මෛත්‍රී බෝධිසත්ත්‍ව
බුදුදහමට අනුව මීලගට සම්මා සම්බුදු වන මෛත්‍රී බුදුන් වහන්සේගේ ඊට පෙර භවයන් මෛත්‍රී බෝධිසත්ත්‍ව ලෙස හැඳින්වේ. මෛත්‍රී බුදුන් වහන්සේ වත්මන් කල්පය වන භද්‍ර කල්පයේ පස්වන සහ අවසාන සම්මා සම්බුදුන් වනු ඇත.
_(41088563922).jpg)
වත්මන් කල්පයේ පස්වන සහ අවසාන බුදුන් වහන්සේ ලෙස, මෛත්‍රී බුදුන් වහන්සේ ඉගැන්වීම් අවධානය යොමු කරන්නේ බුද්ධ ධර්මය ලෝකයේ නැවත ස්ථාපිත කිරීමය. උන්වහන්සේගේ ඉගැන්වීම් ගෞතමයන්ගේ ඉගැන්වීම්වලට සමාන වනු ඇත.[1][2] ගෞතම බුදුන්ගේ ඉගැන්වීම් නොසලකා හරින ලද හෝ බොහෝ දුරට අමතක වී ඇති පරිහානි යුගයක මෛත්‍රී බුදුන්ගේ ආගමනය සිදුවනු ඇතැයි පුරෝකථනය කෙරේ.
සාම්ප්‍රදායික බෞද්ධයන් විශ්වාස කරන්නේ මෛත්‍රී බෝධිසත්වයන් දැනට තුසිත දෙව්ලොව වාසය කරන බවයි.[3] කෙසේ වෙතත්, ඉතිහාසය පුරා විවිධ බෞද්ධයන් ද මෛත්‍රෙය හමුවීමට ගිය බවත්, උන්වහන්සේ පිළිබඳ දර්ශනයක් ඇති බවත්, උන්වහන්සේගෙන් ඉගැන්වීම් ලැබූ බවත් ප්‍රකාශ කර ඇත. එනිසා මහායාන බෞද්ධයන් සාම්ප්‍රදායිකව මෛත්‍රෙය යෝගාචාර සම්ප්‍රදායේ නිර්මාතෘවරයා ලෙස සලකන්නේ මහායානසූත්‍රාලංකාරකය සහ මධ්‍යානතවිභාගය වැනි විවිධ ග්‍රන්ථ හෙළිදරව් කිරීමෙනි.[4][5][6]
නාමය
මෛත්‍රී යන නම ව්‍යුත්පන්න වී ඇත්තේ සංස්කෘත වචනයක් වන මෛත්‍රී "මිත්‍රත්වය" යන වචනයෙන් වන අතර එය "මිත්‍ර" යන්නෙන් අදහස් කරන මිත්‍රත්වය යන නාම පදයෙන් ව්‍යුත්පන්න වී ඇත. මෛත්‍රී යන පාලි ස්වරූපය පාලි ත්‍රිපිටකයේ චක්‌කවත්‌ති සීහනාද සූත්‍රයේ (දීඝ නිකාය 26) සහ බුද්ධවංශයේ 28 වැනි පරිච්ඡේදයේ ද සඳහන් වේ. රිචඩ් ගොම්බ්‍රිච් වැනි සමහර නූතන විද්වතුන් තර්ක කරන්නේ මෙම සූත්‍රය පාලි ත්‍රිපිටකයට පසුව එකතු වූවක් හෝ එය පසුකාලීනව සංස්කරණය කර ඇති බවයි.[7]
වෙනත් නම්
අමිතාභ සූත්‍රය සහ පද්ම සූත්‍රය වැනි ඇතැම් බෞද්ධ සාහිත්‍යයේ උන්වහන්සේව අජිතා (අපරාජිත, පරාජය කළ නොහැකි) ලෙසද හැඳින්වේ. ටිබෙට් බුදු දහමේ උන්වහන්සේ "ආදරයේ ස්වාමියා" හෝ "උතුම් ආදරණීය තැනැත්තා" (පක්ප ජම්ප) ලෙස හැඳින්වේ.[8] උන්වහන්සේගේ නමේ මුල සංස්කෘත වචනය මයිත්‍රී (පාලි: මෙත්තා; එහි අර්ථය මිත්‍රත්වය, ප්‍රේමණීය-කරුණාව) වේ. මෛත්‍රී යන නම ඉන්දු-ඉරාන මිත්‍ර යන නාමයට ද සම්බන්ධ වේ.[9]
මෛත්‍රී බෝධිසත්වයන් පිළිබඳව මහාවස්තු, ලලිතවිස්තර, මූලසර්වස්තිවාද-විනය සහ දිව්‍යාවදානය වැනි වෙනත් පාඨවල ද දක්නට ලැබේ.
