විකිපීඩියා

කියුබාවේ ජනවිකාසය

2010 නිල සංගණනයට අනුව, කියුබාවේ ජනගහනය 11,241,161 ක් වූ අතර, පිරිමින් 5,628,996 ක් සහ කාන්තාවන් 5,612,165 කි.[1] එහි උපත් අනුපාතය (2006 දී ජනගහනය දහසකට උපත් 9.88)[2] බටහිර අර්ධගෝලයේ අඩුම එකකි. 1961 සිට රටේ ජනගහනය මිලියන හතරකින් පමණ වර්ධනය වී ඇතත්, එම කාලය තුළ වර්ධන වේගය අඩු වූ අතර, 2006 දී ජනගහනය අඩු වීමට පටන් ගත්තේය, රටෙහි අඩු සාඵල්‍යතා අනුපාතය (කාන්තාවකට ළමුන් 1.43) සහ විදේශගත වීම හේතුවෙන්.[3]

විශාලතම නගර

සංස්කරණය
 
කියුබා හි විශාලතම නගර
2018 ඇස්තමේන්තුවට අනුව[4]
ස්ථානය පළාත ජනගහණය
හවානා
හවානා
සැන්ටියාගෝ ඩි කියුබා
සැන්ටියාගෝ ඩි කියුබා 		1 හවානා ලා හබානා 2,131,480 කැමගුයි
කැමගුයි
හොල්ගුයින්
හොල්ගුයින්
2 සැන්ටියාගෝ ඩි කියුබා සැන්ටියාගෝ ඩි කියුබා 433,581
3 කැමගුයි කැමගුයි 308,902
4 හොල්ගුයින් හොල්ගුයින් 297,433
5 සැන්ට ක්ලාරා විලා ක්ලාරා 216,854
6 ගුවන්තනාමෝ ගුවන්තනාමෝ 216,003
7 වික්ටෝරියා ඩි ලාස් ටුනාස් ලාස් ටුනාස් 173,552
8 බයමෝ ග්‍රන්මා 159,966
9 සියෙන්ෆියුගොස් සියෙන්ෆියුගොස් 151,838
10 පිනාර් ඩෙල් රියෝ පිනාර් ඩෙල් රියෝ 145,193

වාර්ගික කණ්ඩායම්

සංස්කරණය
2012 කියුබානු සංගණන දත්ත[5]
ජාතිය
සුදු ලතින් ඇමරිකානුවන්
  
 64.1%
මුලට්ටෝ
  
 26.6%
ඇෆ්රෝ-කියුබානුවන්
  
 9.3%
මිශ්‍ර උරුමය කියුබාවේ සුලභ වන අතර, 1919 වසරේ හිටපු ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවෙකු සහ කියුබාවේ බැරකෝවාහි ආදිවාසී කාන්තාවක් විසින් මෙහෙයවන ලද බැරියන්ටොස් පවුලේ මෙම ඡායාරූපයෙහි පෙන්වා ඇත.

කියුබාවේ ජනගහනය බහුවාර්ගික වන අතර එය එහි සංකීර්ණ යටත් විජිත සම්භවය පිළිබිඹු කරයි. විවිධ කන්ඩායම් අතර අන්තර් විවාහයන් පුලුල්ව පැතිරී ඇති අතර, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස රටේ වාර්ගික සංයුතිය පිලිබඳ වාර්තා වල යම් විෂමතාවයක් ඇත: නමුත් මියාමි විශ්ව විද්‍යාලයේ කියුබානු සහ කියුබානු-ඇමරිකානු අධ්‍යයන ආයතනය තීරණය කළේ කියුබානුවන්ගෙන් 62% ක් කළු ජාතිකයන් බව එක බිංදු නීතිය භාවිතා කරමිනි.[6] 2002 කියුබානු සංගණනයට අනුව ජනගහණයෙන් සමාන අනුපාතයක්, 65.05%, සුදු විය.

ඇත්ත වශයෙන්ම, සුළුතර අයිතිවාසිකම් ගෲප් ඉන්ටර්නැෂනල් නිශ්චය කළේ, "සුළු වාර්තා සහ විප්ලවයට පෙර සහ පශ්චාත් යන දෙඅංශයේම ක්‍රමානුකූල අධ්‍යයනයන්හි හිඟකම හේතුවෙන් අප්‍රිකානු-කියුබානුවන්ගේ තත්වය පිළිබඳ වෛෂයික තක්සේරුවක් ගැටළු සහගතව පවතී. අප්‍රිකානු සම්භවයක් ඇති පුද්ගලයින්ගේ ප්‍රතිශතයේ ඇස්තමේන්තු කියුබානු ජනගහනයේ 34% සිට 62% දක්වා විශාල ලෙස වෙනස් වේ".[7]

2014 අධ්‍යයනයකින් හෙළි වූයේ, මුතුන් මිත්තන්ගේ තොරතුරු සලකුණු (AIM) මත පදනම්ව, කියුබාවේ ස්වයංක්‍රීය ජානමය සම්භවය 72% යුරෝපීය, 20% අප්‍රිකානු සහ 8% ස්වදේශික බවයි.[8]

ආසියාතිකයන් ජනගහනයෙන් 1%ක් පමණ වන අතර, බොහෝ දුරට චීන සම්භවයට අයත් වන අතර, පසුව ජපන් සහ පිලිපීන ජාතිකයන් වේ.[9][10] බොහෝ දෙනෙක් 19 වන සහ 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේ ස්පාඤ්ඤ සහ ඇමරිකානු කොන්ත්‍රාත්කරුවන් විසින් දිවයිනට ගෙන ආ ගොවි කම්කරුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් වේ. දැනට වාර්තා වී ඇති චීන සම්භවයක් සහිත කියුබානුවන් සංඛ්‍යාව 114,240කි.[11]

අප්‍රිකානු-කියුබානුවන් මූලික වශයෙන් පැවත එන්නේ යොරුබා ජනතාවගෙන්, බන්ටු ජනතාවගෙන් කොංගෝ ද්‍රෝණියෙන්, කලබාරි ගෝත්‍රිකයන් සහ ඩහෝමි වෙතින් අරරා මෙන්ම උතුරු අප්‍රිකානු සරණාගතයින් දහස් ගණනක්, විශේෂයෙන් බටහිර සහරාහි සහරාවි අරාබිවරුන්ගෙන්ය.[12]

