මෙරිටාටන්
මෙරිටාටන් හෙවත් මෙරිටාටෙන් හෝ මෙරියේටාටන් (ක්‍රි.පූ. 14වන සියවස) යනුවෙන් හඳුන්වන්නේ දහඅටවන රාජවංශයේ විසූ, පුරාතන ඊජිප්තු රැජිනකි. ඇය විසින් අක්නාටන්ගේ පුත්‍රයකු හෝ සොහොයුරකු විය හැකි යැයි සැලකෙන පාරාවෝ ස්මෙන්ඛ්කරේගේ මහා රාජකීය බිරිඳ ලෙස කටයුතු කර තිබේ. ඇගේ නාමයේ අරුත "ආටන්ගේ ප්‍රියාදර තැනැත්තිය" යන්නයි. ආටන් යනු ඇගේ පියා විසින් වන්දනාමාන කළ හිරු දෙවියන් ය. මෙරිටාටන් විසින් ඇතැම්විට අන්ඛ්ඛෙපෙරුරේ නෙෆර්නෙෆරුආටන් යන නාමයෙන් රාජ්‍ය පාලනය ගෙන යන්නට ඇත.[1]
| මෙරිටාටන් | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ඊජිප්තුවේ අගබිසව, මහා රාජකීය බිරිඳ, රජුගේ දියණිය | ||||||
 අක්නාටන් රජුගේ සහ නෙෆර්ටිටිගේ රැජිනගේ දියණියක්; බොහෝවිට පසුව රැජිනක බවට පත්වූ තරුණ මෙරිටාටන් විය හැක. - ලූවර් එකතුව, පැරිස් | ||||||
| උපත | තීබ්ස්? | |||||
| වල්ලභයා | පාරාවෝ ස්මෙන්ඛ්කරේ | |||||
| දරුවන් | මෙරිටාටන් ටැෂෙරිට් | |||||
| ඊජිප්තු නාමය |
| |||||
| රාජවංශය | ඊජිප්තුවේ 18වන රාජවංශය | |||||
| පියා | අක්නාටන් | |||||
| මව | නෙෆර්ටිටි | |||||
| ආගම | පුරාතන ඊජිප්තු ආගම සහ ආටන්වාදය | |||||
පවුල
සංස්කරණයමෙරිටාටන් යනු පාරාවෝ අක්නාටන් සහ ඔහුගේ මහා රාජකීය බිරිඳ වූ නෙෆර්ටිටි රැජිනගේ දියණියන් සයදෙනා අතුරින් වැඩිමහල් දියණියයි. ඇගේ සෙසු සොයුරියන් නම් මෙකෙටාටන්, අන්ඛෙසෙන්පාටන්, නෙෆර්නෙෆරුආටන් ටැෂෙරිට්, නෙෆර්නෙෆරුරේ, සහ සෙටෙපෙන්රේ ය.[2] ඇයව පාරාවෝ ස්මෙන්ඛ්කරේ හට විවාහ කරදෙන ලදී.
ශිලා ලේඛනවල දැක්වෙන මෙරිටාටන් ටැෂෙරිට් නැමැති ලාබාල කුමරිය ඇතැම්විට මෙරිටාටන්ගේ සහ ස්මේනඛ්කරේගේ දියණිය විය හැක.[1] [3] ඇෂ්මුනෙයින්හි ශිලා ලේඛනයක් අනුව යෝජනා වී ඇත්තේ මෙරිටාටන්-ටැෂෙරිට් යනු මෙරිටාටන්ගේ දියණිය බවයි. මෙම දර්ශනය අක්නාටන්ගේ රාජ්‍ය සමයට දින නිර්ණය කර ඇති හෙයින්, මෙම ළදරු කුමරිය‍ගේ පියා ද අක්නාටන් විය හැකි යැයි පැවසේ. එය එසේ වී නම්, අක්නාටන් සිය දියණියක සිය භාර්යාවක් ලෙස පත්කොට ගෙන තිබේ. මීට අමතරව අන්ඛෙසෙන්පාටන් ටැෂෙරිට් නැමැති කුමරිය ද මෙරිටාටන්ගේ දියණියක යැයි යෝජනා වී ඇත. නමුත් ඇය අන්ඛෙසෙන්පාටන්ගේ දියණියක විය හැකි බව පෙනේ.[4]
චරිතාපදානය
සංස්කරණයතීබ්ස්හි මුල් වර්ෂ
