යුරෝපියානු සංගමය
යුරෝපීය සංගමය (EU) යනු මූලික වශයෙන් යුරෝපයේ පිහිටා ඇති සාමාජික රටවල් 27 කින් සමන්විත අතිජාතික දේශපාලන හා ආර්ථික සංගමයකි. සංගමයේ මුළු භූමි ප්‍රමාණය 4,233,255 km2 (වර්ග සැතපුම් 1,634,469) සහ ඇස්තමේන්තුගත මුළු ජනගහනය මිලියන 448 ඉක්මවයි. EU බොහෝ විට විස්තර කර ඇත්තේ ෆෙඩරල් සහ කොන්ෆෙඩරල් යන දෙකෙහිම ලක්ෂණ ඒකාබද්ධ කරන (පූර්‍වාදර්ශයක් හෝ සංසන්දනයක් නොමැතිව) sui generis දේශපාලන ආයතනයක් ලෙසය.
යුරෝපියානු සංගමය
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 කොඩිය | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| අගනුවර | බ්‍රසල්ස් (තත්වාකාරයෙන්)[4] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| විශාලතම නගරය | පැරිස් | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| නිල භාෂා(ව) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Recognized භාෂාව(න්) | රුසියානු යුක්රේනියානු | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ආගම |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ජාති නාම(ය) | යුරෝපියානු | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Type | අන්තර් රාජ්ය සංගමය | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ව්‍යවස්ථාදායකය | යුරෝපීය පාර්ලිමේන්තුව | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| පිහිටුවීම | නොවැම්බර් 1, 1993 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| වර්ග ප්‍රමාණය | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• සම්පූර්ණ | 4,233,255 km2 (1,634,469 sq mi) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ජනගහණය | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• 2023 ඇස්තමේන්තුව | 448,387,872 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| දදේනි (ක්‍රශසා) | 2023 ඇස්තමේන්තුව ඇස්තමේන්තුව | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• සම්පූර්ණ | $25.399 trillion | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ගිනි (2020) | 30.0 මධ්‍යම | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ව්‍යවහාර මුදල | Euro (EUR) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2020 දී ලෝක ජනගහනයෙන් 5.8% ක් අඩංගු වන අතර, යුරෝපා සංගමයේ සාමාජික රටවල් 2022 දී ඇමරිකානු ඩොලර් ට්‍රිලියන 16.6 ක පමණ නාමික දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයක් (Nominal GDP) ජනනය කරන ලද අතර, එය ගෝලීය නාමික GDP වලින් හයෙන් එකක් පමණ වේ. මීට අමතරව, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවර්ධන වැඩසටහනට අනුව බල්ගේරියාව හැර අනෙකුත් සියලුම යුරෝපා සංගම් රාජ්‍යයන් ඉතා ඉහළ මානව සංවර්ධන දර්ශකයක් ඇත. එහි මූලික ගල වන රේගු සංගමය, ප්‍රමිතිගත නෛතික රාමුවක් සහ එම කාරණාවලදී සියලුම සාමාජික රටවලට අදාළ වන නීති සම්පාදනය මත පදනම් වූ අභ්‍යන්තර තනි වෙළඳපොළක් පිහිටුවීමට මග පෑදුවේය. EU ප්‍රතිපත්ති අභ්‍යන්තර වෙළඳපොළ තුළ මිනිසුන්, භාණ්ඩ, සේවා සහ ප්‍රාග්ධනයේ නිදහස් සංචලනය සහතික කිරීම අරමුණු කරයි; යුක්තිය සහ ස්වදේශ කටයුතු සම්බන්ධයෙන් නීති සම්පාදනය කිරීම; වෙළඳාම, කෘෂිකර්මය, ධීවර කර්මාන්තය සහ ප්‍රාදේශීය සංවර්ධනය පිළිබඳ පොදු ප්‍රතිපත්ති පවත්වාගෙන යාම. ෂෙන්ගන් ප්‍රදේශය තුළ ගමන් කිරීම සඳහා ගමන් බලපත්‍ර පාලනය අහෝසි කර ඇත. යුරෝ කලාපය යනු ආර්ථික හා මූල්‍ය සංගමය සම්පූර්ණයෙන්ම ක්‍රියාත්මක කර යුරෝ මුදල් භාවිතා කරන යුරෝපා සංගමයේ සාමාජික රටවල් 20 කින් සමන්විත කණ්ඩායමකි. පොදු විදේශ සහ ආරක්ෂක ප්‍රතිපත්තිය හරහා සංගමය බාහිර සබඳතා සහ ආරක්ෂාව සම්බන්ධයෙන් භූමිකාවක් වර්ධනය කර ඇත. එය ලොව පුරා ස්ථිර රාජ්ය තාන්ත්‍රික දූත මණ්ඩල පවත්වාගෙන යන අතර එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, ලෝක වෙළඳ සංවිධානය, G7 සහ G20 යන රටවල නියෝජනය කරයි. එහි ගෝලීය බලපෑම හේතුවෙන්, යුරෝපීය සංගමය නැගී එන සුපිරි බලවතෙකු ලෙස සමහර විද්වතුන් විසින් විස්තර කර ඇත.
