විකිපීඩියා

දකුණු අප්‍රිකාව

(South Africa වෙතින් යළි-යොමු කරන ලදි)

දකුණු අප්‍රිකාව, නිල වශයෙන් දකුණු අප්‍රිකා ජනරජය (RSA) අප්‍රිකාවේ දකුණු දෙසින් පිහිටි රට වේ. එහි පළාත් නවය දකුණු අත්ලාන්තික් සහ ඉන්දියන් සාගරය දිගේ විහිදෙන වෙරළ තීරයේ කිලෝමීටර් 2,798 (සැතපුම් 1,739) කින් දකුණට මායිම් වී ඇත.[14][15][16] නැමීබියාව, බොට්ස්වානා සහ සිම්බාබ්වේ යන අසල්වැසි රටවල් මගින් උතුරට; නැගෙනහිර සහ ඊසාන දෙසින් මොසැම්බික් සහ එස්වාටිනි; සහ එය ලෙසෝතෝ වට කර ඇත.[17] වර්ග කිලෝමීටර් 1,221,037 (වර්ග සැතපුම් 471,445) ක ප්‍රදේශයක් ආවරණය වන පරිදි රටේ මිලියන 62 කට අධික ජනතාවක් සිටිති. ප්‍රිටෝරියා පරිපාලන අගනුවර වන අතර පාර්ලිමේන්තුවේ ආසනය ලෙස කේප් ටවුන් ව්‍යවස්ථාදායක අගනුවර වේ. බ්ලූම්ෆොන්ටයින් සාම්ප්‍රදායිකව අධිකරණ අගනුවර ලෙස සැලකේ.[18] විශාලතම සහ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ නගරය ජොහැන්නස්බර්ග් වන අතර, පසුව කේප් ටවුන් සහ උප සහරා අප්‍රිකාවේ කාර්යබහුලම වරාය නගරය වන ඩර්බන් වේ.

දකුණු අප්‍රිකා ජනරජය
වෙනත් නිල භාෂා 11 ක්[1]
  • Afrikaans:Republiek van Suid-Afrika
    Zulu:iRiphabhuliki yaseNingizimu Afrika
    Xhosa:iRiphabhlikhi yoMzantsi Afrika
    Pedi:Repabliki ya Afrika-Borwa
    Southern Sotho:Rephaboliki ya Afrika Borwa
    Tswana:Rephaboliki ya Aforika Borwa
    Tsonga:Riphabliki ya Afrika Dzonga
    Swati:iRiphabhulikhi yaseNingizimu-Afrika
    Venda:Riphabuḽiki ya Afurika Tshipembe
    Southern Ndebele:iRiphabliki yeSewula Afrika
Flag of දකුණු අප්‍රිකාව
ජාතික ධජය
ජාතික ලාංඡනය of දකුණු අප්‍රිකාව
ජාතික ලාංඡනය
උද්යෝග පාඨය: "ǃke e: ǀxarra ǁke" (ǀXam)
"විවිධත්වය තුළ එකමුතුකම"
ජාතික ගීය: "දකුණු අප්‍රිකාවේ ජාතික ගීය"
අගනුවර
විශාලතම නගරයජොහැන්නස්බර්ග්[3]
නිල භාෂා(ව)භාෂා 12 ක්[4][5]
  • අෆ්‍රිකන්ස්
  • දකුණු අප්‍රිකානු ඉංග්‍රීසි
  • දකුණු එන්ඩෙබෙල්
  • පේඩි
  • සෝතෝ
  • ස්වනා
  • දකුණු අප්‍රිකානු සංඥා භාෂාව
  • ස්වාසි
  • වෙන්ඩ
  • ෂෝසා
  • සොංගා
  • සූලු
විශේෂ තත්වයක් ඇති භාෂා[4]
  • ඛෝ භාෂා
  • ඛෝකෝ භාෂාව
  • කොයිසාන් භාෂා
  • ජර්මානු භාෂාව
  • ග්‍රීක භාෂාව
  • ගුජරාටි භාෂාව
  • හින්දි භාෂාව
  • පෘතුගීසි භාෂාව
  • තෙළිඟු භාෂාව
  • දෙමළ භාෂාව
  • උර්දු භාෂාව
  • අරාබි භාෂාව
  • හෙබ්‍රෙව් භාෂාව
  • සංස්කෘත භාෂාව
ජනවාර්ගික කණ්ඩායම්
(2022[6])
  • 81.4% දකුණු අප්‍රිකාවේ බන්ටු ජනතාව (කළු)
  • 8.2% වර්ණවත් (මිශ්‍ර)
  • 7.3% සුදු දකුණු අප්‍රිකානුවන්
  • 2.7% ඉන්දියානු දකුණු අප්‍රිකානුවන් හෝ ආසියානු
  • 0.4% වෙනත්
ආගම
(2022)[7]
  • 85.3% ක්‍රිස්තියානි
  • 7.8% සම්ප්‍රදායික ඇදහිලි
  • 3.1% අනාගමික
  • 1.6% ඉස්ලාම්
  • 1.1% හින්දු ආගම
  • 1.1% වෙනත්
ජාති නාම(ය)
  • දකුණු අප්‍රිකානු
රජයවිධායක ජනාධිපති ක්‍රමයක් සහිත ඒකීය පාර්ලිමේන්තු ජනරජයක්
• ජනාධිපති
සිරිල් රමපෝසා
• උප ජනාධිපති
පෝල් මාෂාටයිල්
• ජාතික සභාවේ කථානායක
තෝකෝ ඩිඩිසා
• ජාතික පළාත් සභාවේ සභාපති
රීෆිල්වේ මැට්ස්වේනි-ටිසිපේන්
• අගවිනිසුරු
මන්දිසා මායා
ව්‍යවස්ථාදායකයපාර්ලිමේන්තුව
• උත්තර මන්ත්‍රී මණ්ඩලය
ජාතික පළාත් සභාව
• පහළ මන්ත්‍රී මණ්ඩලය
ජාතික සභාව
ස්වාධීනත්වය 
එක්සත් රාජධානියෙන්
• දකුණු අප්‍රිකාවේ සංගමය
1910 මැයි 31
• වෙස්ට්මිනිස්ටර් ප්‍රඥප්තිය
1931 දෙසැම්බර් 11
• 1960 දකුණු අප්‍රිකානු ජනරජයේ ජනමත විචාරණය
1961 මැයි 31
• වත්මන් ව්‍යවස්ථාව
1997 පෙබරවාරි 4
වර්ග ප්‍රමාණය
• සම්පූර්ණ
1,221,037 km2 (471,445 sq mi) (24 වෙනි)
• ජලය (%)
0.380
ජනගහණය
• 2022 ජන සංගණනය
62,027,503[8] (23 වෙනි)
• ජන ඝණත්වය
50.8/km2 (131.6/sq mi) (169 වෙනි)
දදේනි (ක්‍රශසා)2024 ඇස්තමේන්තුව
• සම්පූර්ණ
▼ ඇ.ඩො. බිලියන 993.75[9] (32 වෙනි)
• ඒක පුද්ගල
▼ ඇ.ඩො. 15,720[9] (95 වෙනි)
දදේනි (නාමික)2024 ඇස්තමේන්තුව
• සම්පූර්ණ
Increase ඇ.ඩො. බිලියන 403.75[9] (38 වෙනි)
• ඒක පුද්ගල
Increase ඇ.ඩො. 6,380[9] (98 වෙනි)
ගිනි (2014)Positive decrease 63.0[10]
ඉතා ඉහළ
මාසද (2022)Increase 0.717[11]
ඉහළ · 110 වෙනි
ව්‍යවහාර මුදලදකුණු අප්‍රිකානු රැන්ඩ් (ZAR)
වේලා කලාපයUTC+2 (දකුණු අප්‍රිකානු සම්මත වේලාව)
දින ආකෘතිකෙටි ආකෘති:
  • වවවව/මාමා/දිදි[12]
  • වවවව-මාමා-දිදි[13]
රිය ධාවන මං තීරුවවම
ඇමතුම් කේතය+27
ISO 3166 codeZA
අන්තර්ජාල TLD.za

පුරාවිද්‍යාත්මක සොයාගැනීම් වලට අනුව වසර මිලියන 2.5 කට පමණ පෙර දකුණු අප්‍රිකාවේ විවිධ හොමිනිඩ් විශේෂ පැවති අතර නූතන මානවයන් වසර 100,000 කට පෙර එම ප්‍රදේශයේ වාසය කළහ. ප්‍රථමයෙන් ප්‍රකට මිනිසුන් වූයේ ස්වදේශික කොයිසාන් වන අතර බටහිර සහ මධ්‍යම අප්‍රිකාවෙන් ව්‍යාප්ත වූ බන්ටු කතා කරන ජනයා පසුව වසර 2,000 සිට 1,000 දක්වා ප්‍රදේශයේ පදිංචි වූහ. 1652 දී ලන්දේසීන් විසින් ටේබල් බේ හි පළමු යුරෝපීය ජනාවාස පිහිටුවන ලද අතර 1795 සහ 1806 දී එය බ්‍රිතාන්‍යයන් විසින් අත්පත් කර ගන්නා ලදී. සැලකිය යුතු පෙරළියක කාල පරිච්ඡේදයක් වූ එම්ෆෙකේන්, සූලු රාජධානිය ඇතුළු විවිධ අප්‍රිකානු රාජධානි පිහිටුවීමට හේතු විය. කලාපය තවදුරටත් යටත් විජිතයක් බවට පත් වූ අතර දියමන්ති සහ රත්‍රන් සොයා ගන්නා ලද අතර කාර්මිකකරණය හා නාගරීකරණය දෙසට මාරුවක් ගෙන එන ලදී. දකුණු අප්‍රිකාවේ සංගමය 1910 දී පැරණි කේප්, නටාල්, ට්‍රාන්ස්වාල් සහ ඔරේන්ජ් ගංගා ජනපද වලින් නිර්මාණය වූ අතර, 1961 දී ජනරජයක් බවට පත් විය. කේප්හි වාර්ගික නොවන ඡන්ද බලය ක්‍රමයක් පැවතුනද, එය ක්‍රමයෙන් ඛාදනය විය. දකුණු අප්‍රිකානු කළු ජාතිකයන්ගෙන් අති බහුතරයකට 1994 වන තෙක් බලය හිමි නොවීය.

ජාතික පක්ෂය 1948 දී වර්ණභේදවාදය පැනවූ අතර, පෙර වාර්ගික වෙන් කිරීම ආයතනගත කළේය. අප්‍රිකානු ජාතික කොන්ග්‍රසය සහ රට තුළ සහ ඉන් පිටත අනෙකුත් වර්ණභේද විරෝධී ක්‍රියාකාරීන් විසින් විශාල වශයෙන් අවිහිංසාවාදී අරගලයකින් පසුව, වෙනස් කොට සැලකීමේ නීති අවලංගු කිරීම 1980 ගණන්වල මැද භාගයේදී ආරම්භ විය. පාර්ලිමේන්තු ජනරජයක් සහ පළාත් නවයකින් සමන්විත රටේ ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය තුළ සියලුම වාර්ගික කණ්ඩායම් දේශපාලන නියෝජනය ලබා ගෙන ඇති අතර ඉන් අනතුරුව 1994 දී මැතිවරණය පැවැත්විණි.

