ආයි
ආයි යනු පුරාතන ඊජිප්තුවේ 18වන රාජවංශයේ උපාන්තික පාරාවෝවරයෙකි. ඔහු ඊජිප්තුවේ කිරුළ අවුරුදු හතරක් වැනි කෙටිකාලයක් (ක්‍රි.පූ 1323-1319[1] හෝ ක්‍රි.පූ. 1327–1323 විය හැක, මෙය අනුගමනය කරන කාලානුක්‍රමය මත පවසා ඇත) හොබවා ඇත. ඔහු ඔහුට පෙර රාජ්‍ය කළ පාරාවෝවරුන් දෙදෙනකුට හෝ ඇතැම්විට තිදෙනකුට සමීප උපදේශකවරයකු ලෙස සේවය කොට ඇත. තූතන්කමූන්ගේ සමයේ සිහසුන පිටුපස සිටි බලවේගය ඔහු වන්නට ඇතැයි පැවසේ. ආයිගේ පෙරනාමය නැතහොත් රාජකීය නාමය—ඛෙපර්ඛෙපරුරේ—යන්නයි. මෙහි අරුත "රාගේ සදාකාලික විද්‍යාමාන වීම" වන අතර, ඔහුගේ උපන් නාමය ආයි ඉට්-නෙට්ජර් හෙවත් 'ආයි, දෙවියන්ගේ පියා' යන්නයි.[2] ආයිගේ යැයි පැහැදිළිව සැළකිය හැකි වාර්තා සහ ස්මාරක දුර්ලභ ය. එයට හේතුව ඔහුගේ රාජ්‍යසමයේ කෙටි බව නොවේ. ඔහුගේ අන්ප්‍රාප්තිකයා වූ හොරෙම්හෙබ් විසින් ඔහු ඇතුළු ජනප්‍රිය නොවූ අමර්ණ යුගයේ පාරාවෝවරුනට එරෙහිව ක්‍රියාත්මක කළ ඩැම්නේෂියෝ මෙමොරියේ ආකාරයේ ප්‍රතිපත්තියයි.
| ආයි | |
|---|---|
| අයා | |
 ආයිගේ යැයි විශ්වාස කෙරෙන උඩුකය අධ්‍යයනයක්, තුත්මෝස් ප්‍රතිමා ශිල්පියාගේ කලාගාරයෙනි. | |
| පාරාවෝ | |
| රාජ්‍ය සමය | ක්‍රි.පූ. 1323-1319 හෝ ක්‍රි.පූ. 1327-1323 (18වන රාජවංශය) |
| පූර්වප්‍රාප්තිකයා | තූතන්කමූන් (මුණුපුරුබෑණා සහ ඥාති මුණුපුරා) |
| අනුප්‍රාප්තිකයා | හොරෙම්හෙබ් (බෑණකු විය හැකියි) |
| වල්ලභ | ටෙයි සහ අන්ඛෙසෙනමුන් (අන්ඛෙසෙනමුන්: මිණිපිරිය සහ මිණිපිරි ලේලිය ද වේ) |
| දරුවන් | නෙෆර්ටිටි?, මුට්නෙඩ්‍ජ්මෙට් |
| මරණය | ක්‍රි.පූ. 1319 හෝ 1323 |
| භූමදානය | WV23 |
| ස්මාරක | අමර්ණ සොහොන්ගැබ |
සම්භවය
සංස්කරණයසාමාන්යයෙන් විශ්වාස කෙරෙන්නේ ආයි යනු අඛ්මිම්හි ස්වදේශික ඊජිප්තුවාසියකු බවයි. ඔහුගේ කෙටි රාජ්‍ය සමයේ ඔහු විසින් අඛ්මිම්හි ශෛලමය කුඩා දෙව් මැදුරක් ඉදිකොට එය එහි ප්‍රාදේශික දෙවියා වූ මින් වෙනුවෙන් පුදකොට ඇත. අඛ්මිම්හි මින් දෙවිඳුන්ගේ පූජකවරයකු සහ එම නගරයේ අධිකාරිවරයකු වූ යුයා සහ ඔහුගේ බිරිඳ වූ ට්ජුයු ආයිගේ දෙමාපියන් වන්නට ඇතැයි සැලකේ.[3] එය එසේ වී නම්, ආයි අර්ධ-ඊජිප්තුවකු, එනම් ඇතැම්විට සිරියානු රුධිරය දරන්නකු ලෙස සැලකෙන්නේ යුයා යන නාමය ඊජිප්තුවට නුහුරු නාමයක් වීම නිසායි. මේ හේතුවෙන් ඔහුට විදේශ සම්භවයක් ඇතැයි යෝජනා වී ඇත.[4] යුයා IIIවන අමෙන්හොටෙප් රජුගේ රාජසභාවේ බලවත් වංශවතකු වූ අතර, ඔහුට රජුන්ගේ නිම්නයේ සොහොන්ගැබ සාදාගැනීමේ විරළ වරප්‍රසාදය ද හිමි වූයේ යුයාගේ දියණිය වූ ටියේ අමෙන්හොටෙප්ගේ අගබිසව වීම නිසායි. ආයිගේ යැයි විශ්වාස කෙරෙන ස්මාරක සහ යුයාගේ මමියේ ස්මාරක අතර ඇති භෞතික සමානත්වයක් නම් ඔවුන් දෙදෙනාම එහි සමාන නම් සහ තනතුරුවලින් දක්වා තිබීමයි.[5]
