. van Stade (1997). "Rationalisation in the SANDF: The Next Challenge". Institute for Security Studies. 16 March 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 23 June 2008.
- ^ "Defence Act 42 of 2002" (PDF). South African Government. 12 February 2003. p. 18. 24 June 2008 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 23 June 2008.
- ^ "Career Descriptions – S. A. National Defence Force". www.bmdnet.co.za. 14 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-12.
- ^ a b c Lekota, Mosiuoa (5 September 2005). "Address by the Minister of Defence at a media breakfast at Defence Headquarters, Pretoria". Department of Defence. 14 December 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 23 June 2008.
- ^ Martin, Guy (2021-05-05). "SA defence budget falling to only .86% of GDP". defenceWeb (ඉංග්‍රීසි බසින්). 28 February 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-12.
- ^ "SANDF deployment to prevent & combat crime; Update on security situation in the country; with Minister | PMG". pmg.org.za (ඉංග්‍රීසි බසින්). 14 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-14.
- ^ "25,000 troops deployed to quell South Africa riots, 117 dead". AP NEWS (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2021-07-15. 8 February 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-14.
- ^ Husseini, Talal (2019-06-13). "Air force bases in South Africa: past and present operations". Airforce Technology (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 14 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-14.
- ^ a b Lionel, Ekene (2017-11-28). "Here are some of South African Made weapons". Military Africa (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 8 January 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-03-09.
- ^ "South Africa: An Overview of the Defence Industry". ciaotest.cc.columbia.edu. 6 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-14.
- ^ "Arms exports by country, around the world". TheGlobalEconomy.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). 19 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-14.
- ^ Martin, Guy (2020-11-06). "Hoefyster the biggest threat to Denel – Hlahla". defenceWeb (ඉංග්‍රීසි බසින්). 14 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-14.
- ^ a b Roy E. Horton III (October 1999). "Out of (South) Africa: Pretoria's Nuclear Weapons Experience". USAF Institute for National Security Studies. 6 May 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 June 2008.
- ^ Dodson, Christine (22 October 1979). "South Atlantic Nuclear Event (National Security Council, Memorandum)" (PDF). George Washington University under Freedom of Information Act Request. 29 June 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 23 June 2008.
- ^ a b Educational Foundation for Nuclear Science, Inc. (May 1993). "South Africa comes clean". Bulletin of the Atomic Scientists. Bulletin of the Atomic Scientists: Science and Public Affairs. Educational Foundation for Nuclear Science, Inc. pp. 3–4. ISSN 0096-3402. 11 October 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2013.
- ^ "Chapter XXVI: Disarmament – No. 9 Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons". United Nations Treaty Collection. 7 July 2017. 13 August 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 10 August 2019.
- ^ "South Africa Yearbook 2019/20 | Government Communication and Information System (GCIS)". www.gcis.gov.za. 2 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-03-02.
- ^ Mitchley, Alex. "Best in Africa: SAPS' Special Task Force Unit places ninth at international SWAT competition". News24 (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 2 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-03-02.
- ^ Martin, Guy (2012-10-30). "South Africa has world's largest private security industry; needs regulation – Mthethwa". defenceWeb (ඉංග්‍රීසි බසින්). 9 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-09.
- ^ "Security guards vs police officers in South Africa". BusinessTech. 13 May 2021. 9 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Eastwood, Victoria (2013-02-08). "Bigger than the army: South Africa's private security forces | CNN Business". CNN (ඉංග්‍රීසි බසින්). 9 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-09.
- ^ "Recent Growth In The Private Security Industry". Building Security Services (ඉංග්‍රීසි බසින්). 28 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-09.
- ^ "The safest and most dangerous countries in the world – and where South Africa ranks". BusinessTech. 3 February 2023. 9 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 April 2023.
- ^ Staff Writer. "Here's how South Africa's crime rate compares to actual warzones". businesstech.co.za (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 19 July 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 July 2019.
- ^ "Global Study on Homicide – Statistics and Data". dataunodc.un.org. 15 July 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 19 July 2019.
- ^ Gibson, Douglas (3 March 2020). "SA's murder rate is worse than the coronavirus mortality rate". iol.co.za. IOL. 4 August 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 August 2021.
- ^ "GUIDE: Rape statistics in South Africa – Africa Check". 25 March 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 July 2018.
- ^ "South African rape survey shock". BBC News. 18 June 2009. 17 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 May 2010.
- ^ "South Africa's rape shock". BBC News. 19 January 1999. 2 April 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 May 2010.
