මිනිසා
මෙම ලිපිය පිළිබඳ ගැටලු කිහිපයක් ඇත. මෙහි සාකච්ඡා පිටුව වෙත ගොස් ඔබගේ අදහස් දැක්වීම මගින් හෝ ලිපිය වැඩිදියුණු කිරීම මගින් ඔබට ද උදවු විය හැක. (මෙම පණිවිඩය ඉවත් කිරීම පිළිබඳ තොරතුරු)
|
අප, එනම් මිනිස් ජීවී වර්ගයයි. ජීවී විශේෂ අතුරින් වඩාත් දියුණු හා දියුණු කල හැකි මනසකට උරුමකම් කියන නිසාම ස්භාවධර්මයට වඩාත් බලපැම් කල හැකි ජීවී විශේෂය ලෙස දැක්විය හැක..
| මිනිසා[1] කාලීන ව්‍යාප්තිය: Pleistocene – Recent
| |
|---|---|
| |
| අග්නිදිග ආසියානු මිනිස්සු (ගැහැණු සහ පිරිමි) | |
විද්‍යාත්මක වර්ගීකරණය 
| |
| අධිරාජධානිය: | Eukaryota |
| රාජධානිය: | අනිමාලියා |
| වර්ගය: | මමාලියා |
| ගෝත්‍රය: | Primates |
| උපගෝත්‍රය: | Haplorhini |
| අධෝගෝත්‍රය: | Simiiformes |
| කුලය: | Hominidae |
| උපකුලය: | Homininae |
| Tribe: | Hominini |
| ගණය: | Homo |
| විශේෂය: | ''H. sapiens'' |
| ද්වීපද නාමය | |
| Homo sapiens Linnaeus, 1758
| |
| Subspecies | |
|
†Homo sapiens idaltu White et al., 2003 | |
| |
| Range of Homo sapiens (green) | |
| Synonyms | |
|
Species synonymy[1]
| |
නිරුක්තිය
සංස්කරණයමනසින් උසස් සත්වයා යන අරුත මිනිසා යන වදනේ ගැබ්බ ඇත.මිනිස් යන ධාතු ප්‍රකෘතියට ආ යන ප්‍රත්‍ය එක්වීමෙන් මිනිසා යන වදන සැකසී ඇත.සිංහල භාෂාව තුල මනුෂ්‍යයා මනුසතා මානවයා නරයා යන නාමපද මිනිසා යන නාමපදයට සමාන පද ලෙස භාවිතවේ.
ඉතිහාසය
සංස්කරණයමෙම ඡේදය කිසිදු මූලාශ්රයක් උපුටා දක්වන්නේ නැත.මූලාශ්‍ර සෙවීම: "මිනිසා" – news '• පුවත්පත් • පොත් • scholar • JSTOR |
මිහිතලය මත මානවයාගේ බිහිවීම සිදුවී ඇත්තේ මීට වසර මිලියනයකට ආසන්න කාලයක සිටය.එනම් වර්තමානයේ ජීවත්වන හෝමෝ සේපියන්ස් සෙපියන්ස් මානවයා ගේ බිහිවීම සිදුවන්නේ මීට වසර මිලියනයකට පමණ පෙර සිටය.නූතන මානවයාගේ පැරණිතම ෆොසිල ශ්‍රී ලංකාවේ බලංගොඩ ප්‍රදේශයෙන් හමුවී ඇත.එම ෆොසිල මීට වසර 40000-30000 අතර පැරණි කාලයකට දිවයනබව මානව විද්‍යාඥයන් හා පුරා විද්‍යාඥයන් අවධාරණය කරයි.කෙසේ වෙතත් මානවයාගේ පරිණාමය මීට වඩා ඈත අතීතයට දිවයයි.මිනිසා අයත් මුල්ම ප්‍රිමාටා ගෝත්‍රයේ පූර්වජකයා මීට වසර මිලියන 65 පමණ පෙර සෙනොසොයික යුගයේදී බිහිවී ඇත.මෙම පූර්වජකයන්ගෙන් ටාසියර් හා ලීමර් යන ප්‍රිමාටාවන් පරිණාමයවී ඇත.මොවුන් රුක්වැසි වානරයන්විය.මෙම වානර පූර්වජකයන් එකල ඇතිවූ දේශගුණික හා කාලගුණික විපර්යාසනිසා වනගහනය අඩුවීම තැනිතලා වැඩිවීම ආදිය නිසා රුක්වැසි ජීවිතයෙන් තරමක් මිදී බිම්වැසි වානරයන් බවට පරිණාමය විය.මෙම බිම්වැසි වානරයන් අතරින් මානව පූර්වජකයන් බිහිවිය.ඔවුන් අනෙකුත් වානරයන්ට වඩා වේගයෙන් පරිණාමය වන්නට ඇතිබව විශ්වාස කෙරේ.
