විකිපීඩියා

පූලන් දේවි

ඉන්දියානු කොල්ලකරු, දේශපාලනඥයා (1963-2001)

පූලන් දේවි (1963 අගෝස්තු 10  – 2001 ජූලි 25), බැන්ඩිට් රැජින ලෙස ප්‍රසිද්ධියට පත් වූ අතර, ඇය ඝාතනය වන තෙක් පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරියක ලෙස සේවය කරමින්, දේශපාලනඥයෙකු බවට පත් වූ ඉන්දියානු ඩැකෝට් (කොල්ලකාරයෙක්) විය. ඇය උත්තර් ප්‍රදේශ් ප්‍රාන්තයේ ගමක දරිද්‍රතාවයෙන් හැදී වැඩුණු මල්ලා උපකුලයට අයත් කාන්තාවක් වූ අතර, එහිදී ඇගේ පවුලට බොහෝ ගැටලු ඇති කළ ඉඩම් ආරවුලකින් පරාජයට පත් විය. වයස අවුරුදු එකොළහේදී විවාහ වී විවිධ පුද්ගලයන්ගේ ලිංගික අතවරවලට ලක්වීමෙන් පසු ඇය ඩැකොයිට් කල්ලියකට සම්බන්ධ වූවාය. ඇගේ කල්ලිය උසස් කුලවල ගම් මංකොල්ලකෑ අතර දුම්රිය සහ වාහන අල්ලා ගත්හ. ඇය දූෂකයන්ට දඬුවම් පමුණුවා බලධාරීන්ගේ ග්‍රහණයෙන් මිදී සිටියදී ඇය රොබින් හුඩ් චරිතයක් ලෙස දුටු අනෙකුත් පසුගාමී පන්තිවලට වීරවරියක් වූවාය. 1981 බෙහ්මායි සමූලඝාතනය සම්බන්ධයෙන් පූලන් දේවිට චෝදනා එල්ල වූ අතර, එහි දී තාකූර් මිනිසුන් විසි දෙනෙකු ඝාතනය කරනු ලැබුවේ, ඇයගේ අණ පරිදි යැයි කියනු ලැබේ. මෙම සිදුවීමෙන් පසු, උත්තර් ප්‍රදේශ් ප්‍රධාන අමාත්‍යවරිය ඉල්ලා අස් වූ අතර, ඇයව අත්අඩංගුවට ගන්නා ලෙස ඉල්ලීම් වැඩි විය. ඇය වසර දෙකකට පසුව පරිස්සමින් සාකච්ඡා කළ සමථයකට යටත් වූ අතර වසර එකොළහක් ග්වාලියර් සිරගෙදර, නඩු විභාගයක් බලාපොරොත්තුවෙන් සිටියාය.

පූලන් දේවි
ගොනුව:Non-free picture of Phoolan Devi.jpg
පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී, ලෝක් සභාව
In office
1996–1998
පූර්වප්‍රාප්තිකයාවිරේන්ද්‍ර සිං
අනුප්‍රාප්තිකයාවිරේන්ද්‍ර සිං
ඡන්ද කොට්ඨාසයමිර්සාපූර්, උත්තර ප්‍රදේශ්
In office
1999 – 2001 ජූලි 25
පූර්වප්‍රාප්තිකයාවිරේන්ද්‍ර සිං
අනුප්‍රාප්තිකයාරාම් රති බින්ද්
ඡන්ද කොට්ඨාසයමිර්සාපූර්, උත්තර ප්‍රදේශ්
Personal details
උපත
පූලන් මල්ලා

10 අගෝස්තු 1963(1963-08-10)
ජලවුන්, උත්තර ප්‍රදේශ්, ඉන්දියාව
විපත25 July 2001(2001-07-25) (වයස 37)
නව දිල්ලිය, දිල්ලි, ඉන්දියාව
හේතුව of deathවෙඩි තැබීමෙන් සිදු කල ඝාතනයක්
දේශපාලන පක්ෂයසමාජ්වාදි පක්ෂය
කලත්‍රයාs
  • පුත්තිලාල්
  • උමේඩ් සිං
දෙමාපියs
  • දෙවිදින් මල්ලා (පියා)
  • මූලා දේවි (මව)
රැකියාව

පූලන් දේවි 1994 දී නිදහස් කරන ලද්දේ ඇයගේ චෝදනා පසෙකට දැමීමෙන් පසුවය. පසුව ඇය දේශපාලඥයෙකු බවට පත් වූ අතර 1996 දී සමාජවාදී පක්ෂයෙන් පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරියක් ලෙස තේරී පත් වූවාය. 1998 දී ඇයට සිය ආසනය අහිමි වූ අතර ඊළඟ වසරේ එය නැවත ලබා ගත්තාය. 2001 දී ඇය මිය යන විට ඇය බලයේ සිටියාය. 2014 දී ඝාතනයට වරදකරු වූ ෂෙර් සිං රානා විසින් ඇයව ඇගේ නිවසින් පිටතදී ඝාතනය කරන ලදී. ඇය මිය යන විටත් ඇය නැවත ස්ථාපිත කරන ලද අපරාධ චෝදනාවලට එරෙහිව සටන් කරමින් සිටි අතර, 1996 දී චෝදනා ඉවත් කරන ලෙස ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට ඉදිරිපත් කළ අභියාචනයක් පරාජයට පත් විය. පූලන් දේවිගේ ලෝක ව්‍යාප්ත කීර්තිය වර්ධනය වූයේ 1994 වසරේ ආන්දෝලනාත්මක චිත්‍රපටයක් වන බැන්ඩිට් ක්වීන් චිත්‍රපටය නිකුත් වූ පසුවය, එය ඇයගේ ජීවිත කතාව ඇය අනුමත නොකරන ආකාරයෙන් පැවසී ය. ඇයගේ ජීවිතය චරිතාපදාන කිහිපයකට ද ආභාෂය ලබා දී ඇති අතර ඇයගේ නියම කරන ලද ස්වයං චරිතාපදානය නම් පූලන් දේවි ය. ඇයගේ වෙනස්වන තත්වයන්ට ගැළපෙන පරිදි ඇය විවිධ අනුවාද පැවසූ නිසා ඇගේ ජීවිතය පිළිබඳ විවිධ වාර්තා තිබේ.

ළමා අවධිය

සංස්කරණය
පූලන් දේවි ඝාතනය
ස්ථානයනව දිල්ලිය
දිනය2001 ජූලි 25
13:30 (IST)
ප්‍රහාර මාදිලියඝාතනය
මරණපූලන් දේවි
තුවාලකරුවන්1
ප්‍රහාරකයෝනාඳුනන තුවක්කුකරුවන් 3 දෙනෙක්

පූලන් දේවි උපත ලැබුවේ 1963 අගෝස්තු 10 වන දින ඉන්දියාවේ උත්තර් ප්‍රදේශ්හි ජලවුන් දිස්ත්‍රික්කයේ ගොර්හා කා පූර්වා ගම්මානයේය.[A][2][3] ඉඩම යමුනා සහ චම්බල් ගංගාවලින් එතෙර වී ඇති අතර දුර්ග හා මිටියාවත් වලින් පිරී ඇති අතර, එය කොල්ලකරුවන් සඳහා සුදුසු භූමියක් බවට පත් කරයි.[4]:244 ඇගේ පවුල දුප්පත් වූ අතර, ඉන්දියාවේ හින්දු කුල පද්ධතියේ පතුලටම වැටී ඇති මල්ලා උපකුලයට අයත් වූ අතර, මල්ලා සාම්ප්‍රදායිකව ධීවරයින් ලෙස වැඩ කරන ශුද්‍රයින් වේ.[B][2]:57[7] පූලන් දේවි සහ ඇගේ සහෝදරියන් කලාපයේ සාමාන්‍ය ක්‍රියාවක් ලෙස ඉන්ධන ලෙස දහනය කිරීම සඳහා ගොම කේක් සෑදුවා; ඇගේ පවුල කඩල, සූරියකාන්ත සහ මුතු මෙනේරි වගා කළා.[2]:32–34,57[8][9]