- ^ "Sexual Violence Against Women in South Africa" (PDF). Sexuality in Africa 1.3. 2004. 18 October 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 29 February 2012.
- ^ a b "Child rape in South Africa". Medscape. 29 December 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 31 December 2010.
- ^ Perry, Alex (5 November 2007). "Oprah scandal rocks South Africa". Time. 18 August 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 15 May 2011.
- ^ "After a Week of Xenophobic Attacks, South Africa Grapples for Answers". VOA News. 6 September 2019. 22 September 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 22 September 2019.
- ^ "Gauteng xenophobia attacks akin to 2008 crisis – Institute of Race Relations". News24 (ඉංග්‍රීසි බසින්). 5 September 2019. 15 September 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 22 September 2019.
- ^ Stats in Brief, 2010 (PDF). Pretoria: Statistics South Africa. 2010. p. 3. ISBN 978-0-621-39563-1. 20 August 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 14 January 2011.
- ^ "2022 Census Statistical Release" (PDF). Statistics South Africa. 15 October 2023. 15 October 2023 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 15 October 2023.
- ^ "JSE Trading Hours & Market Holidays [2023]". www.tradinghours.com. 26 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-03-26.
- ^ "Inequality in income or expenditure / Gini index, Human Development Report 2007/08". Hdrstats.undp.org. 4 November 2010. 16 January 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2013.
- ^ "Distribution of family income – Gini index". Cia.gov. 13 June 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2013.
- ^ "South Africa has highest gap between rich and poor". Business Report. 28 September 2009. 23 October 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 7 November 2010.
- ^ "South Africa, Egypt, and Nigeria account for 56% of Africa's wealth". Quartz (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2022-09-15. 4 February 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-02-04.
- ^ ""World Bank" : South Africa" (PDF). 20 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 7 April 2023.
- ^ "The World Bank In South Africa". 28 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 May 2020.
- ^ "South Africa's economy: How it could do even better". The Economist. 22 July 2010. 12 March 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 October 2011.
- ^ "DEPWeb: Beyond Economic Growth". The World Bank Group. 6 November 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 October 2011.
- ^ Oluwole, Victor (2022-04-14). "Top 10 wealthiest cities in Africa". Business Insider Africa (ඉංග්‍රීසි බසින්). 28 May 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-23.
- ^ a b "Economic Assessment of South Africa 2008: Achieving Accelerated and Shared Growth for South Africa". OECD. 9 August 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "Commanding Plights." The Economist 29 August 2015: 37–38. Print.
- ^ "South Africa". The World Factbook. CIA. 10 January 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 January 2021.
- ^ "Financial Secrecy Index 2020: Narrative Report on South Africa" (PDF). Financial Secrecy Index. 17 April 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 28 February 2021.
- ^ Unequal protection the state response to violent crime on South African farms. Human Rights Watch. 2001. ISBN 978-1-56432-263-0. 1 February 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 December 2016.
- ^ Mohamed, Najma (2000). "Greening Land and Agrarian Reform: A Case for Sustainable Agriculture". In Ben Cousins (ed.). At the Crossroads: Land and Agrarian Reform in South Africa Into the 21st Century. Programme for Land and Agrarian Studies (PLAAS). ISBN 978-1-86808-467-8.
- ^ "African Countries of the Future 2013/14". fDiIntelligence.com. 11 December 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 December 2013.
- ^ "The Decline of South African Gold Mining | E & MJ". www.e-mj.com. 11 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-03-11.
- ^ "South African production: important but no longer globally significant". World Gold Council (ඉංග්‍රීසි බසින්). 18 June 2019. 28 March 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-03-11.
- ^ "Gold Statistics and Information | U.S. Geological Survey". www.usgs.gov. 14 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-03-11.
- ^ "Mponeng mine". www.harmony.co.za. 12 March 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-03-10.
- ^ a b "USGS Minerals Information: Mineral Commodity Summaries". minerals.USGS.gov. 7 December 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 January 2018.
- ^ "South Africa's coal future looks bright". Platts.com. 29 March 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 January 2018.
- ^ SA replaces India as China's No 3 iron-ore supplier, International: Mining Weekly, 2013, http://www.miningweekly.com/article/sa-replaces-india-as-chinas-no-3-iron-ore-supplier-2013-01-21, ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 31 May 2021
- ^ "South Africa - International Tourism Revenue (% of GDP) 1995 - Present". Maxinomics. සම්ප්‍රවේශය 2022-10-18.
