දේව්දාස් (2002 හින්දි චිත්‍රපටය)
දේව්දාස් යනුවෙන් හැඳින්වෙන්නේ සංජේ ලීලා භන්සාලි විසින් අධ්යක්ෂණය කරන ලද 2002 ඉන්දියානු ප්‍රේම වෘත්තාන්ත නාට්‍ය චිත්‍රපටයකි. මෙය නිර්මාණය කොට ඇත්තේ ශරත් චන්ද්‍ර චට්ටෝපාධ්‍යායගේ 1917 නවකථාවක් වූ දේව්දාස් ඇසුරෙනි. මෙම නවකථාව ඇසුරෙන් නිර්මාණය වූ තෙවන හින්දි සංස්කරණය වන මෙය, එම තේමාව රැගත් පළමු හින්දි වර්ණ චිත්‍රපටය ද වේ.[5][6] මෙම චිත්‍රපටයෙන් කියැවෙන්නේ මුල්කාලීන 1900 දශකයේ, සිය ළමාවියේ ළබැඳිය වන පාරෝ (ඓශ්වර්යා රායි) විවාහ කරගැනීමට ලන්ඩනයේ සිට පැමිණෙන දේව්දාස් (ෂාරුක් ඛාන්) නැමැති ධනවත් නීති උපාධිධාරියකුගේ කථාවකි. කෙසේනමුත්, ඔහුගේම පවුල විසින් එම විවාහය ප්‍රතික්ෂේප කිරීම නිසා මත්පැනට ලොල් වන ඔහු, මානසිකව ද පිරිහෙන්නට වෙයි. එනිසා ඔහු චන්ද්‍රමුඛී (මධුරි ඩික්සිත්) නැමැති අභිසරුලියකගේ සරණ පතා යයි. මෙම චිත්‍රපටය 2002 කෑන්ස් චිත්‍රපට උළෙලේ දී ප්‍රදර්ශනය කෙරුණු අතර, 2014 ඉන්දියාවේ අන්තර්ජාතික චිත්‍රපට උළෙලේ දී ඉන්දියානු සිනමාවේ නර්තනය වර්ණනය අංශයේ දී ප්‍රත්‍යාවලෝකනය කෙරිණි.[7] දේව්දාස් චිත්‍රපටය බොක්ස් ඔෆිස් ඉන්ඩියා තුළ වාර්තා තබමින් තිරගත වූ අතර, හොඳම චිත්‍රපටය සඳහා ෆිල්ම්ෆෙයාර් සම්මානය ද හිමි කරගත්තේ ය. මීට අමතරව ජාතික සම්මාන පහක් හිමි කරගත් මෙම චිත්‍රපටය ෆිල්ම්ෆෙයාර් සම්මාන දහයක් ද හිමි කරගත්තේ ය. මෙම චිත්‍රපටය සහ දිල්වාලේ දුල්හානියා පේ ජායෙන්ගේ චිත්‍රපටය එකල චිත්‍රපටයක් හිමි කරගෙන තිබූ වැඩිම ෆිල්ම්ෆෙයාර් සම්මාන ගණනට හිමිකම් කීවේ ය. (නමුත් පසුව මෙම වාර්තාව භන්සාලිගේම Black චිත්‍රපටය විසින් බිඳහෙලන ලදී)
| දේව්දාස් | |
|---|---|
 නාට්‍යමය නිකුතු පෝස්ටරයක් | |
| අධ්යක්ෂණය | සංජේ ලීලා භන්සාලි |
| තිර රචනය | ප්‍රකාශ් කපාඩියා |
| නිශ්පාදනය | භාරත් ෂා රෙඩ් චිලීස් එන්ටර්ටේන්මන්ට් |
| රංගන ශිල්පීන් | ෂාරුක් ඛාන් මධුරි ඩික්සිත් ඓශ්වර්යා රායි ජැකී ෂ්‍රොෆ් කිරොන් ඛේර් දිනා පථාක් මිලින්ද් ගුණාජි |
| කථනය | සංජේ ලීලා භන්සාලි |
| සිනෙමාරූපණය | බිනෝද් ප්‍රධාන් |
| සංස්කරණය | බේලා සේගාල් |
| සංගීතය | ඉස්මයිල් දාර්බාර් |
නිෂ්පාදන company | |
| බෙදාහැරීම | මෙගා බොලිවුඩ් සී.ස. පෞද්ගලික සමාගම SLB ෆිල්ම්ස් යුනිවර්සල් පික්චර්ස් වෝනර් බ්‍රොස් පික්චර්ස් |
නිකුත්වූ දිනය |
|
තිර කාලය | මිනිත්තු 185 |
| රට | ඉන්දියාව |
| භාෂාව | හින්දි |
| පිරිවැය |  මිලියන 500[1][2][3] |
| ආදායම | ඇස්ත. මිලියන 998[4] |
බටහිර ප්‍රේක්ෂකයන්ගේ ද යහපත් ප්‍රතිචාර හිමි කරගත් මෙම චිත්‍රපටය හොඳම විදේශ භාෂා චිත්‍රපටය සඳහා BAFTA සම්මානය සඳහා නිර්දේශ වූ මෙය හොඳම විදේශ භාෂා චිත්‍රපටය සඳහා ඉන්දියානු යෝජිත චිත්‍රපටයක් ද විය. 2010දී Empire සඟරා විසින් මෙම චිත්‍රපටය "ලෝක සිනමාවේ හොඳම චිත්‍රපට 100" අතුරින් #74වන ස්ථානය ලබා දී ඇත.[8] ටයිම් සඟරාව විසින් දේව්දාස් චිත්‍රපටය 2002 වසරේ ලොව පුරා මුදාහැරුණු චිත්‍රපට අතුරින් හොඳම චිත්‍රපටය යැයි සඳහන් කොට ඇත.[9] මෑතක දී මෙම චිත්‍රපටය ටයිම් සඟරාවේ සහස්‍රකයේ හොඳම චිත්‍රපටය 10 අතුරින් එකක් ලෙස නම්කොට ඇත.[10]
චිත්‍රපටයේ සාර්ථකත්වයට මෙහි රංගනය ද ප්‍රධාන හේතුවක් වූ අතර, ෂාරුක් ඛාන්, මධුරි ඩික්සිත්, සහ ඓශ්වර්යා රායි යන තිදෙනාම ඔවුන්ගේ රංගන ප්‍රතිභාව වෙනුවෙන් ෆිල්ම්ෆෙයාර් සම්මාන හිමි කරගත්හ. රංගනය මෙන්ම නර්තනය ද චිත්‍රපටයේ සාර්ථකත්වයට අතිශයින් ඉවහල් විය. මෙහි "මාර් ඩාලා" ගීතයේ ඩික්සිත්ගේ නර්තනය ඇගේ දිවියේ විශිෂ්ඨතම නර්තනයක් ලෙස සැලකේ. එසේම මෙහි ප්‍රධාන රංගන ශිල්පිණියන් දෙපළ වූ ඓශ්වර්යා රායි සහ මධුරි ඩික්සිත්ගේ අනන්‍ය නර්තනයන්ගෙන් වර්ණවත් වූ "ඩෝලා රේ ඩෝලා" ගීතය අතිශයින් ජනප්‍රියත්වයට පත් විය. මෙය තිරගත වූ සමයේ දේව්දාස් චිත්‍රපටය එතෙක් නිපදවා තිබූ වියදම් අධිකව බොලිවුඩ් චිත්‍රපටය වූ අතර, එහි අයවැයි වාර්තාව ලෙස ඉන්දියානු රුපියල් කෝටි 50ක් (ඇ.ඩො. මිලියන 7.4) සඳහන් විය.[1] ඉන්දියාවේ සහ ඉන් පිටත මෙම චිත්‍රපටය දැවැන්ත ආර්ථික සාර්ථකත්වයක් හිමි කරගත් අතර, එය එම වර්ෂයේ ඉහළම ආදායම් ලද ඉන්දියානු චිත්‍රපටය ද විය.