අමර්ණ යුගය
සංස්කරණය
ඔහු පිළිබඳ නිශ්චිතවම දන්නා තොරතුරක් නම් අක්නාටන් රජසමයේ ඔහුට අමර්ණාහි සොහොන්ගැබක් (දකුණු සොහොන්ගැබ 25) තනාගැනීමට අවසර ලැබී ඇති බවයි. මෙකල ඔහුට "රජුගේ සියලු අසුන් පරීක්ෂා කරන්නා" යන සෙන්පති තනතුරට පමණක් දෙවැනි වූ හමුදාවේ රථාචාර්ය අංශයේ ඉහළම නිලය හිමි විය.[6] ඔහුගේ උසස්වීමට පෙර ඔහු පළමුව හමුදා අණදෙන නිලධාරියකු, සහ අනතුරුව අශ්ව පරීක්ෂකයකු ලෙස සේවය කොට ඇත. මේ තනතුරු ඔහුගේ සොහොන්ගැබ සඳහා නිර්මාණය කළ භාණ්ඩ අතර වූ මංජුසාවක සඳහන්ව ඇත.[7] මෙම සොහොන්ගැබෙහි අන්තර්ගත ඔහුගේ අනෙකුත් තනතුරු අතර, රජුගේ දකුණු පස චාමරධාරියා, ඔහුගේ ප්‍රිය රජුගේ වැඩබලන ලේකම්, සහ දෙවියන්ගේ පියා යන තනතුරු ද වේ. 'රජුගේ දකුණු පස චාමරධාරියා' යන්න ඉතා වැදගත් තනතුරක් වූ අතර, ඔහු පාලකයාගේ 'සවන' බඳු විය. අවසානයේ දැක්වෙන දෙවියන්ගේ පියා යන තනතුර ආයි සමග වඩාත් සම්බන්ධ නාමයක් වන අතර, පසුව ඔහු පාරාවෝවරයා වූ විට එම නාමය ඔහුගේ රාජකීය නාමයට සම්බන්ධ කරගන්නා ලදී.[7]
මෙම නාමය මගින් ඔහු පාරාවෝගේ මාමණ්ඩිය වූ බව අදහස් වෙතැයි පැවසේ. මෙය ඔහු යුයා සහ ට්ජුයුගේ පුත්‍රයා සහ ටියේගේ සොයුරා හෝ අර්ධ-සොයුරා බවට සාධක සපයයි. ඒ අනුව ඔහු IIIවන අමෙන්හොටෙප්ගේ මස්සිනා සහ අක්නාටන්ගේ මාතෘ පාර්ශ්වීය මාමා වූ බව යෝජනා වී ඇත. ආයි යනු සැබවින්ම IIIවන අමෙන්හොටෙප්ගේ ජ්‍යෙෂ්ඨ යුධ නිලධාරියකු වූ යුයාගේ පුතු නම්, ඔහු සිය පියාගේ අඩිපාරේ යමින් පියාගේ මරණින් පසු යුධ කටයුතු මෙහෙයවන්නට ඇත. මීට අමතරව ආයිගේ දියණියක් අක්නාටන් සමග විවාහ වූ බව පැවසේ. මෙම දියණිය අක්නාටන්ගේ ප්‍රධාන බිසව වූ නෙෆර්ටිටි විය හැක. නමුත් මෙම කල්පිතය නිවැරදිව සනාථ කිරීමට සාක්ෂි හමු වී නොමැත.[8] මෙම වාදයන් දෙක සම්පූර්ණයෙන්ම එකිනෙකට පරස්පර නැත. නමුත් මේවා රාජකීය පවුල ඊජිප්තුවේ සම්ප්‍රදායික දෙවිවරුන් ඇදහීමට පිටුපා, වසර දොළහකට අධික කාලයක් ඒකදේවවාදය ඇදහූ අක්නාටන්ගේ අමර්ණ යුගයේ ආයි ඉසිලූ ඉහළ තනතුර සමග ඇති සම්බන්ධය පැහැදිළි කිරීමට උපකාරී වේ යැයි සිතිය හැක. ඇතැම්විට ආයි, අක්නාටන් රාජ්‍ය සමයේ ඔහුගේ අනුගාමිකයකු වන්නට ඇත.