 
උත්තර් ප්‍රදේශ්හි ගොම කේක් නිෂ්පාදනය; ගොම කේක් කලාපයේ පොදු ඉන්ධන ප්‍රභවයකි. [9]

පූලන් දේවිගේ මව මූලා නම් වූ අතර ඇගේ පියා දෙවිදින්; ඇයට සහෝදරියන් හතර දෙනෙක් සහ එක් සහෝදරයෙක් සිටියා. දේවිඩින්ට බිහාරිලාල් නම් එක් සහෝදරයෙක් සිටියේය, ඔහුට මයියාඩින් නම් පුතෙක් සිටියේය. බිහාරිලාල් සහ මයියාදින් ඉඩම් වාර්තා වෙනස් කිරීමට ගමේ නායකයාට අල්ලස් දී පූලන් දේවිගේ පියාගෙන් ඉඩම් සොරකම් කළහ. ඇගේ පවුලට ගම්මානයේ කෙළවරේ කුඩා නිවසක ජීවත් වීමට සිදු විය. මාමා සහ ඔහුගේ පුතා පවුලට හිරිහැර කරමින් ඔවුන්ගේ අස්වැන්න සොරකම් කළේ ඔවුන් ගමෙන් පලවා හැරීමේ අරමුණින්.[2]:31 වයස අවුරුදු 10 දී පූලන් දේවි අසාධාරණයට එරෙහිව විරෝධය දැක්වීමට තීරණය කළාය. ඇගේ වැඩිමහල් සොහොයුරිය රුක්මිණී සමඟ ඇය මතභේදයට තුඩු දී ඇති ඉඩමේ වාඩි වී එහි වගා කරන කඩල තම පවුලට අයත් බව පවසමින් කෑවාය. මයියාඩින් ඇයට පිටව යන ලෙස අණ කළ අතර ඇය එසේ නොකළ විට ඔහු ඇයට පහර දුන්නේ සිහිසුන්ව ය; එවිට ගමේ නායකයා ඇගේ දෙමාපියන්ට ද පහර දිය යුතු බවට නියෝග කළේය.[2]:32–35[10] 2018 දී, පූලන් දේවිගේ මව ද ඒෂියන් ඒජ් වෙත පැවසුවේ මයියාඩින් පවුලෙන් සොරකම් කළ ඉඩම නැවත ලබා ගැනීමට ඇය තවමත් සටන් කරන බවයි.[11]

මෙම සිදුවීම්වලින් පසු පූලන් දේවිගේ දෙමාපියන් ඇය වෙනුවෙන් විවාහයක් කිරීමට තීරණය කළහ. ඇය විවාහ වී සිටියේ ඉන්දියානු රුපියල් 100ක් (2023 දී රුපියල් 400 හෝ පවුම් 4.20 ට සමාන), එළදෙනක් සහ බයිසිකලයක් ඇගේ දෙමාපියන්ට පිරිනැමූ පුත්තිලාල් නම් පුද්ගලයා සමඟය. ඇයගේ චරිතාපදානය වන මාලා සෙන් වෙත ඇය සම්බන්ධ කර ඇති අනුවාදයට අනුව, පූලන් දේවි වසර තුනකට පසු ඔහු සමඟ ජීවත් වීමට පටන් ගන්නා බවට එකඟ වූ නමුත් පුත්තිලාල් මාස තුනකින් ආපසු පැමිණ ඇයව රැගෙන ගියේය.[2]:44–45 ඔහු ඇගේ වයසින් තුන් ගුණයක් විය; ඇය ඔහුගේ ලිංගික දියුණුව ප්‍රතික්ෂේප කර අසනීප විය. ඇගේ දෙමාපියන් පැමිණ ඇයව රැගෙන ගිය විට ඔවුන් ඇයව සරම්ප හඳුනාගත් වෛද්‍යවරයකු වෙත ගෙන ගියහ.[2]:45–46[12] භාර්යාවක් තම ස්වාමිපුරුෂයා හැර යාම අපකීර්තියක් විය. පූලන් දේවිගේ දෙමව්පියන්ගේ අපකීර්තියට බියෙන් මයියාඩින් ඔවුන් ලියවිල්ලකට අත්සන් කළහොත් පුත්තිලාල් ඇයව ආපසු රැගෙන යන බවට සහතික විය. මෙම පවුල නූගත් අය වූ අතර මයියාඩින්ට ඔවුන්ගේ ඉඩමට නීත්‍යානුකූල අයිතිය ලබා දෙන වගන්තියක් එහි අඩංගු බවට දෙමාපියන්ට අනතුරු ඇඟවූ අතර, ඔවුන් අත්සන් කිරීම ප්‍රතික්ෂේප කළහ. පූලන් දේවිව ටියෝගා ගම්මානයේ දුරස්ථ ඥාතියෙකු සමඟ නැවතීමට යවන ලද අතර, එහිදී ඇයට මෑතකදී විවාහ වූ ඥාති සොහොයුරෙකු වන කයිලාෂ් මුණගැසුණු අතර, ඇය ඩැකොයිට් (ප්‍රදේශයේ බාගිස් ලෙසද හැඳින්වේ) සඳහා වැඩ කළාය. ඔවුන් සමීප වූ අතර ප්‍රේම සම්බන්ධයක් ඇති වූ අතර, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස කයිලාෂ්ගේ බිරිඳ විසින් පූලන් දේවීට නැවත තම ගමට යන ලෙස අණ කළේය.[2]:46–48[10][13]

පූලන් දේවි නැවත ගොර්හා කා පූර්වා වෙත පැමිණි පසු, ගමේ නායකයාගේ දෙවන පුත්‍රයා ඇය කෙරෙහි දැඩි ඇල්මක් ඇති වූ අතර, ඇය ඔහුගේ සෙනෙහස ප්‍රතික්‍ෂේප නොකළ විට ඔහු ඇයට පහර දුන්නේය.[2]:49,51 නැවතත්, පූලන් දේවිට ගම හැර යාමට අවශ්‍ය වූ අතර, මයියාඩින් විසින් ඇයව ආපසු රැගෙන යන ලෙස පුත්තිලාල්ගෙන් ඉල්ලා සිටින ලෙස පවුලට බලපෑම් කළ අතර, ඔහු එය කළේය. මේ අතර පූලන් දේවියට නිතර හිරිහැර කරන තවත් බිරිඳක් ද පුත්තිලාල් රැගෙන ගොස් ඇත. වසර ගණනාවකට පසු, පුත්තිලාල් යමුනා ගඟ අසල පූලන් දේවි අතහැර දැමූ අතර ඇය නැවතත් දෙමාපියන්ගේ නිවසට පැමිණියාය.[2]:52–53 1979 ජනවාරි මාසයේදී මයියාඩින් පවුලේ වගාවන් විනාශ කළ අතර ඔවුන්ගේ ඉඩමේ තිබූ නෙඹිලි ගසක් කපා දැමීමට පටන් ගත්තේය. පූලන් දේවි ඔහුට ගල් ගසා ඔහුගේ මුහුණ තුවාල කළ විට, ඇය ප්‍රාදේශීය පොලිසිය විසින් අත්අඩංගුවට ගෙන මාසයක කාලයක් රඳවා තබා ගන්නා ලදී.[2]:60–61 පසුව ඇය අත්ලාන්තික් පුවත්පතට පැවසුවේ මයියාඩින් ඔහු සොරකම් කළ බවට ඇයට චෝදනා කළ නිසා ඇයව අත්අඩංගුවට ගත් බවයි.[10] මාලා සෙන් ඇයගෙන් විමසුවේ ඇය පොලිස් ස්ථානයේදී දූෂණයට ලක් වූවාද යන්නයි, පූලන් දේවි පිළිතුරු දුන්නේ: "ඔවුන් මගේ වියදමින් බොහෝ විනෝද වූ අතර මාවත් පරාජය කළා."[2]:60–61[14] ලිංගික අතවරවලට ගොදුරු වූවන් තමන්ට සිදු වූ දේ ගැන කතා කිරීමෙන් වැළකී සිටීම හෝ මර්දනය කිරීම සාමාන්‍ය දෙයක් බව සෙන් සටහන් කරයි. 1970 ගණන්වල මැද භාගයේ සිට ඉන්දියානු ස්ත්‍රීවාදී කන්ඩායම් විසින් පිරිමින් විසින් කාන්තාවන්ට පහර දී ඝාතනය කරන ලද අවස්ථා බොහොමයක් වාර්තා කළ බව සෙන් නිරීක්ෂණය කරයි.[2]:55, 61[10] කාන්තා විශේෂාංග සේවයේ අධ්‍යක්ෂවරිය පූලන් දේවිගේ සිද්ධිය සම්බන්ධයෙන් අදහස් දැක්වූයේ "බොහෝ විට ස්ත්‍රී දූෂණය පාලනය කිරීමේ සහ දඬුවම් කිරීමේ ක්‍රමයක් ලෙස කාන්තාවන් ඔවුන්ගේ ස්ථානයේ තබා ගැනීම" ලෙස භාවිතා කරන බවයි.[15]