කථාපුවත
සංස්කරණය1900 දශකයේ මුල් භාගයේ කෞශල්‍යාහට (ස්මිතා ජායිකාර්) ඇගේ ලාබාල පුත්‍රයා වන දේව්දාස් (ෂාරුක් ඛාන්), වසර 10කට පසු යළි නිවසට පැමිණෙන බව දැනගන්නට ලැබෙයි. දේව්දාස් සිය නිවස හැරගොස් තිබුණේ එංගලන්තයේ නීති විද්‍යාලයකට ඇතුළත් වීමට ය. කෞශල්‍යා මේ බව ඇගේ අසල්වැසියා වන සුමිත්‍රා (කිරොන් ඛේර්) හට පවසන අතර, ඇය ද සතුටට පත් වෙයි.
සුමිත්‍රාගේ දියණිය වන පාර්වතී හෙවත් "පාරෝ" චක්‍රබෝර්ති (ඓශ්වර්යා රායි) සහ දේව්දාස් ළමාවියේ සිටම ළබැඳි මිතුරෝ වූහ. දේව්දාස් එංගලන්තයට පිටත්ව යන විට ඔහුගේ යළි පැමිණීම අපේක්ෂාවෙන් පාරෝ තෙල් පහනක් දල්වන අතර, එය නිවීයාමට කිසිදින ඉඩ නොදෙයි.
දේව්දාස් යළි පැමිණි විට, ඔහු සහ පාරෝගේ මිත්‍රත්වය ප්‍රේමයක් බවට පෙරළේ. සැමදෙනාම විශ්වාස කරන්නේ දේව්දාස් සහ පාරෝ විවාහ වනු ඇතැයි කියා ය. නමුත් දේව්දාස්ගේ කුමන්ත්‍රණකාරී නෑනණ්ඩිය වන කුමුද් (අනන්‍යා ඛාරේ) සිහිපත් කරන්නේ පාරෝගේ මාතෘ පෙළපත අනුව සුමිත්‍රා යනු නර්තන සහ නෞටාන්කි ශිල්පීන්ගේ පරපුරකින් පැවතෙන්නියක බවයි. මේ නිසා ඇය මුඛර්ජී පවුලට නුසුදුසු බව යෝජනා වේ. දේව්දාස් සහ පාරෝට විවාහ විය නොහැකි බවට සුමිත්‍රා සිය තීරණය ප්‍රසිද්ධියේ දැනුම් දෙයි. නමුත් කෞශල්‍යා මෙය ප්‍රතික්ෂේප කරමින් සුමිත්‍රාට ප්‍රසිද්ධියේ අවමන් කරන්නේ ඇය පහත් පන්තියකින් පැවත එන බව පවසමිනි. කෝපයට පත්වන සුමිත්‍රා හදිසියේම පාරෝගේ විවාහය මුඛර්ජීවරුන්ටත් වඩා ධනවත් පවුලක මිනිසකු සමග සිදුකරන්නට තීන්දු කරයි. ඨාකුර් භුවන් චෞධ්රි (විඩයේන්ද්‍ර ඝාට්ගේ) නම් මෙම පුද්ගලයා වැඩුණු දරුවන් තිදෙනකු සිටින, හතළිස් වියැති වැන්දඹු වංශවත් පුරුෂයෙකි.
දේව්දාස්ගේ පියා ද පාරෝව ප්‍රතික්ෂේප කළ පසු, සිය නිවස හැරයන දේව්දාස් වෛශ්‍යා ගෘහයක නවාතැන් ගනියි. පාරෝ වෙත ලිපියක් යවන ඔහු එහි ව්‍යාජ ලෙස සඳහන් කරන්නේ තමන් දෙදෙනා අතර කිසිදින ප්‍රේමයක් නොපැවති බවයි. වෛශ්‍යා ගෘහයේ දී ඔහුට චන්ද්‍රමුඛී (මධුරි ඩික්සිත්) නැමැති යහපත් හදවතැති නගරශෝභිනියක මුණගැසෙයි. ඇය ඔහුට පෙම් කරයි. නොබෝ කලකින්ම පාරෝව අත්හැර තමන් විශාල වරදක් සිදු කරගත් බව ඔහු අවබෝධ කරගනියි. විවාහ දිනයේ යළි පැමිණෙන ඔහු පාරෝහට තමන් සමග පලායන මෙන් ආරාධනා කළ ද, පාරෝ එය ප්‍රතික්ෂේප කරන්නේ ඔහු තමන්ව එතරම් පහසුවෙන් ප්‍රතික්ෂේප කිරීම ගැනි දොස් පවරමිනි.