දකුණු අප්‍රිකාව යනු විවිධ සංස්කෘතීන්, භාෂා සහ ආගම් ඇතුළත් බහු-වාර්ගික සමාජයකි; එය බොහෝ විට "දේදුන්න ජාතිය" ලෙස හඳුන්වනු ලබන්නේ රටේ බහු සංස්කෘතික විවිධත්වය විස්තර කිරීමට, විශේෂයෙන්ම වර්ණභේදවාදයෙන් පසුවය.[19] ජාත්‍යන්තර කටයුතු වලදී මධ්‍යම බලවතෙකු ලෙස පිළිගෙන ඇති අතර, එය සැලකිය යුතු කලාපීය බලපෑමක් පවත්වා ගෙන යන අතර BRICS, අප්‍රිකානු සංගමය, SADC, SACU, පොදු රාජ්‍ය මණ්ඩලීය ජාතීන්ගේ සහ G20 හි සාමාජිකයෙකි.[20][21] සංවර්ධනය වෙමින් පවතින, අලුතින් කාර්මිකකරණය වූ රටක්, දකුණු අප්‍රිකාව නාමික දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් අප්‍රිකාවේ විශාලතම ආර්ථිකය ඇත.[22][23] එය අප්‍රිකාවේ වඩාත්ම යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවි සඳහා ඉතියෝපියාව සමඟ බැඳී ඇත,[24] සහ අද්විතීය ජෛව, ශාක සහ සත්ව ජීවීන් සහිත ජෛව විවිධත්ව උණුසුම් ස්ථානයකි. වර්ණභේදවාදය අවසන් වීමෙන් පසු, රජයේ වගවීම සහ ජීවන තත්ත්වය සැලකිය යුතු ලෙස වැඩිදියුණු වී ඇත.[25] කෙසේ වෙතත්, අපරාධ, දරිද්‍රතාවය සහ අසමානතාවය පුලුල්ව පැතිර පවතී.[26] 0.63 ක ඉහළම ගිනි සංගුණකය සහිත දකුණු අප්‍රිකාව ලෝකයේ වඩාත්ම අසමාන රටවලින් එකක් ලෙස සැලකේ, එසේත් නැතිනම් වඩාත්ම අසමාන රටයි.[27][28]

නිරුක්තිය

සංස්කරණය

"දකුණු අප්‍රිකාව" යන නම ව්‍යුත්පන්න වී ඇත්තේ අප්‍රිකාවේ දකුණු කෙළවරේ රටේ භූගෝලීය පිහිටීමෙනි. පිහිටුවීමෙන් පසු, රට ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙන් දකුණු අප්‍රිකාවේ සංගමය ලෙසත් ලන්දේසි භාෂාවෙන් යුනි වෑන් සුයිඩ්-අප්‍රිකා ලෙසත් නම් කරන ලද අතර, එහි ආරම්භය බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිත හතරක් ඒකාබද්ධ වීමෙන් පිළිබිඹු වේ. 1961 සිට, ඉංග්‍රීසි භාෂාවේ දීර්ඝ විධිමත් නම "දකුණු අප්‍රිකා ජනරජය" සහ අප්‍රිකානු භාෂාවෙන් Republiek van Suid-Afrika වේ. රට නිල භාෂා 12කින් නිල නාමයක් ඇත.[29][30]

ම්සාන්සි, "දකුණු" යන අර්ථය ඇති ෂෝසා නාම පදයෙන් ව්‍යුත්පන්න වූ uMzantsi, දකුණු අප්‍රිකාව සඳහා වාචික නාමයකි,[31][32] සමහර පෑන්-අප්‍රිකානු දේශපාලන පක්ෂ "අසානියා" යන යෙදුමට වැඩි කැමැත්තක් දක්වයි.[33]

ඉතිහාසය

සංස්කරණය

ප්‍රාග් ඓතිහාසික පුරා විද්‍යාව

සංස්කරණය
 
මානව වර්ගයාගේ තොටිල්ලේ මාරොපෙන්ග් ඉදිරිපිට

දකුණු අප්‍රිකාවේ ලෝකයේ පැරණිතම පුරාවිද්‍යාත්මක සහ මානව-පොසිල ස්ථාන කිහිපයක් අඩංගු වේ.[34][35][36] පුරාවිද්‍යාඥයින් විසින් ගෞටෙන්ග් පළාතේ ගුහා මාලාවකින් විශාල පොසිල අවශේෂ සොයා ගෙන ඇත. යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියක් වන මෙම ප්‍රදේශය "මිනිස් වර්ගයාගේ තොටිල්ල" ලෙස නම් කර ඇත. මෙම ස්ථාන වලට ලෝකයේ හොමිනින් පොසිල සඳහා පොහොසත්ම ස්ථාන වලින් එකක් වන ස්ටර්ක්ෆොන්ටයින් මෙන්ම ස්වාර්ට්ක්‍රාන්ස්, ගොන්ඩොලින් ගුහාව, ක්‍රොම්ඩ්‍රායි, කූපර්ස් ගුහාව සහ මලප ඇතුළත් වේ. රේමන්ඩ් ඩාර්ට් විසින් අප්‍රිකාවෙන් සොයා ගන්නා ලද පළමු හොමිනින් පොසිලය, ටවුන්ග් දරුවා (ටවුන්ග් අසලින් සොයා ගන්නා ලදී) 1924 දී හඳුනා ගන්නා ලදී. අනෙකුත් හොමිනින් අවශේෂ පැමිණ ඇත්තේ ලිම්පෝපෝ පළාතේ මකපාන්ස්ගත් ප්‍රදේශවලින්; නිදහස් රාජ්‍ය පළාතේ කොර්නේලියා සහ ෆ්ලොරිස්බෑඩ්; ක්වාසුලු-නටාල් පළාතේ මායිම් ගුහාව; නැගෙනහිර කේප් පළාතේ ක්ලැසීස් ගංගා ගුහා; සහ බටහිර කේප් පළාතේ පින්නකල් පොයින්ට්, එලන්ඩ්ස්ෆොන්ටයින් සහ ඩයි කෙල්ඩර්ස් ගුහාව.[37]

මෙම සොයාගැනීම්වලින් පෙනී යන්නේ දකුණු අප්‍රිකාවේ වසර මිලියන තුනකට පමණ පෙර සිට ඔස්ට්‍රලෝපිතෙකස් ඇෆ්‍රිකානස්[38] පටන්ගෙන, ඔස්ට්‍රලෝපිතෙකස් සෙඩිබා, හෝමෝ එර්ගාස්ටර්, හෝමෝ ඉරෙක්ටස්, හෝමෝ රොඩෙසියන්සිස්, හෝමෝ හෙල්මෙයි, හෝමෝ නැලෙඩි සහ නූතන මානවයන් (හෝමෝ සේපියන්ස්) ලෙසින් විවිධ හොමිනිඩ් විශේෂ පැවති බවයි. නූතන මානවයන් අවම වශයෙන් වසර 170,000 ක් පමණ දකුණු අප්‍රිකාවේ වාසය කර ඇත. විවිධ පර්යේෂකයන් විසින් වාල් ගංගා නිම්නය තුළ ගල් කැට මෙවලම් සොයාගෙන ඇත.[39][40]

බන්ටු පුළුල් කිරීම

සංස්කරණය
 
මාපුංගුබ්වේ හිල්, මාපුංගුබ්වේ රාජධානියේ පැරණි අගනුවර පිහිටි ස්ථානය

යකඩ භාවිතා කරන කෘෂිකාර්මිකයින් සහ එඬේරුන් වූ බන්ටු කතා කරන ජනයාගේ ජනාවාස ක්‍රි.ව. 4 හෝ 5 වන සියවස වන විට ලිම්පෝපෝ ගඟට දකුණින් (දැන් බොට්ස්වානා සහ සිම්බාබ්වේ සමඟ උතුරු මායිම) විය. බන්ටු සෙමෙන් දකුණට ගමන් කළේය. නූතන ක්වාසුලු-නටාල් පළාතේ පැරණිතම යකඩ වැඩ 1050 පමණ සිට පැවත එන බවට විශ්වාස කෙරේ. දක්ෂිණම කණ්ඩායම වූයේ ෂෝසා ජනතාවයි, ඔවුන්ගේ භාෂාවට පෙර කොයිසාන් ජනයාගේ ඇතැම් භාෂාමය ලක්ෂණ ඇතුළත් වේ. ෂෝසා අද නැගෙනහිර කේප් පළාතේ මහා මාළු ගඟට ළඟා විය. ඔවුන් සංක්‍රමණය වන විට, මෙම විශාල යකඩ යුගයේ ජනගහන කලින් සිටි ජනයා අවතැන් වී හෝ උකහා ගත්හ. ඹුමලංග පළාතේ, ආදම්ගේ දින දර්ශනය ලෙස නම් කර ඇති ගල් සැකැස්මක් සමඟ ගල් කව කිහිපයක් සොයාගෙන ඇති අතර, නටබුන් උතුරු සෝතෝ ජනතාවක් වන බේකෝන් විසින් නිර්මාණය කරන ලදැයි සැලකේ.[41][42]

පෘතුගීසි ගවේෂණය

සංස්කරණය
 
පෘතුගීසි ගවේෂක බර්ටොලමියු ඩයස් කේප් පොයින්ට් හි කුරුසය සිටුවමින් පළමු වරට ගුඩ් හෝප් කේප් එක සාර්ථකව වට කළේය

1487 දී, පෘතුගීසි ගවේෂක බර්ටොලමියු ඩයස් දකුණු අප්‍රිකාවට ගොඩ බැස්සවීමේ ප්‍රථම යුරෝපීය මුහුදු ගමන මෙහෙයවීය.[43] දෙසැම්බර් 4 වෙනිදා ඔහු වල්ෆිෂ් බොක්ක (වර්තමානයේ නැමීබියාවේ වල්විස් බොක්ක ලෙස හැඳින්වේ) වෙත ගොඩ බැස්සේය. මෙය ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ පෘතුගීසි නාවිකයෙකු වූ ඩියෝගෝ කාඕ (කේප් ක්‍රොස්, බොක්කෙන් උතුරින්) 1485 දී ළඟා වූ දුරම ස්ථානයට දකුණින් විය. ඩයස් දකුණු අප්‍රිකාවේ බටහිර වෙරළ දිගේ දිගටම ගමන් කළේය. 1488 ජනවාරි 8 න් පසු, කුණාටු වෙරළ දිගේ ගමන් කිරීම වළක්වා, ඔහු ගොඩබිම නොපෙනී යාත්‍රා කර අප්‍රිකාවේ දකුණු කෙළවරේ එය නොපෙනී ගියේය. ඔහු 1488 මැයි මාසයේදී අප්‍රිකාවේ නැඟෙනහිර වෙරළ තීරයට ළඟා වූ අතර, ඔහු රියෝ ඩෝ ඉන්ෆන්ටේ, බොහෝ විට වර්තමාන ග්‍රූට් ගංගාව ලෙස හැඳින්වූයේය. ඔහු ආපසු එන විට ඔහු කේප් එක දුටුවේය, එය ඔහු කැබෝ දාස් ටොර්මෙන්ටස් ('කේප් ඔෆ්) ලෙස නම් කළේය. කුණාටු'). II වන ජෝන් විසින් නැගෙනහිර ඉන්දීය කොදෙව්හි ධනයට තුඩු දුන් නිසා, කබෝ ඩා බෝවා එස්පෙරන්සා නොහොත් හොඳ බලාපොරොත්තුවේ කේප් එක නැවත නම් කරන ලදී.[44] ඩයස්ගේ නාවික වික්‍රමය 1572 දී ලුයිස් ද කැමොස් ගේ ඔස් ලුසියාඩාස් වීර කාව්‍යයේ අමරණීය විය.

ලන්දේසි ජනපදකරණය

සංස්කරණය
 
චාල්ස් ඩේවිඩ්සන් බෙල්ගේ 19 වන සියවසේ දකුණු අප්‍රිකාවේ ප්‍රථම යුරෝපීය ජනාවාස ආරම්භ කළ ජෑන් වැන් රීබෙක් ගේ සිතුවම 1652 දී ටේබල් බේ වෙත පැමිණේ.

17වන සියවසේ මුල් භාගය වන විට පෘතුගාලයේ සමුද්‍ර බලය පිරිහීමට පටන් ගත් අතර, කුළුබඩු වෙළඳාමේ ලාභදායක ඒකාධිකාරයෙන් පෘතුගාලය පලවා හැරීමට ඉංග්‍රීසි සහ ලන්දේසි වෙළෙන්දෝ තරඟ කළහ.[45] බ්‍රිතාන්‍ය නැගෙනහිර ඉන්දියා සමාගමේ නියෝජිතයෝ 1601 තරම් ඈත කාලයේ දී ප්‍රතිපාදන සෙවීම සඳහා වරින් වර කේප් වෙත පැමිණි නමුත් පසුව විකල්ප රක්‍ෂිත වරායන් ලෙස ඇසෙන්ෂන් අයිලන්ඩ් සහ ශාන්ත හෙලේනා වෙත ප්‍රිය කළහ.[46] 1647 න් පසු ලන්දේසි උනන්දුව ඇවිස්සුණේ, ලන්දේසි නැගෙනහිර ඉන්දියා සමාගමේ සේවකයින් දෙදෙනෙකු මාස ​​කිහිපයක් කේප් එකේ නැව් අනතුරට ලක් වූ විට ය. ස්වදේශිකයන්ගෙන් මිරිදිය සහ මස් ලබා ගැනීමෙන් නාවිකයන්ට දිවි ගලවා ගැනීමට හැකි විය.[46] ඔවුන් සාරවත් පසෙහි එළවලු වපුරන ලදී.[47] ඔවුන් ඕලන්දයට ආපසු පැමිණීමෙන් පසු, ඔවුන් දිගු මුහුදු ගමන් සඳහා පසුකර යන නැව් ගබඩා කිරීම සඳහා ප්‍රතිපාදන සඳහා "ගබඩාවක් සහ උද්‍යානයක්" ලෙස කේප්ගේ විභවය ගැන වාසිදායක ලෙස වාර්තා කළහ.[46]

