"කාබන් ඩයොක්සයිඩ්" හි සංශෝධන අතර වෙනස්කම්
Content deleted Content added
සුළු කාබන් ඩයොක්සයිඩ් ප්‍රයෝජන යන්න කාබන්ඩයොක්සයිඩ් වෙත ගෙන යන ලදි: History Merge! |
සුළු කාබන්ඩයොක්සයිඩ්/Temp යන්න කාබන්ඩයොක්සයිඩ් වෙත ගෙන යන ලදි: History merge: The final article |
||
1 පේළිය:
{{ශුද්ධ පවිත්‍ර}}
<!-- PLEASE USE THIS HIDED TEXT FOR A CHEMBOX
කාබන් ඩයොක්සයිඩ්
අයි යූ පී ඒ සී නාමය කාබන් ඩයොක්සයිඩ්
වෙනත් නම් කාබනික් ඇසිඩ් ගෑස් කාබනික් ඇන්හයිඩයිඩ් වියළි අයිස් (ඝන අවස්තාව)
හඳුනාගැනීමේ ලක්ෂණ
සී ඒ එස් අංකය [124-38-9]
පබ් කෙම් 280
අයි ඊ එන් ඊ සී එස් අංකය 204-696-9
ආර් ටී ඊ සී එස් අංකය FF6400000
ස්මයිල්ස් C(=O)=O
InChI 1/CO2/c2-1-3
.=K
රසායනික සූත‍්‍රය CO2
මවුලික ස්කන්ධය 44.0095(14) g/mol
භෞතික ස්වරූපය අවර්ණ වායු
ඝනත්වය 1,600 g/L, solid; 1.98 g/L, gas
ද්‍රවාංකය −57 °C (216 K) (පීඩනය තුල)
තාපාංකය −78 °C (195 K), (sublimes)
ජල ද්‍රාව්‍යතාව 1.45 g/L
ආම්ලිකතාව 6.35 and 10.33
දුස්ස‍්‍රාවීතාව 0.07 cP at −78 °C
ද්වික ලක්ෂය ශුන්‍යය
ව්‍යුහය
අණුක ව්‍යුහය රේඛීය
සම්බන්ධිත ඔක්සයිඩ කාබන් මොනොක්සයිඩ් කාබන් සබ්ඔක්සයිඩ් ඩයි කාබන්මොනොක්සයිඩ් කාබන් ට‍්‍රයිඔක්සයිඩ්
අතිරේක දත්ත
ව්‍යුහය සහ ගුණ n, εr, etc.
උෂ්නත්ව හැසිරීම් ඝන ද්‍රව හා වායු ලෙස පාර්ශ්වික හැසිරීම්
වර්ණාවලි දත්ත UV, IR, NMR, MS
විශේෂයෙන් සඳහන් කර නොමැතිනම් දත්ත ලබා දී ඇත්තේ ද්‍රව්‍ය ඒවායේ සම්මත තත්ව යටතේ (සෙල්සියස් 25 පැස්කල් 100) තිබෙන විටය
/-->
කාබන් ඩයොක්සයිඩ් යනු ඔක්සිජන් පරමානු දෙකක් කාබන් පරමානුවක් සමග සහසංයුජ බන්ධනයක් මගින් බැඳීමෙන් ඇතිවන රසායනික අනුවකි. සම්මත උෂ්නත්වය හා පීඩනය යටතේ එය වායු අවස්තාවේ පවතී. මෙය වැදගත් හරිතාගාර වායුවක් වන අතර අධෝරක්ත අවශෝෂණය කරන නමුත් දෘෂ්‍ය ආලෝකය මුදා හරියි.
සියලූම ශාක සතුන් දිලීර හා ක්ෂුද්‍ර ජීවීන් ශ්වසනයේදී කාබන් ඩයොක්සයිඩ් මුදාහරිති. එය ප‍්‍රභාසංස්ලේෂණය සඳහා ශාක විසින් යොදා ගනියි. එමනිසා මෙය කාබන් චක‍්‍රයේ වැදගත් අංගයකි. ෆොසිල ඉන්ධන දහනයේ අතුරුඵලයක් ලෙස කාබන් ඩයොක්සයිඩ් ඇතිවේ. ගිනිකඳු හා උණුදිය උල්පත් වැනි ප‍්‍රභවයන් හරහා ද කාබන් ඩයොක්සයිඩ් ස්වභාවිකව පිටවේ.
සෙල්සියස් -78 දී කාබන් ඩයොක්සයිඩ් ඝන තත්වයට පත් වන අතර එය වියළි අයිස් ලෙස හැඳින්වේ.