සංස්කරණයඇය උපත ලැබූයේ ඇගේ පියාගේ රාජ්‍ය සමයේ මුල් කාලයේ බොහෝ විට තීබ්ස් හි ය. රාජකීය පවුල තීබ්ස්හි ජීවත් වූ අතර, මෙම රාජ මාලිගය කාර්නැක්හි අක්නාටන්ගේ දේවස්ථාන සංකීර්ණයේ කොටසක් ලෙස පවතින්නට ඇත. කාර්නැක්හි ගොඩනැගිලිවල නිශ්චිත භාවිතයන් නොදන්නා අතර, ටෙනි-මෙනු විසිතුරු කළ දර්ශන අනුව පෙනී යන්නේ එය වාසස්ථානයක් ලෙස භාවිත වී ඇති බවයි.[4] හුට්-බෙන්බෙන්හි නැටයම්වල මෙරිටාටන් ඇගේ මව වූ නෙෆර්ටිටි සමග සිටිනු නිරූපිත ය.[3] හුට්-බෙන්බෙන් යනු නෙෆර්ටිටි හා සම්බන්ධ ව්‍යූහයක් වන අතර, එහි දර්ශනවල ප්‍රධාන පූජකවරිය ලෙස නෙෆර්ටිටි නිරූපිත ය. මෙරිටාටන් ඇගේ මවට පසුපසින් සිස්ට්‍රමයක් සොලවමින් සිටියි. ඇගේ ලාබාල සොයුරියන් වන මෙකෙටාටන් සහ අන්ඛෙසෙන්පාටන් ද මෙහි ඇතැම් දර්ශනවල දක්නට ලැබෙන මුත්, මෙරිටාටන් තරම් සුලබව දක්නට නැත.[4]
අමර්ණ කුමරිය
සංස්කරණය
ඇගේ පියා වූ අක්නාටන්ගේ 5වන රාජ්‍ය වර්ෂයේ, මෙරිටාටන් පිළිබඳ නව අගනුවර සීමාවන් දක්වමින් ඉදිකළ සීමා ශිලා ස්තම්භ‍වල සඳහන් වේ.[1][3][1] අක්නාටන්ගේ රාජ්‍ය සමයේ, දියණියන් සයදෙනා අතුරින් වඩාත්ම නිරූපිත සහ විස්තර වන කුමරිය ඇයයි. ඇගේ රුව දේවස්ථාන, සොහොන්ගැබ් සහ පෞද්ගලික දෙවොල්වල සිතුවම් කොට තිබේ. ඇගේ රුව අමර්ණ යුගයේ පාරාවෝගේ පවුල නිරූපිත ලාක්ෂණික රූපවල පමණක් නොව උත්සව අවස්ථාවන්හි ද දක්වා තිබේ.[1]
අමර්ණහි මෙරිටාටන් හා වඩාත් සම්බන්ධ ස්ථාන දෙක නම්, උතුරු මාලිගය සහ මාරු-ආටන් ය. මාරු-ආටන් පිහිටියේ අමර්ණහි නගර සීමාවන්ගේ දකුණට වන්නට ය. මෙම ඉදිකිරීම පොකුණු හෝ තටාක සහ ශාක රෝපණය කළ ස්ථානවල පිහිටි මණ්ඩප සහිත අංග දෙකකින් යුක්ත විය. එහි කෘත්‍රිම දූපත මත කුළුණුවලින් යුත් නිර්මාණයක් ඇති අතර, එහි ස්වභාවික දර්ශන සහිත පීඨිකාවක් ඇත.[5]
ඇතැම් ස්ථානවල තිබූ වෙනත් රාජකීය ආර්යාවකගේ නාමය ඉවත් කොට එතැන මෙරිටාටන්ගේ නාමය යොදා ඇති බව පෙනේ. එම ස්ථාන අතර උතුරු මාලිගය සහ මාරු-ආටන් ස්ථාන ද වේ. මෙය නෙෆර්ටිටිව අවමානයට පත්කොට මාලිගයෙන් නෙරපා දැමුණු බවට සාක්ෂියකැයි ඇතැමුන් වැරදි අර්ථ කථනයක් ලබා දී තිබිණි. නමුත් මෑතක දී මකා දැමුණු කැටයම් අක්නාටන්ගේ සුළු භාර්යාවක් වූ කියාට අයත් බව පෙනීයාමත් සමග, එම අර්ථකථනය ප්‍රතික්ෂේප විය.[1]