අක්නාටන් යටතේ සේවය කළ සමයේ ඉදි කළ ආයිගේ අමර්ණ සොහොන්ගැබෙන් “ආටෙන් සඳහා භක්ති ගීතාව” ද හමු වී ඇත. මෙය අක්නාටන්ගේ නියමය අනුව සිදුවූවක් වැනි ය. එසේවුව ද ආටෙන් දෙවියන් සෙසු සියලු දෙවියනට වඩා උසස් කිරීමට ආයි එකඟ වූ බවට ද සාක්ෂි හමු වී නැත. මේ අනුව පැහැදිළි වන්නේ ඔහු අක්නාටන්ගේ ආගමික විප්ලවය විශ්වාස කොට ඇති බවයි. ආයිගේ බිරිඳ වූ ටෙයි සාමාන්‍ය වැසියකු ලෙස උපත ලැබුව ද, ඇයට පාරාවෝගේ මහා රාජකීය බිරිඳගේ කිරිමව යන නාමය ලබා දී ඇත.[8] ඇය නෙෆර්ටිටිගේ මව වූවා නම් ඇයට හිමි විය යුත්තේ පාරාවෝගේ මහා රාජකීය බිරිඳගේ මව යන රාජකීය නාමයයි. මේ අනුව ටෙයි ඇගේ සුළුමව වන්නට ඇත.[8] ඇතැම් අමර්ණ සොහොන් දේවස්ථානවල "මුට්" යනුවෙන් නම ආරම්භ වන පාරාවෝගේ මහා බිරිඳගේ සොයුරිය යන නාමය ඉසිලූ කාන්තාවක් පිළිබඳ සටහන්ව ඇත. එම තැනැත්තිය ආයිට දාව සිය බිරිඳ වූ ටෙයිට උපන් දියණියක යැයි සැලකේ. එසේම ආයිගේ අනුප්‍රාප්තිකයා වූ හොරෙම්හෙබ්, මුට්නොඩ්ජ්මෙට් නැමැති කාන්තාවක් හා විවාහ වී ඇත.[9]
තූතන්කමූන්
සංස්කරණය
ආයිගේ රාජ්‍ය සමයට පෙර රාජ්‍ය පාලනය කළේ තූතන්කමූන් රජු විසිනි. ටුටන්ඛාමුන් රාජ්‍යත්වයට පත් වන විට ඔහුගේ වයස අවුරුදු අටක් හෝ නවයක් වූ අතර, එකල නව ඒකදේවවාදය සහ පැරණි බහුදේවවාදය අතර විශාල ඝට්ටනයක් පැවතිණි. ඔහුට ඔහුගේ රාජ්‍ය කටයුතු සඳහා උපකාර කරන ලද්දේ පෙර රජුගේ සමීපතම උපදේශකයන් දෙදෙනකු වූ ප්‍රධාන අමාත්‍ය ආයි සහ හමුදා සෙන්පති හොරෙම්හෙබ් විසිනි. ආයිගේ මඟපෙන්වීම යටතේ සිදු වූ ටුටන්ඛාමුන්ගේ අවුරුදු නවයක රාජ්‍ය සමය තුළ ක්‍රමයෙන් පැරණි දෙවිවරුන් වන්දනය යළි ස්ථාපනය කෙරුණු අතර, අක්නාටන් යටතේ ප්‍රභූත්වය අහිමි වූ අමුන් පූජකවරුන්ගේ බලය ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කිරීම ද සිදු විය.
ඊජිප්තුවේදියකු වන බොබ් බ්‍රයර් යෝජනා කරන්නේ සිහසුනට පත් වීමේ අපේක්ෂාවෙන් යුතුව ආයි විසින් ටුටන්ඛාමුන් ඝාතනය කරන්නට ඇති බවයි. මෙය 1968දී ටුටන්ඛාමුන්ගේ සිරුරේ එක්ස්-කිරණ අධ්‍යයන මත පදනම්ව ප්‍රකාශ කෙරුණකි. එසේම ඔහු පවසා ඇත්තේ ආයිගේ නියෝග අනුව අන්ඛෙසෙනමුන් සහ ඇය සමග විවාහ වීමට සිටි හිටයිට් කුමරුන්ව ද ඝාතනය කෙරෙන්නට ඇති බවයි.[10] නමුත් මෙම ඝාතන කල්පිතය සියලු විද්වතුන් විසින් පිළිගන්නේ නැත. නැෂනල් ජියෝග්‍රැෆික් (2005 අගකාලයේ ප්‍රකාශිත) සඟරාව විසින් ගන්නා ලද මමියේ වඩාත් විස්තරාත්මක CT-පරිලෝකන අනුව ප්‍රකාශ කෙරුණේ ටුටන්ඛාමුන් මියගොස් ඇත්තේ බ්‍රයර් පැවසූ පරිදි හිසට පහර දීමකින් නොවන බවයි. නැෂනල් ජියෝග්‍රැෆික් වෝහාරිකවිද්‍යා පර්යේෂකයන් නව මතයක් එළිදක්වමින් කියා සිටියේ ටුටන්ඛාමුන් මියගියේ ඔහුගේ තදබල ලෙස බිඳුණු පාදයේ ඇති වූ ආසාදනයකින් බවයි. ටුටන්ඛාමුන්ගේ බොහෝ රූපවල ඔහු සැරයටියක් අතැතිව ඇවිදින අයුරු නිරූපණය කොට ඇත්තේ මේ නිසායි. මෙම තත්ත්වය ඔහුගේ පියාගේ පාර්ශ්වයෙන් ඔහුට උරුම වූ ප්‍රවේණික තත්ත්වයක් වූ spina bifida නිසා ඇති වී යයි විශ්වාස කෙරේ.