සංක්‍රමණය

සංස්කරණය

ආගමන

සංස්කරණය

කියුබාවේ ජන විකාශන පැතිකඩෙහි ආගමන හා විගමන ප්‍රමුඛ ස්ථානයක් ගෙන ඇත. 18 වැනි සියවසේ සිට 20 වැනි සියවසේ මුල් භාගය අතර කැනරියානු, කැටලන්, ඇන්ඩලූසියානු, ගැලීසියන් සහ අනෙකුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ විශාල රැළි කියුබාවට සංක්‍රමණය විය. 1899 සහ 1930 අතර කාලය තුළ පමණක් මිලියනයකට ආසන්න ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් කියුබාවට ඇතුළු වූ නමුත් බොහෝ දෙනෙක් අවසානයේ නැවත ස්පාඤ්ඤයට පැමිණියහ.[13] අනෙකුත් ප්‍රමුඛ සංක්‍රමණික කණ්ඩායම් අතර ප්‍රංශ,[14] පෘතුගීසි, ඉතාලි, රුසියානු, ලන්දේසි, ග්‍රීක, බ්‍රිතාන්‍ය සහ අයර්ලන්ත මෙන්ම 19 වැනි සියවසේ අගභාගයේ සහ 20 වැනි සියවසේ මුල් භාගයේදී කියුබාවට පැමිණි එ.ජ. පුරවැසියන්ගෙන් පැවත එන්නන් කුඩා සංඛ්‍යාවක් ද ඇතුළත් විය. 2015 වන විට, කියුබාවේ විදේශික උපන් ජනගහනය ලෝක බැංකු දත්ත අනුව 13,336 වැසියන් විය.[15]

විගමන

සංස්කරණය
නිව් ජර්සි හි නෝර්ත් හඩ්සන් විශාල කියුබානු ඇමරිකානු ජනගහනයක් වාසය කරයි.

පශ්චාත් විප්ලවයෙන් පසු කියුබාව සැලකිය යුතු මට්ටමේ සංක්‍රමණයකින් සංලක්ෂිත වී ඇති අතර එය විශාල සහ බලගතු ඩයස්පෝරා ප්‍රජාවකට මග පෑදී ඇත. 1959 ජනවාරියෙන් පසු දශක තුනක කාලය තුළ, සමස්ත ජනගහනයෙන් 10% ක් වන සියලුම සමාජ පන්තිවල කියුබානුවන් මිලියනයකට වඩා වැඩි පිරිසක් එක්සත් ජනපදයට සංක්‍රමණය වූ අතර, එය සමස්තයක් ලෙස කැරිබියන් දූපත් වලින් එක්සත් ජනපදයට සංක්‍රමණය වීමේ ප්‍රමාණයට එමකාලය අනුරූප වේ.[16][17][18][19][20] 2013 ජනවාරි 13 ට පෙර, කියුබානු පුරවැසියන්ට රජය විසින් නිකුත් කරන ලද විදේශ ගමන් බලපත්‍රයක් සහ සංචාරක වීසා බලපත්‍රයක් සඳහා අයදුම් කිරීමත් සමඟ නිල අවසරයක් ලබා නොගෙන විදේශගත වීමට, පිටත්ව යාමට හෝ කියුබාවට ආපසු යාමට නොහැකි වූ අතර එය බොහෝ විට ප්‍රතික්ෂේප විය.[21] රටින් පිටව ගිය අය සාමාන්‍යයෙන් එසේ කළේ මුහුදු මාර්ගයෙන්, කුඩා බෝට්ටුවලින් සහ බිඳෙන සුළු පාරුවලින්.

1994 සැප්තැම්බර් 9 වන දින, එක්සත් ජනපද සහ කියුබානු ආන්ඩු, බෝට්ටුවලින් තවදුරටත් නීති විරෝධී ලෙස පිටවීම වැලැක්වීමට කියුබාවේ ප්‍රතිඥාව වෙනුවෙන් එක්සත් ජනපදය අවම වශයෙන් වීසා 20,000ක් වාර්ෂිකව ලබා දෙන බවට එකඟ විය.[22]

2023 දී, සෝවියට් සංගමය බිඳවැටීමෙන් පසු කියුබාව එහි දරුණුතම සමාජ ආර්ථික අර්බුදයකට මුහුණ දෙමින් සිටින අතර, එය වාර්තාගත කියුබානුවන් සංඛ්‍යාවක් දිවයිනෙන් පලා යාමට හේතු විය.[23] 2022 දී පමණක්, මූලික වශයෙන් මෙක්සිකානු දේශසීමාව හරහා එක්සත් ජනපදයට ඇතුළු වීමට උත්සාහ කරන කියුබානුවන් සංඛ්‍යාව 2021 දී 39,000 සිට 224,000 දක්වා ඉහළ ගියේය. බොහෝ දෙනෙක් මෙක්සිකෝවට හා නිකරගුවාවට පළා ගියේ ගුවන් මගින් හෝ එක්සත් ජනපදයට පලා යෑමේ අරමුණෙනි.[23] දිවයිනේ මිලියන 11 ක ජනගහනයෙන් ඉතිරිව සිටින අයගේ ජීවිතය වඩ වඩාත් මංමුලා සහගත ය. අභ්‍යන්තර සංක්‍රමණය හේතුවෙන් හවානා අගනුවර අධික ජනගහනයක් ඇති වී ඇති අතර, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මිනිසුන් තාවකාලික නවාතැන් හෝ ජනාකීර්ණ ගොඩනැගිලිවල ජීවත් වන අතර සමහර ඒවා කඩා වැටීමේ අද්දර පවතී. 1962 සිට ක්‍රියාත්මක එක්සත් ජනපද වෙළඳ තහනම සහ 1959 සිට ආර්ථිකය කෙරෙහි රජය දැඩි පාලනයක් ගෙන තිබීම හේතුවෙන් දිවයිනේ අඛණ්ඩ ආහාර සහ ඖෂධ හිඟය හේතු විය හැක. නිතිපතා විදුලිය ඇනහිටීම් 1990 ගනන්වල මුල් භාගය දක්වා දිව ගියේය, සෝවියට් සහනාධාර අවසන් වූ කාලය, දිවයින ඇද වැටුනි. ආර්ථික දුෂ්කරතාවලට.[23]

කියුබාවේ "විශේෂ කාලපරිච්ඡේදය" තුළ රට විදේශ සංචාරක කර්මාන්තය සහ විදේශයන්හි සේවය කරන ජාතිකයන්ගේ ඉපැයීම් මත දැඩි ලෙස රඳා පැවතුනි. කෙසේ වෙතත්, වසංගතය, මෙම ආදායම් ප්‍රවාහයට දැඩි ලෙස බලපෑ අතර, 2020 දී සංචාරකයින් සංඛ්‍යාව 75% කින් අඩු විය. 2021 දී මුදල් ප්‍රතිසංස්කරණ මගින් උද්ධමනයේ කම්පන හඳුන්වා දුන් අතර, රටේ ආහාර හිඟය තවදුරටත් උග්‍ර කරමින් කළු වෙළඳපොලේ ප්‍රමුඛතාවය ඉහළ නැංවීය.[23] වැඩිවන දුෂ්කරතා නොතකා, කියුබානු ආත්මය ඔරොත්තු දෙනවා. 2018 සිට අන්තර්ජාලයට ප්‍රවේශ වීම සහ සමාජ මාධ්‍ය පුලුල් ලෙස භාවිතා කිරීම දේශපාලන හා ආර්ථික ලිබරල්කරණය සඳහා වන ඉල්ලීම් වලට හේතු වී ඇත. 2021 කියුබානු විරෝධතා වලදී අන්තර්ජාලයේ බලය පැහැදිලි වූ අතර, බොහෝ ප්‍රමුඛ කලාකරුවන් සහ බ්ලොග්කරුවන් රඳවා තබා ගැනීමත් සමඟ එය පොලිසිය විසින් වහා මර්දනය කරන ලදී.[23]