සිය නව සැමියා තම්නව විවාහ කොටගත්තේ ඔහුගේ දරුවන්ට මවක සහ නිවසේ ස්වාමි දියණිය වීමට පමණක් බැව් පාරෝ ඇගේ සැමියාගෙන් දැන ගනියි. ඇගේ සැමියා පෙම් කරන්නේ ඔහුගේ මියගිය පළමු භාර්යාවට පමණකි. ඇය ඇගේ වගකීම් මනා කැපවීමෙන් යුතුව ඉටුකරයි. නමුත් සිත් තැවුලට පත්ව සිටින දේව්දාස් මේ වනවිට චන්ද්‍රමුඛීගේ ගෘහයේ ස්ථිර නවාතැන් ගෙන සිටින අතර, සුරාවට ද ඇබ්බැහි වෙයි. දේව්දාස්ගේ පියා මරණ මංචකයේ සිටින විට ඔහු සිය පුත්‍රයා වන දේව්දාස්ව දැක ගැනීමට ඉල්ලයි. නමුත් දේව්දාස් පැමිණෙන්නේ ප්‍රමාද වී වන අතර, එවිට ඔහුගේ පියාගේ අවමංගල්‍යය පැවැත්වේ. ඔහු එහි පැමිණෙන විටත් අතිශයින් බීමත්ව සිටියේ නිර්ලජ්ජිත අයුරිනි. අනතුරුව ඔහු පිටව යයි.
ක්‍රමයෙන් දේව්දාස් රෝගී වන අතර, සුළු මත්පැන් මාත්‍රාවකින් පවා ඔහු මරණයට පත්විය හැකි බව අනාවරණය වේ. සුවය ලබා ගැනීමට ඔහු සිය පවුලේ නිවස වෙත පැමිණෙයි. නමුත් මේ වනවිට ඇගේ නෑනණ්ඩිය විසින් ඔහුගේ මව සතුව තිබූ පවුලේ සේප්පුවේ යතුරු සොරකම් කොට තිබේ. ඔහු ඇයට විරුද්ධ වුව ද, කුමුද් ඔහුගේ මවට පවසන්නේ යතුරු සොරකම් කළේ දේව්දාස් විසින් බවයි. මෙය විශ්වාස කරන ඔහුගේ මව ඔහුව නිවසෙන් නෙරපා දමයි. චන්ද්‍රමුඛීගේ නාට්‍යාංගනා ගෘහය වෙත පැමිණෙන පාරෝ දේව්දාස්ව මත්පැනට හුරු කිරීම පිළිබඳ චන්ද්‍රමුඛීට චෝදනා නගයි. නමුත් චන්ද්‍රමුඛී දේව්දාස්ට පෙම් කරන බව ඇය ඉක්මණින් වටහා ගනියි. මත්පැනින් වළකින ලෙස පාරෝ දේව්දාස්ට අවවාද කරයි. නමුත් දේව්දාස් මුරණ්ඩු අයුරින් පසුවෙයි. ඔහු පාරෝට පොරොන්දු වන්නේ සිය මරණයට පෙර අවසන් වරට එක් වතාවක් ඇගේ දොරකඩ වෙත පැමිණෙන බවයි.
සිය සැමියාගේ නිවසේ දුර්ගා පූජාවක් සඳහා පාරෝ චන්ද්‍රමුඛීහට ආරාධනා කරයි. ඇය චන්ද්‍රමුඛීව සිය ඥාතීන්ට හඳුන්වා දෙන්නේ ඇගේ වෘත්තිය පිළිබඳ නොපවසමිනි. කෙසේනමුත්, භුවන්ගේ අවිනීත බෑණා වන කාලිබාබු (මිලින්ද් ගුණාජ්) එම නාට්‍යාංගනා ගෘහයට නිතර ආගිය පුද්ගලයකු වූ අතර, ඔහු චන්ද්‍රමුඛීගේ පසුබිම හෙළි කරමින් අමුත්තන් ඉදිරියේ ඇයට අවමන් කරයි.එසේම පාරෝ සහ දේව්දාස් අතර තිබූ සම්බන්ධය ද ඔහු භුවන්හට හෙළි කරයි. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස භුවන්, පාරෝහට සිය මන්දිරයෙන් පිටවීම ස්ථිරව තහනම් කරයි. තමන්ට රට පුරා සංචාරය කළ යුතු බව පවසන දේව්දාස් තමන්ට යන්නට අවසර දෙන මෙන් චන්ද්‍රමුඛීගෙන් ඉල්ලයි. දුම්රියේ දී ඔහුට සිය පැරණි පාසල් මිතුරකු වන චුන්නිබාබු (ජැකී ෂ්‍රොෆ්) මුණගැසෙයි. ඔහු දේව් හට මිත්‍රත්වයේ නාමයෙන් මධුවිත පානය කරන මෙන් ආරාධනා කරයි. මෙය තමන්ට මාරාන්තික බව දැන දැනත් දේව් එය පානය කරයි.
මරණයේ අන්තයට පැමිණ සිටින දේව්දාස් සිය පොරොන්දුව ඉටු කිරීමට පාරෝගේ නිවස වෙත ගමන් කරයි. නමුත් මන්දිරයේ ප්‍රධාන දොරටුව ඉදිරිපිට ගසක් යට දී ඔහු සිහි විසඥව ඇද වැටෙයි. ඔහු වෙත යාම පිණිස පාරෝ මන්දිරයෙන් ඉවතට දිව යයි. මෙය දකින භුවන් සිය සේවකයින් හට මැදුරේ දොරටු වැසීමට අණ කරයි. තමන් දෙසට දිව එන පාරෝගේ බොඳවූ රුව දේව්දාස් දකියි. නමුත් ඇය ඔහු වෙත ළඟා වන්නට ප්‍රථම මන්දිරයේ දොරටුව වැසෙයි. ඇය දොරටුවෙන් ඇතුළත හිඳ වැළපෙයි. සිය අවසන් හුස්ම හෙළන අවස්ථාවේ දේව්දාස් පාරෝගේ නම කොඳුරයි. අනුතරවු දේව් මරණයට පත්වේ. එවිටම පාරෝගේ පහනේ දැල්ල ද නිවී යයි.
චරිත නිරූපණය
සංස්කරණය
- ෂාරුක් ඛාන්, දේව්දාස් 'දේව්' මුඛර්ජී ලෙස; කම්පනයට ලක්ව මත්පැනට ඇබ්බැහි වන ශෝකජනක පෙම්වතායි.
- මධුරි ඩික්සිත්, චන්ද්‍රමුඛී ලෙස; දේව්දාස් හට පෙම්කරන අබිසරුලියකි.
- ඓශ්වර්යා රායි බච්චන්, පාර්වතී 'පාරෝ' චක්‍රබෝර්ති ලෙස; දේව්දාස්ගේ පෙම්වතියයි.
- කිරොන් ඛේර්, සුමිත්‍රා චක්‍රබෝර්ති ලෙස; පාරෝගේ මෑණියන් ය.
- ස්මිතා ජායිකාර්, කෞශල්‍යා මුඛර්ජී ලෙස; දේව්දාස්ගේ මෑණියන් ය.
- අනන්‍යා ඛාරේ, කුමුද් මුඛර්ජී ලෙස; දේව්දාස්ගේ නෑනණ්ඩියයි.