[11] ටුටන්ඛාමුන්ගේ හිස්කබලෙහි ඇති අස්ථි බිඳීම් ඔහුගේ මරණින් පසු හොවාඩ් කාටර් විසින් කරන ලද අධ්‍යයනයක දී සිදුවූයේ යැයි විශ්වාස කෙරනේනේ "මෙම අස්ථි කැබලි පාරාවෝවරයාගේ මරණින් මතු ජීවිතය සඳහා පරිරක්ෂණයට භාවිත කරන එම්බාම් දියරයෙන් පෙඟී නොතිබීම නිසායි."[12] කෙසේනමුත් බ්‍රයර් පවසා ඇත්තේ හිස්කබලේ අස්ථි බිඳීම, ටුටන්ඛාමුන් ඝාතනය කෙරුණු බවට වූ මතයට අදාළ නොවන බවයි. එය එම්බාම්කරුවන් අතින් සිදු වූවක් වන්නට ඇතැයි ඔහු විශ්වාස කරයි. බ්‍රයර් ඝාතනයට හේතුසාධකය ලෙස ඉදිරිපත් කරන්නේ හිසට පහරදීමක් වූ බව නිරූපණය කෙරෙන හිස්කබල පත්ළේ ඇති අඳුරු ලපයයි. ආචාර්ය ජෙරල්ඩ් අර්වින් ද මේ කරුණ සම්බන්ධයෙන් බ්‍රයර් සමග එකඟ වේ.[13]
CT-පරිලෝකන ප්‍රතිඵල ප්‍රකාශයට පත් වීමත් සමග බොහෝ විද්‍යාඥයෝ මෙම සොයාගැනීම් අනුමත කළහ. නමුත් ඇතැම් විද්වතුන් තවමත් විශ්වාස කරන්නේ ටුටන්ඛාමුන්ගේ මරණයේ අබිරහස තවමත් විසඳී නැති බවත්, එය ඝාතනයක් වන්නට ඇති බවත් ය. මීට සමගාමීව ඝාතන න්‍යාය අනුමත කරමින්, CT පරිලෝකන මඬුල්ලේ අනාවරණ පිළිබඳ සැකපහළ කරමින් රචිත කෘති ගණනාවක් ඇත. ඒවායේ මෙම ඝාතනය වස දීමක් වැනි වෙනත් ක්‍රම මගින් සිදු වූ බව දක්වා ඇත.[14][15] 2010දී, සාහි හවාස්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් පර්යේෂක කණ්ඩායමක් වාර්තා කළේ ඔහු මියගොස් ඇත්තේ මැලේරියාව සහ කොහ්ලර්ගේ රෝගය නිසා ඇති වූ සංකූලතා හේතුවෙන් බවයි. නමුත් හැම්බර්ග්හි නිවර්තන වෛද්‍යවිද්‍යාව සඳහා වූ බර්නාඩ් නොක්ට් ආයතනය විශ්වාස කරන්නේ ඔහුගේ මරණය දෑකැති සෛල රෝගය නිසා ඇති වූවක් බවයි.[16] ඔහුගේ දණහිසේ වූ ආසාදනය සහ බොහෝ විට ඉහත හේතුව නිසා ටුටන්ඛාමුන් මියයන්නට ඇත. ආයිගේ දේහය ටුටන්ඛාමුන් වෙනුවෙන් රජුන්ගේ නිම්නයේ බටහිර පෙදෙසේ ඉදිකළ සොහොන්ගැබෙහි (KV 23) තැන්පත් කළ අතර, ටුටන්ඛාමුන්ගේ දේහය ආයි වෙනුවෙන් රජුන්ගේ නිම්නයේ නැගෙනහිර පෙදෙසේ ඉදිකළ සොහොන්ගැබේ (KV 62) තැන්පත් කරන ලදී.
පාරාවෝ ලෙස පාලනය
සංස්කරණය
18 හෝ 19 වියේ දී ටුටන්ඛාමුන් මියයාමත්, ඔහුට සිහසුනට උරුමකරුවකු නොසිටීමත් නිසා රාජ්‍යයේ බලය ප්‍රධාන අමාත්‍ය ආයි අතට පත් විය. ආයි මියගිය රජු වෙනුවෙන් අවමංගල වතාවත් ඉටුකළ අතර, අනුප්‍රාප්තිකයාගේ ධුරය හොබවනු නිරූපණය කොට ඇත. ආයි බලයට පත්වීම ප්‍රකාශයට පත්කළ අවස්ථාව නිශ්චිතව හඳුනාගෙන නැත. ටුටන්ඛාමුන් විසින් හමුදාවේ සෙන්පතියා වූ හොරෙම්හෙබ්ට සැබැවින්ම "idnw" හෙවත් "භූමි ද්විත්වයෙහි අධිපතියාගේ නියෝජ්‍යයා" යන තනතුර ප්‍රදානය කොට තිබූ නිසා හොරෙම්හෙබ් මේ ලාබාල රජුගේ අනුප්‍රාප්තිකයා වන්නට ඇතැයි සැලකේ.[17] මේ අනුව පෙනෙන්නේ සිය රාජ්‍යත්වය සහතික කරගනු පිණිස ආයි විසින් ටුටන්ඛාමුන්ගේ වැන්දඹුව වූ අන්ඛෙසෙනමුන් සමග විවාහ වී හොරෙම්හෙබ් අභිබවා යන්නට ඇති බවයි.
ආයි සැබැවින්ම බලවත් චරිතයක් වූ බව, ටුටන්ඛාමුන් සහ අක්නාටන් යන දෙදෙනා සමීපයේ වසර 25ක පමණ කාලයක් දේශපාලන බලය හෙබවීමෙන් පෙනී යයි. නමුත් දැඩි ධුරාවලික සමාජයක් වූ පුරාතන ඊජිප්තුවේ සිහසුනට පත්වීමට එය ප්‍රමාණවත් නොවූ නිසා, රාජකීය-නොවන උපතක් ඇති ඔහු සිය රාජ්‍යත්වය නීත්‍යානුකූල කරගැනීම පිණිස ටුටන්ඛාමුන්ගේ වැන්දඹුව විවාහ කරගන්නට ඇත.