මෙරිටාටන්ව මයාටි යන නාමයෙන් රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික ලිපිවල හඳුන්වා තිබේ.[1] ටයිරිහි අබිමිල්කිගේ ලිපියක ඇය පිළිබඳ සඳහන් වේ. මෙම ලිපිය සාමාන්‍යයෙන් අක්නාටන්ගේ අවසන් කාලයේ මෙරිටාටන්ගේ තත්ත්වය රාජ සභාව තුළ ඉහළ ගොස් තිබූ අවස්ථාවක ලියැවුණකැයි සැලකේ. කෙසේනමුත්, එම ලිපිය මෙරිටාටන්ගේ උපත සිහිපත් කෙරෙන්නක් ද විය හැක.[4]
මහා රාජකීය බිරිඳ
සංස්කරණය
මෙරිටාටන් මහා රාජකීය බිරිඳ ලෙසින් අමර්ණහි IIවන මෙරිරේගේ සොහොන්ගැබේ නිරූපණය කර තිබේ. මෙහි ඇය ඇගේ සැමියා වන පාරාවෝ අන්ඛ්ඛෙපෙරුරේ ස්මෙන්ඛ්කරේ-ඩ්ජෙසර්ඛෙපෙරු සමග සිටිනු නිරූපිත ය. මෙම දර්ශනයෙහි නිරූපණය වන්නේ රාජකීය යුවළ මෙරිරේහට ගෞරව නාමයන් සහ ත්‍යාග ප්‍රදානය කරන අයුරුයි.මෙම දර්ශනය දක්නට ලැබෙන්නේ වර්ෂය 12ට අයත් රාජසභා දර්ශනය නිරූපිත බිත්තියට යාබද බිත්තියේ ය.[6] ස්මෙන්ඛ්කරේ ඇතැම්විට අක්නාටන්ගේ සම-අනුරාජයා ලෙස කටයුතු කරන්නට ඇත. මෙරිටාටන් ස්මෙන්ඛ්කරේගේ මහා රාජකීය බිරිඳ වූ අතර, නෙෆර්ටිටි තවදුරටත් අක්නාටන්ගේ අගබිසව ලෙස කටයුතු කළා ය.[3] 16වන වර්ෂයේ දී පවා නෙෆර්ටිටි මහා රාජකීය බිරිඳ ධුරය උසුලා ඇති හෙයින්, ස්මෙන්ඛ්කරේ සම-අනුරාජයා ලෙස හෝ සිය බිසව වූ මෙරිටාටන් සමග රාජ්‍ය පාලනය කරන්නට ඇත්තේ අක්නාටන්ගේ 16වන වර්ෂයෙන් මඳ කලකට පසුව විය හැක.[7]
මෙරිටාටන් පිළිබඳ ටූටන්ඛාමූන්ගේ සොහොන්ගැබෙන් හමුවූ රන් ඩේසි සැරසිල්ලක සඳහන් වේ. එසේම ඇගේ නාමය ලිනන් වස්ත්‍ර තැන්පත් කිරීමට භාවිත කළ දැව මංජුසාවක ද සඳහන්ව තිබේ. මෙම මංජුසාවෙහි රජවරුන් දෙදෙනකුගේ නම් වන නෙෆර්ඛෙපෙරුරේ-වේන්රේ (අක්නාටන්) සඑ අන්ඛ්ඛෙපෙරුරේ-ම්ර්-වේන්රේ, නෙෆර්නෙෆරුආටන්-ම්ර්-වෙන්රේ සහ මහා රාජකීය බිරිඳ මෙරිටාටන්ගේ නාමය දැක් වේ.[6]
ජේ. පී. ඇලන් වැනි ඇතැම් විද්වතුන් අනුව, අන්ඛ්ඛෙපෙරුරේ ස්මෙන්ඛ්කරේ මෙරිටාටන් සමග පාලනය ගෙනගොස් ඇත. නමුත් අක්නාටන්ගේ මරණින් පසු වර්ෂයේ දී ස්මෙන්ඛ්කරේ ද මියගොස් ඇත. මැනතෝගේ විස්තරයේ සඳහන් 'රජුගේ දියණිය' අකෙන්කෙරෙස් මෙරිටාටන්ය යන මතය අනුව, ඇය විසින් නෙෆර්නෙෆරුආටන් පාරාවෝවරිය ලෙස සිහසුනට පත්වන්නට ඇත.[8] නෙෆර්නෙෆරුආටන් හට වසර 2ක් සහ මාස 1ක පාලන සමයයක් පැවති බව කියැවේ. ඒ අනුව මැනතෝගේ විස්තරයෙහි ඇය රතෝතිස්ගේ වහාම පූර්වප්‍රාප්තිකයා බව දැක් වේ. මෙම රතෝතිස් ටූටන්ඛාමූන් වන්නට ඇතැයි විශ්වාස කෙරේ.