කාබන් ඩයොක්සයිඩ් ආම්ලික ඔක්සයිඩයකි. එය නිල් ලිට්මස් රතු පැහැ ගන්වයි.
==රසායනික හා භෞතික ගුණාංග==
[[File:Carbon dioxide pressure-temperature phase diagram.svg|left|thumb|220px|Carbon dioxide pressure-temperature phase diagram showing the [[triple point]] and [[Critical point (thermodynamics)|critical point]] of carbon dioxide]]
[[File:Dry Ice Pellets Subliming.jpg|thumb|left|220px|Small pellets of dry ice subliming in air.]]
කාබන්ඩයොක්සයිඩ් අවර්ණය. At low concentrations, the gas is odorless. At higher concentrations it has a sharp, acidic odor. It will act as an asphyxiant and an irritant. When inhaled at concentrations much higher than usual atmospheric levels, it can produce a sour taste in the mouth and a stinging sensation in the nose and throat. These effects result from the gas dissolving in the [[mucous membranes]] and [[saliva]], forming a weak solution of [[carbonic acid]]. This sensation can also occur during an attempt to stifle a burp after drinking a [[Carbonation|carbonated beverage]]. Amounts above 5,000 ppm are considered very unhealthy, and those above about 50,000 ppm (equal to 5% by volume) are considered dangerous to animal life.<ref>{{cite web|author=Staff|date= 16 August 2006|url = http://www.cdc.gov/niosh/idlh/124389.html|title = Carbon dioxide: IDLH Documentation|publisher = National Institute for Occupational Safety and Health|accessdate = 2007-07-05}}</ref>
At [[Standard conditions for temperature and pressure|standard temperature and pressure]], the density of carbon dioxide is around 1.98 kg/m<sup>3</sup>, about 1.5 times that of [[Earth's atmosphere|air]]. The carbon dioxide molecule (O=C=O) contains two [[covalent bond|double bonds]] and has a linear shape. It has no electrical [[dipole]], and as it is fully [[Redox|oxidized]], it is moderately [[Chemical reaction|reactive]] and is non-flammable, but will support the combustion of metals such as [[magnesium]].
Above -78.51° [[Celsius|C]] or -109.3° [[Fahrenheit|F]], carbon dioxide changes directly from a solid phase to a gaseous phase through [[sublimation (chemistry)|sublimation]], or from gaseous to solid through [[Deposition (chemistry)|deposition]]. Solid carbon dioxide is normally called "[[dry ice]]", a [[generic trademark]]. It was first observed in 1825 by the French chemist [[Charles Thilorier]]. Dry ice is commonly used as a cooling agent, and it is relatively inexpensive. A convenient property for this purpose is that solid carbon dioxide sublimes directly into the gas phase leaving no liquid. It can often be found in grocery stores and laboratories, and it is also used in the shipping industry. The largest non-cooling use for dry ice is [[Dry ice blasting|blast cleaning]].
Liquid carbon dioxide forms only at [[pressure]]s above 5.1 atm; the [[triple point]] of carbon dioxide is about 518 [[kPa]] at -56.6 °C (See phase diagram, above). The [[Critical point (thermodynamics)|critical point]] is 7.38 MPa at 31.1 °C.<ref>{{cite web|url=http://webbook.nist.gov/cgi/cbook.cgi?ID=C124389&Units=SI&Mask=4#Thermo-Phase|title=Phase change data for Carbon dioxide|publisher=National Institute of Standards and Technology|accessdate=2008-01-21}}</ref>
An alternative form of solid carbon dioxide, an [[amorphous]] glass-like form, is possible, although not at atmospheric pressure.<ref>{{cite journal|last=Santoro|first=M.|year=2006|title=Amorphous silica-like carbon dioxide|journal=Nature|volume=441|pages=857–860|doi=10.1038/nature04879|pmid=16778885|last2=Gorelli|first2=FA|last3=Bini|first3=R|last4=Ruocco|first4=G|last5=Scandolo|first5=S|last6=Crichton|first6=WA|issue=7095}}</ref> This form of glass, called [[amorphous carbonia|''carbonia'']], was produced by [[supercooling]] heated CO<sub>2</sub> at extreme pressure (40–48 [[GPa]] or about 400,000 atmospheres) in a [[diamond anvil]]. This discovery confirmed the theory that carbon dioxide could exist in a glass state similar to other members of its elemental family, like [[silicon]] ([[silica|silica glass]]) and [[germanium]]. Unlike silica and germania glasses, however, carbonia glass is not stable at normal pressures and reverts back to gas when pressure is released.