බලයට පත්වන විට බොහෝ වයස්ගතව සිටි බැවින් ආයිට ඊජිප්තුව පාලනය කළ හැකි වූයේ වසර හතරක් පමණි. මේ යුගයේ දී, පැරණි ආගමික සම්ප්‍රදායයන් යළි ශක්තිමත් කෙරුණු අතර, ඔහු සිය පෞද්ගලික ප්‍රයෝජනය සඳහා මෙඩිනෙට් හබු මතකාගාර දෙවොල ඉදිකරන ලදී. ටුටන්ඛාමුන් සහ ආයි යටතේ සේවය කළ යුධ නිලධාරියකු වූ ද, ආයිගේ තේරූ අනුප්‍රාප්තිකයා වූ ද නැඛ්ට්මින් නැමැත්තාගේ ශිලා ස්තම්භයේ (බර්ලින් 2074) දිනය සඳහන් වන්නේ ආයිගේ රාජ්‍ය සමයේ සමයේ වර්ෂය 4, IV අඛෙට් දිනය 1 යනුවෙනි.[18] මැනෙතෝගේ සංග්‍රහයේ සඳහන් වන්නේ හොරෙම්හෙබ් විසින් වර්ෂ හතරක් සහ එක් මාසයක් පාලනය ගෙනගිය බවයි. වර්ෂය 4 ඇතුළත් ශිලාව සැලකූ විට මෙය ආයි පිළිබඳව අදාළ වන බව වටහාගත හැක. කෙසේවුවත්, අදවන විට විශ්වාස කෙරෙන්නේ මෙම පුද්ගලයා වෙනුවට මැනතෝ කළ ආකාරයට හොරෙම්හෙබ් රජු ඇතුළත් කොට ඔහුගේ රාජ්‍ය සමය දශකයකින් වැඩි කොට එනම්, වර්ෂ දාහතරකුත් සහ මාසයක් දක්වා වැඩිකළ යුතු බවයි. එම නිසා ආයිගේ නිශ්චිත රාජ්‍ය සමයේ දිග නිවැරදිව නොදනී. ඇතැම්විට ඔහු වසර හතක සිට නවයක් දක්වා රාජ්‍ය පාලනය කළා විය හැකියි. ඔහුගේ අනුප්‍රාප්තිකයා වූ හොරෙම්හෙබ් විසින් ඔහුගේ බොහෝ ස්මාරක සහ මෙඩිනෙනට් හබුහි මතකාගාර දේවස්ථානය විනාශ කොට හෝ බලෙන් පැහැරගෙන ඇති නිසා මේ පිළිබඳ තොරතුරු දැනගැනීම අපහසු ය.
රාජකීය අනුප්‍රාප්තිය
සංස්කරණයසිය මරණයට පෙර ආයි නැඛ්ට්මින් සිය අනුප්‍රාප්තිකයා ලෙස නම්කළේ ය. කෙසේනමුත්, ආයිගේ සැලසුම සාර්ථක නොවූ අතර, නැඛ්ට්මින් වෙනුට හොරෙම්හෙබ් ඊජිප්තුවේ 18වන රාජවංශයේ අවසාන පාරාවෝවරයා බවට පත් විය. නැඛ්ට්මින් ආයි විසින් අනුප්‍රාප්තිකයා කිරීමට අදහස් කළ බවට ප්‍රබල සාක්ෂියක් ආයිගේ සමයේ නිමවූ බවට සැකකෙරෙන නැඛ්ට්මින් සහ ඔහුගේ බිරිඳ නිරූපිත ද්විත්ව අවමංගල මූර්තියක ශිලා ලේඛනයකින් ලැබේ. මෙහි නැඛ්ට්මින්හට පැහැදිළිව rpat (කිරුළහිමි කුමරු) සහ zA nzw (රජුගේ පුත්‍රයා) යන නාමයන් ලබා දී තිබේ.[19] මේ අනුව අපට එළැඹිය හැකි එකම නිගමනය නම් නැඛ්ට්මින් යනු ආයිගේ පුත්‍රයකු හෝ හදාගත් පුත්‍රයකු බවත්, ආයි විසින් හොරෙම්හෙබ් වෙනුවට නැඛ්ට්මින්ට රාජ්‍යය පැවරීමට අදහස් කළ බවත් ය. ඊජිප්තුවේදීන් වන ඒඩන් ඩොඩ්සන් සහ ඩියෑන් හිල්ටන් ඉහත ප්‍රතිමාව පිළිබඳ පවසන්නේ:
- "'ගේ රජුගේ පුත්‍රයා' යන්නට පසු (සිංහල වරනැගුම අනුව මෙහි දී නම් පෙර) යෙදී ඇති කොටස කැඩීගොස් ඇත. මේ පිළිබඳ නොයෙකුත් විවාද පවතින අතර එය 'කුෂ්' යන්න වූයේ නම් නැඛ්ට්මින් නුබියාවේ උපරාජයා ලෙස දැක්වෙන අතර, එසේ නොවී එය 'ඔහුගේ දේහය' වූයේ නම් එමගින් ඔහු සැබෑ රාජකීය පුත්‍රයකු බව දැක් වේ. නැඛ්ට්මින් උපරාජයකු බවට වෙනත් සාධක නොමැති බැවින්,--මේ යුගයේ කාර්යාලයේ වෙනත් පුද්ගලයකු [පේසර් I][3] සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2007-02-23 