- විජයේන්ද්‍ර ඝාට්ගේ, භුව්න චෞධ්රි; පාරෝගේ සැමියායි.
- ටිකු තල්සානියා, ධරම්දාස් ලෙස; මුඛර්ජීවරුන්ගේ සේවකයායි.
- මිලින්ද් ගුණාජි, කාලිබාබු ලෙස
- ජැකී ෂ්‍රොෆ්, චුන්නිලාල් "චුන්නිබාබු" ලෙස; දේව්දාස්ගේ මිතුරෙකි.
- මනෝජ් ජෝෂි, ද්වීජ්දාස් මුඛර්ජී ලෙස; දේව්දාස්ගේ සොහොයුරායි.
- අවා මුඛර්ජී, දේව්දාස්ගේ බාදි-මා ලෙස
- සුනිල් රෙගේ, නීල්කාන්ත් චක්‍රබෝර්ති ලෙස; පාරෝගේ පියායි.
- විජේ ක්‍රිෂ්ණා, ශ්‍රීමත් නාරායන් මුඛර්ජී ලෙස; දේව්දාස්ගේ පියායි.
- ජයා භටාචාර්ය, මනෝරමා ලෙස
- දිශා වකානි, සාඛි ලෙස
- දිනා පථාක්, භුවන්ගේ මව ලෙස
- අමර්දීප් ජා, කාලිබාබුගේ මව ලෙස
- රාධිකා සිං, යශෝමතී ලෙස
- අපාරා මෙහ්තා, බාඩි ආපා ලෙස
- මුනි ජා, කාකා ලෙස
පිහිටීම සහ පසුතල
සංස්කරණයමෙම චිත්‍රපටයේ දර්ශවලින් වැඩි ප්‍රමාණයක් මුම්බායිහි ධාරවි ප්‍රදේශයේ ය. මෙහි දී මුල්කාලීන 20වන සියවසේ කල්කටාවේ පරිසරය නිර්මාණය කිරීමට සිදු විය.[5] චන්ද්‍රමුඛීගේ වේශ්‍යා ගෘහය ඉදිකෙරුණේ කෘත්‍රිම විලක් ආස්නනයේ ය. මෙය ගංගා නදිය අසල බෙනාරස්හි මෙන් දිස්වන අයුරින් නිර්මාණය කෙරිණි.[11] පසුතලය වටා පිහිටි දේවාල නගරය පිළිබඳ අදහස ගොඩනැගුණේ රාජස්ථානයේ දිල්වාරා දේවාල අනුසාරයෙනි.[12] මන්දිරය තුළ පාරෝගේ කුටිය නිර්මාණය කිරීමට රංජිත වීදුරු කොටස් 122,000,008ක් පමණ භාවිතා විය.[13]
සංගීතය
සංස්කරණය| දේව්දාස් | ||||
|---|---|---|---|---|
| ගොනුව:Devdas 2002 soundtrack.jpg | ||||
| ධ්වනිපථ ඇල්බමය , විසිනි | ||||
| මුදාහැරුණේ | මාර්තු 1, 2002 | |||
| ගණය | වෘත්තාන්ත චිත්‍රපට නාදපථය | |||
| දිග | 52:56 | |||
| ලේබලය | යුනිවර්සල් මියුසික් ඉන්ඩියා | |||
| මොන්ටි ෂර්මා කාලානුක්‍රමය | ||||
| ||||
| වෘත්තීයමය ප්‍රමාණන | |
|---|---|
| විචාර ලකුණු | |
| ප්‍රභවය | ප්‍රමාණනය |
| ප්ලැනට් බොලිවුඩ් |   [14] |
චිත්‍රපටයේ නාදපථය නිර්මාණය කරන ල්දදේ ප්‍රධානව ඉස්මයිල් දර්බාර් විසිනි. මෙහි පද රචනය නුස්රාත් බාදර් විසින් සිදුකොට ඇත. මේ සඳහා පිළිවැයුම් ගායන ශිල්පීන් වන ශ්‍රේයා ඝෝෂාල් (පාර්වතී ලෙස), කවිතා ක්‍රිෂ්ණමූර්ති (චන්ද්‍රමුඛී ලෙස), සහ උදිත් නාරායන් (දේව්දාස් ලෙස) දායක වී ඇත. ඝෝෂාල් ඇගේ බොලිවුඩ් ආගමනය සිදුකළේ මෙම චිත්‍රපටය ඔස්සේයි. ඇය සංජේ ලීලා භන්සාලිගේ අවධානය හිමි කරගැනීමට සමත් වූයේ ස රෙ ග ම හි දී ඇය ලතා මංගේෂ්කාර්ගේ භජන් ගීතයක් ගායනා කිරීම හේතුවෙනි. පසුව ඇයට පාරෝගේ චරිතයේ පිළිවැයුමේ අවස්ථාව හිමි විය. ඝෝෂාල්ගේ ගායන දිවියේ පළමු බොලිවුඩ් ගීතය වන "බයිරි පියා" ගීතය ගයන විට ඇගේ වයස අවුරුදු 16කි.[15] ඇල්බමයේ ඇය ගීත පහක් ගායනා කළ අතර, මේ හේතුවෙන් ඇය විචාරක පැසසුමට සහ සම්මාන රැසකට පාත්‍ර විය. මේ අතර "බයිරි පියා" ගීතය වෙනුවෙන් හිමිවූ ගෞරවනීය හොඳම පිළිවැයුම් ගායිකාව සඳහා වන ජාතික චිත්‍රපට සම්මානය ද වේ.[16] ප්ලැනට් බොලිවුඩ්හි අනිකේත් ජෝෂි විසින් මෙම ඇල්බමයට තරු 9ක් (10න්) ලබාදෙමින් පැවසූයේ "සියලුම ගීත පරිපූර්ණව ගයන ලද ඇල්බමයක් අපට හමුවන්නේ කලාතුරකිනි. දේව්දාස් ද එබඳු ඇල්බමයකි."[14] .
