"සෞර ග්‍රහ මණ්ඩලයෙහි නිර්මාණය සහ පරිණාමය" හි සංශෝධන අතර වෙනස්කම්
Content deleted Content added
සුළු (GR) Duplicate: File:The life of Sun-like stars.jpg → File:Diagram of the life of Sun-like stars.jpg Exact or scaled-down duplicate: c::File:Diagram of the life of Sun-like stars.jpg |
No edit summary |
||
1 පේළිය:
{{mergewith|
[[ගොනුව:Protoplanetary-disk.jpg|thumb|300px|[[ප්‍රාක්ග්‍රහ තැටිය|ප්‍රාක්ග්‍රහ තැටියක්]] දැක්වෙන සිත්තරෙකුගේ සංකල්පයක්]]
<!-- Note: per [[WP:BOLDTITLE]], topic name should ''not'' be bold because the title of this article is descriptive -->
''' [[සෞර ග්‍රහ මණ්ඩලය|සෞර ග්‍රහ මණ්ඩලයෙහි]] නිර්මාණය''' ඇරඹුනේ වසර 4.6 [[1000000000 (සංඛ්‍යාව)|බිලියන]] ගණනකට පෙරදී සිදුවූ යෝධ [[අණුක වලාකුළ|අණුක වලාකුළක]] කුඩා කොටසක [[ගුරුත්වාකර්ෂණ හැකිළුම]] හා සමගය. <ref name="Bouvier" /> බිඳ වැටුණු ස්කන්ධයෙන් බොහෝ ප්‍රමාණයක් කේන්ද්‍රයෙහි එකතු වී එය වෙතින් [[සූර්යයා]] නිර්මාණය වූ අතර, ඉතිරිය පැතිලි වී සැදුණු [[ප්‍රාක්ග්‍රහ තැටිය]] වෙතින් [[ග්‍රහ ලෝකය|ග්‍රහ ලෝක]], [[ස්වභාවික චන්ද්‍රිකාව |චන්ද්‍රයෝ]], [[ක්ෂුද්‍ර ග්‍රහයා|ක්ෂුද්‍ර ග්‍රහයෝ]] සහ, අනෙකුත් [[කුඩා සෞර ග්‍රහ මණ්ඩල වස්තූන්]] නිර්මාණය වූහ.
[[නිහාරිකා උපකල්පිතය]] ලෙසින් හැඳින්වෙන, මහත් පිළිගැනීමකට පාත්‍රව තිබූ මෙම ආකෘතිය, 18වන සියවසෙහිදී මුලින්ම විකාසය කලේ [[ඉම්මානුවෙල් ස්වියඩන්බෝර්]], [[ඉමැනුවෙල් කාන්ට්]] සහ, [[පියර්-සිමොන් ලප්ලාස්]] විසිනි. එහි පසුකාලින විකාසය විසින්, [[තාරකා විද්‍යාව]], [[භෞතික විද්‍යාව]], [[භූ විද්‍යාව]] සහ, [[ග්‍රහ ලෝක විද්‍යාව]] යන්නද ඇතුලත් විද්‍යාත්මක ශික්ෂාවන් විවිධාංගක් එකිනෙක සම්මිශ්‍රණය කරන ලදි. 1950 ගණන් වලදී [[අභ්‍යාවකාශ යුගය]] උදා වීම සමගම හා 1990 ගණන් වලදී [[බහිෂ්-සෞර ග්‍රහ ලෝක]] සොයා ගැනීම හා සමගම, මෙම ආකෘතිය අභියෝගයට ලක් වීම සහ නව නිරීක්ෂණයන්ට සරිලන ලෙසින් ප්‍රසාදනය කිරීමට ලක් වීමද සිදු විය.