at the Wayback Machine සිටි බවට සාක්ෂි ඇති නිසා--ඉහත දෙවනුව සඳහන් කළ විසඳුම සත්‍ය වන්නට හැකියි සිතිය හැක. ටුටන්ඛාමුන්ගේ භූමදානයට නැඛ්ට්මින් එවැනි නාමයක් භාවිත නොකර අවමංගල උපාංග සපයා ඇති බැවින්, පසුව ආයිගේ රාජ්‍ය සමයේ ඔහු රජුගේ පුත්‍රයා යන නාමය ලබන්නට ඇතැයි සැලකේ. ඉහත මතය අනුව නැඛ්ට්මින්ගේ ප්‍රතිමාවට කිසිවකු විසින් සිතාමතා හානි සිදුකර ඇත්තේ අවසාන පාලකයින්ගේ ද්වේශයට ලක් වූ අමර්ණ පාරාවෝවරුන් අතර ආයි ද සිටීම නිසා විය හැක."[20]
විපාකය
සංස්කරණය
හොරෙම්හෙබ් පාරාවෝ බවට පත් වූ පසු, ඔහුගේ ප්‍රධාන ක්‍රියාවන් අතර එකක් ලෙස ඒකදේවවාදයට සම්බන්ධ සියලු සැඳහුම් අතුගා දැමීම සැලකෙයි. මෙහි දී ඔහුට ආසන්න පෙර රජවරුන්ගේ නම්, විශේෂයෙන් ආයිගේ නම් ඓතිහාසික වාර්තාවලින් මකා දැමීම සිදු විය. හොරෙම්හෙබ් ආයිගේ භූමදානය කෙළෙසූ අතර, ආයිගේ WV23 සොහොන්ගැබේ බිතුසිතුවම් අතර වූ ආයිගේ බොහෝ රාජකීය කාර්ටුෂයන් මකා දැමී ය. එසේම ඔහුගේ ශෛලමය මිනීපෙට්ටිය කැබලිවලට කඩා ඇත.[21] කෙසේනමුත්, මෙම මිනීපෙට්ටියේ පියන 1972දී ඔටෝ ෂැඩන් නැමැති ඇමරිකානු ඊජිප්තුවේදියා විසින් සොයාගන්නා ලදී. ෂැඩන් 2006දී රජුන්ගේ නිම්නයේ KV63 සොහොන්ගැබ විවෘත කිරීමට ද දායක වී ඇත. එය ආයිගේ කාර්ටුෂය නිරුපද්‍රිතව දරාසිටියේ ය. මෙම මිනීපෙට්ටිය රජුගේ සොහොන්ගැබේ සුන්බුන් අතර වළලා තිබිණි.[22] මීට අමතරව මෙඩ්නෙට් හබුහි ආයිගේ මතකාගාර දෙවොල ද හොරෙම්හෙබ් සිය භාවිතයට යොදා ගත්තේ ය. 1930 දශකයේ මුල්කාලයේ මෙම දෙවොලේ කැනීම් කළ යුවෝ හෝල්ෂර් (1878–1963) ආයි-හොරෙම්හෙබ්ගේ මතකාගාර දේවස්ථානය පිළිබඳ පහත රසවත් කරුණු අනාවරණය කරයි:
- 'යම්තැනක කාර්ටුෂයක් සංරක්ෂණය වී තිබුණ ද, එහි අයිගේ [ආයිගේ] නාමය මකා දමා එහි ඔහුගේ අනුප්‍රාප්තිකයා වූ හොරෙම්හබ්ගේ නම යොදා ඇත. මෙසේ සියල්ල සිදුවුවද එක් නිදර්ශනයක් ඔහුගේ දර්ශනයට හසුනොවී එහි වෙනසක් සිදුකොට නැත. මෙලෙසින් අයි විසින් අරඹා නිමකළ දෙවොලේ, අවම වශයෙන් අනර්ඝ සිතුවම් සහිත පසුපස කුටියවත් ඔහුගේ අනුප්‍රාප්තිකයා විසින් පැහැරගෙන ඇති අතර, එතැන් පටන් මෙය හාර්ම්හබ්ගේ දෙවොල ලෙස හැඳින්විණි. දෙවොල් ගබඩාවේ වයින් බඳුන්වල ඇබවල ඇති මුද්‍රාවන්හි සටහන්ව ඇත්තේ: "හාර්ම්හබ්ගේ දෙවොලේ වයින්"යනුවෙනි.'[23]
පවුල
සංස්කරණයආයි, යුයා සහ තුයාගේ පුත්‍රයා ලෙස සැලකෙන අතර, එය එසේ වී නම් ඔහු IIIවන අමෙන්හොටෙප් රජුගේ බිරිඳ වූ ටියේ රැජිනගේ සහ අමුන්ගේ වක්තෘවරයා වූ අනෙන්ගේ සොහොයුරා වේ. එවිට ඔහු අක්නාටන් සහ ස්මෙන්ඛ්කරේ යන පාරාවෝවරුන්ගේ මාමණ්ඩිය ද වේ. ඔහුගේ ආරූඪ කරගත් බිසව වූයේ ආයිගේ තේරූ අනුප්‍රාප්තිකයා වූ නැඛ්ට්මින්ගේ මව වූ ඉයුයි නැමැත්තියයි. ඔහුගේ මහා රාජකීය බිරිඳ වූයේ නෙෆර්ටිටි රැජිනගේ කිරිමව වූ ටෙයි නැමැත්තියයි.