| දේව්දාස් (මුල් සල රූ නාදපථය) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| අංකය. | ගීතය | ගී පදවැල | සංගීතය | ශිල්පි(යා) | කාලය | ||||
| 1. | "සිල්සිලා යේ චාහත් කා" | නුස්රාත් බාදර් | ඉස්මයිල් දර්බාර් | ශ්‍රේයා ඝෝෂාල් | 5:26 | ||||
| 2. | "මාර් ඩාලා" | නුස්රාත් බාදර් | ඉස්මයිල් දර්බාර් | කවිතා ක්‍රිෂ්ණමූර්ති | 4:40 | ||||
| 3. | "බයිරි පියා" | නුස්රාත් බාදර් | ඉස්මයිල් දර්බාර් | ශ්‍රේයා ඝෝෂාල්, උදිත් නාරායන් | 5:23 | ||||
| 4. | "කාහේ ඡේද්" | බිර්ජු මහාරාජ් | බිර්ජු මහාරාජ් | කවිතා ක්‍රිෂ්ණමූර්ති, මධුරි ඩික්සිත්, බිර්ජු මහාරාජ් | 5:23 | ||||
| 5. | "චලක් චලක්" | නුස්රාත් බාදර් | ඉස්මයිල් දර්බාර් | ශ්‍රේයා ඝෝෂාල්, උදිත් නාරායන්, විනෝද් රතෝද් | 5:12 | ||||
| 6. | "හමේෂා තුම්කෝ චහා" | නුස්රාත් බාදර් | ඉස්මයිල් දර්බාර් | කවිතා ක්‍රිෂ්ණමූර්ති, උදිත් නාරායන් | 6:02 | ||||
| 7. | "වෝ චාන්ද් ජයිසී ලඩ්කි" | නුස්රාත් බාදර් | ඉස්මයිල් දර්බාර් | උදිත් නාරායන් | 4:32 | ||||
| 8. | "මොරේ පියා" | සමීර් | ඉස්මයිල් දර්බාර් | ශ්‍රේයා ඝෝෂාල්, ජස්පින්දර් නරුලා | 5:40 | ||||
| 9. | "දේව්ගේ අවසන් චාරිකාව" (තේමාව) | මොන්ටි ෂර්මා | රශ්මි ෂර්මා, රාඝබ් චැටර්ජී, සුප්‍රිය | 4:03 | |||||
| 10. | "ඩෝලා රේ ඩෝලා" | නුස්රාත් බාදර් | ඉස්මයිල් දර්බාර් | ශ්‍රේයා ඝෝෂාල්, කවිතා ක්‍රිෂ්ණමූර්ති, K.K. | 6:35 | ||||
සම්පූර්ණ දිග: |
52:56 | ||||||||
විචාර
සංස්කරණයවිචාරක සුකන්‍යා වර්මා ලියන්නේ, "සංජේ ලීලා භන්සාලිගේ ලාභය පිණිස නොව දයාවෙන් යුතුව දේව්දාස් වෙනුවෙන් දරා ඇති උත්සාහය දිවියට වඩා විසල්, හෘදයාංගම සහ විශිෂ්ට අර්ථ දැක්වීමකි. පැහැදිළිවම දේව්දාස් යනු හදවතේත් කලාවේත් කාර්යයකි. ඛාමෝෂි - ද මියුසිකල් සහ හම් දිල් දේ චුකේ සනම් වැනි මුල්කාලීන අවස්ථාවල මෙන් චිත්‍රපටයේ වර්ණය, තේජස, හැඟීම්බර දසුන් නිරූපණයට ඔහු දැක්වූ ප්‍රියතාවය මෙම චිත්‍රපටය පුරා දිගහැරේ. විවාහයට පෙර පාරෝගේ රංජිත වීදුරු නිවහන, විවාහයෙන් පසු ඇගේ උස් මන්දිරය, දේව්දාස්ගේ විහිදුණු නිවස, චන්ද්‍රමුඛීගේ බබලන රඟමඬල මෙන්ම දුම්රිය මැදිරිය පවා නිතින් දේසායිගේ ඒකාලෝක පසුතලයන්ගෙන් සැරසී ඇති අතර, එය ඇසට රසඳුනක් වැනි ය." නර්තනයන් පිළිබඳ ඇය ලියා ඇත්තේ, "පණ්ඩිත් බිර්ජු මහාරාජ් සහ සරෝජ් ඛාන් හෘදයාංගම නෘත්‍ය රචනයෙන් තිරය සරසති. මධුරි ඩික්සිත්ගේ නර්තනයන් විස්මයජනක ය.....මෙහි අන්තර්ගත අතිශයෝක්තිය, ශ්‍රීවිභූතිය, ධනය, රුධිරය, අරගලය, සංගීතය, ශෝකාන්තය හේතුවෙන් දේව්දාස් නැරඹිය යුතුම චිත්‍රපටයකි."[17]
චිත්‍රපට විචාරකයකු වන සුභාෂ් කේ. ජා මෙම චිත්‍රපටය තරු 5න් 3.5ක් ලබාදෙමින් පැවසූයේ, "නීරස බොලිවුඩයේ නිමැවුම් අතුරින් වඩාත් විශිෂ්ට නිර්මාණයකි, දේව්දාස්. එය දෘශ්‍ය ප්‍රයෝගවලින් පොහොසත් ය. පසුකල වෙනුවෙන් නිතින් දේසායිට සහ උසස් වස්ත්‍ර නිර්මාණ වෙනුවෙන් අබු -සන්දීප්, නීතා ලල්ලා සහ රේසා ෂරිෆි හට ප්‍රශංසා කළ යුතු ය. මෙහි චරිත හුදෙක්ම ඒවායේ උත්කෘෂ්ඨ වස්ත්‍රාභරණ පැළඳ ඔබමොබ සැරිසරන්නේ නැත. භන්සාලිගේ චරිත ප්‍රේක්ෂකයාහට අමතමින් ගී ගයයි. චැටර්ජීගේ සංවේදී ශෝකාන්තයේ විශාලත්වය එහි සාර්ථකත්වයට හානියක් සිදුකොට නැත. කථාව මගින් ස්‍රාවය වන දෘශ්‍ය සහ හැඟීම් ස්තර ග්‍රහණයට යම් පුද්ගලයකු සතුව දෘෂ්ටීන් දෙකක්වත් පැවතිය යුතු වේ. පාරෝ කෙරෙහි දේව්දාස් තුළ ඇති ඛේදනීය ප්‍රේමය නිරූපණයේ දී භන්සාලි 1950 දශකයේ මෙම නවකථාවෙන් ජනප්‍රවාදගත බිමල් රෝයි විසින් සිදුකළ උපකල්පනයේන ඔබ්බට ගොස් ඇති බැව් පෙනේ."[18]
විචාරක තරන් ආදර්ශ් රචනා කොට ඇත්තේ, "දේව්දාස්හි අයවැය, කැන්වසය, සහ උසස් බව කිසිදු හින්දු චිත්‍රපටයකට බිඳහෙළිය නොහැකිව ඇත. විශිෂ්ට පසුතල, ගෞරවනීය පෙනුම, උසස් බව සහ සිදුවීම් හේතුවෙන් ඔබට කට අයාගෙන සිටීමට සිදුවන අයුරින් විමතියට පත් කරයි. තාක්ෂණිකව ද, මෙම චිත්‍රපටය විශිෂ්ට නිමැවුමකි. දර්ශන ක්‍රියාත්මක කිරීම, ශබ්ද ගුණාත්මකභාවය සහ සිනෙමාරූපණය මගින් ඔබගේ මනස ඔබට රසවිඳිය හැකි තරම් ඈත ලොවක් කරා රැගෙන යයි. භන්සාලි ආත්ම විශ්වාසයෙන් යුතුව දර්ශන කිහිපයක්ම මෙහෙයවා තිබේ. කිරොන් ඛේර්ට එදිරිව ස්මිතා ජයකාර් අතර ඇතිවන දැවෙන කෝපය (කථාවේ පළමු අර්ධයේ දී) විශේෂ අවස්ථාව්ක ලෙස දැක්විය හැක. එලෙසම, මිලින්ද් ගුණාජි විසින් මධුරි ඩික්සිත්ට අභියෝග කරන අවස්ථාව ද එවැනි අවස්ථාවකි. මධුරිට එදිරිව ඓශ්වර්යාගේ ඝට්ටනය සහ 'ඩෝලා ඩෝලා' දර්ශනයෙන් පසුව එළඹෙන නාට්‍යමය ජවනිකාවේ මධුරි සහ මිලින්ද්ගේ ඝට්ටනය හේතුවෙන් භන්සාලි ඔහුගේ කර්තව්‍යයේ විශිෂ්ටත්වයට පත්ව ඇති බව සාක්ෂි සපයයි."[19]
සම්මාන
සංස්කරණය- දේව්දාස් 2003 ඔස්කාර්හි හොඳම විදේශ භාෂා චිත්‍රපටය සඳහා ඉන්දියාවේ පිවිසුම සනිටුහන් කළේ ය.