2013 වන විට ඉහළම විගමන ගමනාන්තයන් වූයේ එක්සත් ජනපදය, ස්පාඤ්ඤය, ඉතාලිය, පුවර්ටෝ රිකෝ සහ මෙක්සිකෝවයි.[24] COVID-19 වසංගතය මගින් එක්සත් ජනපද සම්බාධක දැඩි කිරීම සහ සංචාරක කර්මාන්තයට සිදු වූ හානියෙන් පසුව, සංක්‍රමණය වේගවත් වී ඇත. 2022 දී, ජනගහනයෙන් 2%කට වඩා (මිලියන 11කින් කියුබානුවන් 250,000ක් පමණ) එක්සත් ජනපදයට සංක්‍රමණය වූ අතර තවත් දහස් ගණනක් වෙනත් රටවලට ගිය අතර, "1980 මාරියෙල් බෝට්ටු එසවීම සහ 1994 කියුබානු පරාල අර්බුදයට වඩා විශාල සංඛ්‍යාවක්" , කියුබාවේ පෙර විශාලතම සංක්‍රමණ සිදුවීම් විය.[25]

භාෂා

සංස්කරණය

කියුබාවේ නිල භාෂාව ස්පාඤ්ඤ වන අතර කියුබානුවන්ගෙන් අතිමහත් බහුතරයක් එය කතා කරයි. කියුබාවේ කතා කරන ස්පාඤ්ඤය කියුබානු ස්පාඤ්ඤ ලෙස හඳුන්වන අතර එය කැරිබියන් ස්පාඤ්ඤයේ ආකාරයකි. බටහිර අප්‍රිකානු භාෂාව වන යොරුබා හි උපභාෂාවක් වන ලුකුමි, සැන්ටේරියා හි වෘත්තිකයන් විසින් පූජනීය භාෂාවක් ලෙසද භාවිතා කරයි,[26] සහ දෙවන භාෂාවක් ලෙස පමණි.[27] හයිටි ක්‍රියෝල් යනු කියුබාවේ වැඩිපුරම කතා කරන දෙවන භාෂාව වන අතර එය හයිටි සංක්‍රමණිකයන් සහ ඔවුන්ගෙන් පැවත එන්නන් විසින් කතා කරනු ලැබේ.[28] සංක්‍රමණිකයන් කතා කරන අනෙකුත් භාෂා වන්නේ ගැලීසියානු සහ කෝර්සිකන් වේ.[29]

ආගම්

සංස්කරණය
1748 සහ 1777 අතර ඉදිකරන ලද හවානා ආසන දෙව්මැදුර

2010 දී, Pew Forum විසින් ඇස්තමේන්තු කළේ කියුබාවේ ආගමික අනුබද්ධතාවය 59.2% ක්‍රිස්තියානි, 23% අනුබද්ධ නොවන, 17.4% ජන ආගම (සැන්ටෙරියා වැනි) සහ ඉතිරි 0.4% වෙනත් ආගම් වලින් සමන්විත වන බවයි.[30] යුනිවිෂන් විසින් අනුග්‍රහය දක්වන ලද 2015 සමීක්ෂණයකදී කියුබානුවන්ගෙන් 44% ක් තමන් ආගමික නොවන බව පැවසූ අතර 9% ක් පිළිතුරක් නොදුන් අතර ඔවුන් ක්‍රිස්තියානි යැයි කියා සිටියේ 34% ක් පමණි.[31]

කියුබාව නිල වශයෙන් අනාගමික රාජ්‍යයකි. 1980 ගනන් හරහා ආගමික නිදහස වැඩි විය,[32] රජය 1992 දී ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සංශෝධනය කිරීමත් සමඟ රාජ්‍යය අදේවවාදී ලෙස සැලකීම ඉවත් කර ඇත.[33]

රෝමානු කතෝලික ධර්මය විශාලතම ආගම වන අතර එහි මූලාරම්භය ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණයයි. 2006 දී ජනගහනයෙන් අඩකටත් වඩා අඩු ප්‍රමාණයක් කතෝලිකයන් ලෙස හඳුනාගෙන ඇතත්, එය ප්‍රමුඛ ඇදහිල්ල ලෙස පවතී.[34] දෙවන ජුවාම් පාවුළු පාප් වහන්සේ සහ XVI වන බෙනඩික්ට් පාප් වහන්සේ පිළිවෙළින් 1998 සහ 2011 දී කියුබාවේ සංචාරය කළ අතර ෆ්‍රැන්සිස් පාප් වහන්සේ 2015 සැප්තැම්බර් මාසයේදී කියුබාවේ සංචාරය කළහ.[35][36] සෑම පාප්තුමාගේ සංචාරයකටම පෙර, කියුබානු රජය සිරකරුවන්ට සමාව දුන්නේ මානුෂීය ඉරියව්වක් වශයෙනි.[37][38]

1990 ගණන්වල රජය විසින් ගෘහ පල්ලි සඳහා වූ සීමාවන් ලිහිල් කිරීම පෙන්තකොස්තවාදයේ පිපිරීමකට තුඩු දුන් අතර සමහර කණ්ඩායම් සාමාජිකයින් 100,000 ක් තරම් ප්‍රමාණයක් ඉල්ලා සිටියහ. කෙසේ වෙතත්, ඉවැන්ජලිකල් රෙපරමාදු නිකායන්, කුඩ කියුබානු පල්ලි කවුන්සිලය තුළට සංවිධානය වී, වඩාත් ජවසම්පන්න සහ බලවත් ලෙස පවතී.[39]