කොල්ලකෑම

සංස්කරණය

චෞර රැජින

සංස්කරණය

1979 ජූලි මාසයේදී, බාබු ගුජ්ජර්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් කොල්ල කල්ලියක් විසින් ෆූලන් දේවිව ඇගේ පවුලේ නිවසින් පැහැරගෙන ගිය අතර, හේතු කිහිපයක් නිසා ඇය විවිධ ආකාරවලින් විස්තර කළාය.[C] දෙවන අණදෙන නිලධාරියා වූ වික්‍රම් මල්ලා, ෆූලන් දේවියට ප්‍රිය වූ අතර ඇයට අයුතු ලෙස සැලකීමට විරුද්ධ වූ නිසා ඔහු ගුජ්ජර් ඝාතනය කර කල්ලියේ ප්‍රධානියා බවට පත් විය.[10] ඔහු ෆූලන් දේවිව රයිෆලයක් භාවිතා කිරීමට පුහුණු කළ අතර ඔවුන් දෙදෙනා ආදරයෙන් බැඳුණා.[16]:332[17]:285 ඊළඟ වසර තුළ, කණ්ඩායම වාහන කොල්ලකෑම් සහ උසස් කුල ගම්මාන කොල්ලකෑ අතර, සමහර විට සොරකම් කරන ලද පොලිස් නිල ඇඳුමින් වෙස්වලාගෙන සිටියහ.[4]:247[18] මෙම කල්ලිය දේවරියා, කන්පූර් සහ ඔරායි වැනි ස්ථාන අතර නිරන්තරයෙන් ගමන් කරමින් මිටියාවත්වල ජීවත් වූහ.[2]:113 ඔවුන් පුට්ටිලාල් සොයාගෙන ඔහුට දරුණු ලෙස දඬුවම් කළහ.[2]:99 ෆූලන් දේවිගේ වික්‍රම පිළිබඳ පුවත් පැතිර යද්දී , ඇය පහත් කුලයන් අතර ජනප්‍රිය වූ අතර, ඔවුන් ඇයව දස්යු සුන්දරී (ලස්සන කොල්ලකාරයා) ලෙස හැඳින්වූ අතර ඇයව රොබින් හුඩ් චරිතයක් ලෙස සමරන අතර, ඇය දුප්පත් අයට දීම සඳහා ධනවතුන්ගෙන් කොල්ලකෑවාය.[12][19][20][21] ඇය හින්දු දේවතාවිය වන දුර්ගාගේ අවතාරයක් ලෙස පෙනී සිටි අතර, ඇයගෙන් බැන්ඩෝලයක් පැළඳ පොලිස් නිල ඇඳුමින් සැරසුණු බෝනික්කෙකු ඉදිරිපත් කරන ලදී.[12][22]

කල්ලියේ හිටපු නායකයෙකු වූ ශ්‍රී රාම් සිං 1980 දී ඔහුගේ සොහොයුරා වන ලල්ලා රාම් සිං සමඟ සිරෙන් නිදහස් විය. ඔවුන් තාකූර් මිනිසුන් (තාකූර්වරු ක්ෂත්‍රිය කුලයේ උපකුලයක් වීම) ඒ අනුව අනෙකුත් සාමාජිකයන්ට වඩා උසස් කුලයකි. ඔවුන් නැවත කොල්ලකරුවන් සමඟ එක් වූ පසු බල අරගලයක් ඇති වූ අතර ශ්‍රී රාම් වික්‍රම් මල්ලා ඝාතනය කළේය. දෙවැන්නාගේ ආරක්ෂාව නොමැතිව, පූලන් දේවි ශ්‍රී රාම්ගේ සිරකරුවෙකු විය; ඔහු ඇයව ඈත ගම්මානයක් වන බෙහ්මායි වෙත ගෙන ගිය අතර එහිදී ඇයව වෙනත් තාකූර්වරුන් විසින් නැවත නැවතත් දූෂණය කරන ලදී. අවසාන අගෞරවයක් ලෙස, ගම්මුන් ඉදිරියේ නිරුවතින් ළිඳෙන් ඔහුට වතුර එකතු කිරීමට ඇයට සිදු විය.[10][23][2]:57,125–126

බෙහ්මායි සමූල ඝාතනය

සංස්කරණය

පූලන් දේවි පැන යාමට සමත් වූ අතර ඇය නව කල්ලියක් පිහිටුවා ගත් කොල්ලකරුවෙකු වූ මන් සිං හමුවිය.[2]:137ඔවුන් පෙම්වතුන් බවට පත් වූ අතර, වල් බෙරි මත ජීවත් වූ අතර වගා කරන ලද කෙත්වලින් සොරකම් කරන ලද නිෂ්පාදන.[2]:183[10] ඇය 1981 පෙබරවාරි 14 දින ඇගේ කල්ලිය සමඟ බෙහ්මායි වෙත ආපසු පැමිණියාය. ශබ්ද විකාශන යන්ත්‍රයකින් කතා කරමින්, ඇය ගම්වාසීන්ට ශ්‍රී රාම් සිං සහ ඔහුගේ සහෝදරයා භාර දෙන ලෙස ඉල්ලා සිටි අතර, කොල්ලකරුවන් ගෙයින් ගෙට ගොස් වටිනා භාණ්ඩ කොල්ලකෑවාය.[2]:150–151[16]:324 මිනිසුන් දෙදෙනා සොයා ගැනීමට නොහැකි වූ විට, යමුනා ගඟ අසල තාකූර් මිනිසුන් විසි දෙදෙනෙකු පෙළගස්වා පිටුපසින් වෙඩි තැබූහ. විසි දෙනෙක් මිය ගිය අතර දෙදෙනෙක් දිවි ගලවා ගත්හ. බෙහ්මායි සංහාරය තාකූර් ගොවීන්ට නීතියේ ආධිපත්‍යය පැනවීමට අගමැති ඉන්දිරා ගාන්ධිට බලපෑම් කිරීමට හේතු විය. 1983 දී පූලන් දේවි අත්අඩංගුවට ගන්නා විට ඇය කියා සිටියේ වෙඩි තැබීම සිදුවන අවස්ථාවේ තමා එහි නොසිටි බවයි.[19][2]:150–151 දිවි ගලවා ගත් පුද්ගලයින් දෙදෙනාගේ සාක්ෂි මගින් මෙය සනාථ විය, ඔවුන් ඇයව නොදුටු බවත් රාම් අවතාර් නම් පුද්ගලයා අණ දෙන බවත් ප්‍රකාශ කළේය.[2]:159 මාධ්‍යවේදී කුෂ්වන්ත් සිංගේ වැනි වෙනත් වාර්තා අනුව, මිනිසුන් ඝාතනය කළේ පූලන් දේවි ය.[16]:324 උසස් කුලයක පිරිමින් විසින් ඇයට කරන ලද අපයෝජනයට එරෙහිව සටන් කිරීම නිසා ඇය දාලිත්වරුන් (කුල ක්‍රමයේ පහළම පුද්ගලයින්) අතර සමරනු ලැබූ අතර බලධාරීන් විසින් අල්ලා ගැනීමෙන් වැළකී සිටීමෙන් ඇයගේ කීර්තිය වර්ධනය විය. මෙම ඝාතන නිසා උත්තර් ප්‍රදේශ් ප්‍රාන්තයේ මහ ඇමති වීපී සිං ඉල්ලා අස්විය.[24] මියගිය පුද්ගලයන් තාකූර්වරුන් දාහතක්, එක් මුස්ලිම් ජාතිකයෙක්, එක් දාලිත් ජාතිකයෙක් සහ අනෙකුත් පසුගාමී පන්තිවල එක් සාමාජිකයෙකු බව පසුව පැහැදිලි විය. පැහැරගැනීම්, මංකොල්ලකෑම් සහ මිනීමැරුම් ඇතුළු අපරාධ 48ක් සම්බන්ධයෙන් පූලන් දේවිට නොපැමිණීම සම්බන්ධයෙන් චෝදනා එල්ල විය.[2] :xiii