- ^ "South Africa - International Tourism Revenue (% of GDP) 1995 - Present". Maxinomics. සම්ප්‍රවේශය 2022-10-18.
- ^ "Travel & Tourism Economic Impact 2013 South Africa" (PDF). WTTC. March 2013. 9 March 2014 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 20 November 2013.
- ^ "Cabinet appoints new SA Tourism Board". Daily Southern & East African Tourism Update. සම්ප්‍රවේශය 10 December 2018.
- ^ "Tourism and Migration, August 2017". Statistics South Africa. 25 October 2017. සම්ප්‍රවේශය 24 November 2017.
- ^ "3,5 million travellers to South Africa". Statistics South Africa. 25 October 2017. සම්ප්‍රවේශය 24 November 2017.
- ^ Diamantis, Dimitrios (16 March 2004). Ecotourism: Management and Assessment (1st ed.). Engage Learning EMEA. ISBN 1844800474.
- ^ "Biodiversity of the world by countries". Institutoaqualung.com.br. 2010-11-01 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 May 2010.
- ^ a b "SANParks Annual Report - 2014/15" (PDF).
- ^ Locatelli, Angela (2020-09-22). "The startling impact of coronavirus on rhino conservation across Africa". National Geographic (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2020-10-23.
- ^ New visa rules will hurt tourism: DA
- ^ "National Treasury". www.treasury.gov.za. 7 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 April 2023.
- ^ "South Africa Transnet Freight Rail". www.trade.gov (ඉංග්‍රීසි බසින්). 5 April 2022. 7 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-03-07.
- ^ George, T. B.; Mokoena, R.; Rust, Frederik Christoffel (2 June 2024). "A review on the current condition of rail infrastructure in South Africa". hdl:2263/69554.
- ^ "South Africa – Rail Infrastructure". www.trade.gov (ඉංග්‍රීසි බසින්). 7 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-03-06.
- ^ Daniel, Compiled by Luke. "SA's railways have lost a quarter of its freight in five years – making already bad roads worse". News24 (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 7 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-03-07.
- ^ Kriel, Rudi (April 2022). Revitalising rail : The case of public-private partnerships (Thesis). 20 May 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 May 2024.
- ^ Yadav, Lalit (2021-12-02). "These 7 Awesome Airports In South Africa Are Making Travel Easy" (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 2 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-02.
- ^ "Airports – The World Factbook". www.cia.gov. 3 April 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-02.
- ^ "Top 10 largest airports in Africa". The Africa Logistics (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 2019-07-08. 2 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-02.
- ^ Daniel, Luke. "Cape Town voted best airport in Africa – for 7th year in a row – but its global rank slides". News24 (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 2 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-02.
- ^ "Koeberg Nuclear Power Station Refurbishment – NS Energy" (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 5 August 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2022-08-05.
- ^ "Electricity – production – Country Comparison – TOP 100". www.indexmundi.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). 27 July 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2022-08-05.
- ^ Prater, Tom (2018-10-15). "The Carbon Brief Profile: South Africa". Carbon Brief (ඉංග්‍රීසි බසින්). 14 February 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-02-14.
- ^ a b Sguazzin, Antony; Naidoo, Prinesha; Burkhardt, Paul. "Eskom turns 100 next year – here's how it went from world best to SA's biggest economic risk". Business (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 23 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-22.
- ^ "100 Years – Eskom Heritage". www.eskom.co.za (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 2022-11-11. 23 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-22.
- ^ "Coal fired power stations – Eskom". www.eskom.co.za (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 2021-02-16. 27 January 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-23.
- ^ "Engineering News – Kusile power plant project, South Africa – update". Engineering News (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-03-02.
- ^ "Problems at Eskom Identified as a Main Cause of SA's Energy Crisis". College of Agriculture, Engineering and Science (ඉංග්‍රීසි බසින්). 7 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-02.
- ^ "How Eskom & The Government Can Put An End To Loadshedding in South Africa". Greenpeace Africa (ඉංග්‍රීසි බසින්). 31 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-02.
- ^ Diemen, Ethan van (2023-03-04). "Eskom sabotage: how cartels plunge South Africa into darkness". Daily Maverick (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2024-10-06.
- ^ "South Africa load-shedding: How Eskom has kept the lights on". www.bbc.com (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2024-10-06.
- ^ World Intellectual Property Organization (2024). Global Innovation Index 2024: Unlocking the Promise of Social Entrepreneurship (ඉංග්‍රීසි බසින්). World Intellectual Property Organization. p. 18. doi:10.34667/tind.50062. ISBN 978-92-805-3681-2. සම්ප්‍රවේශය 2024-10-06.