මරණය සහ භූමදානය
සංස්කරණයසීමා ශිලා ස්තම්භයේ සඳහන් පාඨය අනුව පෙනීයන්නේ මෙරිටාටන් සිය භූමදානය අඛෙට්-ආටන් (නූතන අමර්ණ) හි සිදු කිරීමට අදහස් කළ බවයි. [3]
- "අක්ටාටන්හි නැගෙනහිර කන්දේ මා හට සොහොන්ගැබක් තනාගන්නට ඉඩ දෙන්න. ආටන්, මාගේ පියා විසින් මා හට ප්‍රදානය කළ උත්සවඅ මිලියන ගණන මැද, එහි භූමදානයක් තනා ගැනීමට ඉඩ දෙන්න. මහා රජුගේ භාර්යා නෙෆර්ටිටිගේ භූමදානය ද එහි සිදු කිරීමට ඉඩදෙන්න. වසර මිලියන ගණනක් [ආටන්, මාගේ පියා විසින් ඇය වෙනුවෙන් ප්‍රදානය කළ] රජුගේ දියණිය, මෙරිටාටන්ගේ [භූමදානය ද] මෙම වසර මිලියන ගණන පුරා එහි සිදු කිරීමට ඉඩදෙන්න."[9]
අමර්ණහි රාජකීය සොහොන්ගැබ මෙකෙටාටන්, ටියේ සහ අක්නාටන්ගේ භූමදානය සඳහා භාවිත කර තිබේ. එය අක්නාටන්ගේ මරණය සහ භූමදානයෙන් පසුව වසා දමා ඇති බව පෙනේ. මෙරිටාටන්ගේ භූමදානය ඇතැම්විට අමර්ණහි වෙනත් රාජකීය සොහොන්ගැබක සිදු කරන්නට සැලසුම් කරන්නට ඇත.
මූලාශ්‍ර
සංස්කරණය- ^ a b c d e f g ජේ. ටිල්ඩෙස්ලි, ක්රෝනිකල් ඔෆ් ද ක්වීන්ස් ඔෆ් ඊජිප්ට්, 2006, තේම්ස් ඇන්ඩ් හඩ්සන්, පිටු. 136-137
- ^ ඒඩන් ඩොඩ්සන් සහ ඩියෑන් හිල්ටන්: ද කම්ප්ලීට් රෝයල් ෆැමිලීස් ඔෆ් ඒන්ෂන්ට් ඊජිප්ට්. තේම්ස් ඇන්ඩ් හඩ්සන්, 2004, ISBN 0-500-05128-3, පි. 142-157
- ^ a b c d e ඇල්ඩ්‍රඩ්, සිරිල්; අක්නාටන්: කිං ඔෆ් ඊජිප්ට්, තේම්ස් ඇන්ඩ් හඩ්සන්, 1991 (කඩදාසි බැම්ම සහිත), ISBN 0-500-27621-8
- ^ a b c d ඩොඩ්සන්, ඒඩන්; අමර්ණ සන්රයිස්: ඊජිප්ට් ෆ්‍රොම් ගෝල්ඩන් ඒජ් ටු ඒජ් ඔෆ් හියර්සි, කයිරෝවේ ඇමරිකානු විශ්වවිද්‍යාලීය මුද්‍රණාලය, 2014
- ^ කෙම්ප්, බැරී; ද සිටි ඔෆ් අක්නාටන් ඇන්ඩ් නෙෆර්ටිටි: අමර්ණ ඇන්ඩ් ඉට්ස් පීපල්, තේම්ස් ඇන්ඩ් හඩ්සන්, 2012
- ^ a b ඩොඩ්සන්, ඒඩන්; අමර්ණ සන්සෙට්: නෙෆර්ටිටි, ටූටන්ඛාමූන්, ආයි, හොරෙම්හේබ ඇන්ඩ් ද ඊජිප්ටියන් කවුන්ටර්-රිෆෝමේෂන්; කයිරෝවේ ඇමරිකානු විශ්වවිද්‍යාලීය මුද්‍රණාලය, 2009
- ^ සෙයිෆ්‍රීඩ්, ෆ්‍රීඩෙරික් (සංස්කාරක), ඉන් ද ලයිට් ඔෆ් අමර්ණ: 100 ඉයර්ස් ඔෆ් ද නෙෆර්ටිටි ඩිස්කවරි, මයිකල් ඉම්හොෆ් වර්ලැග්, 2013
- ^ අර්ට්මන්, අර්ල් එල්. සහ හොෆ්මයර්, ජේම්ස් කේ. අ නිව් ෆ්‍රැග්මන්ටරි රිලීෆ් ඔෆ් කිං අන්ඛ්ඛෙපෙරුරේ ෆ්‍රොම් ටෙල් එල්-බෝර්ග් (සිනායි)?, JEA වෙළු. 94, 2008
- ^ අමර්ණ ව්‍යාපෘතිය වෙබ්අඩවිය, සීමා ශිලා ස්තම්භ පිටුව[permanent dead link]