යටත් වීම

සංස්කරණය

සමූල ඝාතනයෙන් පසුව පූලන් දේවි පලාගොස් සිටි අතර 1981 මාර්තු 31 දින පොලිසියට හසුවිය.[16]:335 පූලන් දේවියට තමාව අත්හරින ලෙසට බලපෑම් කිරීම සඳහා ඇගේ මව කල්පි බන්ධනාගාරයේ මාස පහක් රඳවා තැබුවාය.[8] 1983 දී මල්ඛාන් සිං රාජ්පූත් අත්අඩංගුවට ගැනීමෙන් පසු ප්‍රාදේශීය තක්කඩියන්ගේ විශ්වාසය දිනාගත් බින්ද්හි පොලිස් නිලධාරියෙකු වූ රාජේන්ද්‍ර චතුර්වේදිගේ නායකත්වයෙන් දිගු සාකච්ඡාවලින් පසු පූලන් දේවි බලධාරීන්ට යටත් විය. පොලිස් නිල ඇඳුමෙන් සැරසී හිසෙහි රතු පටි පැළඳ සිටි ඇය දුර්ගා දේවියගේ සහ මහත්මා ගාන්ධිගේ නිරූපණ ඉදිරියේ වැඳ වැටී, මධ්‍ය ප්‍රදේශ් ප්‍රධාන අමාත්‍ය අර්ජුන් සිං ඉදිරියේ වැඳ වැටී, දළ වශයෙන් 8,000ක් පමණ පිරිසක් බලා සිටියාය.[25]:222[10] පූලන් දේවි ඇයගේ යටත් වීම සම්බන්ධයෙන් කොන්දේසි පනවා තිබුණි, ඒවාට ඇතුළත් වූයේ: ඇගේ කල්ලියේ කිසිවකුට මරණ දණ්ඩනය නැත; වසර අටක උපරිම සිර දඬුවමක්; මාංචු භාවිතා නොකිරීම; කණ්ඩායමක් ලෙස සිරගත වීම; උත්තර් ප්‍රදේශ්හි නොව මධ්‍ය ප්‍රදේශ්හි සිරගතව සිටීම; ඇගේ පවුලට ඇගේ එළුවාට සහ එළදෙනට ඉඩකඩ සහිත ඉඩමක් ලබා දීම; සහ ඇගේ සහෝදරයාට රජයේ රැකියාවක් ලැබෙනවා.[25]:229[10] ඇය සහ මන් සිං ඇතුළු මිනිසුන් හත් දෙනෙකු යටත් විය.[2]:215 මාලා සෙන් වාර්තා කරන්නේ ඇය යටත් වීම නැරඹීමට බින්ද් හි රැස්ව සිටි පිරිමි මාධ්‍යවේදීන් ඇගේ සරල පෙනුම ගැන පැහැදීමක් නොදැක්වූ බවයි.[2]:218

පූලන් දේවි අපරාධ චෝදනා 48කට[26] මුහුණ දුන් අතර කල්ලිය මධ්‍ය ප්‍රදේශ්හි ග්වාලියර් හි සිරගත කරන ලදී. ඇය වසර අටකට වඩා සිරගත නොකෙරෙන බවට පූර්ව එකඟතාවක් තිබුණද, ඇය වසර දහයකට වැඩි කාලයක් රිමාන්ඩ් භාරයේ ගත කළාය.[16]:322 මෙම කාලය තුළ ඇයට ක්ෂය රෝගය වැළඳී ඇති අතර බඩේ ගෙඩි දෙකක් ඇති බව හඳුනා ගන්නා ලදී.[27] රෝහල් ප්‍රතිකාර ලබමින් සිටියදී ඇයගේ අනුමැතියකින් තොරව ගර්භාෂ ඉවත් කිරීමේ සැත්කමක් සිදු කරන ලදී.[7] මන් සිං ඇතුළු අනෙක් අය උත්තර් ප්‍රදේශ්හි නඩු විභාගවලට එකඟ වූ අතර ඔවුන් සියල්ලන්ම නිදොස් කොට නිදහස් කරන ලදී, නමුත් ෆූලන් දේවි ගිවිසුමක් ඇති කර ගැනීම ප්‍රතික්ෂේප කළ අතර ඇය එහි ගියහොත් ඇයව මරා දමනු ඇතැයි ඒත්තු ගැන්වූවාය.[10]

දේශපාලන ජීවිතය

සංස්කරණය

සමාජවාදී පක්ෂයේ නායක සහ උත්තර් ප්‍රදේශ් ප්‍රධාන අමාත්‍ය මුලායම් සිං යාදව්ගේ නියෝගයෙන් පූලන් දේවිට එරෙහි චෝදනා 1994 දී ඉවත් කරන ලදී.[28] සිරෙන් නිදහස් වූ පසු ඇය සමාජවාදි පක්ෂයට සම්බන්ධ වූ අතර 1996 මහ මැතිවරණයේදී උත්තර් ප්‍රදේශ්හි මිර්සාපූර් හි පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී (පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී) ලෙස ඉන්දීය පහළ ව්‍යවස්ථාදායක ආයතනය වන ලෝක් සභාවෙහි අසුන් ගත්තාය. ඇය 37,000 ක පරතරයකින් ජයග්‍රහණය කළ අතර මුළු ඡන්ද 300,000 කට වැඩි ප්‍රමාණයක් ලබාගෙන සිටියාය. භගවතී දේවි සහ ශෝභාවතී දේවි වැනි අය සමඟ එකතු වූ ඇය නූගත් මන්ත්‍රීවරිය පමණක් නොවේ.[8] පූලන් දේවි කාන්තාවන්ගේ අයිතිවාසිකම් සහ දුප්පතුන්ට වඩා හොඳ පහසුකම් සැපයීම සඳහා සීමිත සාර්ථකත්වයක් සහිතව උද්ඝෝෂනය කළාය.[4]:251"මට අවශ්‍ය වන්නේ ගම්වල දුප්පතුන්ට රෝහල්, පාසල්, විදුලිය සහ පිරිසිදු ජලය ගෙන ඒමටයි. ළමා විවාහ නැවැත්වීමට සහ කාන්තාවන්ගේ ජීවිතය වැඩිදියුණු කිරීමට" ඇය කතුවරයා වන රෝයි මොක්හැම්ට පැවසුවාය.[8] තම කුලයේ කෙනෙකු ප්‍රථම වරට පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් වීම ගැන මල්ලා වැසියන් සතුටු වූ අතර ඇය සාමාන්‍යයෙන් අනෙකුත් පසුගාමී පන්ති අතර ජනප්‍රිය වූවාය.[29]