- මෙම චිත්‍රපටය 2002 කෑන්ස් චිත්‍රපට උළෙලේ දී ප්‍රදර්ශනය කෙරිණි.[20]
දේව්දාස් චිත්‍රපටය 2002 ෆිල්ම්ෆෙයාර් සම්මාන උළෙලේ දී සම්මාන දහයක් හිමි කරගත්තේ ය. ප්‍රධාන සම්මාන හතරම (හොඳම චිත්‍රපටය, හොඳම අධ්‍යක්ෂක, හොඳම නළුවා සහ හොඳම නිළිය) හිමි කරගැනීමට සමත් වූ සිව්වන චිත්‍රපටය ද මෙයයි.[21]
| සම්මානය | ප්‍රවර්ගය | ලාභියා |
|---|---|---|
| 48වන ෆිල්ම්ෆෙයාර් සම්මානය | හොඳම චිත්‍රපටය | භාරත් ෂා |
| හොඳම නළුවා | ෂාරුක් ඛාන් | |
| හොඳම නිළිය | ඓශ්වර්යා රායි | |
| හොඳම අධ්‍යක්ෂක | සංජේ ලීලා භන්සාලි | |
| හොඳම සහාය නිළිය | මධුරි ඩික්සිත් | |
| හොඳම පිළිවැයුම් ගායිකාව | ශ්‍රේයා ඝෝෂාල් කවිතා ක්‍රිෂ්ණමූර්ති - "ඩෝලා රේ ඩෝලා" සඳහා | |
| හොඳම සිනෙමාරූපකයා | බිනෝද් ප්‍රධාන් | |
| හොඳම කලා අධ්‍යක්ෂක | නිතින් චන්ද්‍රකාන්ත් දේසායි | |
| හොඳම නර්තන රචනය | සරෝජ් ඛාන් | |
| වසරේ හොඳම දර්ශනය | පාර්වතී සහ චන්ද්‍රමුඛී අතර ඝට්ටනය |
දේව්දාස් 2002 ජාතික සම්මාන උළෙලේ දී සම්මාන පහක් හිමි කරගත්තේ ය:
2003 ස්ටාර් ස්ක්‍රීන් සම්මාන උළෙලේ දී[22] දේව්දාස් සම්මාන පහක් හිමි කරගත්තේ ය:
| ප්‍රවර්ගය | ලාභියා |
|---|---|
| හොඳම නළුවා | ෂාරුක් ඛාන් (අජේ දේව්ගන් සමග හවුලේ) |
| හොඳම නිළිය | ඓශ්වර්යා රායි |
| හොඳම සහාය නිළිය | මධුරි ඩික්සිත් |
| ජෝඩි අං. 1 | ඓශ්වර්යා රායි සහ ෂාරුක් ඛාන් |
| ස්ක්‍රීන් සම්මානය හොඳම පිළිවැයුම් ගායකයා | උදිත් නාරායන් - "වෝ චාන්ද් ජයිසී ලඩ්කී" |
2003 IIFA සම්මාන උළෙලේ දී දේව්දාස් සම්මාන දහසයක් හිමිකරගත්තේ ය:
| සම්මානය | ප්‍රවර්ගය | ලාභියා |
|---|---|---|
| 4වන IIFA සම්මාන | හොඳම චිත්‍රපටය | භාරත් ෂා |
| හොඳම අධ්‍යක්ෂක | සංජේ ලීලා භන්සාලි | |
| හොඳම නළුවා | ෂාරුක් ඛාන් | |
| හොඳම නිළිය | ඓශ්වර්යා රායි | |
| සහායක චරිතයක හොඳම නිළිය | කිරොන් ඛේර් | |
| හොඳම කාන්තා පිළිවැයුම | ශ්‍රේයා ඝෝෂාල් සහ කවිතා ක්‍රිෂ්ණමූර්ති - "ඩෝලා රේ ඩෝලා" සඳහා | |
| හොඳම දෙබස | ප්‍රකාශ් කපාඩියා | |
| හොඳම පද රචනය | නුස්රාත් බාදර් - "ඩෝලා රේ ඩෝලා" වෙනුවෙන් | |
| හොඳම ගීත පටිගතකරණය | බිශ්වදීප් චැටර්ජී, දාමන් සූඩ්, තානේ ගජ්ජාර් | |
| හොඳම සිනෙමාරූපකයා | බිනෝද් ප්‍රධාන් | |
| හොඳම නර්තන රචනය | සරෝජ් ඛාන් | |
| හොඳම ඇඳුම් නිර්මාණය | නීතා ලල්ලා, අබු ජානි, සංදීප් ඛෝස්ලා, රේසා ෂරිෆි | |
| හොඳම අංග රචනය | අරුන් පිල්ලෛ | |
| හොඳම ශබ්ද පටිගතකරණය | ජිතේන්ද්‍ර චෞධරි, වික්‍රමාදිත්‍ය මොට්වානි, කුණාල් ෂර්මා | |
| හොඳම කලා අධ්යක්ෂණය | නිතින් චන්ද්‍රකාන්ත් දේසායි | |
| හොඳම ශබ්ද ප්‍රති-පටිගතකරණය | ලෙස්ලී ෆර්නැන්ඩස් |
2003 සී සිනේ සම්මාන උළෙලේ දී දේව්දාස් සම්මාන හයක් දිනාගත්තේ ය:
| ප්‍රවර්ගය | ලාභියා |
|---|---|
| හොඳම චිත්‍රපටය | භාරත් ෂා |
| හොඳම නළුවා | ෂාරුක් ඛාන් |
| හොඳම නිළිය | ඓශ්වර්යා රායි |
| හොඳම අධ්යක්ෂණය | සංජේ ලීලා භන්සාලි |
| හොඳම පිළිවැයුම් ගායිකාව | ශ්‍රේයා ඝෝෂාල් කවිතා ක්‍රිෂ්ණමූර්ති - "ඩෝලා රේ ඩෝලා" සඳහා |
| සැබෑ ඉන්දියානු රූමතිය | ඓශ්වර්යා රායි |
| හොඳම නර්තන රචනය | සරෝජ් ඛාන් |
- නව සංගීත සංවේදනය - කාන්තා - ශ්‍රේයා ඝෝෂාල් ("ඩෝලා රේ ඩෝලා" වෙනුවෙන්)
2003 ආසියානු චිත්‍රපට සම්මානය හිමි කරගැනීමට දේව්දාස් සමත් විය.[23][24][25]
2003දී හොඳම විදේශ භාෂා චිත්‍රපටය සඳහා BAFTA සම්මානය වෙනුවෙන් දේව්දාස් නිර්දේශ විය.