විවිධ මත
ථේරවාදය
ථේරවාද ත්‍රිපිටකයේ, පාඨීක වග්ගයේ චක්‍රවර්ති සිංහනාද සූත්‍රය සහ ඛුද්‌දක නිකායේ බුද්ධවංස පාළියේ බුද්ධ ප්‍රකීර්ණක කාණ්ඩය තුළ මෛත්‍රීය බෝධිසත්වයන් ගැන සඳහන් වේ. එයින් චක්‍රවර්ති සිංහනාද සූත්‍රය ප්‍රකාශ කරන්නේ මනුෂ්‍යාගේ පරමායුෂ අසූදහසකට පැමිණි කළ බෝධිසත්වයන් මෙලොව පහළ වන බවයි.
ථෙරවාදී වංසකථාවක් වන අනාගතවංශ දේශනාව මෛත්‍රී බුදුන් පිළිබඳව පුළුල් විස්තරයක් දක්වා තිබේ. වංස කථාවේ සඳහන් ආකාරයට එදවස වන විට බරණැස් නුවර ‘කේතුමතී’ නම් රාජධානිය ලෙස හැඳින්වෙයි. එවක මනුෂ්‍යයන්ගේ ආයුෂ අවුරුදු අසූදහසක් වේ. මෛත්‍රීය බෝසතාණෝ කේතුමතී නුවර සුබ්‍රහ්ම නම් බමුණා සහ බ්‍රහ්මවතී බැමිණියට දාව අජිත නම් බමුණු කුමරු ව ඉපිද අභිනිෂ්ක්‍රමණය කොට නාගබෝධි මූලයේ දී බුද්ධත්වය සාක්ෂාත් කරගනී. උන් වහන්සේගේ බුද්ධකාය අසූඅට රියන් පමණ උස් වේ. අශෝක සහ බ්‍රහ්මදේව යන මහ රහතන් වහන්සේ අග්‍රශ්‍රාවකයෝ වෙයි. සීහ නම් තෙරුන් වහන්සේ අග්‍ර උපස්ථායකයාණෝ වෙයි. මෛත්‍රී බුදුරජාණන් වහන්සේ බොහෝ ජන සමූහයා සසරින් එතෙර කොට අවුරුදු අසූදහසක් වූ පරාමායුෂ කෙළවර පිරිනිවන් පාන්නේය. [10]
සංඛ නම් චක්‍රවර්තී රජ කේතුමතී රාජ්‍යයේ පාලකයා වන අතර වරක් මහාපනාද රජු වාසය කළ මාලිගාවේ සංඛ වාසය කරනු ඇත, නමුත් පසුව ඔහු මාලිගාව දන් දී මෛත්‍රී බුදුන්ගේ අනුගාමිකයෙකු බවට පත්වෙන බවට සඳහන් වේ.[11]
මහායානය
මෛත්‍රීය බෝධිසත්වයන් පිළිබඳව විස්තර කරන සහ සාකච්ඡා කරන මහායාන සූත්‍ර බොහොමයක් තිබේ. උන්වහන්සේ සද්ධර්ම පුණ්ඩරීක සූත්‍රය, විමලකීර්ති සූත්‍රය, සුවර්ණප්‍රභාස සූත්‍රය, සමාධිරාජ සූත්‍රය සහ අෂ්ඨසාහස්‍රිකා ප්‍රඥාපාරමිතා සූත්‍රය වැනි වැදගත් මහායාන සූත්‍ර කිහිපයක සහායක චරිතයක් ලෙස පෙනී සිටියි.[12]
මේ අතර ගණ්ධව්‍යුහ සූත්‍රයෙහි මෛත්‍රී බෝධිසත්වයන්ට වෙන් වූ සම්පූර්ණ පරිච්ඡේදයක් ඇත, එහි උන්වහන්සේ වන්දනාකරු වූ සුධනට ගාථා එකසිය විසි එකකින් ධර්මය දේශනා කරයි. එවිට සුධනට මෛත්‍රී බෝධිසත්ව මාලිගාවට (වෛරෝචනකූලංකාර-ගර්භ) යාමට අවසර ලැබේ, එහිදී බෝධිසත්වයෙකු ලෙස මෛත්‍රීයගේ මුළු ගමනේ විශිෂ්ට දර්ශනයක් දකියි.
