මොරිටේනියාවේ ඉතිහාසය
මුල් ඉතිහාසය සංස්කරණය
මොරිටේනියාවේ පුරාණ ගෝත්‍ර වූයේ බර්බර්, නයිජර්-කොංගෝ,[1] සහ බෆෝර් ජනයා ය. බෆෝර් ඔවුන්ගේ කලින් සංචාරක ජීවන රටාව අත්හැර ප්‍රධාන වශයෙන් කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් අනුගමනය කළ පළමු සහරා ජනතාව අතර විය. සහරාවේ ක්‍රමයෙන් වියළීමට ප්‍රතිචාර වශයෙන්, ඔවුන් අවසානයේ දකුණු දෙසට සංක්‍රමණය විය.[2] බොහෝ බර්බර් ගෝත්‍රිකයන් යේමනයේ (සහ සමහර විට වෙනත් අරාබි) සම්භවයක් ඇති බව ප්‍රකාශ කර ඇත. 2000 දී යේමනයේ ජනතාව පිළිබඳ DNA අධ්‍යයනයක් මගින් මිනිසුන් අතර යම් පැරණි සම්බන්ධතාවක් පැවතිය හැකි බව යෝජනා කළද, එම ප්‍රකාශයන් සඳහා කුඩා සාක්ෂි සහාය දක්වයි.[3]
මොරිටේනියාවට ඇතුළු වූ පළමු අරාබි මුස්ලිම්වරු උමයියාද්වරු ය. ඉස්ලාමීය ආක්‍රමණ වලදී, ඔවුන් මොරිටේනියාවට ආක්‍රමණය කළ අතර හත්වන සියවසේ අග භාගය වන විට එම ප්‍රදේශයේ සිටියහ.[4] මොරිටේනියාවේ බොහෝ බර්බර් ගෝත්‍රිකයන් අරාබිවරුන්ගේ පැමිණීමත් සමඟ මාලි හි ගාඕ ප්‍රදේශයට පලා ගියහ.[4]
අනෙකුත් ජනවර්ග ද දකුණු දෙසින් සහරාව පසුකර බටහිර අප්‍රිකාවට සංක්‍රමණය විය. 11 වන ශතවර්ෂයේදී, වර්තමාන මොරිටේනියාව අතිච්ඡාදනය වන කාන්තාර ප්‍රදේශවල සංචාරක බර්බර් සංගම් කිහිපයක් ඇල්මොරවිඩ් ව්‍යාපාරය පිහිටුවීමට එකට එකතු විය. යුරෝපයේ සහරා සිට අයිබීරියානු අර්ධද්වීපය දක්වා විහිදුනු වැදගත් අධිරාජ්‍යයක් බිහි කරමින් ඔවුන් උතුර සහ දකුණට ව්‍යාප්ත විය.[5][6] මතභේදයට තුඩුදී ඇති අරාබි සම්ප්‍රදායකට අනුව[7][8] අල්මොරාවිඩ්වරු දකුණට ගමන් කර 1076 දී පමණ පුරාණ සහ පුළුල් ඝානා අධිරාජ්‍යය යටත් කර ගත්හ.[9]
1644 සිට 1674 දක්වා, නූතන මොරිටේනියාව වන ප්‍රදේශයේ ආදිවාසී ජනතාව තම භූමිය ආක්‍රමණය කරමින් සිටි යේමන මාකිල් අරාබිවරුන් පලවා හැරීමට ඔවුන්ගේ අවසාන උත්සාහය බවට පත් විය. අසාර්ථක වූ මෙම උත්සාහය චාර් බූබා යුද්ධය ලෙස හැඳින්වේ. ආක්‍රමණිකයන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ බෙනි හසන් ගෝත්‍රිකයන් විසිනි. බෙනී හසන් රණශූරයන්ගෙන් පැවත එන්නන් මූරිෂ් සමාජයේ ඉහළ ස්ථරය බවට පත් විය. බෙනී හසන් සඳහා නම් කරන ලද බෙඩුයින් අරාබි උපභාෂාවක් වන හසානියයි, විශාල වශයෙන් සංචාරක ජනගහනය අතර ප්‍රමුඛ භාෂාව බවට පත් විය.[10]
ඉස්ලාමීය සම්ප්‍රදායන් ආරක්ෂා කරන සහ උගන්වන්නන් ලෙස හඳුන්වනු ලබන පරිදි, කලාපයේ මැරබවුට් වලින් බහුතරයක් නිෂ්පාදනය කිරීමෙන් බර්බර්වරු සුවිශේෂී බලපෑමක් ඇති කර ගත්හ.[10]
යටත් විජිත ඉතිහාසය සංස්කරණය
.jpg)
19 වන ශතවර්ෂයේ අගභාගයේ සිට, ප්‍රංශය සෙනගල් ගංගා ප්‍රදේශයේ සිට උතුරු දෙසින් වත්මන් මොරිටේනියාවේ ප්‍රදේශ වලට හිමිකම් පෑවේය. 1901 දී, සේවියර් කොපොලානි අධිරාජ්‍ය මෙහෙයුම භාර ගත්තේය.