කාන්පූර් දිස්ත්‍රික් අධිකරණය යාදව්ගේ ප්‍රකාශය අවලංගු කළ අතර, බෙහ්මායි සමූලඝාතනය සම්බන්ධයෙන් ඇයට එරෙහි චෝදනා යලි ස්ථාපිත කළේය. මෙම තීන්දුව අලහබාද් මහාධිකරණය විසින් අනුමත කරන ලදී.[30] 1996 දී පූලන් දේවි ඇයට එරෙහි චෝදනා ඉවත් කරන ලෙස ඉල්ලා ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට ඉදිරිපත් කළ අභියාචනයක් පරාජය විය. ඊළඟ වසරේ, බෙහෙමයි සමූලඝාතනයට සම්බන්ධ චෝදනා මත ඇයව ඉදිරිපත් කරන ලෙස උත්තර් ප්‍රදේශ් වෙතින් කළ ඉල්ලීමක් අධිකරණය අනුමත කළ අතර ඇය කාන්පූර්හි උසාවි විභාගයට නොපැමිණියේය. මාස කිහිපයක නීතිමය උපක්‍රමවලින් පසු ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය තීන්දු කළේ පූලන් දේවි නඩු විභාගයට පෙර සිරගත කිරීමට අවශ්‍ය නොවන බවයි.[31] 1998 මැතිවරනයේදී භාරතීය ජනතා පක්ෂයේ (BJP) අපේක්ෂකයා වූ විරේන්ද්‍ර සිංට ඇයගේ ආසනය අහිමි වූ අතර, ඊළඟ වසරේ එය නැවත ලබා ගත්තාය.[7][31]

පූලන් දේවි 1994 දී උමේඩ් සිං සමඟ විවාහ විය. ඔවුන් ෂෝලේ ඕර් චිංගාරි ( දැවෙන ගිනි සහ පුළිඟු ) නම් චිත්‍රපටයක එකට පෙනී සිටියහ.[28] හින්දු කුල ක්‍රමය මග හැරීමේ අරමුණින් ඇයගේ නව සැමියා සමඟ එක්ව ඇය බෞද්ධ වූවාය. [4] :251 මොක්ස්හැම් පවසන පරිදි, ඇය පසුව බුදුදහම අත්හැරියාය.[32]

බ්‍රැන්ඩිට් ක්වීන් චිත්‍රපටිය

සංස්කරණය
 
බැන්ඩිට් ක්වීන් හි පූලන් දේවි ලෙස රඟපෑ නිළිය සීමා බිස්වාස්

1994 බැන්ඩිට් ක්වීන් චිත්‍රපටය මාලා සෙන්ගේ චරිතාපදානය මත පදනම් වූවකි; එය ශේකර් කපූර් විසින් අධ්‍යක්ෂණය කරන ලද අතර පූලන් දේවි ලෙස සීමා බිස්වාස් රංගනයෙන් දායක විය.[13] කෑන්ස් චිත්‍රපට උළෙලේදී එය ප්‍රශංසාවට ලක් වූ පසු, කපූර් චිත්‍රපටය ඉන්දියාවේ සිනමා ශාලාවල ප්‍රදර්ශනය කිරීමට චිත්‍රපට සහතික කිරීමේ මධ්‍යම මණ්ඩලයෙන් අවසර ඉල්ලා සිටියේය. "එය හුදෙක් මගේ ජීවිතයේ කතාව නොවේ" යනුවෙන් අදහස් දක්වමින් පූලන් දේවි නිකුතුව අවහිර කිරීමට උත්සාහ කළාය.[2]:254[10] ඇයට ස්ත්‍රීවාදී සහ නවකතා රචකයෙකු වන අරුන්දතී රෝයි විසින් සහය දැක්වීය, ඇය චිත්‍රපටය ("The great Indian rape trick" ලෙස නම් කර ඇත) විවේචනයක් ලියා ඇත, සෙන්ගේ පොත විවිධ දෘෂ්ටිකෝණයන් සහිත සංකීර්ණ කතාවක් ඉදිරිපත් කරන අතර, කපූර් පූලන් දේවී ලෙස නිරූපණය කළේය. ඇයව හමු නොවී ගොදුරක්.[13] ඔහුගේ 2021 ස්වයං චරිතාපදානයේ චැනල් 4 හි හිටපු කොමිස් කර්තෘ ෆාරුක් දෝන්ඩි, පූලන් දේවිගේ පැමිණිල්ල අත්හැරීමට පොළඹවා ගැනීමට උමෙඩ් සිංගේ සහය ලබා ගැනීම සඳහා ඔහු දිල්ලියට ගිය ආකාරය විස්තර කළේය.[33] පූලන් දේවි මෙය සොයාගත් විට, පසුව සමාදාන වීමට පෙර යුවළ විරසක විය.[32] චිත්‍රපටිය ප්‍රදර්ශනය කිරීමට එරෙහිව නීතිඥ ඉන්දිරා සිං සහ අරුන්දතී රෝයි විසින් දිල්ලි මහාධිකරණයේ නඩු පවරා ඇත.[28] අවසානයේදී, පූලන් දේවි චැනල් 4 වෙතින් පවුම් 40,000 ක් ලබාගෙන පැමිණිල්ල අතහැර දැමීය.[7] පසුව 1994 දී, ඇය සිය ස්වයං චරිතාපදානය I, පූලන් දේවි ප්‍රථම වරට ප්‍රංශ භාෂාවෙන් 1996 දී ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර පසුව ඉංග්‍රීසි, ජපන් සහ මැලේ ඇතුළු වෙනත් භාෂාවලින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. පොත් අලෙවියෙන් ලැබෙන ආදායම පූලන් දේවීට උපකාර වූ අතර ඇයගේ නීති ගාස්තු ගෙවීමට ඇයට හැකි විය.[31] [34]

ඝාතනය

සංස්කරණය
පූලන් දේවි ඝාතනය
ස්ථානයනව දිල්ලිය
දිනය2001 ජූලි 25
13:30 (IST)
ප්‍රහාර මාදිලියඝාතනය
මරණපූලන් දේවි
තුවාලකරුවන්1
ප්‍රහාරකයෝනාඳුනන තුවක්කුකරුවන් 3 දෙනෙක්

2001 ජූලි 25 දින 13:30 ( IST ) ට, නවදිල්ලියේ 44 අශෝක පාරේ පිහිටි ඇගේ නිවසින් පිටතදී නාඳුනන ප්‍රහාරකයන් තිදෙනෙකු විසින් පූලන් දේවි වෙඩි තබා ඝාතනය කරන ලදී. ඇයට වෙඩි නවයක් එල්ල වූ අතර ඇගේ ආරක්ෂකයාට දෙවරක් පහර වැදී ඇත. ප්‍රහාරකයන් මෝටර් රථයකින් පැන යන විට ඔහු ආපසු වෙඩි තැබීය. ඇය වහා ලෝහියා රෝහලට ඇතුළත් කර ඇති අතර, පැමිණෙන විටත් ඇය මියගොස් සිටි බව පැවසේ.[35] මන්ත්‍රීවරියක් ලෙස කටයුතු කරමින් සිටියදී මිය යන විට ඇය 37 වැනි වියේ පසුවූවාය.[7][31] පාර්ලිමේන්තුවේ සභා දෙකෙහිම සියලු කටයුතු දින දෙකකට කල් තැබූ අතර අවසන් කටයුතු මිර්සාපූර්හිදී සිදු විය.[36] උමෙඩ් සිං "පහළ පන්තියේ කෙනෙක්, විශේෂයෙන්ම කාන්තාවක්, නැඟිට නමක් හදාගන්නවාට කවුරුත් කැමති නැහැ" යනුවෙන් අදහස් දැක්වූ අතර ඇයගේ නීතිඥ කාමිනී ජයිස්වාල් ප්‍රකාශ කළේ "මෙම ඝාතනය කුල ගැටුමක ප්‍රතිඵලයක්" යනුවෙනි.[37][38] ඇය මියයන විටත් ඇයට එරෙහි අපරාධ නඩුව විවෘතව තිබුණි.[30]