මීට අමතරව, මෛත්‍රී බෝසතුන්, උන්වහන්සේගේ ඉගැන්වීම් සහ අනාගත ක්‍රියාකාරකම් කෙරෙහි විශේෂයෙන් අවධානය යොමු කරන මහායාන සූත්‍ර කිහිපයක් ද තිබේ.
වජ්‍රයානය
ටිබෙට් බෞද්ධ ත්‍රිපිටකය තුළ පහත මෛත්‍රී සූත්‍ර අඩංගු වේ
- මෛත්‍රේය මහාසිංහනාද (මෛත්‍රී බෝසතුන්ගේ මහා සිංහ ගර්ජනාව)
- මෛත්‍රේයපරිප්‍රච්ඡ (මෛත්‍රේයගේ ප්‍රශ්න, රත්නකූට කොටස)
- මෛත්‍රේයපරිප්‍රච්ඡධර්මාෂ්ඨ (ධර්ම අටක් පිළිබඳ මෛත්‍රීයගේ ප්‍රශ්න)
- මෛත්‍රේයප්‍රස්ථාන
- මෛත්‍රේය-ව්‍යාකරණ (මෛත්‍රී බෝසතුන්ගේ අනාවැකිය)
වෙනත් සාහිත්‍ය
මෛත්‍රී බෝධිසත්වයන් වෙනත් සාහිත්‍ය කෘතිවල ද පෙනී සිටියි. මෛත්‍රෙයසමිතිනාටක යනු පූර්ව-ඉස්ලාමීය මධ්‍යම ආසියාවේ (ආසන්න වශයෙන් 8 වැනි සියවසේ) බෞද්ධ නාට්‍යයකි.
බටහිර මත
එකිනෙක පවතින සමාන නම් නිසා, ප්‍රිසිලුස්කි, ලැමොට් සහ ලෙවි වැනි සමහර නවීන විද්වතුන් අනුමාන කර ඇත්තේ මෛත්‍රී බෝධිසත්ව සඳහා ආභාෂය ලැබී ඇත්තේ මිත්‍ර වැනි පැරණි ඉන්දු-ඉරාන දෙවිවරුන්ගෙන් සහ සඕෂියන්ත්‍ගේ අනාගත සොරොස්ට්‍රියානු ගැලවුම්කරුවාගෙන් විය හැකි බවයි.[13][14] එසේ වූවත් ඩේවිඩ් ඇලන් ස්කොට් ඔවුන්ගේ කලාත්මක නිරූපණවල (එකම භූගෝලීය කලාපයේ පවා) විවිධ වෙනස්කම් පෙන්වා දෙන අතර මෙම සෘජු සම්බන්ධය විය නොහැක්කක් බවට පත් කරන විෂමතා පෙන්වා දෙයි. ඔහු විශේෂයෙන්ම මුල්ම බෞද්ධ ග්‍රන්ථවල මෛත්‍රී බෝධිසත්වයන්ගේ ඉතා පැරණි බෞද්ධ මූලයන් පෙන්වා දෙයි.
පුරාවිද්‍යාව සහ කලාව
ග්‍රීක-බෞද්ධ ගාන්ධාර කලාවේ, උතුරු ඉන්දියාවේ ක්‍රිස්තු වර්ෂ පළමු සියවස්වල දී, ගෞතම බුදුන් සමඟ නියෝජනය කළ ජනප්‍රියම චරිතය වූයේ මෛත්‍රී බෝධිසත්වයන් ය. කුෂාණ අධිරාජ්‍ය යුගයේ (ක්‍රි.ව. 30-375) මෛත්‍රීයගේ මූර්ති රාශියක් මහා ගාන්ධාරයෙන් හමු වී ඇත. මථුරාහි නිරූපණය කර ඇත්තේ අඩුවෙන් ය.[15] කුෂාන් යුගයට පෙර මෛත්‍රී සාංචි හි නිරූපණය කර ඇත. නමුත් කුෂාණ යුගයේදී උන්වහන්සේගේ සංස්කෘතිය ජනප්‍රිය වෙමින් පැවති බව පෙනෙන විට උන්වහන්සේව නිරූපණය කරන චිත්‍ර බොහෝ සෙයින් වැඩි වී තිබේ.