එහි මුල් නිර්මාණයෙන් පසුව, සෞර ග්‍රහ මණ්ඩලය බෙහෙවින් [[පරිණාමය|පරිණාමයට]] ලක් වී ඇත. ඒවායේ පීතෘක ග්‍රහ ලෝක වටා කරකැවෙන වායු සහ ධූලි තැටි වෙතින් බොහෝ චන්ද්‍රයන් නිර්මාණය වූ අතර, අනෙකුත් චන්ද්‍රයන් ස්වාධීනව නිර්මාණය වීමෙන් පසුව ඒවායේ පීතෘක ග්‍රහ ලෝක විසින් අත්පත් කරගෙන ඇත. පෘථිවියෙහි [[චන්ද්‍රයා]] වැනි තවත් සමහර ඒවා, [[යෝධ ගැටුම් උපකල්පිතය |යෝධ ගැටුම්]] වෙතින් නිර්මාණය වී ඇත. වස්තූන් අතර ගැටුම් වර්තමානය දක්වාම නිරන්තරයෙන් සිදුවී ඇති අතර, සෞර ග්‍රහ මණ්ඩලයෙහි පරිණාමයට හේතු පාදක වී ඇත. ගුරුත්වාකර්ෂණ අන්තර්ක්‍රියාවන් නිසා ග්‍රහ ලෝකයන්ගේ පිහිටුම් ස්ථානයන්ගේ වෙනස් කම් සිදුවී ඇත.<ref name="Gomes" /> සෞර ග්‍රහ මණ්ඩලයෙහි ආදිතම පරිණාමය සඳහා මෙම [[ග්‍රහ ලෝක සංචරණය]] ඉවහල් වූයේ යැයි දැන් සිතනු ලැබේ.
දළ වශයෙන් වසර බිලියන 5 ක් ගත වෙත්ම, සූර්යයා සිසිල් වී එහි වත්මන් විෂ්කම්භය මෙන් කිහිප ගුණයක් වන තුරු පිටතට ප්‍රසාරණය වීමෙන් පසුව ([[රතු යෝධයා|රතු යෝධයෙකු]] බවට පත් වෙමින්), [[ශ්වෙත වාමනයා|ශ්වෙත වාමනයෙක්]] ලෙසින් හැඳින්වෙන තාරීය අවශිෂ්ටයක් ඉතිරි කරමින් [[ග්‍රහ නිහාරිකාව|ග්‍රහ නිහාරිකාවක්]] බවට එහි බාහිර ස්ථර පත් කරයි. ඈත අනාගතයෙහිදී, එය පසු කර යන්නාවූ තාරකාවන්ගේ ගුරුත්වාකර්ෂණය විසින් සූර්යයාගේ ග්‍රහ ලෝක කට්ටලය කෙමෙන් අඩු කර දමනු ඇත. සමහරක් ග්‍රහ ලෝක විනාශ වනු ඇති අතර, අනෙක්වා [[අන්තස්තාරීය අවකාශය]] වෙතට නෙරපා හැරෙනු ඇත. අත්‍යන්තයෙහිදී, වසර [[ඈත අනාගතයෙහි කාලානුක්‍රමය |බිලියන දස ගණනක]] කාල සීමාවකදී, පෙරදී එය වටා පරිභ්‍රමණය වූ වස්තූන්ගෙන් කිසිවක් සූර්යයා සතුව ඉතිරි වනු නොමැත.<ref name=dyson />
==ඉතිහාසය==
{{ප්‍රධාන|සෞර ග්‍රහ මණ්ඩලයෙහි නිර්මාණය සහ පරිණාමය පිළිබඳ උපකල්පිතයන්ගේ ඉතිහාසය }}
[[ගොනුව:Pierre-Simon Laplace.jpg|thumb| නිහාරිකා උපකල්පිතයෙහි මූලාරම්භකයන්ගෙන් කෙනෙකු වන [[පියර්-සිමොන් ලප්ලාස්]]]]
අප දන්නා පැරණිතම ලියවිලි වල පටන්, ලෝකයේ සම්භවය සහ ඉරණම පිළිබඳ අදහස් දක්නට ලැබේ; කෙසේවෙතත්, එම කාලසීමාවෙහි සමස්තය පුරාවටම පාහේ, "සෞර ග්‍රහ මණ්ඩලයක" පැවැත්ම පිළිබඳ එවන් මතිමතාන්තර දක්නට නොලැබෙන්නේ, අප දැනට වටහාගෙන ඇති ආකාරයේ සෞර ග්‍රහ මණ්ඩලයක් පැවති බවට එකල සාමාන්‍යයෙන් නොසිතූ නිසාය. සෞර ග්‍රහ මණ්ඩලයෙහි නිර්මාණය සහ පරිණාමය පිළිබඳ සිද්ධාන්තයක් දෙසට තැබූ පළමු පියවර ලෙසින් දැක්විය හැක්කේ, පද්ධතියේ කේන්ද්‍රයෙහි සූර්යයා