{{cite book}}:|website=ignored (help) - ^ "About Thawte - SSL and Code Signing Certificates from Thawte, Inc". www.thawte.com. සම්ප්‍රවේශය 2024-05-11.
- ^ "SKA announces Founding Board and selects Jodrell Bank Observatory to host Project Office". SKA 2011. 2 April 2011. 29 October 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 April 2011.
- ^ a b WHO/UNICEF:Joint Monitoring Programme for Water Supply and Sanitation:Data table South Africa සංරක්ෂණය කළ පිටපත 9 පෙබරවාරි 2014 at the Wayback Machine, 2010. Retrieved 3 November 2012
- ^ "Professor Says Cape Town Crisis Should Serve as a 'Wakeup Call to All Major U.S. Cities'". www.newswise.com. 14 June 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 June 2018.
- ^ a b Hewitson, Bruce (19 October 2017). "Why Cape Town's drought was so hard to forecast". 11 July 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 July 2018.
- ^ "The 11 cities most likely to run out of drinking water – like Cape Town" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 13 පෙබරවාරි 2018 at the Wayback Machine 11 February 2018. BBC News.
- ^ In drought-hit South Africa, the politics of water සංරක්ෂණය කළ පිටපත 22 නොවැම්බර් 2018 at the Wayback Machine, Reuters, 25 January 2018
- ^ Cape Town May Dry Up Because of an Aversion to Israel සංරක්ෂණය කළ පිටපත 14 දෙසැම්බර් 2021 at the Wayback Machine, Wall St. Journal, 21 February 2018
- ^ The Cape Town Water Crisis and Hating Israel සංරක්ෂණය කළ පිටපත 14 දෙසැම්බර් 2021 at the Wayback Machine, aish, 11 February 2018
- ^ South African stupidity සංරක්ෂණය කළ පිටපත 14 දෙසැම්බර් 2021 at the Wayback Machine, Jerusalem Post, 3 February 2018
- ^ "Black middle class explodes". FIN24. 22 May 2007. 22 August 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "South Africa Black Middle-Class Demographic Study 2023". Yahoo Finance (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 2023-05-04. සම්ප්‍රවේශය 2023-11-05.
- ^ Radford, Tim (16 April 2004). "World's Oldest Jewellery Found in Cave". The Guardian. London. 12 February 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 April 2011.
- ^ "South African music after Apartheid: kwaito, the "party politic," and the appropriation of gold as a sign of success". 13 June 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "The Nobel Prize in Literature: John Maxwell Coetzee". Swedish Academy. 2 October 2003. 7 March 2009 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2 August 2009.
- ^ André Brink (1985). "Introduction". A Season in Paradise. London: Faber and Faber. p. 11. ISBN 0-571-13491-2.
- ^ Goodwin, June. "Novel for foreigners who want to understand the Afrikaner; A Dry White Season, by Andre Brink. New York: William Morrow & Co. $10.95". Christian Science Monitor. ISSN 0882-7729. සම්ප්‍රවේශය 2016-02-27.
- ^ "South African Wine Guide: Stellenbosch, Constantia, Walker Bay and more". Thewinedoctor.com. 18 January 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2011.
- ^ "Sport in South Africa". SouthAfrica.info. 29 June 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 28 June 2010.
- ^ Sport in South Africa topendsports.com, accessed 3 December 2020.
- ^ "Blacks like soccer, whites like rugby in SA". 25 May 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 27 May 2021.
- ^ "SA sport not the unifier it once was: survey". 25 May 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 27 May 2021.
- ^ "Analysis: Bafana Bafana Struggling To Make Needed Improvements". 11 June 2016. 25 May 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 27 May 2021.
- ^ Cooper, Billy (12 July 2010). "South Africa gets 9/10 for World Cup". Mail & Guardian. 15 July 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 September 2010.
- ^ Marshall, Adam (30 July 2022). "Benni McCarthy appointed as first-team coach". ManUtd.com. Manchester United. සම්ප්‍රවේශය 30 July 2022.
- ^ "New Zealand 11-12 South Africa: Springboks win record fourth Rugby World Cup in dramatic final". BBC Sport. 28 October 2023. සම්ප්‍රවේශය 1 November 2023.
- ^ "Blind Cricket South Africa". www.blindcricketsa.co.za.
- ^ Mike Hall (18 May 2022). "Which Players Have Won A Golf Grand Slam?". Golf Monthly Magazine.