කියුබාවේ ආගමික භූ දර්ශනය ද විවිධ ආකාරයේ සමමුහුර්තකරණයන් මගින් දැඩි ලෙස අර්ථ දක්වා ඇත. ක්‍රිස්තියානි ධර්මය බොහෝ විට ක්‍රියාත්මක වන්නේ කතෝලික ආගමේ මිශ්‍රණයක් වන සැන්ටේරියා සහ බොහෝ විට අප්‍රිකානු ඇදහිලි, සංස්කෘතීන් ගණනාවක් ඇතුළත් වේ. ලා වර්ජන් ඩි ලා කැරිඩෑඩ් ඩෙල් කෝබ්රේ (කොබ්රේ කන්‍යාව) යනු කියුබාවේ කතෝලික අනුශාසක වන අතර කියුබානු සංස්කෘතියේ සංකේතයකි. සැන්ටෙරියා හා ඇය ඔෂුන් දේවතාවිය සමඟ සමමුහුර්ත වී ඇත. අප්‍රිකානු-කියුබානු ආගම්වල අනුගාමිකයින්ගේ බිඳවැටීමකින් පෙන්නුම් කළේ පැලෝ මයෝම්බේ හි බොහෝ වෘත්තිකයන් කළු සහ තද දුඹුරු පැහැති සමක් ඇති බවත්, වෝඩූහි බොහෝ වෘත්තිකයන් මධ්‍යම දුඹුරු සහ ලා දුඹුරු සමක් ඇති බවත්, සැන්ටේරියා හි බොහෝ වෘත්තිකයන් ලා දුඹුරු සහ සුදු සමක් ඇති බවත්ය.[40]

කියුබාව කුඩා යුදෙව් ප්‍රජාවන්ට (2012 දී 500), මුස්ලිම්වරුන් සහ බහායි ඇදහිල්ලේ සාමාජිකයින් ද සත්කාර කරයි.[41]

මානුෂීය සහ කර්තෘ ජෝර්ජ් ආමන්ඩෝ පෙරෙස් ඇතුළු සුප්‍රසිද්ධ කියුබානු ආගමික පුද්ගලයින් කිහිප දෙනෙකු දිවයිනෙන් පිටත ක්‍රියාත්මක වී ඇත.

අධ්‍යාපනය

සංස්කරණය
හවානා විශ්ව විද්‍යාලය, 1728 දී ආරම්භ කරන ලදී

හවානා විශ්ව විද්‍යාලය 1728 හි ආරම්භ කරන ලද අතර තවත් හොඳින් ස්ථාපිත විද්‍යාල සහ විශ්ව විද්‍යාල ගණනාවක් තිබේ. 1957 දී, කැස්ත්‍රෝ බලයට පත්වීමට පෙර, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයට අනුව, සාක්ෂරතා අනුපාතය කලාපයේ හතරවන තරම් අඩු වූ අතර එය 80% කට ආසන්න විය, නමුත් ස්පාඤ්ඤයට වඩා වැඩිය.[42] කැස්ත්‍රෝ සම්පූර්ණයෙන්ම රාජ්‍ය ක්‍රමයක් නිර්මාණය කර පුද්ගලික ආයතන තහනම් කළේය. වයස අවුරුදු හයේ සිට මූලික ද්විතීයික අධ්‍යාපනය අවසන් වන තෙක් (සාමාන්‍යයෙන් වයස අවුරුදු 15 දී) පාසල් පැමිණීම අනිවාර්ය වන අතර, වයස හෝ ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය නොසලකා සියලුම සිසුන් ශ්‍රේණි මට්ටම දැක්වෙන වර්ණය සහිත පාසල් නිල ඇඳුම් අඳිති. ප්‍රාථමික අධ්‍යාපනය වසර හයක් පවතින අතර ද්විතීයික අධ්‍යාපනය මූලික සහ පෙර විශ්වවිද්‍යාල අධ්‍යාපනය ලෙස බෙදා ඇත.[43] කියුබාවේ සාක්ෂරතා අනුපාතය සියයට 99.8[44][45] ගෝලීය වශයෙන් දසවන ඉහළම අගයයි, බොහෝ දුරට සෑම මට්ටමකින්ම නොමිලේ අධ්‍යාපනය ලබා දීමයි.[46] කියුබාවේ උසස් පාසල් උපාධි අනුපාතය සියයට 94කි.[47]

උසස් අධ්‍යාපනය සපයනු ලබන්නේ විශ්ව විද්‍යාල, උසස් ආයතන, උසස් අධ්‍යාපනික ආයතන සහ උසස් පොලිටෙක්නික් ආයතන මගිනි. කියුබානු උසස් අධ්‍යාපන අමාත්‍යාංශය විසින් කෘෂිකාර්මික සේවකයන් සඳහා ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල නිතිපතා දහවල් සහ සන්ධ්‍යා පාඨමාලා සපයන දුරස්ථ අධ්‍යාපන වැඩසටහනක් ක්‍රියාත්මක කරයි. අධ්‍යාපනයට ප්‍රබල දේශපාලන සහ මතවාදී අවධාරනයක් ඇති අතර උසස් අධ්‍යාපනය දක්වා ප්‍රගතියක් ලබන සිසුන්ට කියුබාවේ ඉලක්ක සඳහා කැපවීමක් බලාපොරොත්තු වේ.[43] ලතින් ඇමරිකානු වෛද්‍ය විද්‍යාලයේ අවාසි සහගත පසුබිම්වල සිටින විදේශීය ජාතිකයින්ට කියුබාව නොමිලේ අධ්‍යාපනය ලබා දී ඇත.[48][49]

ලෝක විශ්ව විද්‍යාල වල Webometrics ශ්‍රේණිගත කිරීම් වලට අනුව, රටේ ඉහලම ශ්‍රේණිගත විශ්ව විද්‍යාල වන්නේ යුනිවර්සිඩාඩ් ඩි ලා හබානා (ලෝකය පුරා 1680 වෙනි), ඉන්ස්ටිටියුටෝ සුපීරියර් පොලිටෙක්නිකෝ හෝසේ ඇන්ටෝනියෝ එචවෙරියා (2893 වෙනි) සහ සන්තියාගෝ ද කියුබා (3803 වෙනි) විශ්ව විද්‍යාලයයි.[50]

සෞඛ්‍ය

සංස්කරණය
කියුබාවේ ආයු අපේක්ෂාව සංවර්ධනය

විප්ලවයෙන් පසුව කියුබාව නිදහස් මහජන සෞඛ්‍ය පද්ධතියක් ස්ථාපිත කළේය.[51]