මෛත්‍රී බෝධිසත්වයන්ගේ ආගමික විශ්වාසය ක්‍රි.ව. 3 වැනි සියවස තරම් ඈත අතීතයේ දී අමිතාභ බුදුන් වහන්සේගේ විශ්වාසයන් හා සමකාලීනව වර්ධනය වූ බව පෙනේ.
කලාත්මක නිරූපණ
මෛත්‍රී බෝධිසත්වන් බොහෝ විට නිරූපණය කරන්නේ සිංහාසනයක සිටගෙන හෝ වාඩි වී සිටින ආකාරයයි. උන්වහන්සේ බොහෝ විට නිරූපණය කරන්නේ උතුරු ඉන්දියානු වංශාධිපතියෙකු හෝ කුමාරයෙකු ලෙස සම්පූර්ණ දිගු හිස කෙස් සහිතව සිහින් ගලා යන වස්ත්‍රාභරණ සහිත ය. ගාන්ධර සම්ප්‍රදායික රූප වල උන්වහන්සේගේ හිස මුදුනේ නැමුණු සුවිශේෂී දිගු කෙස් සුළියක් නිර්මාණය කර ඇත.
මෛත්‍රේය බෝසතුන් බොහෝ විට "කමණ්ඩලු" නමින් හැඳින්වෙන බඳුනක් හෝ කුම්භයක් අතැතිව සිටින බව පෙන්වයි. මෙය පුරාණ ගාන්ධාරණ මූර්තිවල දක්නට ලැබෙන ලක්ෂණයක් වන අතර එය බ්‍රහ්ම දෙවියන්ගේ නිරූපණවල ද දක්නට ලැබේ. මේ හේතුව නිසා සමහර ප්‍රවීණයන් විශ්වාස කරන්නේ ජල බඳුන් සහ හිසකෙස් සුළිය මෛත්‍රීයගේ බ්‍රාහ්මණ පසුබිම සංකේතවත් කරන බවයි. ඇතැම් කතාවල උන්වහන්සේ පෙර භවයේ මනුෂ්‍ය පවුලක ඉපිද ඇතැයි සඳහන් වේ. බෝසතුන් බොහෝ විට දෙව්ලොව තුළ ද පෙන්වනු ලබන අතර, උන්වහන්සේගේ වර්තමාන ස්ථානය තුසිතය ලෙසින් දක්වයි.
ඉන්දියානු සංකේතවාදයේ, කමණ්ඩලුවෙන් සංකේතවත් කරන්නේ අමරණීයත්වය (අමෘත), සශ්‍රීකත්වය, ජීවිතය සහ ධනයයි. බුද්ධාගමේ, පූර්ණ කුම්භය ද "ශුභ බහුලත්වය", ප්රඥාව, සෞඛ්‍ය, දීර්ඝායුෂ, ධනය, සමෘද්ධිය සහ ධර්මය ඉගැන්වීමේ බුදුන්ගේ අනන්ත ගුණය සංකේතවත් කරයි.
බෞද්ධ මෛත්‍රීය විශ්වාස
මෛත්‍රී පුරාවෘත වර්ග
Jan Nattier ට අනුව, බෞද්ධ ඉතිහාසයේ එන මෛත්‍රීය බෝසත් පුරාවෘත්තයේ ප්‍රධාන වර්ග හතරක් ඇත. මෙම වර්ග පදනම් වී ඇත්තේ බැතිමතෙකු මෛත්‍රීගේ බෝසතුන් හමුවීමට අපේක්ෂා කරන්නේ කවදාද සහ කෙසේද යන්න මතය.
- මෙම පුරාවෘත්තය අනුව, බැතිමතෙකුට ඔවුන්ගේ වර්තමාන ජීවිත කාලය තුළ මෛත්‍රී බෝසතුන්ව මිහිමත මුණගැසීමට අපේක්ෂා කෙරේ.