බොක්ස් ඔෆිස්
සංස්කරණයදේව්දාස්චිත්රපටය ඉන්දියාව තුළ ඉන්දියානු රුපියල් කෝටි 68.19ක (ඇ.ඩො.මි. 10) ආදායමක් හිමි කරගැනීමට සමත් වූ අතර, සෙසු රටවල ප්‍රදර්ශනයෙන් ලද ඇ.ඩො. මිලියන 6.5ක (ඉන්දියානු රුපියල් කෝටිකෝටි 31.68) ආදායමත් සමගින් ලොව පුරා ඉන්දියානු රුපියල් කෝටි 99.87ක (ඇ.ඩො.මි. 15) සමස්ත ආදායමක් හිමි කරගත්තේ ය. මෙහි නිෂ්පාදන වියදම වූයේ ඉන්දියානු රුපියල් කෝටි 44 (ඇ.ඩො.මි. 6.5) කි.[26] මෙම චිත්‍රපටය ලොව පුරා සුවිශේෂී ලෙස ප්‍රදර්ශනය ඇරඹුණු අතර, එය වසරේ ඉහළම විවෘත කිරීමේ සති සහ සති අන්ත ආදායම් හිමි කරගත්තේ පිළිවෙලින් ඉන්දියානු රුපියල් කෝටි 19.83ක් (ඇ.ඩො.මි. 2.9)[27] සහ ඉන්දියානු රුපියල් කෝටි 33.45ක (ඇ.ඩො.මි. 5.0) ආදායමක් හිමි කරගනිමිනි.[28] එය ලොවපුරා ඉහළම ආදායම ලද 2002 වර්ෂයේ චිත්‍රපටය ද වේ.[4]
ඉන්දියාව
සංස්කරණය2002 ජූලි 12වන සිකුරාදා දින මෙය ප්‍රදර්ශනය වීම ඇරඹුණේ තිරයන් 325ක ය. වසරේ ඉහළම විවෘත කිරීමේ ආදායම ලද චිත්‍රපටය වෙමින් එය ඉන්දියානු රුපියල් කෝටි 2.09ක (ඇ.ඩො. 310,000) ශුද්ධ ආදායමක් හිමි කරගත්තේ ය.[29] කභි ඛුෂි කභී ඝම්... චිත්‍රපටයෙන් පසුව විවෘත කිරීමේ දින ඉන්දියානු රුපියල් කෝටි 2ක (ඇ.ඩො. 310,000) ආදායම් වාර්තාව පසුකළ දෙවන චිත්‍රපටය ද මෙයයි. එය වසරේ ඉහළම විවෘත කිරීමේ සතියේ සහ සතිඅන්ත ආදායම හිමි කරගත්තේ පිළිවෙලින් ඉන්දියානු රුපියල් කෝටි 6.15ක (ඇ.ඩො.මි. 910,000)[30] සහ ඉන්දියානු රුපියල් කෝටි 11.78ක (ඇ.ඩො.මි. 1.8) ශුද්ධ ආදායමක් හිමි කරගනිමිනි.[31] මෙම චිත්‍රපටය ඉන්දියානු රුපියල් කෝටි 41.65ක (ඇ.ඩො.මි. 6.2) සමස්ත ශුද්ධ ආදායමක් හිමි කරගත් අතර බොක්ස් ඔෆිස් ඉන්ඩියා විසින් එය "ප්‍රේක්ෂකාකර්ෂණයක්" ලෙස හඳුන්වන ලදී.[26] එය ඉන්දියාවේ 2002 වර්ෂයේ ඉහළම ආදායම ලද චිත්‍රපටය ද වේ.[32]
විදේශ
සංස්කරණයමෙම චිත්‍රපටය ඉන්දියාවෙන් පිටත ඉහළ ප්‍රේක්ෂක ආකර්ෂණයක් හිමි කරගැනීමට සමත් විය. මෙහි පළමු සතිඅන්තයේ දී ඇ.ඩො.මි. 2ක (ඉන්දියානු රුපියල් කෝටි 9.75)[33] සහ පළමු සතිය තුළ ඇ.ඩො. මිලියන 2.9ක (ඉන්දියානු රුපියල් කෝටි 14.13) ආදායමක් හිමිකරගත්තේ ය.[34] මෙම චිත්‍රපටය ඇ.ඩො. මිලියන 6.5ක (ඉන්දියානු රුපියල් කෝටි 31.68) සමස්ත විදේශ ආදායමක් හිමිකරගත්තේ ය.[26] විදේශයන්හි, 2002 වර්ෂයේ ඉහළම ආදායම ලද චිත්‍රපටය ද මෙයයි.[35]
| භූමිය | භූමිය අනුව ලත් ආදායම[26] |
|---|---|
| ඉන්දියාව | ශුද්ධ ආදායම: ඉ.රු. කෝටි 41.65 (ඇ.ඩො.මි. 6.2) |
| බෙදාහරින්නන්ගේ කොටස්: ඉ.රු. කෝටි 24.17 (ඇ.ඩො.මි. 3.7) | |
| සමස්ත ආදායම: ඉ.රු. කෝටි 68.19 (ඇ.ඩො. මිලියන 10) | |
| අන්තර්ජාතික (ඉන්දියාවෙන් පිටත) |
ඇ.ඩො. මිලියන 6.5 (ඉ.රු. කෝටි 31.68) |
| ලෝකය පුරා | ඉ.රු. කෝටි 99.87 (ඇ.ඩො. මිලියන 15) |
විචාර
සංස්කරණයBBC වෙනුවෙන් ෂමයිලා ඛාන් ලියා ඇත්තේ මෙම චිත්‍රපටය ඇය මෙතෙක් නැරඹූ හොඳම චිත්‍රපටවලින් එකක් බවයි.[36] ටයිම්ස් සඟරාව සඳහන් කොට ඇත්තේ මෙම චිත්‍රපටය සහස්‍රකයේ වූ විශිෂ්ටතම විත්‍රපට 10 අතුරින් එකක් බවයි.[37]
මේවාත් බලන්න
සංස්කරණයආශ්රේයයන්
සංස්කරණය- ^ a b Chapman, James (2004). Cinemas of the World: Film and Society from 1895 to the Present. Reaktion Books. p. 346. ISBN 1861895747. සම්ප්‍රවේශය 12 August 2015.