උපතේදී කියුබාවේ ආයු අපේක්ෂාව අවුරුදු 79.87 කි (පිරිමි සඳහා 77.53 සහ කාන්තාවන් සඳහා 82.35). මෙය කියුබාව ලෝකයේ 59 වන ස්ථානයට සහ කැනඩාව, චිලී සහ එක්සත් ජනපදයට පිටුපසින් ඇමරිකාවේ 4 වැනි ස්ථානයට පත්ව ඇත.[52] ළදරු මරණ අනුපාතය 1957 දී සජීවී උපත් 1,000 කට ළදරු මරණ 32 සිට 1990-95 දී 10 දක්වා,[53] 2000-2005 දී 6.1 සහ 2009 දී 5.13 දක්වා අඩු විය.[45][44] ඓතිහාසික වශයෙන්, කියුබාව වෛද්‍ය නිලධාරීන් සංඛ්‍යාවෙන් ඉහළ ශ්‍රේණිගත කර ඇති අතර 19 වැනි සියවසේ සිට ලෝක සෞඛ්‍යයට සැලකිය යුතු දායකත්වයක් ලබා දී ඇත.[42] අද වන විට කියුබාවේ විශ්වීය සෞඛ්‍ය සේවාවක් පවතින අතර වෛද්‍ය සැපයුම්වල නිරන්තර හිඟයක් පැවතියද, වෛද්‍ය නිලධාරීන්ගේ හිඟයක් නොමැත.[54] ප්‍රාථමික සත්කාර දිවයින පුරා පවතින අතර ළදරු සහ මාතෘ මරණ අනුපාතිකය සංවර්ධිත රටවලට සාපේක්ෂව වාසිදායක වේ.[54] කියුබාව වැනි දිළිඳු රාජ්‍යයක් සංවර්ධිත ලෝකයට ප්‍රතිවිරුද්ධ සෞඛ්‍ය ප්‍රතිඵල ඇති බව පර්යේෂකයන් විසින් කියුබානු සෞඛ්‍ය පරස්පරය ලෙස හඳුන්වයි.[55] 2019 බ්ලූම්බර්ග් සෞඛ්‍ය සම්පන්නම රට දර්ශකය හි කියුබාව 30 වන ස්ථානයට පත්ව ඇති අතර එය සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටක ඉහලම ශ්‍රේණිගත කිරීමකි.[56] වෛද්‍ය සේවා සඳහා ප්‍රසිද්ධ කියුබානු සෞඛ්‍ය සේවා පද්ධතිය, ගෝලීය සෞඛ්‍ය ප්‍රයත්නයන්ට ආධාර කරමින් ජාත්‍යන්තර දූත මණ්ඩල හරහා සෞඛ්‍ය වෘත්තිකයන් අපනයනය කිරීම අවධාරණය කර ඇත.[57] කෙසේ වෙතත්, මෙම මෙහෙයුම් සැලකිය යුතු ආදායමක් උපදවන අතර දේශපාලන බලපෑම් සඳහා මෙවලමක් ලෙස සේවය කරන අතර, දේශීය වශයෙන්, කියුබාව ඖෂධ හිඟය සහ දේශීය සහ විදේශිකයන් සඳහා වන වෛද්‍ය සේවාවන් අතර විෂමතා ඇතුළු අභියෝගවලට මුහුණ දෙයි.[57] මෙම දූත මණ්ඩලවලින් ලැබෙන ආදායම නොතකා, ජාතික සෞඛ්‍ය ආරක්ෂණ ක්‍රමෝපාය තුළ ප්‍රතිවිරෝධී ප්‍රමුඛතා අවධාරනය කරමින් මහජන සෞඛ්‍ය සඳහා වෙන් කර ඇත්තේ ජාතික අයවැයෙන් කුඩා කොටසක් පමණි.[57]

1960 ගණන්වල විප්ලවයෙන් පසුව, කියුබාවේ වෛද්‍යවරුන් 6,000 න් අඩක් රට හැර ගිය විට රෝග සහ ළදරු මරණ වැඩි විය.[58] 1980 ගණන් වන විට ප්‍රකෘතිමත් වීම සිදු වූ අතර,[59] රටේ සෞඛ්‍ය සේවාව පුළුල් ලෙස පැසසුමට ලක්ව ඇත.[60] කොමියුනිස්ට් රජය ප්‍රකාශ කළේ විශ්වීය සෞඛ්‍ය සේවාව රාජ්‍ය සැලසුම්කරණයේ ප්‍රමුඛතාවයක් වන අතර ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල ප්‍රගතියක් ලබා ඇති බවයි.[61] විප්ලවයෙන් පසු රජය ග්‍රාමීය රෝහල් එකක සිට 62 දක්වා වැඩි කළේය.[51] කියුබානු ආර්ථිකයේ සෙසු රටවල් මෙන්ම, 1991 දී සෝවියට් සහනාධාර අවසන් වීමත්, 1992 දී එක්සත් ජනපද සම්බාධක දැඩි කිරීමත් සමඟ වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර ද දැඩි ද්‍රව්‍ය හිඟයකින් පීඩා වින්දේය.[62]

අභියෝග අතර වෛද්‍යවරුන් සඳහා අඩු වැටුප්,[63] දුර්වල පහසුකම්, දුර්වල උපකරණ සැපයීම සහ අත්‍යවශ්‍ය ඖෂධ නිතර නොපැමිණීම ඇතුළත් වේ.[64]

කියුබාව ලෝකයේ ඉහළම වෛද්‍යවරුන් සහ ජනගහන අනුපාතය ඇති අතර ලොව පුරා රටවල් 40කට වැඩි ගණනකට වෛද්‍යවරුන් දහස් ගණනක් යවා ඇත.[65] ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයට අනුව, කියුබාව "විශිෂ්ට වෛද්‍යවරුන් සහ හෙදියන් පුහුණු කිරීමේ හැකියාව නිසා ලොව පුරා ප්‍රසිද්ධ වී ඇති අතර ඔවුන්ට අවශ්‍ය අනෙකුත් රටවලට උපකාර කිරීමට පිටතට යා හැකිය".[66] 2014 වන විට, කියුබානු පුහුණුව ලත් සෞඛ්‍ය සේවා සේවකයින් 50,000 ක් පමණ රටවල් 66 කට ආධාර කරයි.[67] බටහිර අප්‍රිකාවේ ඉබෝලා වෛරස් වසංගතයට එරෙහිව සටන් කිරීමේදී කියුබානු වෛද්‍යවරුන් ප්‍රමුඛ කාර්යභාරයක් ඉටු කර ඇත.[68] කියුබානු වෛද්‍ය ක්‍රමය තුළ නිවාරණ වෛද්‍ය විද්‍යාව ඉතා වැදගත් වන අතර එමඟින් පුරවැසියන්ට නිතිපතා සෞඛ්‍ය පරීක්‍ෂාවන් ලබාගැනීමට පහසු වේ.[51]