අක්නාටන්ගේ බිසව වූ නෙෆර්ටිටි රැජිනගේ සහ මුට්බෙන්රෙට් හෙවත් මුට්නොඩ්ජ්මෙට්ගේ පියා ආයි විය. මුට්නොඩ්ජ්මෙට් හොරෙම්හෙබ්ගේ බිරිඳ විය. ආයි විසින් සිහසුනට තේරූ අනුප්‍රාප්තිකයා හා ඔහුගේ පුත්‍රයකු යැයි සැලකෙන නැඛ්ට්මින්ගේ මව වූ "මින් පූජකවරිය සහ අයිසිස් ගායිකාව" වූ ඉයුයි ඔවුන්ගේ ද මව ලෙස සැලකේ. එමනිසා ආයි යනු මෙරිටාටෙන් රැජින, මෙකෙටාටෙන්, අන්ඛෙසෙනමුන් රැජින, නෙෆර්නෙෆරුආටෙන් ටැෂෙරිට්, නෙෆර්නෙෆරුරේ සහ සෙටෙපෙන්රේ යන තැනැත්තියන්ගේ මුත්තණුවන් වන්නට ඇතැයි විශ්වාස කෙරේ.
ප්‍රබන්ධ තුළ
සංස්කරණය- ආයි දුෂ්ට චරිතයක් ලෙස ලුෂියන් ඩි ජියෙටර්ගේ පැපිරස් චිත්‍රකතා පොත් මාලාවේ 17වන ග්‍රන්ථයේ නිරූපණය කොට ඇත (Tutankhamun, The Assassinated Pharaoh).[තහවුරු කර නොමැත]
- ආයි ප්‍රධාන චරිතය ලෙස පී. සී. ඩොහර්ටිගේ තුන්ඈඳුතු පුරාතන ඊජිප්තු නවකථා වන An Evil Spirit Out of the West, The Season of the Hyaena සහ The Year of the Cobra තුළ නිරූපණය කොට ඇත. [තහවුරු කර නොමැත]
- කෙරී ග්‍රීන්වූඩ්ගේ නවකථාවක් වන Out of the Black Land තුළ ඔහු සිය එකම අරමුණ ධනය රැස්කිරීම වූ බලලෝභී දුෂ්ට චරිතයක් ලෙස නිරූපණය කොට ඇත.[තහවුරු කර නොමැත]
- ඔහුගේ චරිතය වුල්ෆ්ගැං හෝහ්ල්බීන්ගේ Die Prophezeihung (වක්තෘවරයා) තුළ ද නිරූපිත ය.[තහවුරු කර නොමැත]
- ආයිගේ චරිතය ප්‍රධාන චරිතයක් ලෙස මිචෙල් මොරාන්ගේ වඩාත් අලෙවි වන නවකථාවක් වූ නෙෆර්ටිටි තුළ නිරූපිත ය.[තහවුරු කර නොමැත]
- ලුසිල් මොරිසන්ගේ යොවුන් නවකථාවක් වූ The Lost Queen of Egypt (1937) තුළ ප්‍රධාන දුෂ්ටයා ආයි ය.[තහවුරු කර නොමැත]
- ඔහු මයිකා වෝල්ටරිගේ ඓතිහාසික නවකථාවක් වන The Egyptian තුළ ද නිරූපිත ය.[තහවුරු කර නොමැත]
- බෙන් කිංස්ලි විසින් ආයිගේ චරිතය Tut රූපවාහිනී කතාමාලාවක් තුළ නිරූපණය කළේ ය.
- 18වන රාජවංශයේ කාලය වෙත කාලතරණය කිරීමක් පිළිබඳ කියැවෙන මිස්ටර් පී‍බොඩි ඇන්ඩ් ෂර්මන් චිත්‍රපටය තුළ ආයි නිරූපිත ය.
මේවාත් බලන්න
සංස්කරණයමූලාශ්ර
සංස්කරණය- ^ එරික් හොර්නන්ග්, රොල්ෆ් ක්‍රවුස් සහ ඩේවිඩ් වෝබර්ටන් (සංස්කාරකවරුන්), ඒන්ෂන්ට් ඊජිප්ටියන් ක්රෝනොලොජි (හෑන්ඩ්බුක් ඔෆ් ඔරියන්ටල් ස්ටඩීස්), බ්‍රිල්: 2006, පි. 493
- ^ පීටර් ක්ලේටන්, ක්රෝනිකල් ඔෆ් ද ෆේරෝස්, තේම්ස් ඇන්ඩ් හඩ්සන් ලිමිටඩ්, 1994. පි136
- ^ ඊජිප්ට් ඩියුරිං ද රීන් ඔෆ් අක්නාටන්
- ^ ජී. මැස්පරෝ විසින් යුයාගේ නාමය "ද ටූම්බ් ඔෆ් ඉයූයියා ඇන්ඩ් ඔස්ටින්" තුළ විග්‍රහ කොට ඇත. තියඩොර් එම්. ඩේවිස්, ආකිබෝල්ඩ් කොන්ස්ටබල් ඇන්ඩ් කම්පනි ලිමිටඩ්, 1907, පිටු. xiii–xiv
- ^ හින්ඩ්ලි, මාර්ෂල්. ෆියේචර්ඩ් ෆේරෝ: ද ගෝඩ්’ස් ෆාදර් ආයි, ඒන්ෂන්ට් ඊජිප්ට්, අප්‍රේල්/මැයි 2006. පි. 26
- ^ හයින්ඩ්ලි, මාර්ෂල්. ෆියේචර්ඩ් ෆේරෝ: ද ගෝඩ්’ස් ෆාදර් ආයි, ඒන්ෂන්ට් ඊජිප්ට්, අප්‍රේල්/මැයි 2006. පි. 27–28.