1652 දී, කේප් මුහුදු මාර්ගය සොයා ගැනීමෙන් සියවස් එකහමාරකට පසුව, ජෑන් වැන් රීබෙක් ලන්දේසි පෙරදිග ඉන්දියා සමාගම වෙනුවෙන් කේප් ඔෆ් ගුඩ් හෝප් හි, කේප් ටවුන් බවට පත්වන ස්ථානයේ, උද්‍යාන මධ්‍යස්ථානයක් ස්ථාපිත කළේය.[48][49] කාලයාගේ ඇවෑමෙන්, කේප් විශාල ව්‍රිජ්ලීඩන් ජනගහනයකට නිවහන බවට පත් විය, එය ව්‍රිස්බර්ගර්ස් (සාහි. නිදහස් පුරවැසියන්) ලෙසද හැඳින්වේ, ඔවුන්ගේ කොන්ත්‍රාත්තුවෙන් පසු විදේශයන්හි ලන්දේසි ප්‍රදේශවල රැඳී සිටි හිටපු සමාගම් සේවකයින් විය.[49] ලන්දේසි වෙළෙන්දෝ ඉන්දුනීසියාව, මැඩගස්කරය සහ නැගෙනහිර අප්‍රිකාවේ සමහර ප්‍රදේශවලින් වහල්භාවයට පත් වූ මිනිසුන් දහස් ගණනක් අලුතින් බිහි වූ ජනපදයට ගෙන එන ලදී.[50] රටෙහි මුල්ම මිශ්‍ර වාර්ගික ප්‍රජාවන් සමහරක් ව්‍රිජ්බර්ගර්, වහල් මිනිසුන් සහ ආදිවාසී ජනතාව අතර ගොඩනැගුණි.[50] මෙය නව ජනවාර්ගික කණ්ඩායමක් වර්ධනය වීමට හේතු විය, කේප් කලර්ඩ්ස්, ඔවුන්ගෙන් වැඩි දෙනෙක් ලන්දේසි භාෂාව සහ ක්‍රිස්තියානි ඇදහිල්ල අනුගමනය කළහ.[50]

කොයිකොයි සහ සෑන් වලින් සමන්විත කොයිසාන් ජනතාව දකුණු අප්‍රිකාවේ ආදිවාසී වැසියන් විය. ලන්දේසි පදිංචිකරුවන් සමඟ ගැටුම් 17 වන සියවසේ ආරම්භ වූ අතර සියවස් ගණනාවක් පුරා පැවතුනි. ලන්දේසි යටත් විජිත සහ කොයිකොයි අතර මුල් හමුවීම් සාමකාමී වූ නමුත් ඉඩම් සහ සම්පත් සම්බන්ධයෙන් ආතතීන් ඇති විය. කොයිකොයි ලන්දේසි ව්‍යාප්තියට විරුද්ධ වූ අතර, එය ගැටුම් සහ සටන් වලට තුඩු දුන්නේය.[51]

ලන්දේසි ජනපදිකයන්ගේ නැඟෙනහිර දෙසට ව්‍යාප්ත වීම නිසා නිරිතදිගින් සංක්‍රමණය වන ෂෝසා ගෝත්‍රිකයන් සමඟ යුද්ධ මාලාවක් ඇති විය, එය ෂෝසා යුද්ධ ලෙස හැඳින්වේ, දෙපාර්ශ්වයම මහා මාළු ගඟ අසල තණබිම් සඳහා තරඟ කළ අතර, එය යටත් විජිතවාදීන් ගවයන් සඳහා තණබිම් සඳහා කැමති විය.[52] දේශසීමාවේ ස්වාධීන ගොවීන් බවට පත් වූ ව්‍රිස්බර්ගර්ස් බෝයර්ස් ලෙස හඳුන්වනු ලැබූ අතර, සමහරක් අර්ධ-සංචාරක ජීවන රටාවන් අනුගමනය කරන අතර ඔවුන් ට්‍රෙක්බෝර්ස් ලෙස හැඳින්වේ.[52] බෝයර්වරු ලිහිල් සටන්කාමීන් පිහිටුවා ගත් අතර, ඔවුන් කමාන්ඩෝවරුන් ලෙස හැඳින්වූ අතර, ෂෝසා වැටලීම් මැඩපැවැත්වීම සඳහා කොයිසාන් ජනතාව සමඟ ව්‍යාජ සන්ධාන ඇති කර ගත්හ.[52] දෙපාර්ශ්වයම ලේ වැකි නමුත් අවිනිශ්චිත ප්‍රහාර දියත් කළ අතර, බොහෝ විට පශු සම්පත් සොරකම් සමඟ වරින් වර සිදුවන ප්‍රචණ්ඩත්වය දශක කිහිපයක් පුරා පොදු විය.[52]

බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිතකරණය සහ මහා ගමන

සංස්කරණය

පහතරට ආක්‍රමණය කළ ප්‍රංශ පළමු ජනරජයේ පාලනයට යටත් වීම වැළැක්වීම සඳහා මහා බ්‍රිතාන්‍යය 1795 සහ 1803 අතර කාලය තුළ කේප් ටවුන් අත්පත් කර ගන්නා ලදී.[52] 1803 දී බටාවියන් ජනරජය යටතේ කෙටි කලකට ලන්දේසි පාලනයට ආපසු පැමිණීමෙන් පසු, 1806 දී කේප් නැවත බ්‍රිතාන්‍යයන් විසින් අත්පත් කර ගන්නා ලදී.[53] නැපෝලියන් යුද්ධ අවසන් වීමෙන් පසුව, එය නිල වශයෙන් මහා බ්‍රිතාන්‍යයට පවරා දී බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍යයේ අනිවාර්ය අංගයක් බවට පත් විය.[54] දකුණු අප්‍රිකාවට බ්‍රිතාන්‍ය සංක්‍රමණය 1818 දී පමණ ආරම්භ වූ අතර, පසුව 1820 පදිංචිකරුවන්ගේ පැමිණීමෙන් අවසන් විය.[54] යුරෝපීය ශ්‍රම බලකායේ ප්‍රමාණය වැඩි කිරීම සහ ෂෝසා ආක්‍රමණයන්ට එරෙහිව මායිම් ප්‍රදේශ ශක්තිමත් කිරීම සඳහා විවිධ හේතූන් මත නව ජනපදිකයන් පදිංචි වීමට පොළඹවන ලදී.[54]

 
1838 පෙබරවාරියේ බෝයර් කඳවුරකට සූලු ප්‍රහාරයක් නිරූපණය කිරීම

19 වන ශතවර්ෂයේ මුල් දශක දෙක තුළ, සූලු ජනතාව බලයෙන් වර්ධනය වූ අතර ඔවුන්ගේ නායකයා වූ ෂකා යටතේ ඔවුන්ගේ භූමිය පුළුල් කළහ.[55] ෂකාගේ යුද්ධය වක්‍රව එම්ෆෙකේන් ('තලා දැමීම') වෙත යොමු විය, එහි දී මිලියන 1 සිට 2 දක්වා මිනිසුන් මිය ගිය අතර 1820 ගණන්වල මුල් භාගයේදී අභ්‍යන්තර සානුව විනාශ වී ජනශූන්‍ය විය.[56][57] සූලු හි ශාඛාවක් වූ මතබේලේ ජනතාව ඔවුන්ගේ ම්සිලිකාසි රජු යටතේ හයිවේල්ඩ්හි විශාල කොටස් ඇතුළත් විශාල අධිරාජ්‍යයක් නිර්මාණය කළහ.

19 වන ශතවර්ෂයේ මුල් භාගයේදී, බොහෝ ලන්දේසි පදිංචිකරුවන් ඔවුන් බ්‍රිතාන්‍ය පාලනයට යටත් කර තිබූ කේප් ජනපදයෙන් පිටත්ව ගිය අතර, සංක්‍රමණික කණ්ඩායම් මාලාවක් තුළ, "මාර්ග සොයන්නන්" හෝ "පුරෝගාමීන්" යන අර්ථය ඇති වූට්‍රකර්ස් ලෙස හැඳින්වේ. ඔවුන් අනාගත නටාල්, නිදහස් රාජ්‍යය සහ ට්‍රාන්ස්වාල් ප්‍රදේශ වෙත සංක්‍රමණය විය. බෝයර්ස් විසින් බෝයර් සමූහාණ්ඩුව පිහිටුවන ලදී: දකුණු අප්‍රිකානු ජනරජය, නටාලියා ජනරජය සහ ඔරේන්ජ් නිදහස් රාජ්‍යය.[58]

අභ්‍යන්තරයේ 1867 දියමන්ති සහ 1884 දී රත්‍රන් සොයා ගැනීම ඛනිජ විප්ලවය ආරම්භ කළ අතර ආර්ථික වර්ධනය හා සංක්‍රමණ වැඩි විය. මෙය ආදිවාසීන් බ්‍රිතාන්‍ය යටත් කර ගැනීම තීව්‍ර කළේය. මෙම වැදගත් ආර්ථික සම්පත් පාලනය කිරීමේ අරගලය යුරෝපීයයන් සහ ආදිවාසී ජනතාව අතර සහ බෝයර්වරුන් සහ බ්‍රිතාන්‍යයන් අතර සබඳතාවල සාධකයක් විය.[59]

 
1876 ​​දකුණු අප්‍රිකාවේ සිතියම

1876 ​​මැයි 16 වන දින දකුණු අප්‍රිකානු ජනරජයේ ජනාධිපති තෝමස් ප්‍රංශුවා බර්ගර්ස් පේඩි ජනයාට එරෙහිව යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේය. 1876 ​​අගෝස්තු 1 වන දින සෙඛුකුනේ රජු හමුදාව පරාජය කිරීමට සමත් විය. ලිඩන්බර්ග් ස්වේච්ඡා බලකායේ තවත් ප්‍රහාරයක් ද පලවා හරින ලදී. 1877 පෙබරවාරි 16 දින, දෙපාර්ශ්වය බොට්ෂබෙලෝහිදී සාම ගිවිසුමක් අත්සන් කරන ලදී.[60] පේඩි යටත් කර ගැනීමට බෝයර්ස් හට නොහැකි වීම, පෝල් කෲගර් ට පක්ෂව බර්ගර්වරුන් පිටත්ව යාමට සහ දකුණු අප්‍රිකානු ජනරජය බ්‍රිතාන්‍ය ඈඳා ගැනීමට හේතු විය. 1878 සහ 1879 දී බ්‍රිතාන්‍ය සොල්දාදුවන් 2,000 ක්, බෝයර්වරු සහ 10,000 ක් ස්වාසිවරුන්ගෙන් යුත් හමුදාවක් සමඟ 1879 නොවැම්බරයේදී ගාර්නට් වොල්සෙලි සේඛුහුනේ පරාජය කරන තෙක් බ්‍රිතාන්‍ය ප්‍රහාර තුනක් සාර්ථකව මැඩපවත්වන ලදී.

ඇන්ග්ලෝ-සුලු යුද්ධය 1879 දී බ්‍රිතාන්‍යයන් සහ සූලු රාජධානිය අතර ඇති විය. කාර්නර්වෝන් සාමිවරයා කැනඩාවේ ෆෙඩරේෂන් සාර්ථක ලෙස හඳුන්වා දීමෙන් පසුව, දකුණු අප්‍රිකාවේ අප්‍රිකානු රාජධානි, ගෝත්‍රික ප්‍රදේශ සහ බෝයර් සමූහාන්ඩු සමඟ සමාන දේශපාලන ප්‍රයත්නයන් සහ හමුදා ව්‍යාපාර සමඟ සාර්ථක විය හැකි යැයි සිතිය. එවැනි සැලසුම් ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා 1874 දී හෙන්රි බාර්ට්ල් ෆ්‍රෙරේ බ්‍රිතාන්‍ය මහ කොමසාරිස් ලෙස දකුණු අප්‍රිකාවට යවන ලදී. බාධක අතර බෝයර්වරුන්ගේ ස්වාධීන රාජ්‍යයන් සහ සුලුලන්ඩ් හමුදාව පැවතීම විය. ඉසන්ඩ්ල්වානා සටනේදී සූලු ජාතිය බ්‍රිතාන්‍යයන් පරාජය කළේය. අවසානයේ සුලුලන්තය යුද්ධය අහිමි වූ අතර, සුලු ජාතියේ ස්වාධීනත්වය අවසන් විය.[61]

බෝයර් යුද්ධ

සංස්කරණය
 
මජුබා හිල් සටන පළමු බෝයර් යුද්ධයේ අවසාන තීරණාත්මක සටන වූ අතර, පැය 2 ක සටනකින් පසු බ්‍රිතාන්‍යයන් බෝයර්වරුන් විසින් පරාජය කරන ලදී.
 