මීට වසර මිලියනයකට පමන පෙර නකලිපිතකස් නම් වානරයන් බිහිවිය ඔවුන් මානව පූර්වජකයන්ගේ මුල්ම අවධිය සටහන් කරයි.මීට වසර මිලියන 9 කට පෙර ඔරනොපිතකස්නම් වනරයන් බිහිවිය.මෙම වානරයන් රුක්වැසි ජීවිත ගතකලහ.සංචරනය සදහා පාද සතරම භාවිත කලහ.මුල්ම දෙපයින් ඇවිදියහැකි වානරයාලෙස සහෙලැන්ත්‍රොපස් නම් වානරයා මීට වසර මිලියන 7කට පමණ පෙර බිහිවී ඇත.මීට වසර මිලියන 6කට පෙර බිහිවූ ඔරොරින් නම් වානරයාද දෙපයින් ගමන්කලහැකි වානරයෙකි.මුල්ම මානවරූපී වානරයා ලෙස මීට වසර මිලියන 4.5 කට පමණ පෙර අාඩිපිතකස් නම් වානරයා බිහිවිය.මොවුන් මීට පෙර විසූ වානරයින්ට වඩා වැඩි කාලයක් දෙපයින් ගමන්කිරීමට හැකි වානරයන්විය.ආඩිපිතකස් නම් අර්ධ මානවයාට පසු බිහිවන ඔස්ට්‍රලෝපිතකස් මානවයා මානව පරිණාමයේ මුල් අවධිය සටහන් සුවිශේෂී මානව පූර්වජයෙකි.මෙම මානව පූර්වජකයන් මීට වසර මිලියන 4 කට පමණ පෙර මිහිතලය මත වාසයකර ඇත.මොවුන් අර්ධ ඍජු කාය විලාසයක් දැරීය.අඩිපිතකස්ට වඩා වැඩි කාලයක් දෙපයින් ගමන්කිරීමේ හැකියාව තිබිණ.ශාකභක්ෂණය වැඩි වශයෙන් සිදුකලද කුඩා සතුන්ද ආහාරයට ගෙන ඇත.දියුණු ස්නායු පද්ධතියක් හා වර්ධනයවූ මොළයක් මොවුන් සතුවිය.ආහාරවල කවච ඉවත්කිරීම ගෙඩි කඩා ගැනීම වැනි කරුණු සදහා දඩු මුගුරු භාවිතකර ඇත.මීලඟට මිහිමත බිහිවූ හෝමෝ හැබිලිස් නම් වානර රූපී වානරයා ඔහුට පෙර සිටි ඔස්ට්‍රලෝපිතකස්ට වඩා දියුණු මොළයකින් සමන්විතවිය.මොහු ශක්‍ය මානවයා හෙවත් හැකි මිනිසා යනුවෙන්ද හදුන්වයි.මොවුන්ගේ ආයුධ භාවිතය තරමක් දියුණුය.එයට හේතුව මොවුන් ක්‍රමයෙන් මාංශභක්ෂනයට වඩාත් නැඹුරුවීමයි.සතුන් දඩයම් කිරීමට සතුන්ගේ සම ගලවා ගැනීමට අස්ථි කොටස් පලා ඇට මිදුළු ආහාරයට ගැනීම සදහා සරල ගල් ආයුධ භාවිතා කරඇත.