තබමින් [[පෘථිවිය]] එය වටා පරිභ්‍රමණය වන බවට සැලකුනු [[සූර්ය කේන්ද්‍රවාදය]] සාමාන්‍ය ලෙසින් පිළිගැනීමයි. සහස්‍රයක් පුරාවටම මෙම සංකල්පිතය ජන සමාජය තුල ගැබ් ගෙන පැවතියද ([[සැමොස් හී ඇරිස්ටාකස්]] විසින් ක්‍රිපූ 250 තරම් අතීතයෙහිදී පවා මෙය යෝජනා කර තිබුණි), එයට පුළුල් පිළිගැනීමට ලක්වූයේ 17වන සියවසෙහි අග භාගය වන විට පමණි. "සෞර ග්‍රහ මණ්ඩලය " යන පදය භාවිතා වූ බවට පළමු වාර්තාව හමුවන්නේ වසර 1704 දීය.<ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් | work=මෙරියම් වෙබ්ස්ටර් ඔන්ලයින් ඩික්ෂනරි | title=සෝලර් සිස්ටම් | url = http://www.merriam-webster.com/dictionary/solar%20system | accessdate=2008-04-15 |year=2008 }}</ref>
සෞර ග්‍රහ මණ්ඩලයෙහි නිර්මාණය පිළිබඳ වර්තමාන සම්මත සිද්ධාන්තය වන [[නිහාරිකා උපකල්පිතය]], 18 වන සියවසෙහිදී [[ඉම්මානුවෙල් ස්වියඩන්බෝර්]], [[ඉමැනුවෙල් කාන්ට්]] සහ, [[පියර්-සිමොන් ලප්ලාස්]] විසින් සූත්‍රායනය කිරීමෙන් පසුව ප්‍රසාදයට ලක්ව ඉන්පසු අභියෝගයට ලක් විය. උපකල්පිතයෙහි වඩාත්ම සැලකිය යුතු විවේචනය වූයේ, අනෙකුත් ග්‍රහ ලෝක සමග සංසන්දනය කරන කල සූර්යයාගේ [[කෝණික ගම්‍යතාවය]] සාපේක්ෂ වශයෙන් මඳ බව පැහැදිලි කිරීමට එහි පෙනෙන්නට තිබූ නොහැකියාව වෙයි. <ref>{{උපන්‍යාස ජර්නල් | author=එම්. එම්. වුල්ෆ්සන් | journal=ෆිලෝසොෆිකල් ට්‍රාන්සැක්ෂන්ස් ඔෆ් ද රෝයල් සොසයිටි | volume=313 | title=රොටේෂන් ඉන් ද සෝලර් සිස්ටම් | issue=1524 |year=1984 | pages=5–18 | bibcode=1984RSPTA.313....5W | doi=10.1098/rsta.1984.0078 }}</ref>කෙසේවෙතත්, 1980 ගණන් වල මුල් අවදියෙහි සිට නවක තාරකා පිළිබඳ අධ්‍යයනය විසින්, නිහාරිකා උපකල්පිතය විසින් පුරෝකථනය කල ආකාරයටම ධූලි සහ වායු වලින් සැදුම් ලත් සිසිල් තැටි වලින් ඒවා වටවී ඇති බව දක්වන ලද අතර, එම නිසාම මෙම උපකල්පිතය යළි-පිළිගැනුමට එය හේතු කාරක විය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් | url = http://space.newscientist.com/channel/solar-system/comets-asteroids/mg13117837.100 | title=බර්ත් ඔෆ් ද ප්ලැනට්ස්: දි අර්ත් ඇන්ඩ් ඉට්ස් ෆෙලෝ ප්ලැනට්ස් මේ බී සර්වයිවර්ස් ෆ්‍රොම් අ ටයිම් වෙන් ප්ලැනට්ස් රිකෂේටඩ් අරවුන්ඩ් ද සන් ලයික් බෝල් බෙයාරිංස් ඔන් අ පින්බෝල් ටේබ්ල් | work=නිව් සයන්ටිස්ට් | author=නයිජල් හෙන්බෙස්ට් |year=1991 | accessdate=2008-04-18 }}</ref>