දෙවන බෝයර් යුද්ධයේදී බ්‍රිතාන්‍ය ගාල් කඳවුරක බෝයර් කාන්තාවන් සහ ළමුන්

පළමු බෝයර් යුද්ධයේදී (1880-1881) බ්‍රිතාන්‍ය ආක්‍රමණයන්ට බෝයර් ජනරජයන් විසින් ගරිල්ලා යුධ උපක්‍රම භාවිතා කරමින් සාර්ථක ලෙස ප්‍රතිරෝධය දැක්වූ අතර ඒවා දේශීය තත්වයන්ට හොඳින් ගැලපේ. දෙවන බෝයර් යුද්ධයේ (1899-1902) වැඩි සංඛ්‍යාවක්, වැඩි පළපුරුද්දක් සහ නව උපාය මාර්ගයක් සමඟ බ්‍රිතාන්‍යයන් ආපසු පැමිණි අතර, බෝයර් ආක්‍රමණයේ යුද්ධය හේතුවෙන් දැඩි ජීවිත හානිවලට ලක් වුවද, ගාල් කඳවුරු වැනි ගිනිගත් පස් උපක්‍රම හේතුවෙන් ඔවුන් අවසානයේ සාර්ථක විය. , බෝයර් සිවිල් වැසියන් 27,000ක් රෝගාබාධ සහ නොසලකා හැරීම හේතුවෙන් මිය ගියහ.[62]

දකුණු අප්‍රිකාවේ නාගරික ජනගහනය 19 වැනි සියවසේ අගභාගයේ සිට වේගයෙන් වර්ධනය විය. යුද්ධවල විනාශයෙන් පසුව, ලන්දේසි පරම්පරාවෙන් පැවත එන බෝයර් ගොවීන් විනාශ වූ ට්‍රාන්ස්වාල් සහ ඔරේන්ජ් ෆ්‍රී ස්ටේට් ප්‍රදේශවලින් නගරවලට පලා ගොස් සුදු නාගරික දුප්පතුන්ගේ පන්තිය බවට පත් විය.[63]

ස්වාධීනත්වය

සංස්කරණය

සුදු දකුණු අප්‍රිකානුවන් අතර බ්‍රිතාන්‍ය විරෝධී ප්‍රතිපත්ති ස්වාධීනත්වය කෙරෙහි අවධානය යොමු කළේය. ලන්දේසි සහ බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිත සමයේ, 1879 ස්වදේශීය ස්ථාන පනත සහ සම්මත නීති පද්ධතිය ඇතුළුව, ආදිවාසීන්ගේ ජනාවාස සහ සංචලනය පාලනය කිරීමට යම් නීති සම්පාදනය කෙරුණද, වාර්ගික වෙන් කිරීම බොහෝ දුරට අවිධිමත් විය.[64][65][66][67][68]

දෙවන බෝයර් යුද්ධය අවසන් වී වසර අටකට පසු සහ වසර හතරක සාකච්ඡා වලින් පසුව, දකුණු අප්‍රිකානු පනත 1909 නාමික නිදහස ලබා දුන් අතර 1910 මැයි 31 දින දකුණු අප්‍රිකාවේ සංගමය නිර්මාණය කරන ලදී. සංගමය කේප් හි පැරණි ප්‍රදේශ ට්‍රාන්ස්වාල් සහ නටාල් ජනපද, මෙන්ම ඔරේන්ජ් ෆ්‍රී ස්ටේට් ජනරජය ඇතුළත් ආධිපත්‍යයක් විය.[69] 1913 ස්වදේශිකයන්ගේ ඉඩම් පනත කළු ජාතිකයින්ට ඉඩම් හිමිකම දැඩි ලෙස සීමා කළේය; ඒ අවස්ථාවේදී ඔවුන් පාලනය කළේ රටේ 7%ක් පමණයි. ආදිවාසීන් සඳහා වෙන් කර ඇති ඉඩම් ප්‍රමාණය පසුව සුළු වශයෙන් වැඩි කරන ලදී.[70]

1931 දී, එක්සත් රාජධානියේ නීති සම්පාදනය කිරීම සඳහා එක්සත් රාජධානියේ පාර්ලිමේන්තුව සතු අවසාන බලතල අහෝසි කරන ලද වෙස්ට්මිනිස්ටර් ප්‍රඥප්තිය සම්මත කිරීමත් සමඟ සංගමය එක්සත් රාජධානියෙන් පූර්ණ ස්වෛරීත්වයට පත් විය. ලයිබීරියාව, ඉතියෝපියාව සහ ඊජිප්තුව යන තවත් අප්‍රිකානු රටවල් තුනක් පමණක් එම අවස්ථාවට පෙර ස්වාධීනව පැවතුනි. 1934 දී, දකුණු අප්‍රිකානු පක්ෂය සහ ජාතික පක්ෂය එක්සත් පක්ෂය පිහිටුවීමට ඒකාබද්ධ වූ අතර, අප්‍රිකානුවන් සහ ඉංග්‍රීසි කතා කරන සුදු ජාතිකයන් අතර සංහිඳියාවක් ඇති කිරීමට උත්සාහ කළහ. 1939 දී, එක්සත් රාජධානියේ මිත්‍රයෙකු ලෙස, දෙවන ලෝක සංග්‍රාමයට සංගමය ඇතුල්වීම මත පක්ෂය දෙකඩ විය, ජාතික පක්ෂ අනුගාමිකයින් එයට විරුද්ධ විය.[71]

වර්ණභේදවාදී යුගය

සංස්කරණය
 
"සුදු පුද්ගලයන්ගේ භාවිතය සඳහා" - ඉංග්‍රීසි සහ අප්‍රිකානු භාෂාවෙන් වර්ණභේදවාදී ලකුණ

1948 දී ජාතික පක්ෂය බලයට පත් විය. එය ලන්දේසි සහ බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිත පාලනය යටතේ ආරම්භ වූ වාර්ගික බෙදීම ශක්තිමත් කළේය. කැනඩාවේ ඉන්දියානු පනත රාමුවක් ලෙස ගනිමින්,[72] ජාතිකවාදී රජය සියලු ජාතීන් වර්ග තුනකට වර්ග කර (සුදු, කළු, ඉන්දියානු සහ වර්ණිත මිනිසුන් (මිශ්‍ර ජාතියේ මිනිසුන්)) සහ එක් එක් අය සඳහා අයිතිවාසිකම් සහ සීමාවන් වර්ධනය කළේය. සුදු සුළුතරය (20% ට වඩා අඩු)[73] අති විශාල කළු බහුතරයක් පාලනය කළේය. නීත්‍යානුකූලව ආයතනික වෙන් කිරීම වර්ණභේදවාදය ලෙස හැඳින්විණි. පළමු ලෝක බටහිර ජාතීන් හා සැසඳිය හැකි පරිදි, සුදු ජාතිකයන් මුළු අප්‍රිකාවේම ඉහළම ජීවන තත්ත්වය භුක්ති විඳින අතර, කළු බහුතරයක් ආදායම්, අධ්‍යාපනය, නිවාස සහ ආයු අපේක්ෂාව ඇතුළු සෑම ප්‍රමිතියකින්ම පාහේ අවාසි සහගතව සිටියහ.[74] 1955 දී කොංග්‍රස් සන්ධානය විසින් සම්මත කරන ලද නිදහස් ප්‍රඥප්තිය, වාර්ගික නොවන සමාජයක් සහ වෙනස් කොට සැලකීම අවසන් කරන ලෙස ඉල්ලා සිටියේය.

1961 මැයි 31 දින, ජනමත විචාරණයකින් (සුදු ජාතික ඡන්ද දායකයින්ට පමණක් විවෘත) රට ජනරජයක් බවට පත් වූ අතර එය යන්තමින් සම්මත විය;[75] බ්‍රිතාන්‍ය ආධිපත්‍යය දරන නටාල් පළාත බොහෝ දුරට යෝජනාවට විරුද්ධව ඡන්දය ප්‍රකාශ කළේය. දෙවන එලිසබෙත්ට දකුණු අප්‍රිකාවේ රැජින යන පදවිය අහිමි වූ අතර අවසාන ආණ්ඩුකාරවරයා වූ චාල්ස් රොබර්ට්ස් ස්වර්ට් රාජ්‍ය ජනාධිපති බවට පත්විය. වෙස්ට්මිනිස්ටර් ක්‍රමයට සහනයක් ලෙස, ජනාධිපතිවරයා පත් කිරීම පාර්ලිමේන්තුව විසින් පැවති අතර, 1983 පී.ඩබ්ලිව්. බෝතාගේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා පනත වන තෙක්, අගමැති ධුරය අහෝසි කර, පාර්ලිමේන්තුවට වගකිව යුතු අද්විතීය "ශක්තිමත් ජනාධිපති ධූරයක්" ස්ථාපිත කරන තෙක් පාහේ බල රහිත විය. අනෙකුත් පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලීය රටවල බලපෑම් මත දකුණු අප්‍රිකාව 1961 දී සංවිධානයෙන් ඉවත් වූ අතර 1994 දී නැවත එයට සම්බන්ධ විය.

රට තුළත් ඉන් පිටතත් වර්ණභේදවාදයට විරුද්ධ වුවද, වර්ණභේදවාදය අඛණ්ඩව පවත්වාගෙන යාම සඳහා රජය නීති සම්පාදනය කළේය. ආරක්ෂක හමුදා අභ්‍යන්තර විසම්මුතිය මැඩපැවැත්වූ අතර, අප්‍රිකානු ජාතික කොන්ග්‍රසය (ANC), අසානියන් මහජන සංවිධානය, සහ පෑන්-අප්‍රිකානුවාදි කොන්ග්‍රසය වැනි වර්ණභේද විරෝධී සංවිධාන ගරිල්ලා යුද්ධ[76] සහ නාගරික කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියා සිදු කිරීමත් සමඟ ප්‍රචණ්ඩත්වය පුළුල් විය.[77] ප්‍රතිවාදී ප්‍රතිරෝධක ව්‍යාපාර තුන ගෘහස්ථ බලපෑම සඳහා ජෝකී කරන විට ඉඳහිට අන්තර් කන්ඩායම් ගැටුම්වල ද නිරත විය.[78] වර්ණභේදවාදය වඩ වඩාත් මතභේදයට තුඩු දුන් අතර, රටවල් කිහිපයක් දකුණු අප්‍රිකානු රජය සමඟ ඇති ව්‍යාපාර වර්ජනය කිරීමට පටන් ගත්තේ එහි වාර්ගික ප්‍රතිපත්ති හේතුවෙනි. මෙම වර්ජනය සහ සීමා කිරීම් පසුව ජාත්‍යන්තර සම්බාධක සහ විදේශීය ආයෝජකයින් සතු කොටස් ඉවත් කිරීම දක්වා ව්‍යාප්ත විය.[79][80]

පශ්චාත් වර්ණභේදවාදය

සංස්කරණය
 
එෆ්. ඩබ්. ද ක්ලර්ක් සහ නෙල්සන් මැන්ඩෙලා 1992 ජනවාරි මාසයේදී අතට අත දුන්හ.

1974 දී මැන්ගෝසුතු බුතෙලෙසි සහ හැරී ෂ්වාර්ස් විසින් අත්සන් කරන ලද මහලබටිනි ප්‍රකාශනය, දකුණු අප්‍රිකාවේ කළු සහ සුදු දේශපාලන නායකයින් විසින් ඇති කර ගත් එවැනි ගිවිසුම් වලින් පළමුවැන්න වන සාමකාමී බලය සහ සැමට සමානාත්මතාවය සාමකාමීව සංක්‍රමණය කිරීමේ මූලධර්ම ඇතුළත් කර ඇත. අවසානයේදී, එෆ්. ඩබ්. ද ක්ලර්ක් 1993 දී ප්‍රතිපත්ති සහ ආන්ඩුව මාරු කිරීම සඳහා නෙල්සන් මැන්ඩෙලා සමඟ ද්විපාර්ශ්වික සාකච්ඡා ආරම්භ කළේය.

1990 දී, ජාතික පක්ෂ ආන්ඩුව ANC සහ අනෙකුත් දේශපාලන සංවිධානවල තහනම ඉවත් කරන විට වෙනස්කම් කිරීම විසුරුවා හැරීම සඳහා පළමු පියවර ගත්තේය. එය කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියාවක් සම්බන්ධයෙන් වසර 27ක සිරදඬුවම් විඳීමෙන් පසු නෙල්සන් මැන්ඩෙලා සිරෙන් නිදහස් කළේය. සාකච්ඡා ක්රියාවලියක් අනුගමනය කරන ලදී. 1992 ජනමත විචාරණයකින් සුදු ඡන්දදායකයින්ගේ අනුමැතිය ඇතිව, වර්ණභේදවාදය අවසන් කිරීමට රජය දිගටම සාකච්ඡා කළේය. දකුණු අප්‍රිකාව සිය ප්‍රථම විශ්වීය මැතිවරණය 1994 දී පැවැත්වූ අතර එය ANC අතිමහත් බහුතරයකින් ජයග්‍රහණය කළේය. එදා ඉඳන් බලයේ ඉන්නවා. රට නැවත පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලයට සම්බන්ධ වූ අතර දකුණු අප්‍රිකානු සංවර්ධන ප්‍රජාවේ සාමාජිකයෙකු බවට පත් විය.[81]