</ref>
<references/>
[[Category:රසායන විද්‍යාව]]
[[af:Koolstofdioksied]]
[[am:ካርቦን ክልቶኦክሳይድ]]
[[ar:ثنائي أكسيد الكربون]]
[[be:Дыяксід вугляроду]]
[[bg:Въглероден диоксид]]
[[bn:কার্বন ডাই অক্সাইড]]
[[bs:Ugljik dioksid]]
[[ca:Diòxid de carboni]]
[[cs:Oxid uhličitý]]
[[cy:Carbon deuocsid]]
[[da:Kuldioxid]]
[[de:Kohlenstoffdioxid]]
[[el:Διοξείδιο του άνθρακα]]
[[en:Carbon dioxide]]
[[eo:Karbona dioksido]]
[[es:Dióxido de carbono]]
[[et:Süsihappegaas]]
[[eu:Karbono dioxido]]
[[fa:کربن دیاکسید]]
[[fi:Hiilidioksidi]]
[[fr:Dioxyde de carbone]]
[[ga:Dé-ocsaíd charbóin]]
[[gl:Dióxido de carbono]]
[[gv:Daa-ocseed charboan]]
[[he:פחמן דו-חמצני]]
[[hi:कार्बन डाईऑक्साइड]]
[[hr:Ugljikov(IV) oksid]]
[[hsb:Wuhlikowy dioksid]]
[[ht:Dyoksid kabòn]]
[[hu:Szén-dioxid]]
[[id:Karbon dioksida]]
[[io:Karbo dioxido]]
[[is:Koltvísýringur]]
[[it:Anidride carbonica]]
[[ja:二酸化炭素]]
[[jbo:tabrelkijno]]
[[kn:ಇಂಗಾಲದ ಡೈಆಕ್ಸೈಡ್]]
[[ko:이산화 탄소]]
[[la:Carbonii dioxidum]]
[[lt:Anglies dioksidas]]
[[lv:Oglekļa dioksīds]]
[[mk:Јаглерод диоксид]]
[[ml:കാർബൺ ഡയോക്സൈഡ്]]
[[mr:कार्बन डायॉक्साइड]]
[[ms:Karbon dioksida]]
[[my:ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်]]
[[nds:Kohlenstoffdioxid]]
[[nl:Koolstofdioxide]]
[[nn:Karbondioksid]]
[[no:Karbondioksid]]
[[oc:Dioxid de carbòni]]
[[om:Carbon dioxide]]
[[pl:Dwutlenek węgla]]
[[pnb:کاربن ڈائی آکسائڈ]]
[[pt:Dióxido de carbono]]
[[qu:Chimlasay]]
[[ro:Dioxid de carbon]]
[[ru:Оксид углерода(IV)]]
[[sc:Diòssidu de carboniu]]
[[scn:Anidridi carbònica]]
[[sh:Ugljen-dioksid]]
[[simple:Carbon dioxide]]
[[sk:Oxid uhličitý]]
[[sl:Ogljikov dioksid]]
[[sq:Dioksidi i karbonit]]
[[sr:Угљен-диоксид]]
[[stq:Koolestofdioxid]]
[[su:Karbon dioksida]]
[[sv:Koldioxid]]
[[sw:Dioksidi kabonia]]
[[szl:Dwutlynek wůngla]]
[[ta:காபனீரொட்சைட்டு]]
[[te:కార్బన్ డయాక్సైడ్]]
[[th:คาร์บอนไดออกไซด์]]
[[tl:Carbon dioxide]]
[[tr:Karbondioksit]]
[[uk:Діоксид вуглецю]]
[[ur:کاربن دو اکسید]]
[[vi:Cacbon điôxít]]
[[wa:Diyocside di carbone]]
[[yi:קוילן זייערס]]
[[yo:Kárbónì ọlọ́ksíjínìméjì]]
[[zh:二氧化碳]]
[[zh-yue:二氧化碳]]
== ප්‍රයෝජන ==
[[ගොනුව:Soda_bubbles_macro.jpg |thumb|සිසිල් බීම බෝතල්වල ඇති කාබන් ඩයොක්සයිඩ් බුබුළු .]]
Line 35 ⟶ 201:
2007 වසර අවසාන‍යේ දී ලෝක රථ වාහන කර්මාන්තය ඊළඟ පරම්පරාවේ රථ වාහනවල වායු සමීකරණ සඳහා නව ශීතකාරක වායුවක් තීරණයට බලාපොරොත්තුව ඇත. කාබන් ඩයොක්සයිඩ් ද එහිදී සාකච්ඡාවට බඳුන් වූ විකල්පයකි. (සිසිලන යුද්ධය බලන්න).
| |||