සූර්යයාගේ පරිණාමය සිදු වන්නේ කෙලෙසද යන්න තේරුම් ගැනීමට නම් එහි බල ප්‍රභවය තේරුම් ගැනීම අවශ්‍ය වෙයි. [[ආතර් ස්ටැන්ලි එඩිංටන්]] විසින්, [[ඇල්බට් අයින්ස්ටයින්|ඇල්බට් අයින්ස්ටයින්ගේ]] [[සාපේක්ෂතා වාදය]] තහවුරු කිරීම ඔස්සේ, ඔහු තේරුම් ගත්තේ සූර්යයාගේ ශක්තිය නිකුත් වන්නේ එහි ගර්භයෙහි සිදු වන්නාවූ [[න්‍යෂ්ටික විලයනය|න්‍යෂ්ටික විලයන]] ප්‍රතික්‍රියාවන් වෙතින් බවයි. <ref>{{උපන්‍යාස පොත | title=ද සන්: අ බයෝග්‍රෆි | author=ඩේවිඩ් වයිට්හවුස් | date=2005 | publisher=ජෝන් විලී සහ පුත්‍රයෝ | isbn=978-0-470-09297-2 }}</ref> 1935 වසරෙහිදී, මෙයින් ඔබ්බට තර්ක කල එඩිංටන් පැවසුවේ අනෙකුත් මූලද්‍රව්‍යයන් පවා තාරකා තුල ජනිත විය හැකි බවයි. <ref name=Hoyle2005>{{උපන්‍යාස පොත | title=ෆ්‍රෙඩ් හොයිල්: අ ලයිෆ් ඉන් සයන්ස් | author=සයිමන් මිට්න් | publisher=ඕරම්|date=2005|chapter=ඔරිජින් ඔෆ් ද කෙමිකල් එලිමන්ට්ස් |pages=197–222 | isbn=978-1-85410-961-3 }}</ref>
<!--ඔරායන් නිහාරිකාවේ ආලෝක වර්ෂ‍යක් පළල ප්‍රාථමික ග්‍රහ තැටිවල හබල් දුරේක්ෂයෙන් ගත් ඡායාරූප අධ්‍යයනය කිරීමෙන් එය අපගේ හිරු නිර්මාණය වූ ප්‍රිමෝඩියුල් නිහාරිකාවට සමාන යයි විද්‍යාඥයන් විශ්වාස කරයි. -->
Line 84 ⟶ 105:
[[Image:Diagram of the life of Sun-like stars.jpg|thumb|right|හිරුගේ ජීවන චක්‍රය (සිතුවමකි)]]
වර්තමානයේ අපි දන්නා පරිදි හිරු ප්‍රධාන අනුක්‍රමණයෙන් ඉවත් වනතෙක් සෞරග්‍රහ මණ්ඩලය පවතිනු ඇත. හයිඩ්‍රජන් ඉන්ධන දහනය හරහා සූර්යයා දහනය වන විට එය ඉතිරි ඉන්ධන දහනය කිරීම සඳහා තවත් උණුසුම් වේ. එම නිසා එය තවත් වේගයෙන් දහනය සිදු කරයි. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සෑම වසර බිලියන 1.1 ටම දළව 10% කින් හිරුගේ දීප්තිය වැඩිවේ. මෙතැන් සිට වසර බිලියන 7.6 ගතවු කළ, හයිඩ්‍රජන් විලයනය අඩු ඝනත්ව උඩ වියන්වල සිදුවීමට තරම් සූර්ය හරය උණුසුම් වනු ඇත. මෙය හිරු දැන් පවතින පරිධිය මෙන් 260 වාරයක් පමණ දක්වා විශාල වීමට හේතු වේ. හිරු [[රතු යෝධ තරු|රතු දැවැන්තයා]] බවට පත් වන්නේ එලෙසය. මෙම අවස්ථාවේ දී එහි විශාලම ලෙස වැඩි වූ පෘෂ්ටික වර්ගඵලය නිසා සූර්යයා සීතල වීමට පටන් ගනී. ක්‍රම ක්‍රමයෙන් හිරුගේ බාහිර ස්ථර සුදු පැහැති කුඩා වස්තුවක් ඉතිරි කරමින් නැතිවී යනු ඇත. අසාමාන්‍ය ඝනත්වයකින් යුත් මෙම වස්තුව එහි මුල් ස්කන්ධයෙන් භාගයක් වන අතර ප්‍රමාණයෙන් පෘථිවිය තරම් වේ.
==මූලාශ්‍ර==
{{reflist}}
[[Category:සෞරග්‍රහ මණ්ඩලය]]
| |||