වර්ණභේදවාදයෙන් පසු දකුණු අප්‍රිකාවේ විරැකියාව ඉහළ මට්ටමක පැවතුනි. බොහෝ කළු ජාතිකයන් මධ්‍යම හෝ ඉහළ පන්තිවලට නැඟී ඇති අතර, නිල ප්‍රමිතික අනුව කළු ජාතිකයන්ගේ සමස්ත විරැකියා අනුපාතය 1994 සහ 2003 අතර නරක අතට හැරුණු නමුත් පුළුල් වූ නිර්වචන භාවිතයෙන් සැලකිය යුතු ලෙස අඩු විය.[82] සුදු දකුණු අප්‍රිකානුවන් අතර දරිද්‍රතාවය, පෙර දුර්ලභ විය.[83] ධනය යලි බෙදා හැරීම සහ ආර්ථික වර්ධනය යන දෙකම සහතික කිරීම සඳහා මූල්‍ය හා මූල්‍ය විනය සාක්ෂාත් කර ගැනීමට රජය අරගල කළේය. එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව සංවර්ධන දර්ශකය 1990 දශකයේ මැද භාගය දක්වා ක්‍රමානුකූලව ඉහළ ගියේය.[84] පසුව 1995 සිට 2005 දක්වා පහත වැටුණේ 2013 දී එහි 1995 උච්චතම අවස්ථාව යථා තත්ත්වයට පත් කිරීමට පෙරය.[85] දකුණු අප්‍රිකානු එච්.අයි.වී/ඒඩ්ස් වසංගතය හේතුවෙන් මෙම පහත වැටීමට විශාල වශයෙන් හේතු විය හැකි අතර, දකුණු අප්‍රිකානු ආයු අපේක්ෂාව 1992 දී වසර 62 ක ඉහළ අගයක සිට 2005 දී 53 දක්වා අඩු මට්ටමකට පහත වැටුණු අතර,[86] සහ එහි මුල් වසරවලදී වසංගතය ආමන්ත්‍රණය කිරීමට පියවර ගැනීමට රජය අසමත් විය.[87]

 
2010 FIFA ලෝක කුසලානය ජොහැන්නස්බර්ග්හි උප නගරයක් වන සොවෙටෝ නගරයේ වුවුසීලස් සමඟ නරඹන ආධාරකරුවන්
 
2015 අප්‍රේල් 23 වැනි දින දකුණු අප්‍රිකාවේ විජාතික භීතිකාවට එරෙහිව ජොහැන්නස්බර්ග්හි

2008 මැයි මාසයේදී කැරලි 60කට වඩා මිය ගියහ.[88] නිවාස අයිතීන් සහ නෙරපා හැරීම් පිළිබඳ මධ්‍යස්ථානය ඇස්තමේන්තු කළේ 100,000කට වැඩි පිරිසක් තම නිවෙස්වලින් පලවා හරින ලද බවයි.[89] ඉලක්කයන් ප්‍රධාන වශයෙන් නීත්‍යානුකූල සහ නීතිවිරෝධී සංක්‍රමණිකයන් සහ සරණාගතයින් සරණාගතයින් විය, නමුත් වින්දිතයින්ගෙන් තුනෙන් එකක් දකුණු අප්‍රිකානු පුරවැසියන් විය.[88] 2006 සමීක්ෂණයකදී, දකුණු අප්‍රිකානු සංක්‍රමණ ව්‍යාපෘතිය නිගමනය කළේ වෙනත් ඕනෑම ජාතික කණ්ඩායමකට වඩා දකුණු අප්‍රිකානුවන් සංක්‍රමණයට විරුද්ධ බවයි.[90] සරණාගතයින් සඳහා වූ එක්සත් ජාතීන්ගේ මහ කොමසාරිස්වරයා 2008 දී වාර්තා කළේ, සරණාගතයින් 200,000 කට අධික සංඛ්‍යාවක් දකුණු අප්‍රිකාවේ සරණාගතභාවය සඳහා ඉල්ලුම් කළ බවයි, එය පෙර වසරට වඩා හතර ගුණයකින් වැඩි විය.[91] මෙම ජනයා ප්‍රධාන වශයෙන් සිම්බාබ්වේ සිට පැමිණියද, බොහෝ දෙනෙක් බුරුන්ඩි, කොංගෝ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජය, රුවන්ඩාව, එරිත්‍රියාව, ඉතියෝපියාව සහ සෝමාලියාව යන රටවලින් පැමිණෙති.[91] රැකියා, ව්‍යාපාරික අවස්ථා, පොදු සේවා සහ නිවාස පිළිබඳ තරඟය සරණාගතයින් සහ සත්කාරක ප්‍රජාවන් අතර ආතතියට හේතු වී ඇත.[91] දකුණු අප්‍රිකාවේ විජාතික භීතිකාව තවමත් ගැටලුවක් වන අතර, එක්සත් ජාතීන්ගේ සරණාගතයින් පිළිබඳ මහ කොමසාරිස් 2011 දී වාර්තා කළේ මෑත කාලීන ප්‍රචණ්ඩත්වය මුලින් බිය වූ තරම් පුළුල්ව පැතිරී නොතිබූ බවයි.[91] එසේ වුවද, දකුණු අප්‍රිකාව වාර්ගික ප්‍රශ්න සමඟ දිගටම පොරබදමින් සිටින බැවින්, යෝජිත විසඳුම්වලින් එකක් නම්, ජාතිවාදය සහ සමානාත්මතාවය සඳහා වූ කැපවීම දකුණු අප්‍රිකාවේ තහනම තහවුරු කිරීම සඳහා අපේක්ෂිත වෛරී අපරාධ සහ වෛරී කථන පනත් කෙටුම්පත වැනි නීති සම්මත කිරීමයි.[92][93]

2018 පෙබරවාරි 14 වන දින ජේකබ් සූමා ජනාධිපති ධුරයෙන් ඉල්ලා අස්විය. පෙබරවාරි 15 ​​වනදා සිට ANC සභාපති සිරිල් රමෆෝසා දකුණු අප්‍රිකාවේ ජනාධිපති විය. 2018 මාර්තු 16 වන දින, ජනාධිපති ජේකොබ් සූමා ජනාධිපති ධුරයෙන් ඉල්ලා අස්වී මාසයකට වැඩි කාලයක් ගතවීමෙන් පසු, ජාතික මහජන නඩු පැවරීමේ අධ්‍යක්ෂ ෂෝන් ඒබ්‍රහම්ස් නිවේදනය කළේ, සූමාට නැවතත් අපරාධ චෝදනා 16ක් සම්බන්ධයෙන් - වංචා චෝදනා 12ක්, දූෂණ චෝදනා දෙකක් සහ එක බැගින් නඩු පැවරීමට සිදුවන බවයි. 2006 අධිචෝදනා පත්‍රයේ දී මෙන් ම ජාවාරම් සහ මුදල් විශුද්ධිකරණය. ඔහු උසාවියට ​​නොපැමිණීම නිසා 2020 පෙබරවාරි මාසයේදී ඔහු අත්අඩංගුවට ගැනීම සඳහා වරෙන්තුවක් නිකුත් කරන ලදී. 2021 දී ඔහු අධිකරණයට අපහාස කිරීමේ චෝදනාවට වරදකරු වූ අතර මාස 15 ක සිරදඬුවමක් නියම විය. ඊට ප්‍රතිචාර වශයෙන්, සූමාගේ ආධාරකරුවන් විරෝධතාවල නිරත වූ අතර එය කැරලි, මංකොල්ලකෑම්, විනාශ කිරීම් සහ පුලුල් ප්‍රචණ්ඩත්වයට තුඩු දුන් අතර, පුද්ගලයන් 354 දෙනෙකු මිය ගියහ.[94]

ඉහළ විරැකියාව, අඩු ආර්ථික වර්ධනය, අඩු ව්‍යාපාර ආයෝජන, ඉහළ යාම හේතුවෙන් රට අසාර්ථක රාජ්‍යයකට කඩා වැටීමේ අවදානමක් ඇති බවට ජාත්‍යන්තර ආයතන, ව්‍යාපාර සහ දේශපාලන චරිත වර්ධනය වන සංඛ්‍යාව සමඟ 2020 සිට දකුණු අප්‍රිකාව දැඩි දේශපාලන හා ආර්ථික අර්බුදයකට මුහුණ දී තිබේ. ප්‍රචණ්ඩකාරී අපරාධ, අක්‍රමිකතා, දේශපාලන දූෂණ සහ රාජ්‍ය ග්‍රහණයේ මට්ටම් ඉහල ගොස් ඇත.[95][96][97][98][99] 2007 වසරේ සිට රට බලශක්ති අර්බුදයකට මුහුණ දී ඇති අතර, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස බර පැටවීම හේතුවෙන් සාමාන්‍ය පෙරළෙන විදුලිය ඇණහිට ඇත.[100] ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලට අනුව, දකුණු අප්‍රිකාව "දැවැන්ත දූෂණයෙන්" සහ රාජ්‍ය ග්‍රහණයෙන් පීඩා විඳිමින් සිටී.[101]

දූෂණ චෝදනා විමර්ශනය කිරීම සහ රාජ්‍ය ග්‍රහණය කර ගැනීම සඳහා 2018 දී පිහිටුවන ලද සොන්ඩෝ කොමිසම එහි සොයාගැනීම් 2022 දී නිකුත් කරන ලදී. එය ට්‍රාන්ස්නෙට්, එස්කොම් සහ ඩෙනෙල් ඇතුළු රජයේ සෑම තරාතිරමකම මෙන්ම නීතිය බලාත්මක කිරීම, බුද්ධි අංශ, සහ සිවිල් සේවය. එය පද්ධතිමය දූෂණ, වංචා, ජාවාරම්, අල්ලස්, මුදල් විශුද්ධිකරණය සහ රාජ්‍ය අල්ලා ගැනීම් පිළිබඳ සාක්ෂි ලේඛනගත කළේය. එය අප්‍රිකානු ජාතික කොන්ග්‍රස් පක්ෂය සහ ජේකබ් සූමා විමර්ශනය කරන ලද අතර, ඔවුන් ගුප්තා පවුලට ඔවුන්ගේ සෘජු ආධාරය හරහා රාජ්‍ය ග්‍රහණයට හවුල් වූ බව නිගමනය කළේය.[102][103] "කොමිසම ඇස්තමේන්තු කළේ රාජ්‍ය ග්‍රහණයෙන් 'කිලිටි' වූ රාජ්‍යය විසින් වියදම් කරන ලද මුළු මුදල් ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 57 ක් පමණ වනු ඇති බවයි. රුපියල් බිලියන 57 න් 97% කට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් ලැබුණේ ට්‍රාන්ස්නෙට් සහ එස්කොම් වෙතින් ය. මෙම අරමුදල්වලින් ගුප්ත ව්‍යවසායයට ලැබුණි. අවම වශයෙන් R15 බිලියනය ප්‍රාන්තයට වන මුළු පාඩුව ප්‍රමාණ කිරීමට අපහසු නමුත් එය R15 බිලියන ඉක්මවනු ඇත."[103]

2022 දී රුසියාව යුක්රේනය ආක්‍රමණය කිරීම සහ පවතින යුද්ධය සම්බන්ධයෙන් දකුණු අප්‍රිකාව මධ්‍යස්ථ ස්ථාවරයක් පවත්වා ඇත. 2023 දෙසැම්බර් 29 වන දින, ඊශ්‍රායලය-හමාස් යුද්ධයේ කොටසක් ලෙස ගාසා තීරයේ ඊශ්‍රායලයේ හැසිරීම සම්බන්ධයෙන් දකුණු අප්‍රිකාව ජාත්‍යන්තර අධිකරණයට සිය නඩුව විධිමත් ලෙස ඉදිරිපත් කළ අතර, ඊශ්‍රායලය ගාසා තීරයේ පලස්තීනුවන්ට එරෙහිව ජන සංහාරයක් සිදු කර ඇති බවත් ඒවා සිදු කරන බවත් චෝදනා කළේය. ඔක්තෝබර් 7 වැනිදා ඊශ්‍රායලයේ සිදු වූ සමූලඝාතනයට වගකිව යුතු කණ්ඩායම වන හමාස් සංවිධානයේ ජ්‍යෙෂ්ඨ නායකයින්ට දකුණු අප්‍රිකාව නැවත නැවතත් සත්කාර කර ඇත.[104][105]

2024 මහ මැතිවරණයෙන් පසුව, අප්‍රිකානු ජාතික කොංග්‍රසය දකුණු අප්‍රිකානු පාර්ලිමේන්තුවේ තනි විශාලතම පක්ෂය ලෙස පැවතියද, වර්ණභේදවාදයේ අවසානයෙන් පසු ප්‍රථම වතාවට ජාතික ඡන්ද ප්‍රතිශතය 50% ට වඩා පහත වැටුණු බව දුටුවේය.[106] ජනාධිපති රමපෝසා, නෙල්සන් මැන්ඩෙලාගේ කැබිනට් මණ්ඩලයෙන් පසු ප්‍රථම වරට ජාතික එක්සත් ආන්ඩුවක් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, පෙර ප්‍රධාන විරුද්ධ පක්ෂය වූ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සන්ධානය සහ අනෙකුත් සුළු පක්ෂ සමඟ ගිවිසුමකට එළඹියේය.[107] ආර්ථික නිදහස් සටන්කාමීන්ගේ නායක ජුලියස් මලේමාට එරෙහිව ජාතික සභාව විසින් රමෆෝසා දෙවන ධුර කාලය සඳහා නැවත තේරී පත් විය.[108]