1993 දී මාස්ට්රිච්ට් ගිවිසුම බලාත්මක වූ විට යුරෝපා සංගමය ස්ථාපිත කරන ලදී, එහි පුරවැසිභාවය සමඟ. එය 2009 දී ලිස්බන් ගිවිසුම බලාත්මක වීමත් සමඟ ජාත්‍යන්තර නීතිමය නීතිමය පුද්ගලයෙකු ලෙස සංස්ථාගත කරන ලදී. එහි ආරම්භය අභ්‍යන්තර හය දක්වා සොයා ගත හැක. ප්‍රාන්ත (බෙල්ජියම, ප්‍රංශය, ඉතාලිය, ලක්සම්බර්ග්, නෙදර්ලන්තය සහ බටහිර ජර්මනිය) 1948 නූතන යුරෝපීය ඒකාබද්ධතාවයේ ආරම්භයේ දී සහ Western Union වෙත, Ruhr සඳහා වන ජාත්‍යන්තර අධිකාරිය (IAR), යුරෝපීය ගල් අඟුරු සහ වානේ ප්‍රජාව (ECSC), යුරෝපීය ආර්ථික ප්‍රජාව (EEC) සහ යුරෝපීය පරමාණුක බලශක්ති ප්‍රජාව, ගිවිසුම් මගින් පිහිටුවන ලදී. 1973 සිට 2013 දක්වා තවත් ප්‍රාන්ත 22කට ප්‍රවේශ වීම හරහා සහ ප්‍රතිපත්ති ක්ෂේත්‍ර අත්පත් කර ගැනීම හරහා බලයේ සිටි මෙම වඩ වඩාත් ඒකාබද්ධ වූ ආයතන, ඔවුන්ගේ නීත්‍යානුකූල අනුප්‍රාප්තිකයා වූ යුරෝපා සංගමය සමඟ ප්‍රමාණයෙන් වර්ධනය විය.
2012 දී යුරෝපා සංගමයට නොබෙල් සාම ත්‍යාගය පිරිනමන ලදී. 2020 දී යුරෝපා සංගමයෙන් ඉවත් වූ එකම සාමාජික රාජ්‍යය බවට එක්සත් රාජධානිය පත් විය. රටවල් දහයක් එයට සම්බන්ධ වීමට හෝ සාකච්ඡා කරමින් සිටී.