- අනුගාමිකයෙකු අපේක්ෂා කරන්නේ ඔවුන් මිය ගිය පසු, අනාගත භවයකදී, සමහර විට මෛත්‍රී බුදු වී නව සාසනයක් පිහිටුවීමෙන් පසුව, පෘථිවියේදී මෛත්‍රී බුදුන් හමුවීමටය. මෛත්‍රී බුදුවීම අනාගතයේ සිදුවනු ඇතැයි යන සාමාන්‍ය විශ්වාසය මෙය වන අතර බැතිමතුන් එය දැක බලා ගැනීමට බලාපොරොත්තු වේ.
- ඇතැම් පුරාවෘත්තයන්ට අනුව, අනුගාමිකයින් මෛත්‍රී බෝසතුන්ව තුසිත දෙව්ලොව තුළ උන්වහන්සේගේ රාජකීය විමානය දර්ශනයකින් දැකීමට හෝ යම් ආකාරයකින් එහි ගමන් කිරීමට උත්සාහ කළහ.
- මෛත්‍රී බෝධිසත්වයන්ගේ බොහෝ බැතිමතුන් බලාපොරොත්තු වූයේ තුසිත විමානයේ පවතින උන්වහන්සේගේ මාලිගාවේ හෝ "අභ්‍යන්තර අධිකරණයේ" උපත ලැබීමටය, එය උන්වහන්සේගේ වර්තමාන පිවිතුරු දේශය ලෙස සැලකේ.
බුදුවීම
| මෛත්‍රී බෝධිසත්ව | |
|---|---|
 ගන්ධාරයෙන් හමුවූ මෛත්‍රෙය ප්‍රතිමාවක්, 2වන සියවස | |
| Senior posting | |
| පූර්වප්‍රාප්තිකයා | ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ |
| පවුල | |
| කලත්‍රයා | චන්දමුඛී දේවිය |
| දෙමව්පියෝ | සුබ්‍රහ්ම බමුණා (පියා) බ්‍රහ්මවතී බැමිණිය (මව) |
| දරුවෝ | බ්‍රහ්මවර්ධන කුමරු |
සියලුම බෞද්ධ සම්ප්‍රදායන් තුළ මෛත්‍රී බුදුන් වහන්සේ යනු මෙලොව පහළ වන මීළඟ බුදුන් වහන්සේ බව අනාවැකි පළ කර ඇත. උන්වහන්සේ බුද්ධත්වය ලබන්නේ බොහෝ දුර අනාගතයේදීය (බොහෝ විට මෙතැන් සිට වසර 2000කට ආසන්න කාලයක් - ශාක්‍යමුණිගේ පරිනිර්වාණයෙන් වසර 5000කට පසුව).[16][17] ජීවමාන බුදුන් වහන්සේ නමක් යටතේ අධ්‍යාපනය ලබන විට නිර්වානයට පත්වීම බොහෝ දුරට ඉඩ ඇතැයි සිතන බැවින්, බොහෝ බෞද්ධයන් මෛත්‍රී බුදුන් මුණගැසී උන්වහන්සේ යටතේ පැවිදි වීමට බලාපොරොත්තු වේ. බෞද්ධ අධ්‍යයන විශාරද ඇලන් ස්පොන්ග්බර්ග් ලියන පරිදි, "මෛත්‍රී බෝධිසත්ව අනාගතය සඳහා බලාපොරොත්තුවක් නියෝජනය කිරීමට පැමිණෙන්නේය, එකල සියලු මිනිසුන්ට නැවත වරක් බුද්ධත්වයට සහ ලෞකික දුක්වලින් මිදීමට වඩාත් හිතකර අධ්‍යාත්මික හා භෞතික පරිසරය භුක්ති විඳිය හැකි කාලයකි."[18] මෛත්‍රී බෝසතුන්ගේ පුරාවෘත්තය බොහෝ බෞද්ධ සංස්කෘතීන්ට අනාගතය පිළිබඳ බලාපොරොත්තු සහගත දැක්මක් ලබා දී ඇත. එම සංස්කෘතීන් තුළ මෙම අනාවැකිය විවිධ ආකාරයෙන් අර්ථකථනය කර බෙදාගෙන ඇත.[19]
බෞද්ධ සම්ප්‍රදායට අනුව, සෑම කල්පයකටම (වසර මිලියන ගණනක් පවතින විශ්වීය කාල පරිච්ඡේදයක්) බුදුවරු කිහිප දෙනෙක් සිටිති. ථේරවද දර්ශනයට අනුව ශුන්‍ය කල්පය, සාර කල්පය, මණ්ඩ කල්පය, වර කල්පය, සාරමණ්ඩ කල්පය, භද්‍ර කල්පය යි කල්පය සවැදෑරුම් වේ. පෙර කල්පය ව්‍යුහකල්පය වන අතර වර්තමාන කල්පය භද්‍ර කල්පය ලෙස හැඳින්වේ. සත් බුදුවරුන් යනු අවසාන කල්පය සහ වර්තමාන කල්පය එක් කරන බුදුවරුන් හත්දෙනෙකි, ඒවා විපස්සී බුදුන්ගෙන් ආරම්භ වී (මෙතෙක්) ගෞතම (ශාක්‍යමුණි) ගෙන් අවසන් වේ. මෛත්‍රී බුදුන් වහන්සේ යනු මේ පෙළපතේ අටවැනි බුදුන් වහන්සේය.