එසේම මානව භාෂාවේ උපත සිදුවී ඇත්තේ හෝමෝ හැබිලිස් මානවයාගේ යුගයේදීය.මොවුන්ට සුළු කථන හැකියාවක් පැවතී ඇතිබව මානව විද්‍යාඥයන් සනාථකරගෙන ඇත.හෝමෝ හැබිලිස් මානවයා මීට වසර මිලියන 2 කට පමණ පෙර මිහිමත වාසයකර ඇත.හෝමෝ හැබිලිස්ගෙන් පසු ඍජු මිනිසා නමින් හදුන්වන හෝමෝ ඉරෙක්ටස් මානවයා බිහිවිය.මොවුන් හෝදින් කය ඍජු ලෙස තබාගෙන සංචරණයවී ඇත.මොවුන් ගින්දර නිපදවා ගැනීම හා ආහාර පිස අනුභවකල ප්‍රථම මානවයන්විය.මීට පෙර විසූ මානව පූර්වජකයන් නොපිසිනලද අමු ආහාර අනුභව කළහ.මොවුන් තමන් දඩයම් කරගත් සතුන් ගිනිමැලයකට දමා පුළුස්සා ආහාරයට ගෙනඇත.එසේම මොවුන්ගේ ආයුධ භාවිතයද පෙර විසූ හෝමෝ හැබිලිස්ට වඩා දියුණු විය.මොවුන් උග්‍ර මාංශභක්ෂකයන්විය.මීලඟට මිහිතලය මත බලය පතුරුවන්නේ හෝමෝ නියැන්ඩතාල් මානවයාය.මොවුන් වත්තමාන මිනිසාට බොහෝ සමාන ලක්ෂණ දැරුවද ඉතා රළු පරළු ස්වභාවයක් දැරීය.මුල්වරට අඳුම් භාවිතා කරන්නේ මෙම නියැන්ඩතාල් මානවයා විසිනි.ඔවුන් තමන් ආහාර පිනිස මරාදැමූ සතුන්ගේ සම් ඇඳුම් ලෙස භාවිත කළහ.එවක පෘථිවිය මත පැවති අධික ශීත දේශගුණයෙන් මිදීමට ඔවුන්ට මෙම අඳුම් භාවිතය නිසා හැකිවිය.හොමෝ ඉරෙක්ටස්ට වඩා දියුණු මොළයක් මොවුන්ට තිබිණ.අයුධ භාවිතයද ඉතා දියුණු විය.විවිධ අයුරින් සකස් කල ගල් ආයුධ ඔවුන් භාවිත කරනලදී.මේවා තියුණු හා මුවහත් අවි ආයුධවිය.මොවුන් මීට වසර 50000 කට පෙර මිහිතලය මත වාසය කරඇත.මොවුන්ගෙන් පසු වර්ථමාන මිනිසා වන හෝමෝ සේපියන්ස් සේපියන්ස් මානවයා බිහිවෙයි.මොවුන් දඩයම් හා එඩේර යුග පසුකර ගොවි යුගයට අවතීර්ණවෙයි.දියුණු ශිෂ්ටාචාර ගොඩනගා ගැනීම මෙම මානවයා අතින් සිදුවිය.