ඝාතනයෙන් දින කිහිපයකට පසු, ෂෙර් සිං රානා ඩේරා ඩන්හිදී පොලිසියට භාර වූ අතර, බෙහෙමයි සංහාරයට පළිගැනීමක් වශයෙන් තමා පූලන් දේවි ඝාතනය කළ බව කියා සිටියේය. ඔහු අපරාධය සිදු වූ ස්ථානයේ සිටි බව පොලිසියට ඒත්තු ගැන්වීමට ඔහු මුලින් උත්සාහ කළේය.[39] ඔහු 2004 දී තිහාර් බන්ධනාගාරයෙන් පැන ගිය අතර වසර දෙකකට පසු ඔහු නැවත අල්ලා ගන්නා ලදී. 2014 අගෝස්තු මාසයේදී රානාට මිනීමැරුමක් සම්බන්ධයෙන් ජීවිතාන්තය දක්වා සිරදඬුවම් නියම වූ අතර සම විත්තිකරුවන් දස දෙනෙකු නිදොස් කොට නිදහස් කරන ලදී.[40] වසර දෙකකට පසුව, ඔහු දිල්ලි මහාධිකරණයට ඔහුගේ දඬුවම අභියාචනය කළ අතර, විනිසුරු ගීතා මිට්ටල් විසින් රුපියල් 50,000 (රුපියල් 72,000 හෝ 2023 දී පවුම් 750 ට සමාන) සහ එකම මුදලින් ඇප දෙකක් මත නිදහස් කරන ලදී . ඔහුට පූලන් දේවිගේ පවුලේ අය සමඟ සම්බන්ධ නොවිය යුතු අතර සෑම මාස හයකට වරක් පොලිසියට වාර්තා කළ යුතු අතර, ඔහු නැවතී සිටි ස්ථානය සහ ඔහු භාවිතා කරන ජංගම දුරකථන අංකයද ඔවුන්ට දැනුම් දිය යුතුය.[41]

2001 අගෝස්තු මාසයේදී, උමේඩ් සිං පූලන් දේවිගේ ටෙරාවින්ට පෙර නිවේදනය කළේ ඇය සතු දේපළ පරිපාලනය සඳහා භාරයක් පිහිටුවන බවයි; ඇයගේ සොහොයුරියන් සහ මව විසින් ඔහුව වහාම හෙළා දකිනු ලැබූ අතර, ඔහු රුපියල් මිලියන 25ක් වටිනා (රුපියල් මිලියන 100 හෝ 2023 දී පවුම් මිලියනයකට සමාන) ඇගේ ආයෝජන සොරකම් කිරීමට උත්සාහ කරන බව කියා සිටියේය. උමෙඩ් සිං මිනීමරුවන් හඳුනන බවට මුන්නි දේවි චෝදනා කළ අතර ඔහුගේ අලිබියට අභියෝග කළේය. උමෙඩ් සිං පූලන් දේවිට හිංසා කළ බවත්, තම සහෝදරිය ඔහුගෙන් දික්කසාද වීමට අවම වශයෙන් දෙවරක් උත්සාහ කර ඇති බවත් ඇය පැවසුවාය.[42] පූලන් දේවිගේ පළමු සැමියා වන පුත්තිලාල් ද ඔවුන් නිල වශයෙන් දික්කසාද නොවූ බැවින් ඇයගේ දේපළ ඉල්ලා සිටියේය.

උරුමය

සංස්කරණය

පූලන් දේවි ගේ මරණයෙන් පසු ඉන්දියාව පුරා ඇයගේ කීර්තිය දිගටම වර්ධනය වූ අතර බ්‍රැන්ඩිට් ක්වීන් චිත්‍රපටය සම්බන්ධ මතභේදය ඇය ගෝලීය වශයෙන් ප්‍රසිද්ධියට පත් වූ බව ඒ වන විටත් සහතික කර තිබුණි. නෙඩ් කෙලී, සැන්ඩර් රොසා සහ පැංචෝ විලා වැනි වෙනත් නීතිවිරෝධී පුද්ගලයින් සමඟ ඇය ජනප්‍රිය චරිතයක් බවට පත්ව ඇත.[23][21] ඇයගේ ජීවිතය රෝයි මොක්හැම්, මාලා සෙන් සහ රිචඩ් ෂියර්ස් සහ ඉසොබෙල් ගිඩ්ලි ගේ චරිතාපදාන මෙන්ම අයිරීන් ෆ්රේන් සහ දිමිත්‍රි ෆ්‍රීඩ්මන් ගේ නවකතා ද ආභාෂය ලබා ඇත.[1][43] ක්ලෙයාර් ෆෝවෙල් (fr) විසින් රචිත පූලන් දේවි, කැරලිකාර රැජින යන ග්‍රැෆික් නවකතාවකි 2020 දී ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී.[44] විශාරද ටැටියානා ෂුර්ලෙජ් සඳහන් කරන්නේ මෙම චරිතාපදානවල ඉදිරිපත් කර ඇති කරුණු බොහෝ විට එකිනෙකට පරස්පර වන අතර පූලන් දේවි සමඟ සම්මුඛ සාකච්ඡා වලින් පැමිණියද ඇයට අංග අමතක වී තිබේද නැතහොත් ඇගේ වෙනස්වන තත්වයන්ට ගැළපෙන පරිදි තම ගිණුම සකස් කර ගත්තේද යන්න ප්‍රශ්න කරයි.[1] 1994 දී අරුන්දතී රෝයි ප්‍රකාශ කළේ පූලන් දේවි "ලෙජෙන්ඩිටිස් රෝගයකින් පෙළෙන බවයි. ඇය තමාගේම අනුවාදයක් පමණයි. අවධානයට ලක්වන ඇයගේ වෙනත් අනුවාද තිබේ."[45] මාධ්‍ය න්‍යායාචාර්ය සැන්ඩ්‍රා පොන්සානේසි පවසන්නේ පූලන් දේවි තුන්වන ලෝකයේ පශ්චාත් යටත් විජිත විෂයකට උදාහරණයක් වන අතර ඇය ගැන පළමු ලෝකයේ විශ්ලේෂකයින් විසින් දරන ජාතිවාදී සහ අනුග්‍රහක පෙරදිගවාදී ආකල්පයන් පිළිබඳව අවබෝධයක් ඇත.[23]

ඇයගේ ජීවිතය අලලා චිත්‍රපට කිහිපයක්ම නිර්මාණය වී ඇත. අශෝක් රෝයි 1984 දී පූලන් දේවි චිත්‍රපටය බෙංගාලි භාෂාවෙන් සාදන ලද අතර එය ඊළඟ වසරේ Kahani Phoolvati Ki (The story of Phoolan) නමින් හින්දි පිටපතක් සමඟින් අනුගමනය කළේය.[46] :23 Bandit Queen 1994 දී එළියට ආ අතර 2019 දී හොසේන් මාර්ටින් ෆසේලි පූලන් නමින් වාර්තා චිත්‍රපටයක් සංවර්ධනය කරමින් සිටියේය.[2]:254[13] [47] 2022 දී, ෆාරුක් දෝන්ඩි නිවේදනය කළේ ඇය යටත් වීම සංවිධානය කළ පුද්ගලයා වන රාජේන්ද්‍ර චතුර්වේදිගේ දෘෂ්ටිකෝණයෙන් ඇයගේ ජීවිතය ගැන වෙබ් කතා මාලාවක් සාදන බවයි.[48] රේඛා රොද්විටිය වැනි චිත්‍ර ශිල්පීන් ලලිත කලාවෙන් පූලන් දේවි නියෝජනය කර ඇත. ඇගේ ජීවිතය ජන ගායකයන් විසින් ද අනුස්මරණය කර ඇති අතර, ඇය මිථ්‍යා නීති විරෝධී චරිතයක් බවට පත් කර ඇත.[49] ශිරිෂ් කෝර්ඩේ සහ ලින් ක්‍රෙමර් විසින් Foolan Devi: The Bandit Queen නමින් ඔපෙරාවක් රචනා කරන ලද අතර එය 2010 දී එක්සත් ජනපදයේ මැසචුසෙට්ස් හි වෝර්සෙස්ටර් හි ශුද්ධ කුරුසය හි විද්‍යාලයේදී තිරගත විය.[50][51]