භූගෝලය

සංස්කරණය
 
දකුණු අප්‍රිකාවේ චන්ද්‍රිකා ඡායාරූපයක්

South Africa is in southernmost Africa, with a coastline that stretches more than 2,500 km (1,553 mi) and along two oceans (the South Atlantic and the Indian). At 1,219,912 km2 (471,011 sq mi),[109] South Africa is the 24th-largest country in the world.[110] Excluding the Prince Edward Islands, the country lies between latitudes 22° and 35°S, and longitudes 16° and 33°E. The interior of South Africa consists of a large, in most places almost flat plateau with an altitude of between 1,000 m (3,300 ft) and 2,100 m (6,900 ft), highest in the east and sloping gently downwards towards the west and north, and slightly so to the south and south-west.[111] This plateau is surrounded by the Great Escarpment[112] whose eastern, and highest, stretch is known as the Drakensberg.[113] Mafadi in the Drakensberg at 3,450 m (11,320 ft) is the highest peak. The KwaZulu-Natal–Lesotho international border is formed by the highest portion of the Great Escarpment which reaches an altitude of over 3,000 m (9,800 ft).[114]

The south and south-western parts of the plateau (at approximately 1,100 – 1,800 m above sea level) and the adjoining plain below (at approximately 700 – 800 m above sea level – see map on the right) is known as the Great Karoo, which consists of sparsely populated shrubland. To the north, the Great Karoo fades into the more arid Bushmanland, which eventually becomes the Kalahari Desert in the north-west of the country. The mid-eastern and highest part of the plateau is known as the Highveld. This relatively well-watered area is home to a great proportion of the country's commercial farmlands and contains its largest conurbation (Gauteng). To the north of Highveld, from about the 25° 30' S line of latitude, the plateau slopes downwards into the Bushveld, which ultimately gives way to the Limpopo River lowlands or Lowveld.[112]

The coastal belt, below the Great Escarpment, moving clockwise from the northeast, consists of the Limpopo Lowveld, which merges into the Mpumalanga Lowveld, below the Mpumalanga Drakensberg (the eastern portion of the Great Escarpment).[115] This is hotter, drier and less intensely cultivated than the Highveld above the escarpment.[112] The Kruger National Park, located in the provinces of Limpopo and Mpumalanga in north-eastern South Africa, occupies a large portion of the Lowveld covering 19,633 square kilometres (7,580 sq mi)[116]

 
ඩ්‍රැකන්ස්බර්ග්, මධ්‍යම සානුවේ නැගෙනහිර, දකුණ සහ බටහිර මායිම් වට කර ඇති මහා එස්කාප්මන්ට් හි නැගෙනහිර සහ ඉහළම කොටසයි.
 
නමක්වාලන්ඩ් හි වසන්ත මල්

The coastal belt below the south and south-western stretches of the Great Escarpment contains several ranges of Cape Fold Mountains which run parallel to the coast, separating the Great Escarpment from the ocean.[117][118] (These parallel ranges of fold mountains are shown on the map, above left. Note the course of the Great Escarpment to the north of these mountain ranges.) The land between the Outeniqua and Langeberg ranges to the south and the Swartberg range to the north is known as the Little Karoo,[112] which consists of semi-desert shrubland similar to that of the Great Karoo, except that its northern strip along the foothills of the Swartberg Mountains has a somewhat higher rainfall and is, therefore, more cultivated than the Great Karoo. The Little Karoo is famous for its ostrich farming around Oudtshoorn. The lowland area to the north of the Swartberg range up to the Great Escarpment is the lowland part of the Great Karoo, which is climatically and botanically almost indistinguishable from the Karoo above the Great Escarpment. The narrow coastal strip between the Outeniqua and Langeberg ranges and the ocean has a moderately high year-round rainfall, which is known as the Garden Route. It is famous for the most extensive areas of forests in South Africa (a generally forest-poor country).

In the south-west corner of the country, the Cape Peninsula forms the southernmost tip of the coastal strip which borders the Atlantic Ocean and ultimately terminates at the country's border with Namibia at the Orange River. The Cape Peninsula has a Mediterranean climate, making it and its immediate surrounds the only portion of Sub-Saharan Africa which receives most of its rainfall in winter.[119][120] The coastal belt to the north of the Cape Peninsula is bounded on the west by the Atlantic Ocean and the first row of north–south running Cape Fold Mountains to the east. The Cape Fold Mountains peter out at about the 32° S line of latitude,[118] after which the Great Escarpment bounds the coastal plain. The most southerly portion of this coastal belt is known as the Swartland and Malmesbury Plain, which is an important wheat growing region, relying on winter rains. The region further north is known as Namaqualand,[121] which becomes more arid near the Orange River. The little rain that falls tends to fall in winter,[120] which results in one of the world's most spectacular displays of flowers carpeting huge stretches of veld in spring (August – September).

South Africa also has one offshore possession, the small sub-Antarctic archipelago of the Prince Edward Islands, consisting of Marion Island (290 km2 or 110 sq mi) and Prince Edward Island (45 km2 or 17 sq mi)

දේශගුණය

සංස්කරණය
 
දකුණු අප්‍රිකාවේ කොපෙන් දේශගුණික වර්ග

South Africa has a generally temperate climate because it is surrounded by the Atlantic and Indian Oceans on three sides, because it is located in the climatically milder Southern Hemisphere, and because its average elevation rises steadily toward the north (toward the equator) and further inland. This varied topography and oceanic influence result in a great variety of climatic zones. The climatic zones range from the extreme desert of the southern Namib in the farthest northwest to the lush subtropical climate in the east along the border with Mozambique and the Indian Ocean. Winters in South Africa occur between June and August. The extreme southwest has a climate similar to that of the Mediterranean with wet winters and hot, dry summers, hosting the famous fynbos biome of shrubland and thicket. This area produces much of the wine in South Africa and is known for its wind, which blows intermittently almost all year. The severity of this wind made passing around the Cape of Good Hope particularly treacherous for sailors, causing many shipwrecks. Further east on the south coast, rainfall is distributed more evenly throughout the year, producing a green landscape. The annual rainfall increases south of the Lowveld, especially near the coast, which is subtropical. The Free State is particularly flat because it lies centrally on the high plateau. North of the Vaal River, the Highveld becomes better watered and does not experience subtropical extremes of heat. Johannesburg, in the centre of the Highveld, is at 1,740 m (5,709 ft) above sea level and receives an annual rainfall of 760 mm (29.9 in). Winters in this region are cold, although snow is rare.[122]

The coldest place on mainland South Africa is Buffelsfontein in the Eastern Cape, where a temperature of −20.1 °C (−4.2 °F) was recorded in 2013.[123] The Prince Edward Islands have colder average annual temperatures, but Buffelsfontein has colder extremes. The deep interior of mainland South Africa has the hottest temperatures: a temperature of 51.7 °C (125.06 °F) was recorded in 1948 in the Northern Cape Kalahari near Upington,[124] but this temperature is unofficial and was not recorded with standard equipment; the official highest temperature is 48.8 °C (119.84 °F) at Vioolsdrif in January 1993.[125]

Climate change in South Africa is leading to increased temperatures and rainfall variability. Extreme weather events are becoming more prominent.[126] This is a critical concern for South Africans as climate change will affect the overall status and wellbeing of the country, for example with regards to water resources. Speedy environmental changes are resulting in clear effects on the community and environmental level in different ways and aspects, starting with air quality, to temperature and weather patterns, reaching out to food security and disease burden.[127] According to computer-generated climate modelling produced by the South African National Biodiversity Institute,[128] parts of southern Africa will see an increase in temperature by about 1 °C (1.8 °F) along the coast to more than 4 °C (7.2 °F) in the already hot hinterland such as the Northern Cape in late spring and summertime by 2050. The Cape Floral Region is predicted to be hit very hard by climate change. Drought, increased intensity and frequency of fire, and climbing temperatures are expected to push many rare species towards extinction. South Africa has published two national climate change reports in 2011 and 2016.[129] South Africa contributes considerable carbon dioxide emissions, being the 14th largest emitter of carbon dioxide,[130] primarily from its heavy reliance on coal and oil for energy production.[130] As part of its international commitments, South Africa has pledged to peak emissions between 2020 and 2025.[130]

ජෛව විවිධත්වය

සංස්කරණය
 
දකුණු අප්‍රිකානු ජිරාෆ්, කෘගර් ජාතික වනෝද්‍යානය
 
සබී වැලි ගේම් රක්ෂිතයේ ජුමා සහනයෙහි සිටින කාන්තා අප්‍රිකානු දිවියා "තාන්ඩි"

South Africa signed the Rio Convention on Biological Diversity on 4 June 1994 and became a party to the convention on 2 November 1995.[131] It has subsequently produced a National Biodiversity Strategy and Action Plan, which was received by the convention on 7 June 2006.[132] The country is ranked sixth out of the world's seventeen megadiverse countries.[133] Ecotourism in South Africa has become more prevalent in recent years, as a possible method of maintaining and improving biodiversity.

Numerous mammals are found in the Bushveld including lions, African leopards, South African cheetahs, southern white rhinos, blue wildebeest, kudus, impalas, hyenas, hippopotamuses and South African giraffes. A significant extent of the Bushveld exists in the north-east including Kruger National Park and the Sabi Sand Game Reserve, as well as in the far north in the Waterberg Biosphere. South Africa houses many endemic species, among them the critically endangered riverine rabbit (Bunolagus monticullaris) in the Karoo.

Up to 1945, more than 4,900 species of fungi (including lichen-forming species) had been recorded.[134] In 2006, the number of fungi in South Africa was estimated at 200,000 species but did not take into account fungi associated with insects.[135] If correct, then the number of South African fungi dwarfs that of its plants. In at least some major South African ecosystems, an exceptionally high percentage of fungi are highly specific in terms of the plants with which they occur.[136] The country's Biodiversity Strategy and Action Plan does not mention fungi (including lichen-forming fungi).[132]

With more than 22,000 different vascular plants, or about 9% of all the known species of plants on Earth,[137] South Africa is particularly rich in plant diversity. The most prevalent biome is the grassland, particularly on the Highveld, where the plant cover is dominated by different grasses, low shrubs, and acacia, mainly camel-thorn (Vachellia erioloba). Vegetation is sparse towards the north-west because of low rainfall. There are numerous species of water-storing succulents, like aloes and euphorbias, in the very hot and dry Namaqualand area. And according to the World Wildlife Fund, South Africa is home to around a third of all succulent species.[138] The grass and thorn savanna turns slowly into a bush savanna towards the north-east of the country, with denser growth. There are significant numbers of baobab trees in this area, near the northern end of Kruger National Park.[139]

The fynbos biome, which makes up the majority of the area and plant life in the Cape Floristic Region, is located in a small region of the Western Cape and contains more than 9,000 of those species, or three times more plant species than found in the Amazon rainforest,[140] making it among the richest regions on earth in terms of plant diversity. Most of the plants are evergreen hard-leaf plants with fine, needle-like leaves, such as the sclerophyllous plants. Another uniquely South African flowering plant group is the genus Protea, with around 130 different species. While South Africa has a great wealth of flowering plants, only 1% of the land is forest, almost exclusively in the humid coastal plain of KwaZulu-Natal, where there are also areas of Southern Africa mangroves in river mouths. Even smaller reserves of forests are out of the reach of fire, known as montane forests. Plantations of imported tree species are predominant, particularly the non-native eucalyptus and pine.