ආශ්‍රේයයන්
- ^ Horner (1975), The minor anthologies of the Pali canon, p. 97. Regarding Metteyya, Bv XXVII, 19: "I [Gautama Buddha] at the present time am the Self-Awakened One, and there will be Metteyya...."
- ^ Buddha Dharma Education Association (2014). "Suttanta Pitaka: Khuddaka Nikāya: 14.Buddhavamsa-History of the Buddhas". Guide to Tipiṭaka. Tullera, NSW, Australia: Buddha Dharma Education Association. සම්ප්‍රවේශය 2014-12-21.
- ^ "Maitreya | Buddhism | Britannica". www.britannica.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2022-04-16.
- ^ Ruegg, D.S. La Theorie du Tathagatagarbha et du Gotra. Paris: Ecole d'Extreme Orient, 1969, p. 35.
- ^ Brunnholzl, Karl, When the Clouds Part: The Uttaratantra and Its Meditative Tradition as a Bridge between Sutra and Tantra, Shambhala Publications, 2015, p. 81.
- ^ Ford, James L. (2006). Jokei and Buddhist Devotion in Early Medieval Japan. Oxford University Press, USA. pp. 69-71. ISBN 978-0-19-518814-1
- ^ Richard Gombrich, Theravada Buddhism: A Social History from Ancient Benares to Modern Colombo. Routledge and Kegan Paul, 1988, pages 83–85.
- ^ "Maitreya - Buddha-Nature". buddhanature.tsadra.org. සම්ප්‍රවේශය 2024-02-07.
- ^ Jayarava, Visible Mantra: Visualising & Writing Buddhist Mantras, pp. 142-43. 2011
- ^ [1] අනාගත වංශය
- ^ Vipassana.info, Pali Proper Names Dictionary: Metteyya
- ^ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික
<ref>ටැගය;:6නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි - ^ Tiele, CP (1912). "Appendix: some Buddhistic parallels". The religion of the Iranian peoples. Vol. I. (from the German) with Darmesteter's sketch of "Persia" and Goldziher's "Influence of Parsism on Islam (1st ed.). Bombay: The Parsi Publishing Co. p. 159.
No one who has studied the Zoroastrian doctrine of the Saoshyants or the coming saviour-prophets can fail to see their resemblance to the future Maitreya.
- ^ David Alan Scott (1990). "The Iranian Face of Buddhism." East and West, 40(1-4), 43–77. doi:10.2307/29756924
- ^ Behrendt, Kurt; Brancaccio, Pia. Gandharan Buddhism: Archaeology, Art, and Texts, pp. 17-20. UBC Press, Nov 1, 2011.
- ^ Ritzinger, Justin. Anarchy in the Pure Land: Reinventing the Cult of Maitreya in Modern Chinese Buddhism, p. 13. Oxford University Press, 2017.
- ^ Sponberg, Alan; Hardacre, Helen (eds.). Maitreya, the Future Buddha. p. 30. Cambridge University Press, 1988.
- ^ Sponberg, Alan; Hardacre, Helen (eds.). Maitreya, the Future Buddha. pp. 1-2. Cambridge University Press, 1988.
- ^ Sponberg, Alan; Hardacre, Helen (eds.). Maitreya, the Future Buddha. p. 2. Cambridge University Press, 1988.