බෙහ්මයි සමූලඝාතනය සම්බන්ධ අධිකරණ නඩුවේ තීන්දුව 2020 දී ප්‍රමාද වූයේ වැදගත් නඩු ලේඛන නැතිවී ගොස් ඇති බැවිනි.[52] අවසාන සාක්ෂිකරු ඊළඟ වසරේ මිය ගිය අතර, සභාපති විනිසුරුවරයා මාරු කර ඇති බැවින්, 2022 දී නඩුව නැවත ආරම්භ විය. 2023 දී තවත් සැකකරුවෙකු මිය ගිය අතර, නඩු විභාගයේ දෙදෙනෙකු පමණක් ඉතිරි විය.[53]

මල්ලා උපකුලය නිශාද් කුලයේ කොටසක් වන අතර නිශාද් දේශපාලන පක්ෂ දෙකක් පූලන් දේවිගේ උරුමයට හිමිකම් කියයි. 2018 දී, NISHAD පක්ෂය ගොරක්පූර් හි ඇයගේ පිළිරුවක් ඉදිකරන බව වාර්තා කළේය.[11] වසර තුනකට පසුව, ඇයගේ ඝාතනයෙන් වසර විස්සක් සනිටුහන් කිරීම සඳහා, විකාෂ්ශීල් ඉන්සාන් පක්ෂය (VIP) එය 18 අඩි (5.5 m) ස්ථානගත කරන බව නිවේදනය කළේය. උත්තර් ප්‍රදේශ් ප්‍රදේශයේ දිස්ත්‍රික්ක 18 ක ඇයගේ උස් ප්‍රතිමා ඇති අතර එය පොලිසිය විසින් වළක්වා ඇත.[54] ප්‍රභූ නායක මුකේෂ් සහානිට ප්‍රතිමාවක් ස්ථාපනය කිරීමට අවශ්‍ය වූ විට උත්තර් ප්‍රදේශ් රජය විසින් වරනාසි ගුවන් තොටුපළෙන් පිටවීම වළක්වන ලදී. ඔහු ප්‍රතිචාර දැක්වූයේ පූලන් දේවිගේ නමින් පදනමක් පිහිටුවීමෙන් සහ පූලන් දේවිගේ කුඩා පිළිම 50,000ක් දක්වා එකක් ඉල්ලන ඕනෑම ප්‍රදේශයේ පුද්ගලයෙකුට ලබා දීමට පොරොන්දු වීමෙනි.[55] 2021 දී ඇයගේ මරණයේ සංවත්සරය සනිටුහන් කරමින් ලෝක් ජනශක්ති පක්ෂයේ (රාම් විලාස්) චිරාග් පස්වාන් සහ රාෂ්ට්‍රිය ජනතා දාල් හි තේජෂ්වි යාදව් විසින් උපහාර සිදු කරන ලදී.

තෝරාගත් කෘති

සංස්කරණය
  • Rambali, ed. (1996). London. {{cite book}}: Missing or empty |title= (help)CS1 maint: location missing publisher (link)

මේකත් බලන්න

සංස්කරණය

සටහන්

සංස්කරණය
  1. ^ Names vary between texts, such as: Gorha Ka Purwa and Gorhapurwa; Vikram and Vickram; Putti Lal and Puttilal.[1]
  2. ^ Indian society is divided into four castes or social classes. From top to bottom these are: Brahmin (priests), Kshatriya (warriors), Vaishya (traders) and Shudra (labourers).[5]:194 Underneath these four classes are the Dalits, also known as the untouchables.[6]
  3. ^ According to Weaver, "What followed remains obscured, for Phoolan's own accounts have varied significantly";[10] Snyder says her "uncle orchestrates a kidnapping by one of the many bands of armed robbers [...] that patrolled the Chambal Valley";[13] Sen says Phoolan Devi received a letter from the dacoits, went to the police who refused to help her and then was taken away by Babu Gujjar;[2]:67–69 Szurlej writes that "she became embroiled in a conflict with her rich relatives, who arranged for bandits to kidnap her".[1]