යුරෝපා සංගම් ව්‍යවස්ථාව
සංස්කරණයයුරෝපා සංගම් ව්‍යවස්ථාව යුරෝපා සංගමයේ සාමාජික රටවල ක්‍රියාත්මක වන අසහාය නීතියයි. යුරෝපා සංගම් නීතිය එහි සාමාජික රටවල නීති පද්ධතිය කෙරෙහි සෘජු බලපෑමක් ඇති අතර සමහර ක්ෂේත්‍ර වල දී විශේෂයෙන් ම ආර්ථික සහ සමාජ ප්‍රතිපත්ති, ජාතික නීතිය අභිබවා කටයුතු කරනු ලබයි. යුරෝපා සංගමය ෆෙඩරල් රාජ්‍යයක් හෝ අන්තර් රාජ්‍යය සංවිධානයක් වත් නොවේ. එය සාමාජික රටවල අන්‍යෝන්‍ය සමාජීය සහ අර්ථික ප්‍රතිලාභ සඳහා ජාත්‍යන්තර නීතියේ නව නීතිමය සැකැස්මක් වේ. එය සමහර විටක දී ජාතියේ සීමාවන් ඉක්මවා යන නීතියක් ලෙස හදුන්වනු ලබයි. පසුගිය අවුරුදු 56 තුළ යුරෝපා සංගම් නීතිය ක්‍රමයෙන් පරිණාමය වී ඇත. පැරිස් ගිවිසුම 1956 දී අත්සන් කල විට එ මඟින් යුරෝපා ගල්අඟුරු සහ වානේ ප්‍රජාව ස්ථාපිත කරන ලද අතර ඊට එකඟ වූයේ රටවල් 6 ක් පමණි. වසර 5 කට පසුව එම රටවල් 6 විසින් ම යුරෝපා ආර්ථික ප්‍රජාව පිහිටුවන ලදී. වර්ෂ 2007 වන විට සාමාජික රාජ්‍යයන් 27 ක මිලියන 500 ක ජනගහනයක් යටත් වන අතර එය ලොව නව නීති පද්ධතීන් ගණනාවක් ආවරණය කරනු ලැබූ නීතීන්ගෙන් එකක් බවට පත්ව ඇත. යුරෝපා සංගම් නීතිය ස්තම්භ තුනකින් යුත් වන ව්‍යුහයකින් සමන්විත වේ. වඩා වැදගත් වන පළමු ස්තම්භය ආර්ථික සහ සමාජීය අයිතිවාසිකම් සහ යුරෝපා ආයතන පිගිටුවන අකාරය පිලිබඳව අවධානය යොමු කරනු ලබයි. මෙය 1957 රෝමයේ දී අත්සන් කරන ලද යුරෝපා ප්‍රජා ගිවිසුමේ සඳහන් වන අතර පසුකාලීනව සාමාජික රටවල් අතර ඇති කරගත් වෙනත් ගිවිසුම් මඟින් සංශෝධනනයට ලක් විය. 1992 දී මාස්ට්රිච්ට් හී දි අත්සන් තබන ලද යුරෝපා සංගම් ගිවිසුම මඟින් දෙවන සහ තුන්වන ස්තම්භයන් පිහිටුවන ලදී. දෙවන ස්තම්භය මඟින් යුරෝපා සංගමයේ පොදු විදේශ සහ ආරක්ෂක ප්‍රතිපත්තිය පිළිබඳ අවධානය යොමු කරන අතර තුන්වන ස්තම්භය මඟින් අපරාධ සම්බන්ධ පොලිස් සහ අධිකරණ සහයෝගීතාවන් පිළිබඳ අවධානය යොමු කරනු ලබයි.
මූලාශ්‍ර
සංස්කරණය- ^ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික
<ref>ටැගය;Four Freedomsනමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි - ^ a b උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික
<ref>ටැගය;EU-Symbolsනමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි - ^ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික
<ref>ටැගය;Legislative Observatoryනමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි - ^ සයිබ්‍රිස්කි, රෝමන් ඒඩ්‍රියන් (2013). කැපිටල් සිටීස් අරවුන්ඩ් ද වර්ල්ඩ්: ඇන් එන්සයික්ලොෆීඩියා ඔෆ් ජියෝග්‍රෆි, හිස්ට්‍රි, ඇන්ඩ් කල්චර්: ඇන් එන්සයික්ලොෆීඩියා ඔෆ් ජියෝග්‍රෆි, හිස්ට්‍රි, ඇන්ඩ් කල්චර්. ABC-CLIO.
Brussels, the capital of Belgium, is considered to be the de facto capital of the EU