පරිණාමය
සංස්කරණය| Hominoidea (hominoids, වානරයා) |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ආගම
සංස්කරණයමෙම ඡේදය කිසිදු මූලාශ්රයක් උපුටා දක්වන්නේ නැත.මූලාශ්‍ර සෙවීම: "මිනිසා" – news '• පුවත්පත් • පොත් • scholar • JSTOR |
මානවයාගේ සම්භවය පිළීබද ශද්ධ බෛබලයේ මෙසේ සදහන් වෙයි.දෙවියන් වහන්සේ විසින් රතු මැටියෙන් මිනිස් රූපයක් සාදා එයට ජීවන හුස්ම පිඹ අමරණිය ආත්මයක් ඇතුළු කළහ.ශුද්ධ වූ කුරාණයේ 32 පරිච්ඡේදයේ 338 වන පිටුවේ(ශු.කු රැසියානු මුද්‍රණය. 1901)මෙලෙස සදහන්වෙයි.ඔහු නිර්මාණය කළ හැමදෙයක්ම අංග සම්පූර්ණ විය.හෙතෙම පළමුවෙන් මිනිසකු මැටියෙන් සෑදුවේය.අනතුරුව කුඩා දිය බිදුවකින් මිනිස් පරපුර බිහිකළේය.අනතුරුව හෙතෙම සමානුපාතික ලෙස ඔහුගේ සිරුර සෑදීය තමාගේ ජීවාත්මයෙන් කොටසක් ඔහුට පිම්ඹේය.මේ අනුව බයිබලය සහ කූරාණයේ සදහන් වන අදහස් බොහෝ දුරට සමානය.හින්ද ආගමට අනුව මහා බ්‍රහ්ම නම් සර්ව බලධාරී දෙවියකු විසින් ලෝකය හා මිනිසා මැවූබව සදහන් කරයි.බුදු දහම මීට හාත්පසින් වෙනස් මතයක් ඉදිරිපති කරයි.ත්‍රිපිටකයේ සූත්‍ර පිටකයට අයත් දීඝ නිකායේ අග්ගඥ්ඥ සූත්‍රයට අනුව මිනිසාගේ හා ජීවයේ සම්භවය ආභස්සර නම් බ්‍රහ්ම ලෝකයෙන් පැමිනි ජීවින් කොටසක් මගින් පෘථිවියේ ජීවීන් බිහිවූ බව සදහන් කෙරේ.
ජනාවාස හා ජනගහනය
සංස්කරණයමෙම ඡේදය කිසිදු මූලාශ්රයක් උපුටා දක්වන්නේ නැත.මූලාශ්‍ර සෙවීම: "මිනිසා" – news '• පුවත්පත් • පොත් • scholar • JSTOR |
මුල්කාලීන මානවයන් කුඩා කණ්ඩායම් ලෙස ජීවත්වී ඇත.පසුව මිනිසා ක්‍රමයෙන් ගොවි යුගයට අවතීර්න වීමත් සමග ශීෂ්ටාචාරයන් බිහිකරගත්හ.මිනිසා ශිෂ්ටාචාර බිහිකිරීම ක්‍රිස්තු පූර්ව 6000-8000 අතර කාලයතුල සිදුවන්නට ඇතැයි අනුමාන කෙරේ.මුල් කාලීන ශිෂ්ටාචාර බොහෝමයක් ගංගා නිම්න ආශ්‍රිතව බිහිවී ඇත.මෙවන් ශිෂ්ටාචාරයන්ට උදාහරණ ලෙස මෙසපොතේසියානු ඉන්දු නිම්න හොවැංගෝ යුප්‍රටීස් ටයිස්ග්‍රිස් මායා රෝම හා ග්‍රික ශිෂ්ටාචාර දැක්විය හැක.මෙම ශිෂ්ටාචාරවල ජනගහණය වර්ධනයවීමත් සමග මිනිසා වෙනත් පෙදෙස් කරා සංක්‍රමණයවිය.මෙම ශිෂ්ටාචාර අවධියේදී ඇතිවූ තාක්ෂණික දියුණුව කැපීපෙනෙයි.නුතනයේ තාක්ෂනය යොදා ගෙන මෙසේ නිර්මාන කරනුයේද එදා ගල් යුගයේ සිටි මිනිසාමයයය
ජීව විද්‍යාව
සංස්කරණයජීව විද්‍යාත්මකව මිනිසා පිළිබද අධ්‍යයේදී මිනිසාද සත්වලෝකයට අයත් සාමාජියෙකුලෙස සළකා වර්ගීකරණය කර ඇත.
| රාජධානිය | සත්ව |
| වංශය | පෘෂ්ඨවංශය |
| වර්ගය | ක්ෂීරපායී |
| ගෝත්‍රය | ප්‍රිමාටා |
| උපගෝත්‍රය | හැප්ලෝරයිඩ් |
| අධෝගෝත්‍රය | කැටරයින් |
| උපරි පවුල | හොම්නොයිඩ් |
| පවුල | හොමිනිඩ් |
| උප පවුල | හොමිනින් |
| ගනය | හෝමෝ |
| විශේෂය | සේපියන්ස් |
මානව වර්ග
සංස්කරණයමිනිසාගේ බාහිරපෙනුම පදනම් කගෙන මානවයින් ප්‍රධානකොටස් හතරකටබෙදා දැක්වීමට මානව විද්‍යාඥයන් සමත්වී ඇත.