යොමු කිරීම්

සංස්කරණය
  1. ^ a b c d Szurlej, Tatiana (31 December 2018). "From heroic Durga to the next victim of an oppressive patriarchal Indian culture: Too many variants of Phoolan Devi's biography". Cracow Indological Studies. 20 (2): 257–280. doi:10.12797/CIS.20.2018.02.12.
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa . London. 1995. {{cite book}}: Missing or empty |title= (help)CS1 maint: location missing publisher (link) උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: Invalid <ref> tag; name "Sen" defined multiple times with different content
  3. ^ "Phoolan Devi birth anniversary: An exceptional journey of the Bandit Queen". CNBC TV18 (ඉංග්‍රීසි බසින්). 10 August 2022. 28 November 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 28 November 2022.
  4. ^ a b c d . Lanham, Maryland, US https://books.google.com/books?id=XzzBvVpXXJsC. {{cite book}}: |archive-date= requires |archive-url= (help); Missing or empty |title= (help)
  5. ^ Peacock, J. Sunita (10 January 2014). "Phoolan Devi: The primordial tradition of the Bandit Queen". In Dong, Lan (ed.). Transnationalism and the Asian American heroine: Essays on literature, film, myth and media (ඉංග්‍රීසි බසින්). Jefferson, North Carolina, US: McFarland & Company. pp. 187–195. ISBN 978-0-7864-6208-7.
  6. ^ Rathod, Bharat (2022). "Introduction". Dalit academic journeys: Stories of caste, exclusion and assertion in Indian higher education (ඉංග්‍රීසි බසින්) (Ebook ed.). New Delhi: Routledge. pp. 1–31. doi:10.4324/9781003224822-1. ISBN 978-1-003-22482-2. 21 December 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 December 2022.
  7. ^ a b c d e "Phoolan Devi". The Daily Telegraph. 26 July 2001. 17 December 2022 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 December 2022. උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: Invalid <ref> tag; name "Telegraph-obit" defined multiple times with different content
  8. ^ a b c d . London. 2010. {{cite book}}: Missing or empty |title= (help)CS1 maint: location missing publisher (link)
  9. ^ a b Jeffery, Roger; Jeffery, Patricia; Lyon, Andrew (1989). "Taking dung-work seriously: Women's work and rural development in north India". Economic and Political Weekly. 24 (17): 32–37. ISSN 0012-9976. JSTOR 4394731. 19 October 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 October 2023.
  10. ^ a b c d e f g h i j k l Weaver, Mary Anne (1 November 1996). "India's Bandit Queen". The Atlantic (ඉංග්‍රීසි බසින්). 17 December 2022 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 20 December 2022. උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: Invalid <ref> tag; name "Atlantic" defined multiple times with different content
  11. ^ a b Verma, Amita (14 July 2018). "Fight for Phoolan's political legacy". The Asian Age. 20 December 2022 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 20 December 2022. උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: Invalid <ref> tag; name "AA-18" defined multiple times with different content
  12. ^ a b c Lawson, Alastair (25 July 2001). "Phoolan Devi: Champion of the poor". BBC News. 25 September 2021 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 18 December 2022.
  13. ^ a b c d e Snyder, Michael (13 November 2017). "The life and legend of India's Bandit Queen". Roads & Kingdoms. 18 December 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 December 2022. උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: Invalid <ref> tag; name "RK" defined multiple times with different content
  14. ^ "Mala Sen". The Daily Telegraph. 30 May 2011. 21 September 2022 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 18 December 2022.
  15. ^ Lahksmanan, Indira A. R. (13 August 1997). "Feminist Robin Hood faced with another fight". St. Louis Post-Dispatch (ඉංග්‍රීසි බසින්). p. 3A. 11 November 2023 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 13 June 2023.
  16. ^ a b c d e (ඉංග්‍රීසි බසින්). India. 2004. pp. 322–335 https://books.google.com/books?id=BZznRtnus7gC. {{cite book}}: |archive-date= requires |archive-url= (help); Missing or empty |title= (help)CS1 maint: location missing publisher (link) උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: Invalid <ref> tag; name "QoD" defined multiple times with different content
  17. ^ Rambali, ed. (1996). London. {{cite book}}: Missing or empty |title= (help)CS1 maint: location missing publisher (link)
  18. ^ . London. 2010. {{cite book}}: Missing or empty |title= (help)CS1 maint: location missing publisher (link)
  19. ^ a b Harding, Luke (26 July 2001). "The queen is dead". The Guardian. 1 May 2020 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 18 December 2022. උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: Invalid <ref> tag; name "Harding-Queen" defined multiple times with different content
  20. ^ Fernandes, Leela (1999). "Reading "India's Bandit Queen": A trans/national feminist perspective on the discrepancies of representation". Signs. 25 (1): 123–152. doi:10.1086/495416. ISSN 0097-9740. JSTOR 3175617. 21 December 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 December 2022.
  21. ^ a b Seal, Graham (2009). "The Robin Hood principle: Folklore, history, and the social bandit". Journal of Folklore Research. 46 (1): 67–89. doi:10.2979/JFR.2009.46.1.67. ISSN 0737-7037. JSTOR 40206940. 20 December 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 December 2022. උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: Invalid <ref> tag; name "Seal" defined multiple times with different content
  22. ^ Brown, C. Mackenzie; Agrawal, Nupur D. (2014). "The rape that woke up India: Hindu imagination and the rape of Jyoti Singh Pandey". Journal of Religion and Violence. 2 (2): 234–280. doi:10.5840/jrv2014222. ISSN 2159-6808. JSTOR 26671430. 21 December 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 December 2022.
  23. ^ a b c (ඉංග්‍රීසි බසින්). Abingdon, UK. 2017. pp. 94–105. {{cite book}}: |archive-date= requires |archive-url= (help); Missing or empty |title= (help)CS1 maint: location missing publisher (link) උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: Invalid <ref> tag; name "Ponzanesi" defined multiple times with different content
  24. ^ Naim, Shahira (30 April 2006). "Kshatriya Samaj to honour Phoolan's killer". The Tribune India. 29 October 2020 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 21 December 2022.
  25. ^ a b . Durham, North Carolina, US. 2003 https://www.jstor.org/stable/j.ctv1198tw9. {{cite book}}: |archive-date= requires |archive-url= (help); Missing or empty |title= (help)CS1 maint: location missing publisher (link)
  26. ^ "Phoolan Devi death anniversary: Lesser-known facts about the 'Bandit Queen'". News9live. 25 July 2022. 12 August 2022 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 7 May 2023.
  27. ^ . London. 2010. {{cite book}}: Missing or empty |title= (help)CS1 maint: location missing publisher (link)
  28. ^ a b c Butalia, Pankaj (29 August 2001). "Phoolan Devi: From travesty to tragedy". Open Democracy (ඉංග්‍රීසි බසින්). 20 December 2022 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 20 December 2022.
  29. ^ Ashraf, Asad (8 March 2022). "Twenty two years after Phoolan Devi's murder, 'Bandit Queen' remains a divisive figure in Mirzapur". Outlook India. 12 April 2023 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 7 May 2023.
  30. ^ a b Mallick, Sarmeeli (10 October 2022). "Mulayam Singh Yadav's masterstrokes that proved his mettle in Indian politics". Times Now (ඉංග්‍රීසි බසින්). 10 October 2022 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 7 May 2023. උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: Invalid <ref> tag; name "Mallick" defined multiple times with different content
  31. ^ a b c d . London. 2010. {{cite book}}: Missing or empty |title= (help)CS1 maint: location missing publisher (link) උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: Invalid <ref> tag; name "Moxham-Chapter6" defined multiple times with different content
  32. ^ a b . London. 2010. {{cite book}}: Missing or empty |title= (help)CS1 maint: location missing publisher (link)
  33. ^ Bhatia, Sidharth (18 October 2021). "The amusing, the outrageous and the pensive: Farrukh Dhondy's memoir has it all". The Wire (India). 20 December 2022 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 20 December 2022.
  34. ^ Rambali, Phoolan; Devi, eds. (2003). Guilford, Connecticut, US. pp. xii–xiii. {{cite book}}: Missing or empty |title= (help)CS1 maint: location missing publisher (link)
  35. ^ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; Shotdead නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
  36. ^ . London. 2010. {{cite book}}: Missing or empty |title= (help)CS1 maint: location missing publisher (link)
  37. ^ Narayan, Ranjana (25 February 2015). "Nobody likes it when a woman from the lower classes makes a name for herself: Phoolan Devi's husband". The News Minute (ඉංග්‍රීසි බසින්). 3 July 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 July 2023.
  38. ^ Bhatt, Sheela (25 July 2001). "Phoolan got threatening calls: Lawyer". Rediff.com. 3 July 2023 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 3 July 2023.
  39. ^ Harding, Luke (30 July 2001). "Mystery surrounds Bandit Queen murder". The Guardian (ඉංග්‍රීසි බසින්). 17 December 2022 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 December 2022.
  40. ^ "Killer of Phoolan Devi, India's 'Bandit Queen', given life sentence". The Guardian (ඉංග්‍රීසි බසින්). Associated Press. 14 August 2014. 23 October 2020 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 December 2022.
  41. ^ "Sher Singh Rana gets bail in Phoolan Devi murder case". NDTV. 23 August 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 December 2020.
  42. ^ Tripathi, Purnima S. (17 August 2001). "Troubled legacy". The Hindu (ඉංග්‍රීසි බසින්). 3 July 2023 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 3 July 2023.
  43. ^ . London. 2010. {{cite book}}: Missing or empty |title= (help)CS1 maint: location missing publisher (link)
  44. ^ "Phoolan Devi, Rebel Queen by Claire Fauvel". Publishers Weekly. 2 December 2020. 21 December 2022 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 21 December 2022.
  45. ^ Roy, Arundhati. "The great Indian rape trick". Sawnet. 14 April 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 20 December 2022.
  46. ^ (ඉංග්‍රීසි බසින්). Berlin. 2013 https://books.google.com/books?id=gadEAgAAQBAJ. {{cite book}}: |archive-date= requires |archive-url= (help); Missing or empty |title= (help)CS1 maint: location missing publisher (link)
  47. ^ Vlessing, Etan (29 April 2019). "Hot Docs: Lisa Ray to voice star in Bandit Queen doc Phoolan (Exclusive)". The Hollywood Reporter. 29 September 2022 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 5 May 2023.
  48. ^ Verma, Smitha (7 May 2022). "I was at the right place at the right time". The New Indian Express. 20 December 2022 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 20 December 2022.
  49. ^ Brahma, Prakash (2022). "Gestures of cultural justice: Narrative justice for Phoolan Devi in epic recounting". Economic and Political Weekly. 57 (9). ISSN 2349-8846.
  50. ^ Guerrieri, Matthew (26 April 2010). "'Bandit Queen' chronicles a complicated heroine". Boston Globe. 25 October 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2 October 2023.
  51. ^ "Phoolan Devi: The Bandit Queen". Opening Night! – Spotlight at Stanford (ඉංග්‍රීසි බසින්). 3 October 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2 October 2023.
  52. ^ Shukla, Nelanshu (18 January 2020). "Behmai massacre: Verdict in murder of 20 Thakurs by Phoolan Devi postponed as case diary disappears". India Today (ඉංග්‍රීසි බසින්). 17 June 2021 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 29 November 2023.
  53. ^ Naqvi, Haidar (12 April 2023). "Another accused in 1981 Behmai massacre dies, only 2 men now face trial". Hindustan Times (ඉංග්‍රීසි බසින්). 25 April 2023 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 7 May 2023.
  54. ^ Sahu, Manish (25 July 2021). "Will install Phoolan Devi statues in 18 districts: Vikassheel Insaan Party". The Indian Express (ඉංග්‍රීසි බසින්). 20 September 2021 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 October 2023.
  55. ^ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; INS නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
"https://si.wikipedia.org/w/index.php?title=පූලන්_දේවි&oldid=702971" වෙතින් සම්ප්‍රවේශනය කෙරිණි