ඖෂධීය ඖෂධ ආනයනය සහ අපනයනය සිදු කරනු ලබන්නේ මූලික කර්මාන්ත අමාත්‍යාංශය (MINBAS) යටතේ ඇති ක්විමේෆා ඖෂධ ව්‍යාපාර සමූහය (FARMACUBA) විසිනි. මෙම කණ්ඩායම මෙම ඖෂධ නිෂ්පාදනය සඳහා තාක්ෂණික තොරතුරු ද සපයයි.[69] එක්සත් ජනපද සම්බාධක මගින් බටහිරින් හුදෙකලා වූ කියුබාව, සිමාවැක්ස් නම් සාර්ථක පෙනහළු පිළිකා එන්නත නිපදවන ලද අතර, එය දැන් ප්‍රථම වරට එක්සත් ජනපද පර්යේෂකයන්ට වෙනත් නව කියුබානු පිළිකා ප්‍රතිකාර සමඟින් ලබා ගත හැකිය. මෙම එන්නත 2011 වසරේ සිට කියුබානු ජනගහනයට නොමිලේ ලබා ගත හැක.[70] රොස්වෙල් පාර්ක් විස්තීර්ණ පිළිකා මධ්‍යස්ථානය හි ප්‍රධාන විධායක නිලධාරී කැන්ඩස් ජොන්සන් ට අනුව: "ඔවුන්ට අඩුවෙන් වැඩි යමක් කිරීමට සිදු වී ඇත, එබැවින් ඔවුන් දේවල් වෙත ළඟා වන ආකාරය සමඟ ඔවුන්ට වඩාත් නව්‍යකරණය කිරීමට සිදු විය. වසර 40 කට වැඩි කාලයක් තිස්සේ ඔවුන්ට ප්‍රමුඛ පෙළේ ප්‍රතිශක්තිකරණ ප්‍රජාවක් ඇත."[71] කියුබාවේ දියවීම අතරතුර-එක්සත් ජනපදය ඔබාමා පරිපාලනය යටතේ 2014 දෙසැම්බරයේ ආරම්භ වූ සබඳතා, එන්නත් ප්‍රතිකාර ලබා ගැනීම සඳහා එක්සත් ජනපදයේ පෙනහළු පිළිකා රෝගීන් වැඩි ප්‍රමාණයක් කියුබාවට ගියහ. ට්‍රම්ප් පරිපාලනය යටතේ දියවීම අවසන් වීම නිසා සංචාර සීමා දැඩි කිරීමට හේතු වී ඇති අතර, එක්සත් ජනපද පුරවැසියන්ට ප්‍රතිකාර සඳහා කියුබාවට යාමට අපහසු වේ.[72]

2015 දී, මවගෙන් දරුවාට HIV සහ සිෆිලිස් සම්ප්‍රේෂණය කිරීම[73] තුරන් කළ පළමු රට බවට කියුබාව පත් විය, එය ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය විසින් "හැකි විශිෂ්ටතම මහජන සෞඛ්‍ය ජයග්‍රහණවලින් එකක්" ලෙස ප්‍රශංසා කරන ලද සන්ධිස්ථානයකි.[74]

කියුබානු ගෘහ තුළ ආහාර සහ පෝෂණය

සංස්කරණය

කියුබානු කුටුම්භවල සාම්ප්‍රදායික ආහාර රටාව එහි ක්ෂුද්‍ර පෝෂක නොමැතිකම සහ විවිධත්වය හේතුවෙන් ජාත්‍යන්තර උත්සුකයන් මතු කර ඇත. එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ ආයතනයක් වන ලෝක ආහාර වැඩසටහන (WFP) අනුව, කියුබාවේ සාමාන්‍ය ආහාර වේලෙහි ප්‍රමාණවත් පෝෂණ ගුණයක් නොමැත. පෝෂ්‍ය පදාර්ථ වලින් පොහොසත් ආහාර සීමිත වීම, සමාජ ආර්ථික ගැටළු සහ දුර්වල ආහාර පුරුදු ඇතුළු විවිධ සාධක මෙයට හේතු වේ.[75] කියුබාව පිළිබඳ WFP හි වාර්ෂික වාර්තාව අදාළ තත්වයක් පෙන්වා දෙමින් පෙර සාක්ෂි සහ සාක්ෂි සඳහා සහාය දක්වයි. රට ආහාර සහනාධාර වැඩසටහන් දියත් කර ඇතත්, බොහෝ දෙනෙක් WFP විසින් පිටුබලය ලබා ඇතත්, ජනතාවගේ ආහාර වේල පෝෂණීය වශයෙන් ප්‍රමාණවත් නොවීය. විශේෂයෙන්, සලාක ආහාර වයස අවුරුදු 14 සිට 60 දක්වා ජනගහනය සඳහා දෛනික බලශක්ති, ප්‍රෝටීන් සහ මේද අවශ්‍යතාවයෙන් කුඩා ප්‍රතිශතයක් පමණක් ආවරණය කරයි.[75]

එවැනි ඌනතාවයන් අධික බර සහ තරබාරුකම වැනි සෞඛ්‍ය ගැටළු වලට තුඩු දී ඇත, බොහෝ දුරට සීනි සහ ලුණු අධික ආහාර වේලක් නිසා. මීට අමතරව, නිසි පෝෂණයට ප්රවේශ වීමේදී සැලකිය යුතු විෂමතාවයක් පවතී. විදේශ මුදල් හා ප්‍රේෂණ සඳහා ප්‍රවේශයක් නොමැති පුද්ගලයින් වඩාත් පීඩාවට පත්වේ. නිර්දේශිත පෝෂණ අවශ්‍යතා සපුරාලීම සඳහා අවම වැටුප ප්‍රමාණවත් නොවීම වාර්තාවේ ඉස්මතු කර ඇති තවත් කරුණකි.[75] දේශපාලන හා සමාජ ආර්ථික භූ දර්ශනය මෙම දර්ශනයට බලපා ඇත. බොහෝ ආහාර සහනාධාර ඉවත් කළ ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණයක් වන "Tarea Ordenamiento" ක්‍රියාවට නැංවීම, ධාන්‍ය වර්ග, එළවළු, කිරි සහ මස් වැනි මූලික ආහාර හිඟය තීව්‍ර කරමින්, භයානක උද්ධමනයකට තුඩු දී ඇත. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස කියුබානු කුටුම්භයන් ඔවුන්ගේ ආදායමෙන් 55% සහ 65% අතර ප්‍රමාණයක් ආහාර සඳහා වැය කරන අතර එය ජාත්‍යන්තර ප්‍රමිතීන්ට සාපේක්ෂව අසමානුපාතික යැයි සැලකේ.[75]

එසේ වුවද, සමාජ ආරක්ෂණය සහ මූලික සේවාවන් සඳහා විශ්වීය ප්‍රවේශය වැනි ක්ෂේත්‍රවල කියුබානු රජය දරන උත්සාහයන් වාර්තාව පිළිගනී. එය 2021–2022 මානව සංවර්ධන වාර්තාවේ කියුබාවේ තත්ත්වය සහ පුළුල් COVID-19 එන්නත් ආවරණය ඉස්මතු කරයි.[75] ආහාර සුරක්ෂිතතා අභියෝගයන්ට මුහුණ දීම සඳහා, WFP කියුබානු බලධාරීන් සමඟ සිය සහයෝගීතාව වැඩි දියුණු කර ඇත. 2022 දී, ළදරුවන් තුළ රක්තහීනතාවය පැතිරීම පිළිබඳ භයානක සංඛ්‍යාලේඛනවලට ප්‍රතිචාර වශයෙන් සංවිධානය ඩොලර් මිලියන 10.7 ක් වටිනා අත්‍යවශ්‍ය ආහාර සහ සාර්ව පෝෂක ලබා ගන්නා ලදී.[75]

