සමුද්‍ර මන්ථනය භගවත පුරාණයේ සහ විෂ්ණු පුරාණයේ විස්තර කර ඇති හින්දු ඉතිහාසයේ සඳහන් කථාංගයකි . සමුද්‍ර මන්ථනය අමෘතයේ ආරම්භය පැහැදිලි කරයි .

අර්ථය

සාගර මන්ථන Sāgara manthana (सागरमन्थन) සාගරය යනු මුහුද යන්නට තවත් වචනයක් වන අතර එහි තේරුම මුහුද හෝ විශාල ජල කඳක්‍ යන්නයි.
ක්ෂීරසාගර මන්ථන Kshirasāgara manthana (क्षीरसागरमन्थन) ක්ෂීරසාගර යනු කිරි සයුරයි. ක්ෂීරසාගර = ක්ෂීර (කිරි) + සාගර (මුහුද)

සාගර මන්ථනයට හේතුව

ස්වර්ග රාජ්‍යයේ රජු වූ ඉන්ද්‍ර දෙවියන්ට දුර්වාස මුනිවරයා හමු වූ අතර, ඔහු තමාට ලැබුණු විසින් දෙන ලද විශේෂ මල්මාලයක් (සමහර මූලාශ්‍රවල එය ශිව දෙවියන් විසින් ලබාදෙන ලද පර නොවන මල් මාලයක් ලෙස සඳහන් වේ) ඉන්ද්‍ර දෙවියන්ට පිරිනැවීය.ඉන්ද්‍ර දෙවියන් මල් මාලය පිළිබඳව වැඩි සැලකිල්ලක් නොදක්වා, එය ලබාගෙන තම වාහනය වූ ඓරාතව ඇතාට ලබාදුන් අතර ඓරාවත එය විනාශ කළේය.වහා කිපෙන සුළු සෘෂිවරයෙක් වූ දුර්වාස සෘෂිවරයා කෝපයට පත්විය.එතුමා ඉන්ද්‍ර ඇතුළු සියලු දෙවිවරුන්ට සියලු ශක්තිය, බලය සහ වාසනාව අහිමි වන ලෙස ශාප කළේය.

ඉන්ද්‍ර දෙවියන් ඔහුගේ වාහනය වූ ඓරාතව ඇතා සමඟ

මෙම සිදුවීමෙන් පසු ඇති වූ සටන්වලදී, දේවයන් පරාජයට පත් වූ අතර , බලිගේ නායකත්වයෙන් යුත් අසුරයන් විශ්වයේ පාලනය ලබා ගත්හ .දෙවියන් විෂ්ණු දෙවියන්ගෙන් පිහිට පැතූ අතර එතුමාගේ උපදෙස් පරදි අමරණීයත්වයේ අමෘතය සඳහා සමුද්‍රය කැළඹීමටත් එයින් ලැබෙන සම්පත් බෙදා ගැනීමටත් දෙවියන් හා අසුරයන් අතර එකඟතාවක් ඇති කර ගත්තේය.

මන්ථනය සිදු කළ ආකාරය

මන්දාර පර්වතය දණ්ඩක් සේ යොදා ගෙන වාසුකී නාග රාජයා කඹයක් සේ යොදා සාගරය කැළඹීය.

මන්දාර පර්වතය දණ්ඩක් සේ යොදා ගෙන ශිව දෙවියන්ගේ ගෙලවටා එතී සිටින වාසුකී නාග රාජයා කඹයක් සේ යොදා සාගරය කැළඹීය. මෙහිදි දෙවියන්ට වාසුකීගේ වලිගය කොටසත් අසුරයන් වාසුකිගේ හිස කොටසත් ලැබුණි. අසුරයන්ට හිස කොටස ලබා දීමට හේතුව මන්තනය අතරතුරදී වාසුකීගේ මුවෙන් විෂ පිටවීම නිසාය.

ශිව දෙවියන්ගේ ගෙල වටා එතී සිටින්නේ වාසුකී නම් නාගරාජයාය.

සාගර මන්තනය තුළ ශිව හා විෂ්ණු දෙවිවරුන්ගේ භූමිකාව

විෂ්ණු දෙවියන්ගේ කුර්ම අවතාරය

මන්දාර පර්වතය කිරි සයුරේ තැබූ විට එය ගිලෙන්නට පටන් ගත්තේය.දෙවිවරු විෂ්ණු දෙවියන්ගේ සහය පැතූ අතර විෂ්ණු දෙවියන් කුර්ම අවතාරය (කැස්බෑවෙකුගේ ස්වරූපයක්) ලබාගෙන මන්දාර පර්වතය දරා ගෙන සිටියේය.

ශිව දෙවියන්ට සමුද්‍ර මන්තනයේදී ලැබුණු නාමයන්

1.නීලකණ්ඨ

සාගර මන්ථනයේදී ශිව දෙවියන් හලාහල විෂ පානය කල ලෝකයට යහපත සැලසීය. මෙහිදී මෙම මාරාන්තික විෂ ශිව දෙවියන්ගේ පාර්වතියගේ (සමහර ග්‍රන්ථ වලට අනුව තාරා දේවියගේ) උපකාරය හේතුවෙන් ශිව උගුරේ රැදුණු අතර එම සිදුවීමෙන් පසු ශිව දෙවියන්ට නීලකණ්ඨ යන නම ලැබුණි

ශිව දෙවියන් හලාහල විෂ පානය කිරීම

සාගර මන්ථනයේදී පහළ වූ රත්නයන්

සාගර මන්තනයේදී පහළ වූ රත්නයන්

සාගර මන්ථනයේ දී වටිනා රත්නයන් පහළ වූ අතර ඒවා අසුරයන් හා දේවයන් අතර බෙදී ගියේය. සාමාන්‍යයෙන් රත්නයන් 14 ක් ලෙස ගණන් ගත හැකි වුවද, සමහර ලියවිලිවල ලැයිස්තුව රත්න 9 සිට 14 දක්වා පරාසයක පවතී.බොහෝ ලැයිස්තුවලට ඇතුළත් වන්නේ:

^[1]

• ලක්ෂ්මි දේවිය: සෞභාග්‍යයේ දේවිය. විෂ්ණු දෙවියන්ගේ පතිනිය බවට පත්විය