- මොන්ගොලොයිඩ්
චීනය ජපානය කොරියාව තායිලන්තය වැනි නැගෙනහිර ආසියාතික රටවල වාසය කරන ජන වර්ගය හා අප්‍රිකානු ස්වදේශිකයන් මේ ගණයට අයත්ය.ලු පැහැති ඇස්,කහ පැහැයට හුරු සම පළල් දෙකොපුල් හා අඩු රෝම පිහිටී මොවුන් අතර දක්නට ලබේ.මොවුන් උසින් අඩුය.ඇස් කුඩාය.
- කෝකසොයිඩ්
යුරෝපීයයන් ඉරානය ඉරාකය හා දකුණු ආසිවට අයත් ලංකාව ඉන්දියාව පකිස්ථානය වැනි රටවල ජනයාද මෙම වර්ගයට අයත් වෙයි.සුදු පැහැති සම,නිල් පැහැති ඇස්,රන්වන් පැහැති හිසකෙස් මොවුන්ට ඇත.එහෙත් දකුණු ආසියාව දෙසට යනවිට තද පැහැ සම,කලු පැහැ හිස කෙස් කලු පැහැ ඇස් ඇති මානවයින් දක්නට ලබේ.මෙම වෙනස පාරිසරික බලපෑම් මත වෙනස් වන්නට ඇතිබව මානව විද්‍යාඥයන් පෙන්වා දෙයි.මොවුන් උස මහත සිරුරු දරයි.හොදින් වැඩුණු රෝම දක්නට ඇත.
- නීග්‍රොයිඩ්
අප්‍රිකානු කලාපයේ වාසය කරන ජනයා මීට අයත්ය.තද කලු පැහැති සම,කලු ඇස්,කැරලි ගැසුනු හිසකෙස්,විශාල තොල්,විශාල නාසය,ලොකු ඇස් මොවුන් සතුය. උස මහත සිරුරු දරයි දිගු ශක්තිමත් අවයව දරයි.
- ඔස්ත්‍රලොයිඩ්
ඕස්ට්‍රෙලියානු ආදිවාසීන් පැපුවා නිව්ගිනියා වාසීන් ශ්‍රී ලංකාවේ වැදි ජනයා මීට අයත්ය.දුඹුරු පැහැති සම ඝනව වැඩුණු රෝම විශාල හනු හා අක්ෂි කූප මොවුන්ට හිමිය.
මනෝ විද්‍යාව
සංස්කරණයචර්යාව
සංස්කරණයවිද්යාව
සංස්කරණයමානව සංස්කෘතියෙහි සහ චින්තනයෙහි තවත් අනන්‍ය ලක්ෂණයක් වන්නේ නිරික්ෂණය, ප්‍රමාණකරණය, සහ සත්‍යාපනය හරහා දැනුම අත්කරගැනීම වෙයි.
සමාජීය හා දේශපාලන පැවැත්ම
සංස්කරණයඅමතර අවධානයට
සංස්කරණය
සටහන්
සංස්කරණයමූලාශ්ර
සංස්කරණය- ^ a b Groves, C. P. (2005). Wilson, D. E.; Reeder, D. M. (eds.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed.). Baltimore: Johns Hopkins University Press. ISBN 0-801-88221-4. OCLC 62265494.
- ^ Global Mammal Assessment Team (2008). Homo sapiens. In: IUCN 2009. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2009.2. <www.iucnredlist.org>. Downloaded on 03 March 2010.
භාහිර සබැඳි
සංස්කරණය
 | මෙම ලිපිය තවමත් අංකුර ලිපියකි. විකිපීඩියාවට උදවුවක් ලෙසින් ඔබ හට එය විහිදුවාලිය හැක. |