මෙම පෝෂණ අර්බුදය මධ්‍යයේ, කියුබානු ජනතාව පීඩා විඳින ආහාර සහ පෝෂණ ගැටළු සමනය කිරීම සඳහා ජාත්‍යන්තර මැදිහත්වීම් සහ සහයෝගීතාවයන් අපේක්ෂා කෙරේ.[75]

යොමු කිරීම්

සංස්කරණය
  1. ^ "ANUARIO DEMOGRAFICO DE CUBA 2010" (PDF). Oficina Nacional de Estadisticas. 21 October 2012 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 22 April 2012.
  2. ^ "Population, birth rate falling in Cuba: Official". The Peninsula On-line. 26 September 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 19 July 2013.
  3. ^ "Population Decrease Must be Reverted". 13 January 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 19 July 2013.
  4. ^ "Cuba: Major Cities". citypopulation.de. 22 October 2021 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 October 2021.
  5. ^ "U.S. Department of State People Profiles Latin American Countries". 27 May 2020 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 23 March 2020.
  6. ^ "A barrier for Cuba's blacks". Miami Herald. 21 August 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
  7. ^ United Nations High Commissioner for Refugees. "Refworld | World Directory of Minorities and Indigenous Peoples – Cuba: Afro-Cubans". Refworld. 17 January 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 December 2019.
  8. ^ Marcheco-Teruel, Beatriz; Parra, Esteban J.; Fuentes-Smith, Evelyn; Salas, Antonio; Buttenschøn, Henriette N.; Demontis, Ditte; Torres-Español, María; Marín-Padrón, Lilia C.; Gómez-Cabezas, Enrique J.; Álvarez-Iglesias, Vanesa; Mosquera-Miguel, Ana; Martínez-Fuentes, Antonio; Carracedo, Ángel; Børglum, Anders D.; Mors, Ole (2014). "Cuba: Exploring the History of Admixture and the Genetic Basis of Pigmentation Using Autosomal and Uniparental Markers". PLOS Genetics. 10 (7). e1004488. doi:10.1371/journal.pgen.1004488. PMC 4109857. PMID 25058410.
  9. ^ "Cuba". 30 November 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 29 November 2016.
  10. ^ Cuba: a Lonely Planet travel survival kit. Lonely Planet. 1997. ISBN 9780864424037.
  11. ^ "Central America :: Cuba — The World Factbook – Central Intelligence Agency". cia.gov. සම්ප්‍රවේශය 30 July 2019.
  12. ^ "Sahrawi children inhumanely treated in Cuba, former Cuban official". MoroccoTimes.com. 31 March 2006. 25 November 2006 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 July 2006.
  13. ^ "La inmigración entre 1902 y 1920". Tau.ac.il. 6 June 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 7 November 2010.
  14. ^ "Etat des propriétés rurales appartenant à des Français dans l'île de Cuba". Cuban Genealogy Center. 10 July 2007. සම්ප්‍රවේශය 19 July 2013.
  15. ^ "International migrant stock, total - Cuba | Data". data.worldbank.org. සම්ප්‍රවේශය 2022-09-08.
  16. ^ Powell, John (2005). "Cuban immigration". Encyclopedia of North American Immigration. Facts on File. pp. 68–71.
    ISBN 9781438110127
    . https://books.google.com/books?id=VNCX6UsdZYkC&q=%22cubans+are+usually+considered+to+be+the+most+successful%22&pg=PA68. ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 30 November 2016.     
  17. ^ Pedraza 2007, පිටු අංකය: [page needed].
  18. ^ Falk 1988, p. 74: "[A] tenth of the entire Caribbean population has ... [emigrated to the U.S.] over the past 30 years".
  19. ^ "US Census Press Releases". 3 September 2002. 9 July 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 19 July 2013.
  20. ^ Pedraza 2007, පිටු අංකය: 5.
  21. ^ "Essential Background: Overview of human rights issues in Cuba". HRW.org. Human Rights Watch. 31 December 2005. 5 March 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 13 April 2018.
  22. ^ "Visa Lottery for Cubans". The New York Times. Associated Press. 13 October 1994. ISSN 0362-4331. සම්ප්‍රවේශය 16 January 2019.
  23. ^ a b c d e Hull, Christopher; Kent, James Clifford (2023-02-20). "Cuba sufre el mayor éxodo ante su peor crisis desde el colapso de la URSS". The Conversation (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2023-10-08.
  24. ^ "Cuba Migration Profiles" (PDF). UNICEF. සම්ප්‍රවේශය 16 January 2019.
  25. ^ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; Augustin-11-12-22 නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
  26. ^ Brandon, George (1 March 1997). Santeria from Africa to the New World. Indiana University Press. p. 56. ISBN 978-0-253-21114-9. lucumi language.
  27. ^ "Lucumi: A Language of Cuba (Ethnologue)". සම්ප්‍රවේශය 10 March 2010.
  28. ^ "Cuban Creole choir brings solace to Haiti's children". BBC News. සම්ප්‍රවේශය 10 March 2010.
  29. ^ "Languages of Cuba". සම්ප්‍රවේශය 31 October 2010.
  30. ^ "Religious Composition by Country" (PDF). Global Religious Landscape. Pew Forum. 9 September 2013 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 July 2013.
  31. ^ "Cubans love the pope and the Catholic Church, but they're just not that into religion". The Washington Post. ISSN 0190-8286. සම්ප්‍රවේශය 2021-07-20.
  32. ^ Smith 1996, p. 105: "The expansion of religious liberty began more than a decade ago, for example, and Cuban citizens, by and large, are free to practice their faiths without fear of persecution."
  33. ^ Domínguez 2003, p. 4.
  34. ^ David Einhorn (31 March 2006). "Catholic church in Cuba strives to re-establish the faith". National Catholic Reporter. සම්ප්‍රවේශය 7 September 2009.
  35. ^ Woolf, Nicky; Holpuch, Amanda; Bruno, Angela; Watts, Jonathan in; Kirchgaessner, Stephanie (22 September 2015). "Pope Francis in Cuba: pontiff arrives in Santiago – as it happened". The Guardian. සම්ප්‍රවේශය 21 March 2016.
  36. ^ "Cuba to Free 3,500 Prisoners Ahead of Pope Visit". voanews.com. Voice of America. 11 September 2015. 15 January 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 11 September 2015.
  37. ^ Miroff, Nick (11 September 2015). "Cuba pardons more than 3,500 prisoners ahead of Pope Francis visit". The Washington Post. සම්ප්‍රවේශය 11 September 2015.
  38. ^ Alexander, Harriett (11 September 2015). "Cuba pardons 3,522 prisoners ahead of Pope Francis visit". telegraph.co.uk. The Telegraph. 10 January 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 September 2015.