- ^ a b ඩොඩ්සන්, ඒඩන්. අමර්ණ සන්සෙට්: නෙෆර්ටිටි, ටුටන්ඛාමුන්, ආයි, හොරෙම්හෙබ්, ඇන්ඩ් ද ඊජිප්ටියන් කවුන්ටර්-රිෆෝමේෂන්. පි. 95 ද ඇමරිකන් යුනිවර්සිටි ඉන් කයිරෝ ප්‍රෙස්. 2009, ISBN 978-977-416-304-3
- ^ a b c ඩොඩ්සන්, ඒඩන්. අමර්ණ සන්සෙට්: නෙෆර්ටිටි, ටුටන්ඛාමුන්, ආයි, හොරෙම්හෙබ් ඇන්ඩ් ද ඊජිප්ටියන් කවුන්ටර්-රිෆෝමේෂන්. පි96 ද ඇමෙරිකන් යුනිවර්සිටි ඉන් කයිරෝ ප්‍රෙස්. 2009, ISBN 978-977-416-304-3
- ^ ඩොඩ්සන්, ඒඩන්.අමර්ණ සන්සෙට්: නෙෆර්ටිටි, ටුටන්ඛාමුන්, ආයි, හොරෙම්හෙබ්, ඇන්ඩ් ද ඊජිප්ටියන් කවුන්ටර්-රිෆෝමේෂන්. පි. 98 ද ඇමරිකන් යුනිවර්සිටි ඉන් කයිරෝ ප්‍රෙස්. 2009, ISBN 978-977-416-304-3
- ^ හවාස්, සාහි. "ස්කෑනිං ටුටන්ඛාමුන්", KMT. වෙළුම 16, අංක 2. පි. 33. ග්‍රීෂ්ම සෘතුව 2005.
- ^ හවාස්, සාහි. "ස්කෑනිං ටුටන්ඛාමුන්", KMT. වෙළුම 16, අංක 2. පි. 34. ග්‍රීෂ්ම සෘතුව 2005.
- ^ [1] [2] කිං ටුට් නොට් මර්ඩර්ඩ් වයලන්ට්ලි, CT සැකෑන්ස් ෂෝ, නැෂනල් ජියෝග්‍රැෆික්, මාර්තු 8, 2005.
- ^ ද මර්ඩර් ඔෆ් ටුටන්ඛාමුන්. මාර්තු 1999. ISBN 0-425-16689-9.
- ^ හේවූඩ්, ජෝන්. ද පෙන්ගුයින් හිස්ටොරිකල් ඇට්ලස් ඔෆ් ඒන්ෂන්ට් සිවිලයිසේෂන්ස් පි. 56. පෙන්ගුයින්. 2005. ISBN 0-14-101448-2
- ^ කිං, මයිකල් ආර්., කූපර්, ග්‍රෙගරි එම්. හූ කිල්ඩ් කිං ටුට්?: යූසිං මොඩර්න් ෆොරන්සික්ස් ටු සෝල්ව් අ 3300-ඉයර්-ඕල්ඩ් මිස්ට්‍රි (විත් නිව් ඩේටා ඔන් ද ඊජිප්ටියන් CT ස්කෑන්), නව සංස්. 2006. ISBN 1-59102-401-3
- ^ "කිං ටුට්'ස් චැරියට් ට්‍රැවල්ස් ටු නිව් යෝක්".
- ^ පීටර් ජේ. බ්‍රෑන්ඩ්, ද මොනියුමන්ට්ස් ඔෆ් සෙටි I: එපිග්‍රැෆික්, හිස්ටොරිකල් ඇන්ඩ් ආට් හිස්ටොරිකල් ඇනලයිසිස්, බ්‍රිල්, NV ලෙයිඩ්න්, (2000), පි. 311
- ^ Urk IV: 2110
- ^ වුල්ෆ්ගැං හෙල්ක්, Urkunden der 18. Dynastie: Texte der Hefte 20-21 (Berlin: Akademie-Verlag, 1984), පිටු. 1908–1910
- ^ ඒඩන් ඩොඩ්සන් සහ ඩියෑන් හිල්ටන්, ද කම්ප්ලීට් රෝයල් ෆැමිලීස් ඔෆ් ඒන්ෂන්ට් ඊජිප්ට්, තේම්ස් ඇන්ඩ් හඩ්සන්, (2004), පි. 151
- ^ බර්තා පෝටර්, ටොපෝග්‍රැෆිකල් බිබි‍ලියොග්‍රැෆි ඔෆ් ඒන්ෂන්ට් ඊජිප්ටියන් හයිරොග්ලිෆ් ටෙක්ස්ට්ස්, වෙළුම 1, කොටස 2, ඔඛ්ස්ෆර්ඩ් ක්ලැරන්ඩන් ප්‍රෙස්, (1960), ටූම්බ් 23, පිටු. 550–551
- ^ ඔටෝ ෂේඩන්, ක්ලියරන්ස් ඔෆ් ද ටූම්බ් ඔෆ් කිං ආයි (WV 23), JARCE 21(1984) පිටු.39–64
- ^ යුවෝ හෝල්ෂර්, එක්ස්කැවේෂන්ස් ඇට් ඒන්ෂන්ට් තීබ්ස් 1930/31, පිටු. 50–51
වැඩිදුර කියවීමට
සංස්කරණය- ජූර්ගන් වොන් බෙකරැත්, Chronologie des Pharaonischen Ägypten, MÄS 46 (Philip von Zabern, Mainz: 1997), පි. 201
බාහිර සබැඳි
සංස්කරණය- ආයිගේ සොහොන්ගැබ සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2012-04-26 at the Wayback Machine