 
කේප් මල් කලාපයේ ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ

South Africa has lost a large area of natural habitat in the last four decades, primarily because of overpopulation, sprawling development patterns, and deforestation during the 19th century. The country had a 2019 Forest Landscape Integrity Index mean score of 4.94/10, ranking it 112th globally out of 172 countries.[141] South Africa is one of the worst affected countries in the world when it comes to invasion by alien species with many (e.g., black wattle, Port Jackson willow, Hakea, Lantana and Jacaranda) posing a significant threat to the native biodiversity and the already scarce water resources. Also woody plant encroachment of native plants in grasslands poses a threat to biodiversity and related ecosystem services, affecting over 7 million hectares.[142] The original temperate forest found by the first European settlers was exploited until only small patches remained. Currently, South African hardwood trees like real yellowwood (Podocarpus latifolius), stinkwood (Ocotea bullata), and South African black ironwood (Olea capensis) are under strict government protection. Statistics from the Department of Environmental Affairs show a record 1,215 rhinos were killed in 2014.[143] Since South Africa is home to a third of all succulent species (many endemic to the Karoo), it makes it a hotspot for plant poaching, leading to many species to be threatened with extinction.[138]

ජනවිකාසය

සංස්කරණය

භාෂා

සංස්කරණය

ආගම්

සංස්කරණය

අධ්‍යාපනය

සංස්කරණය

සෞඛ්‍ය

සංස්කරණය

HIV/AIDS

සංස්කරණය

නාගරීකරණය

සංස්කරණය

රජය සහ දේශපාලනය

සංස්කරණය

විදේශ සබඳතා

සංස්කරණය

හමුදා

සංස්කරණය

නීතිය බලාත්මක කිරීම සහ අපරාධ

සංස්කරණය

පරිපාලන අංශ

සංස්කරණය

ආර්ථිකය

සංස්කරණය

පතල් කැණීම

සංස්කරණය

සංචාරක ව්‍යාපාරය

සංස්කරණය

යටිතල පහසුකම්

සංස්කරණය

මාර්ග

සංස්කරණය

දුම්රිය මාර්ග

සංස්කරණය

ගුවන් තොටුපලවල්

සංස්කරණය

බලශක්තිය

සංස්කරණය

බලශක්ති අර්බුදය

සංස්කරණය

විද්‍යාව හා තාක්ෂණය

සංස්කරණය

ප්‍රවාහනය

සංස්කරණය

ජල සැපයුම සහ සනීපාරක්ෂාව

සංස්කරණය

සංස්කෘතිය

සංස්කරණය

කලා

සංස්කරණය

ජනප්‍රිය සංස්කෘතිය

සංස්කරණය

සාහිත්‍යය

සංස්කරණය

ආහාර පිසීම

සංස්කරණය

ක්‍රීඩා

සංස්කරණය

යොමු කිරීම්

සංස්කරණය
  1. ^ "Constitution Eighteenth Amendment Act". Act No. 47665 of Error: the date or year parameters are either empty or in an invalid format, please use a valid year for year, and use DMY, MDY, MY, or Y date formats for date (ඉංග්‍රීසි and ස්වනා බසින්). Vol. 697. Parliament of the Republic of South Africa.
  2. ^ a b c "South Africa at a glance". South African Government. 26 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 June 2020.
  3. ^ "Principal Agglomerations of the World". City Population. 25 December 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2011.
  4. ^ a b The Constitution of the Republic of South Africa (PDF) (2013 English version ed.). Constitutional Court of South Africa. 2013. ch. 1, s. 6. 23 August 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 17 April 2020.
  5. ^ "The NA Approves South African Sign Language as the 12th Official Language". Parliament of South Africa. 3 May 2023. Dec 22, 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
  6. ^ Mitchley, Alex. "SA's population swells to 62 million - 2022 census at a glance". News24 (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 11 October 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-10-11.
  7. ^ "Statistical Release - Census 2022" (PDF). statssa.gov.za. සම්ප්‍රවේශය 2024-08-22.
  8. ^ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; Census-2022 නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
  9. ^ a b c d "World Economic Outlook Database, April 2024 Edition. (South Africa)". www.imf.org. International Monetary Fund. 16 April 2024. 16 April 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 April 2024.
  10. ^ "Gini Index". World Bank. 29 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 September 2018.
  11. ^ "Human Development Report 2023/24" (PDF) (ඉංග්‍රීසි බසින්). United Nations Development Programme. 13 March 2024. p. 275. 13 March 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 13 March 2024.
  12. ^ "Data Source Comparison for en-ZA". www.localeplanet.com. 16 August 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 May 2021.
  13. ^ "Data Source Comparison for af-ZA". www.localeplanet.com. 5 May 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 May 2021.
  14. ^ "South African Maritime Safety Authority". South African Maritime Safety Authority. 29 December 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 June 2008.
  15. ^ "Coastline". The World Factbook. CIA. 16 July 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 16 June 2008.
  16. ^ "South Africa Fast Facts". SouthAfrica.info. April 2007. 19 July 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 14 June 2008.
  17. ^ Guy Arnold. "Lesotho: Year In Review 1996 – Britannica Online Encyclopedia". Encyclopædia Britannica. 15 June 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2011.
  18. ^ Marais, Lochner; Twala, Chitja (2020-05-07). "Bloemfontein: the rise and fall of South Africa's judicial capital". African Geographical Review. 40 (1). Informa UK Limited: 49–62. doi:10.1080/19376812.2020.1760901. ISSN 1937-6812. S2CID 218929562.
  19. ^ "Rainbow Nation – dream or reality?". BBC News. 18 July 2008. 8 September 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 10 August 2013.
  20. ^ Cooper, Andrew F; Antkiewicz, Agata; Shaw, Timothy M (10 December 2007). "Lessons from/for BRICSAM about South-North Relations at the Start of the 21st Century: Economic Size Trumps All Else?". International Studies Review. 9 (4): 675, 687. doi:10.1111/j.1468-2486.2007.00730.x. ISSN 1468-2486.
  21. ^ Lynch, David A. (2010). Trade and Globalization: An Introduction to Regional Trade Agreements. Rowman & Littlefield. p. 51. ISBN 978-0-7425-6689-7. 11 October 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2013. Southern Africa is home to the other of sub-Saharan Africa's regional powers: South Africa. South Africa is more than just a regional power; it is currently the most developed and economically powerful country in Africa, and is able to use that influence in Africa more than during the days of apartheid, when it was ostracised from the rest of the world.
  22. ^ "South Africa". World Bank. 1 November 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 July 2021.
  23. ^ Waugh, David (2000). "Manufacturing industries (chapter 19), World development (chapter 22)". Geography: An Integrated Approach. Nelson Thornes. pp. 563, 576–579, 633, 640. ISBN 978-0-17-444706-1. 11 October 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 August 2013.
  24. ^ "World Heritage List". UNESCO World Heritage Centre. සම්ප්‍රවේශය 16 August 2024.
  25. ^ Lieberman, Evan (2022). Until We Have Won Our Liberty (ඉංග්‍රීසි බසින්). Princeton University Press. ISBN 978-0-691-20300-3. 24 November 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 November 2021.
  26. ^ ""World Bank" : South Africa" (PDF). 20 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 7 April 2023.
  27. ^ "World Bank Open Data". World Bank Open Data. 4 April 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-04-04.
  28. ^ Francis, David; Webster, Edward (2019-11-02). "Poverty and inequality in South Africa: critical reflections". Development Southern Africa (ඉංග්‍රීසි බසින්). 36 (6): 788–802. doi:10.1080/0376835X.2019.1666703. ISSN 0376-835X. 4 April 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 April 2024.
  29. ^ "The text". www.concourt.org.za. 25 December 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 December 2023.
  30. ^ South African Sign Language is also an official language
  31. ^ Livermon, Xavier (2008). "Sounds in the City". In Nuttall, Sarah; Mbembé, Achille (eds.). Johannesburg: The Elusive Metropolis. Durham: Duke University Press. p. 283. ISBN 978-0-8223-8121-1. 2 May 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 January 2016. Mzansi is another black urban vernacular term popular with the youth and standing for South Africa.
  32. ^ "Mzansi DiToloki". Deaf Federation of South Africa. 16 January 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 15 January 2014. uMzantsi in Xhosa means 'south', Mzansi means this country, South Africa
  33. ^ Taylor, Darren. "South African Party Says Call Their Country 'Azania'". VOA (ඉංග්‍රීසි බසින්). 24 June 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 February 2017.
  34. ^ Wymer, John; Singer, R (1982). The Middle Stone Age at Klasies River Mouth in South Africa. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-76103-9.
  35. ^ Deacon, HJ (2001). "Guide to Klasies River" (PDF). Stellenbosch University. p. 11. 21 February 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 5 September 2009.
  36. ^ "Fossil Hominid Sites of South Africa". UNESCO World Heritage Centre. 4 December 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 December 2019.
  37. ^ Marean, Curtis W. (September 2010). "Pinnacle Point Cave 13B (Western Cape Province, South Africa) in context: The Cape Floral kingdom, shellfish, and modern human origins". Journal of Human Evolution. 59 (3–4): 425–443. Bibcode:2010JHumE..59..425M. doi:10.1016/j.jhevol.2010.07.011. PMID 20934095.
  38. ^ Broker, Stephen P. "Hominid Evolution". Yale-New Haven Teachers Institute. 7 April 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 June 2008.
  39. ^ Langer, William L., ed. (1972). An Encyclopedia of World History (5th ed.). Boston: Houghton Mifflin Company. p. 9. ISBN 978-0-395-13592-1.
  40. ^ Leakey, Louis Seymour Bazett (1936). "Stone Age cultures of South Africa". Stone age Africa: an outline of prehistory in Africa (reprint ed.). Negro Universities Press. p. 79. ISBN 9780837120225. සම්ප්‍රවේශය 21 February 2018. In 1929, during a brief visit to the Transvaal, I myself found a number of pebble tools in some of the terrace gravels of the Vaal River, and similar finds have been recorded by Wayland, who visited South Africa, and by van Riet Lowe and other South African prehistorians.
  41. ^ Alfred, Luke. "The Bakoni: From prosperity to extinction in a generation". Citypress. 20 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 September 2020.
  42. ^ "Adam's Calendar in Waterval Boven, Mpumalanga". www.sa-venues.com. 17 December 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 September 2020.
  43. ^ Domville-Fife, C.W. (1900). The encyclopedia of the British Empire the first encyclopedic record of the greatest empire in the history of the world ed. London: Rankin. p. 25.
  44. ^ Mackenzie, W. Douglas; Stead, Alfred (1899). South Africa: Its History, Heroes, and Wars. Chicago: The Co-Operative Publishing Company.
  45. ^ Pakeman, SA. Nations of the Modern World: Ceylon (1964 ed.). Frederick A Praeger, Publishers. pp. 18–19.
  46. ^ a b c Wilmot, Alexander & John Centlivres Chase. History of the Colony of the Cape of Good Hope: From Its Discovery to the Year 1819 (2010 ed.). Claremont: David Philip (Pty) Ltd. pp. 1–548. ISBN 978-1-144-83015-9.
  47. ^ Kaplan, Irving. Area Handbook for the Republic of South Africa (PDF). pp. 46–771. 28 April 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 30 May 2015.
  48. ^ "African History Timeline". West Chester University of Pennsylvania. 7 January 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 16 June 2008.
  49. ^ a b Hunt, John (2005). Campbell, Heather-Ann (ed.). Dutch South Africa: Early Settlers at the Cape, 1652–1708. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. pp. 13–35. ISBN 978-1-904744-95-5.
  50. ^ a b c Nelson, Harold. Zimbabwe: A Country Study. pp. 237–317.
  51. ^ Elphick, R (1993). Khoikhoi and the Founding of White South Africa (English බසින්) (1st ed.). Johannesburg: Ravan Press. p. 240.{{cite book}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  52. ^ a b c d e Stapleton, Timothy (2010). A Military History of South Africa: From the Dutch-Khoi Wars to the End of Apartheid. Santa Barbara: Praeger Security International. pp. 4–6. ISBN 978-0-313-36589-8.
  53. ^ Keegan, Timothy (1996). Colonial South Africa and the Origins of the Racial Order (1996 ed.). David Philip Publishers (Pty) Ltd. pp. 85–86. ISBN 978-0-8139-1735-1.
  54. ^ a b c Lloyd, Trevor Owen (1997). The British Empire, 1558–1995. Oxford: Oxford University Press. pp. 201–203. ISBN 978-0-19-873133-7.
  55. ^ "Shaka: Zulu Chieftain". Historynet.com. 9 February 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2011.
  56. ^ "Shaka (Zulu chief)". Encyclopædia Britannica. 11 January 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2011.
  57. ^ W. D. Rubinstein (2004). Genocide: A History. Pearson Longman. p. 22. ISBN 978-0-582-50601-5. 8 August 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2013.
  58. ^
    Hillier, Alfred Peter; Cana, Frank Richardson (1911). "Orange Free State". එන්සයික්ලොපීඩියා බ්‍රිටැනිකා. 20 (11th ed.). pp. 151-160. 
  59. ^ Williams, Garner F (1905). The Diamond Mines of South Africa, Vol II. New York: B. F Buck & Co. pp. Chapter XX. 31 July 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 27 November 2008.
  60. ^ "South African Military History Society – Journal- THE SEKUKUNI WARS". samilitaryhistory.org. 23 July 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 15 August 2020.
  61. ^ Knight, Ian (6 May 2011). Zulu Rising: The Epic Story of Isandlwana and Rorke's Drift. Pan Macmillan. ISBN 9781447202233. 28 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 December 2023.
  62. ^ "5 of the worst atrocities carried out by the British Empire". The Independent. 19 January 2016. 27 September 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 22 September 2019.
  63. ^ Ogura, Mitsuo (1996). "Urbanization and Apartheid in South Africa: Influx Controls and Their Abolition". The Developing Economies (ඉංග්‍රීසි බසින්). 34 (4): 402–423. doi:10.1111/j.1746-1049.1996.tb01178.x. ISSN 1746-1049. PMID 12292280.
  64. ^ Bond, Patrick (1999). Cities of gold, townships of coal: essays on South Africa's new urban crisis. Africa World Press. p. 140. ISBN 978-0-86543-611-4.
  65. ^ Report of the Select Committee on Location Act (Report). Cape Times Limited. 1906. සම්ප්‍රවේශය 30 July 2009.