  39. ^ Edmonds, E.B.; Gonzalez, M.A. (2010). Caribbean Religious History: An Introduction. NYU Press. p. 171. ISBN 978-0-8147-2250-3.
  40. ^ Dodson, Jualynne E.; Millet Batista, José (2008). Sacred Spaces and Religious Traditions in Oriente Cuba. UNM Press. pp. 12–13.
  41. ^ "Government officials visit Baha'i center". Baha'iWorldNewsService.com. 13 June 2005.
  42. ^ a b උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; asce නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
  43. ^ a b "The Cuban Education System: Lessons and Dilemmas. Human Development Network Education. World Bank" (PDF). 10 August 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 5 April 2007.
  44. ^ a b උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; factbook නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
  45. ^ a b "unstats – Millennium Indicators". Mdgs.un.org. 23 June 2010. 21 January 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 7 November 2010.
  46. ^ "Latin lessons: What can we Learn from the World's most Ambitious Literacy Campaign?". The Independent. 7 November 2010. සම්ප්‍රවේශය 19 July 2013.
  47. ^ Getting a Reading on High Literacy in Cuba සංරක්ෂණය කළ පිටපත 8 අප්‍රේල් 2016 at the Wayback Machine. Teachers College, Columbia University. 22 December 2009.
  48. ^ "Students graduate from Cuban school". NBC News. 25 July 2007. සම්ප්‍රවේශය 7 November 2010.
  49. ^ "Cuba-trained US doctors graduate". BBC News. 25 July 2007. සම්ප්‍රවේශය 7 September 2009.
  50. ^ "Cuba". Ranking Web of Universities. සම්ප්‍රවේශය 23 July 2015.
  51. ^ a b c උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; :1 නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
  52. ^ Central America :: Cuba — The World Factbook – Central Intelligence Agency, 6 June 2023, https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/cuba/, ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 12 June 2023 
  53. ^ "World population Prospects: The 2006 Revision: Highlights" (PDF). United Nations. සම්ප්‍රවේශය 19 July 2013.
  54. ^ a b Whiteford & Branch 2008, p. 2
  55. ^ Frist, Bill (8 June 2015). "Cuba's Most Valuable Export: Its Healthcare Expertise". Forbes. සම්ප්‍රවේශය 18 November 2018.
  56. ^ Miller, Lee J.; Lu, Wei (24 February 2019). "These Are the World's Healthiest Nations". Bloomberg. සම්ප්‍රවේශය 16 March 2019.
  57. ^ a b c Ramos, Javier (2021-11-18). "La otra cara de Cuba: el negocio de las batas blancas". Global Voices en Español (ස්පාඤ්ඤ බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2023-10-08.
  58. ^ Cuba: A Different America, By Wilber A. Chaffee, Gary Prevost, Rowland and Littlefield, 1992, p. 106
  59. ^ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; bethell නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
  60. ^ Feinsilver 1989, pp. 4–5: "Its success has been acclaimed by Dr. Halfdan Mahler, the Director-General of the World Health Organization (WHO), and Dr. Carlysle Guerra de Macedo, Director-General of the Pan American Health Organization (PAHO), as well as by medical professionals from the United States and other capitalist countries who have observed the Cuban health system in action. Despite U.S. hostility toward Cuba, a U.S. government document stated in 1982 that the 'Cuban Revolution has managed social achievements, especially in education and health care, that are highly respected in the Third World ..., [including] a national health care program that is superior in the Third World and rivals that of numerous developed countries.'"
  61. ^ Lundy, Karen Saucier. Community Health Nursing: Caring for the Public's Health. Jones and Bartlett: 2005, p. 377.
  62. ^ Whiteford, Linda M.; Manderson, Lenore, eds. (2000). Global Health Policy, Local Realities: The Fallacy of the Level Playing Field. Boulder, Col.: Lynne Rienner Publishers. p. 69. ISBN 978-1-55587-874-0. සම්ප්‍රවේශය 14 September 2009.
  63. ^ Editorial (16 May 2015). "Be more libre". economist.com. සම්ප්‍රවේශය 20 May 2015.
  64. ^ The Committee Office, House of Commons (28 March 2001). "Cuban Health Care Systems and its implications for the NHS Plan". Select Committee on Health. 21 August 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 19 July 2013.
  65. ^ Breier & Wildschut 2007, පිටු අංක: 16, 81.
  66. ^ "Cuban medical team heading for Sierra Leone". World Health Organisation. 14 September 2014. 14 September 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 27 July 2021.
  67. ^ Cuban medical team heading for Sierra Leone සංරක්ෂණය කළ පිටපත 28 දෙසැම්බර් 2016 at the Wayback Machine. World Health Organization. September 2014.
  68. ^ Alexandra Sifferlin (5 November 2014). Why Cuba Is So Good at Fighting Ebola . Time. Retrieved 28 April 2015.
  69. ^ "Centro de Promoción del Comercio Exterior y la Inversión Extranjera de Cuba – CEPEC". Cepec.cu. 20 June 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 10 June 2013.
  70. ^ Erin Schumaker (14 May 2015). Cuba's Had A Lung Cancer Vaccine For Years, And Now It's Coming To The U.S. සංරක්ෂණය කළ පිටපත 3 මැයි 2016 at the Wayback Machine The Huffington Post. Retrieved 18 May 2015.
  71. ^ Rob Quinn (12 May 2015). USA about to get Cuba's lung cancer vaccine සංරක්ෂණය කළ පිටපත 23 අප්‍රේල් 2016 at the Wayback Machine. USA Today. Retrieved 14 May 2015.
  72. ^ Jacobs, Sally (10 January 2018). "Cuba has a lung cancer vaccine. Many U.S. patients can't get it without breaking the law". USA Today. සම්ප්‍රවේශය 16 October 2018.
  73. ^ "WHO validates elimination of mother-to-child transmission of HIV and syphilis in Cuba". WHO. 30 June 2015. 2 July 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 August 2015.
  74. ^ O'Carroll, Lisa (30 June 2015). "Cuba first to eliminate mother-to-baby HIV transmission". theguardian.com. සම්ප්‍රවේශය 1 July 2015.
  75. ^ a b c d e f g "Un informe de la ONU señala que los cubanos de 14 a 60 años sufren de malnutrición". 14ymedio (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 2023-04-05. සම්ප්‍රවේශය 2023-10-08.
"https://si.wikipedia.org/w/index.php?title=කියුබාවේ_ජනවිකාසය&oldid=730496" වෙතින් සම්ප්‍රවේශනය කෙරිණි