- ^ Sheela Raval and Anupama Chopra (20 May 2002). "Devdas: Bollywood's gamble". India Today. සම්ප්‍රවේශය 20 April 2016.
- ^ Sharma, Devesh (2 November 2015). "All hail the King". Filmfare. සම්ප්‍රවේශය 20 April 2016.
- ^ a b "Top Worldwide Grossers 2002". Box Office India. 22 July 2015. සම්ප්‍රවේශය 22 July 2015.
- ^ a b "No expense spared in Devdas remake". BBC News. 12 July 2002. සම්ප්‍රවේශය 2011-08-15.
- ^ "Devdas over the years …". YouthTimes.in.
- ^ "page 1 to 25" (PDF). Iffi.nic.in. සම්ප්‍රවේශය 2016-10-21.
- ^ "The 100 Best Films Of World Cinema – 74. Devdas". Empire.
- ^ "2002: Best and worst". Time. 25 August 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "Time ranks Devdas in millennium's top 10". NDTV.com. 20 May 2012. සම්ප්‍රවේශය 2012-07-11.
- ^ Indiatimes. "India Times: Devdas: The Making - Monuments and More - The Sets". Devdas.indiatimes.com. සම්ප්‍රවේශය 2011-06-30.
- ^ "Devdas -Bollywood's Gamble". India Today. 20 May 2002. සම්ප්‍රවේශය 2011-06-30.
- ^ "Times of India: Dheeraj sets his sights on sets of Devdas". The Times of India. 1 May 2002. සම්ප්‍රවේශය 2011-06-30.
- ^ a b "Devdas Music Review by Reviewed by: Aniket Joshi - Rating: 9.0 / 10". Planet Bollywood. සම්ප්‍රවේශය 7 February 2012.
- ^ Priyanka Dasgupta (21 July 2002). "Singing in Devdas was God's greatest gift: Shreya Ghoshal". Times of India. සම්ප්‍රවේශය 2002-07-21.
- ^ "Shreya Ghoshal - Biography". Incredible People. සම්ප්‍රවේශය 2010-11-15.
- ^ "rediff.com: Movies: A review of Devdas". www.rediff.com. සම්ප්‍රවේශය 2016-10-06.
- ^ "Devdas Review - Bollywood Movie Devdas nowrunning review". සම්ප්‍රවේශය 2016-10-06.
- ^ Hungama, Bollywood. "Devdas Review - Bollywood Hungama". Bollywood Hungama (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2016-10-06.
- ^ "Festival de Cannes: Devdas". festival-cannes.com. සම්ප්‍රවේශය 2009-11-03.
- ^ "Flashback: Record breaking films". filmfare.com.
- ^ "Star Screen Award Winners 2003 – Ninth (9th) Star Screen Awards". www.awardsandshows.com. සම්ප්‍රවේශය 2016-12-30.
- ^ "The Hindu : 2003 MTV Asia Awards". Hinduonnet.com. 31 January 2003. 7 April 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2011-06-30.
- ^ "Archived copy". 27 September 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 12 August 2008.
{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link) - ^ "Archived copy". සම්ප්‍රවේශය 12 August 2008.[භින්න වූ සබැඳිය]
- ^ a b c d "Devdas". Box Office India. සම්ප්‍රවේශය 5 March 2017.
- ^ "Top Worldwide First Weekend 2002". Box Office India. 22 July 2015. සම්ප්‍රවේශය 22 July 2015.
- ^ "Top Worldwide First Week 2002". සම්ප්‍රවේශය 5 March 2016.
- ^ "Top India First Day 2002". Box Office India. 22 July 2015. සම්ප්‍රවේශය 22 July 2015.
- ^ "Top India First Weekend 2002". Box Office India. 22 July 2015. සම්ප්‍රවේශය 22 July 2015.
- ^ "Top India First Week 2002". Box Office India. 22 July 2015. සම්ප්‍රවේශය 22 July 2015.
- ^ "Top India Total Nett Gross 2002". Box Office India. 22 July 2015. සම්ප්‍රවේශය 22 July 2015.
- ^ "Top Overseas First Weekend 2002". Box Office India. 22 July 2015. සම්ප්‍රවේශය 22 July 2015.
- ^ "Top Overseas First Week 2002". Box Office India. 22 July 2015. සම්ප්‍රවේශය 22 July 2015.
- ^ "Top Overseas Gross 2002". Box Office India. 22 July 2015. සම්ප්‍රවේශය 22 July 2015.
- ^ "BBC - Manchester Masti - Devdas Film Review". bbc.co.uk. සම්ප්‍රවේශය 2015-08-26.
- ^ Richard Corliss (15 May 2012). "The 10 Greatest Movies of the Millennium (Thus Far)". Time. සම්ප්‍රවේශය 6 March 2017.
බාහිර සබැඳි
සංස්කරණය- දේව්දාස් හා සබැඳි අයිඑම්ඩීබී යොමුව
- ඉන්ඩියා ටයිම්ස්: දේව්දාස් නිල අඩවිය සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2016-05-05 at the Wayback Machine
- ද ට්‍රිබියුන්: යේ කේසා දේව්දාස්?
- ප්ලැනට් බොලිවුඩ්: සංගීත විචාරය - දේව්දාස්
සැකිල්ල:National Film Award Wholesome Entertainment