  66. ^ Godley, Godfrey; Archibald, Welsh; Thomson, William; Hemsworth, H. D. (1920). Report of the Inter-departmental committee on the native pass laws (Report). Cape Times Limited. p. 2.
  67. ^ Papers relating to legislation affecting natives in the Transvaal (Report). Great Britain Colonial Office; Transvaal (Colony). Governor (1901–1905: Milner). January 1902.
  68. ^ De Villiers, John Abraham Jacob (1896). The Transvaal. London: Chatto & Windus. pp. 30 (n46). සම්ප්‍රවේශය 30 July 2009.
  69. ^
    Cana, Frank Richardson (1911). "South Africa". in Chisholm, Hugh. එන්සයික්ලොපීඩියා බ්‍රිටැනිකා. 25 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 467. 
  70. ^ "Native Land Act". South African Institute of Race Relations. 19 June 1913. 14 October 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
  71. ^ "National Party (NP) | South African History Online". www.sahistory.org.za. 8 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 December 2023.
  72. ^ Gloria Galloway, "Chiefs Reflect on Apartheid" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2 මැයි 2019 at the Wayback Machine, The Globe and Mail, 11 December 2013
  73. ^ Beinart, William (2001). Twentieth-century South Africa. Oxford University Press. p. 202. ISBN 978-0-19-289318-5.
  74. ^ "apartheid | South Africa, Definition, Facts, Beginning, & End". Britannica (ඉංග්‍රීසි බසින්). 7 May 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2022-05-15.
  75. ^ "Hendrik Frensch Verwoerd". South African History Online. 29 November 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 March 2013. On 5 October 1960 a referendum was held in which White voters were asked: "Do you support a republic for the Union?" – 52 percent voted 'Yes'.
  76. ^ Gibson, Nigel; Alexander, Amanda; Mngxitama, Andile (2008). Biko Lives! Contesting the Legacies of Steve Biko. Hampshire: Palgrave Macmillan. p. 138. ISBN 978-0-230-60649-4.
  77. ^ Switzer, Les (2000). South Africa's Resistance Press: Alternative Voices in the Last Generation Under Apartheid. Issue 74 of Research in international studies: Africa series. Ohio University Press. p. 2. ISBN 978-0-89680-213-1. 11 December 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 October 2020.
  78. ^ Mitchell, Thomas (2008). Native vs Settler: Ethnic Conflict in Israel/Palestine, Northern Ireland and South Africa. Westport: Greenwood Publishing Group. pp. 194–196. ISBN 978-0-313-31357-8.
  79. ^ Bridgland, Fred (1990). The War for Africa: Twelve months that transformed a continent. Gibraltar: Ashanti Publishing. p. 32. ISBN 978-1-874800-12-5.
  80. ^ Landgren, Signe (1989). Embargo Disimplemented: South Africa's Military Industry (1989 ed.). Oxford University Press. pp. 6–10. ISBN 978-0-19-829127-5.
  81. ^ "South Africa". www.sadc.int. 25 December 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 December 2023.
  82. ^ "Post-Apartheid South Africa: the First Ten Years – Unemployment and the Labor Market" (PDF). IMF. 29 July 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 16 February 2013.
  83. ^ "Zuma surprised at level of white poverty". Mail & Guardian. 18 April 2008. 29 July 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 May 2010.
  84. ^ "South Africa". Human Development Report. United Nations Development Programme. 2006. 29 November 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 28 November 2007.
  85. ^ "2015 United Nations Human Development Report" (PDF). 22 December 2015 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 5 August 2018.
  86. ^ "South African Life Expectancy at Birth, World Bank". 6 August 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 August 2018.
  87. ^ "Ridicule succeeds where leadership failed on AIDS". South African Institute of Race Relations. 10 November 2006.[භින්න වූ සබැඳිය]
  88. ^ a b Chance, Kerry (20 June 2008). "Broke-on-Broke Violence". Slate. 8 September 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 July 2011.
  89. ^ "COHRE statement on Xenophobic Attacks". 2 June 2008. 18 January 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 July 2011.
  90. ^ Southern African Migration Project; Institute for Democracy in South Africa; Queen's University (2008). Jonathan Crush (ed.). The perfect storm: the realities of xenophobia in contemporary South Africa (PDF). Idasa. p. 1. ISBN 978-1-920118-71-6. 30 July 2013 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2013.
  91. ^ a b c d "UNHCR Global Appeal 2011 – South Africa". United Nations High Commissioner for Refugees. 11 May 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2011.
  92. ^ Harris, Bronwyn (2004). Arranging prejudice: Exploring hate crime in post-apartheid South Africa (PDF) (Report). Cape Town: Centre for the Study of Violence and Reconciliation. 28 May 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 2024-06-10.
  93. ^ Traum, Alexander (2014). "Contextualising the hate speech debate: the United States and South Africa". The Comparative and International Law Journal of Southern Africa. 47 (1): 64–88. ISSN 0010-4051. JSTOR 24585817. 10 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 10 June 2024.
  94. ^ Campbell, John (2021-07-15). "South Africa Sees the Best of Times and the Worst of Times". Council on Foreign Relations (ඉංග්‍රීසි බසින්). 4 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
  95. ^ Sguazzin, Antony (2020-09-10). "South Africa Heading Toward Becoming a Failed State, Group Says". Bloomberg. 24 April 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
  96. ^ Hattingh, Chris (2021-07-20). "South Africa Descends Into Looting and Violence Amid Economic Turmoil". Foundation for Economic Education. 4 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
  97. ^ Levy, Brian; Hirsch, Alan; Naidoo, Vinothan; Nxele, Musa (2021-03-18). "South Africa: When Strong Institutions and Massive Inequalities Collide". Carnegie Endowment for International Peace. 27 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
  98. ^ Poplak, Richard (2021-07-13). "This is what a failed state looks like". Daily Maverick (ඉංග්‍රීසි බසින්). 4 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
  99. ^ Head, Tom (2022-03-06). "SA heading towards 'failed state' territory - according to our own Treasury". The South African. 4 December 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
  100. ^ Pawle, Lucy (2020-10-09). "Ferraris and frustration: Two faces of South Africa's corruption battle". BBC News (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). 4 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
  101. ^ Momoniat, Ismail (2023-04-10). "How and Why Did State Capture and Massive Corruption Occur in South Africa ?". International Monetary Fund (ඉංග්‍රීසි බසින්). 4 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
  102. ^ Maseko, Nomsa (2022-06-23). "South Africa's Zondo commission: Damning report exposes rampant corruption". BBC News. 4 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
  103. ^ a b "The Zondo Commission: A bite-sized summary". Public Affairs Research Institute, University of the Witwatersrand. 2022-09-05. 4 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
  104. ^ Imray, Gerald (2023-12-05). "Hamas officials join Nelson Mandela's family at ceremony marking 10th anniversary of his death". AP News (ඉංග්‍රීසි බසින්). 4 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
  105. ^ Ahren, Raphael (2015-10-19). "Jerusalem fumes as South Africa hosts Hamas chiefs". The Times of Israel. 24 May 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
  106. ^ Chothia, Farouk; Byaruhanga, Catherine (2024-05-31). "South Africa election result: Will ANC share power with MK party or DA?". BBC News (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). 1 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
  107. ^ "South Africa's ANC moves closer to forming coalition government". France 24 (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2024-06-14. 15 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-15.
  108. ^ "Ramaphosa is re-elected for second term as South African president, heading broad coalition". Al Jazeera (ඉංග්‍රීසි බසින්). 15 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-15.
  109. ^ "Country Comparison". World Factbook. CIA. 1 May 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 4 September 2009.
  110. ^ "Demographic Yearbook – 2015". United Nations Statistics Division. 2016. 8 July 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 12 December 2017.
  111. ^ McCarthy, T. & Rubidge, B. (2005). The story of earth and life. p. 263, 267–268. Struik Publishers, Cape Town.
  112. ^ a b c d Atlas of Southern Africa. (1984). p. 13. Reader's Digest Association, Cape Town
  113. ^ Encyclopædia Britannica (1975); Micropaedia Vol. III, p. 655. Helen Hemingway Benton Publishers, Chicago.
  114. ^ Atlas of Southern Africa. (1984). p. 151. Reader's Digest Association, Cape Town
  115. ^ Atlas of Southern Africa. (1984). p. 186. Reader's Digest Association, Cape Town
  116. ^ "Kruger National Park". Africa.com. 18 December 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 16 December 2014.
  117. ^ McCarthy, T. & Rubidge, B. (2005). The story of earth and life. p. 194. Struik Publishers, Cape Town.
  118. ^ a b Geological map of South Africa, Lesotho and Swaziland (1970). Council for Geoscience, Geological Survey of South Africa.
  119. ^ Encyclopædia Britannica (1975); Micropaedia Vol. VI, p. 750. Helen Hemingway Benton Publishers, Chicago.
  120. ^ a b Atlas of Southern Africa. (1984). p. 19. Reader's Digest Association, Cape Town
  121. ^ Atlas of Southern Africa. (1984). p. 113. Reader's Digest Association, Cape Town
  122. ^ Sullivan, Helen (11 July 2023). "'Pure magic': snow falls on Johannesburg for first time in 11 years". The Guardian. 28 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 December 2023.
  123. ^ "These are the lowest ever temperatures recorded in South Africa". The South African (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 1 July 2018. 11 September 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 September 2020.
  124. ^ "South Africa's geography". Safrica.info. Archived from the original on 8 June 2010. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2011.{{cite web}}: CS1 maint: unfit URL (link)
  125. ^ South Africa yearbook. South African Communication Service. 1997. p. 3. ISBN 9780797035447. 24 January 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 October 2015.
  126. ^ Republic of South Africa, National Climate Change Adaptation Strategy (NCCAS) සංරක්ෂණය කළ පිටපත 12 ජූනි 2021 at the Wayback Machine, Version UE10, 13 November 2019.
  127. ^ "International Journal of Environmental Research and Public Health". www.mdpi.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). 10 June 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 November 2020.
  128. ^ "South African National Biodiversity Institute". Sanbi.org. 30 September 2011. 1 September 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2011.
  129. ^ "South Africa's Second National Climate Change Report". November 2017. 14 June 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 May 2020.
  130. ^ a b c "The Carbon Brief Profile: South Africa". Carbon Brief (ඉංග්‍රීසි බසින්). 15 October 2018. 9 May 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 August 2020.
  131. ^ "List of Parties". 24 January 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 December 2012.
  132. ^ a b "South Africa's National Biodiversity Strategy and Action Plan" (PDF). 2 May 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 10 December 2012.
  133. ^ "Biodiversity of the world by countries". Institutoaqualung.com.br. 1 November 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 May 2010.
  134. ^ Rong, I. H.; Baxter, A. P. (2006). "The South African National Collection of Fungi: Celebrating a centenary 1905–2005". Studies in Mycology. 55: 1–12. doi:10.3114/sim.55.1.1. PMC 2104721. PMID 18490968.
  135. ^ Crous, P. W.; Rong, I. H.; Wood, A.; Lee, S.; Glen, H.; Botha, W. l; Slippers, B.; De Beer, W. Z.; Wingfield, M. J.; Hawksworth, D. L. (2006). "How many species of fungi are there at the tip of Africa?". Studies in Mycology. 55: 13–33. doi:10.3114/sim.55.1.13. PMC 2104731. PMID 18490969.
  136. ^ Marincowitz, S.; Crous, P.W.; Groenewald, J.Z. & Wingfield, M.J. (2008). "Microfungi occurring on Proteaceae in the fynbos. CBS Biodiversity Series 7" (PDF). 29 July 2013 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2013.
  137. ^ Lambertini, Marco (15 May 2000). "The Flora / The Richest Botany in the World". A Anturalist's Guide to the Tropics (ඉංග්‍රීසි බසින්) (Revised edition (15 May 2000) ed.). University Of Chicago Press. p. 46. ISBN 978-0-226-46828-0.
  138. ^ a b Trenchard, Tommy (2021-07-31). "In South Africa, Poachers Now Traffic in Tiny Succulent Plants". The New York Times (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). ISSN 0362-4331. 10 May 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2022-06-27.
  139. ^ "Plants and Vegetation in South Africa". Southafrica-travel.net. 28 October 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2011.
  140. ^ Lewton, Robin Cherry & Thomas. "South Africa's flammable floral kingdom". www.bbc.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). 16 July 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2022-07-16.
  141. ^ Grantham, H. S.; et al. (2020). "Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity – Supplementary Material". Nature Communications. 11 (1): 5978. Bibcode:2020NatCo..11.5978G. doi:10.1038/s41467-020-19493-3. ISSN 2041-1723. PMC 7723057. PMID 33293507.
  142. ^ Towards a policy on indigenous bush encroachment in South Africa (2019) සංරක්ෂණය කළ පිටපත 19 අප්‍රේල් 2024 at the Wayback Machine, Department of Environmental Affairs, Pretoria, South Africa
  143. ^ "Progress in the war against poaching". Environmental Affairs. South Africa. 22 January 2015. 23 January 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 22 January 2015.
අප්‍රිකාවේ ස්වෛරී රාජ්‍ය සහ යැපෙන භූමි ප්‍රදේශ ලැයිස්තුව
"https://si.wikipedia.org/w/index.php?title=දකුණු_අප්‍රිකාව&oldid=728180" වෙතින් සම්ප්‍රවේශනය කෙරිණි