[11] සවායා ගෝත්‍රිකයන් සමඟ ඇති උපායමාර්ගික සන්ධානයන් සහ හසාන් රණශූර නාමිකයන්ට එල්ල වූ හමුදා පීඩනය හරහා, මොරිටේනියානු එමිරේට්ස් මත ප්‍රංශ පාලනය ව්‍යාප්ත කිරීමට ඔහු සමත් විය. 1903 සහ 1904 දී ප්‍රංශ හමුදා ට්‍රාර්සා, බ්‍රැක්නා සහ ටැගන්ට් අල්ලා ගැනීමට සමත් වූ නමුත්, ෂෙයික් මා අල්-අයිනේන්ගේ යටත් විජිත විරෝධී කැරැල්ල (හෝ ජිහාඩ්) සහ ටගන් කැරලිකරුවන්ගේ සහය ඇතිව අද්රාර් උතුරු එමිරේටය වැඩි කාලයක් රැඳී සිටියේය. 1904 දී ප්‍රංශය මොරිටේනියාවේ භූමි ප්‍රදේශය සංවිධානය කළ අතර එය ප්‍රංශ බටහිර අප්‍රිකාවේ කොටසක් බවට පත් විය, පළමුව ආරක්ෂිත ප්‍රදේශයක් ලෙසත් පසුව යටත් විජිතයක් ලෙසත්. 1912 දී, ප්‍රංශ හමුදා අද්රාර් පරාජය කර, එය මොරිටේනියාවේ ප්‍රදේශයට ඇතුළත් කර ගත්හ.[12]
ප්‍රංශ පාලනය වහල්භාවයට එරෙහිව නීතිමය තහනම් කිරීම් සහ අන්තර් ජාතීන් අතර යුද්ධය අවසන් කළේය. යටත් විජිත සමයේදී ජනගහනයෙන් 90% ක් සංචාරකයන් ලෙස පැවතුනි. ක්‍රමක්‍රමයෙන්, ශතවර්ෂ ගණනාවකට පෙර ඔවුන්ගේ මුතුන් මිත්තන් නෙරපා හරින ලද වාඩි වී සිටින ජනයාට අයත් බොහෝ පුද්ගලයින් මොරිටේනියාවට සංක්‍රමණය වීමට පටන් ගත්හ. 1902 වන තෙක් ප්‍රංශ බටහිර අප්‍රිකාවේ අගනුවර වූයේ නූතන සෙනගාලයේ ය. එය මුලින්ම ශාන්ත ලුවී හි සහ පසුව, 1902 සිට 1960 දක්වා ඩකාර් හි පිහිටුවන ලදී. එම වසරේ සෙනගාලය නිදහස ලබා ගත් විට, ප්‍රංශය මොරිටේනියාවේ නව අගනුවර පිහිටි ස්ථානය ලෙස නූක්චොට් තෝරා ගත්තේය. එකල නූවාක්චොට් යනු බලකොටු සහිත ගම්මානයකට (හෝ ක්සාර්) වඩා මඳක් වැඩිය.[13]
මොරිටේනියානු නිදහසෙන් පසු, ස්වදේශික උප-සහාරා අප්‍රිකානු ජනයා (හාල්පුලාර්, සොනින්කේ සහ වොලොෆ්) විශාල සංඛ්‍යාවක් එයට සංක්‍රමණය වූ අතර ඔවුන්ගෙන් වැඩි දෙනෙක් සෙනගල් ගඟට උතුරින් පිහිටි ප්‍රදේශයේ පදිංචි වූහ. මෙම නව පැමිණි බොහෝ දෙනෙක් ප්‍රංශ භාෂාව සහ ප්‍රංශ සිරිත් විරිත් පිළිබඳ අධ්‍යාපනය ලබා නව ප්‍රාන්තයේ ලිපිකරුවන්, සොල්දාදුවන් සහ පරිපාලකයින් බවට පත් වූහ. ඒ අතරම, ප්‍රංශ ජාතිකයන් උතුරේ වඩාත් නොසැලෙන හසානේ ගෝත්‍රිකයන් යුදමය වශයෙන් මර්දනය කරමින් සිටියහ. එම ගෝත්‍රිකයන් මත ප්‍රංශ පීඩනය නිසා පැවති බල තුලනය වෙනස් වූ අතර, දකුණු ජනගහනය සහ මුවර්වරුන් අතර නව ගැටුම් ඇති විය.[14][තහවුරු කර නොමැත]
නූතන වහල්භාවය තවමත් මොරිටේනියාවේ විවිධ ආකාරවලින් පවතී.[15] සමහර ඇස්තමේන්තු වලට අනුව, මොරිටේනියානුවන් දහස් ගණනක් තවමත් වහල්භාවයේ සිටිති.[16][17][18] 2012 CNN වාර්තාවක්, "Slavery's Last Stronghold", දැනට පවතින වහල් හිමි සංස්කෘතීන් ලේඛනගත කරයි.[19] මෙම සමාජ වෙනස් කොට සැලකීම ප්‍රධාන වශයෙන් අදාළ වන්නේ රටේ උතුරු ප්‍රදේශයේ "කළු මුවර්ස්" (හරටින්) ට එරෙහිව වන අතර, "සුදු මුවර්ස්" (බිදන්, හසානිය-කතා කරන අරාබිවරුන් සහ අරාබිකරණය වූ බර්බර්වරුන්) අතර ගෝත්‍රික ප්‍රභූන් බලය අල්ලාගෙන සිටිති.[20] දකුණේ උප සහරා අප්‍රිකානු ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් තුළ ද වහල් පිළිවෙත් පවතී.
1970 ගණන්වල මුල් භාගයේ ඇති වූ මහා සහෙල් නියඟය මොරිටේනියාවේ දැවැන්ත විනාශයක් ඇති කළ අතර දරිද්‍රතාවයේ සහ ගැටුම්වල ගැටලු උග්‍ර කළේය. අරාබිකරණය වූ ප්‍රමුඛ ප්‍රභූන් වෙනස් වන තත්වයන්ට සහ විදේශයන්ගෙන් අරාබි ජාතිකවාදී ඇමතුම්වලට ප්‍රතිචාර දැක්වූයේ නීතිය සහ අධ්‍යාපන ක්‍රමය වැනි මොරිටේනියානු ජීවිතයේ බොහෝ අංශ අරාබිකරණය කිරීමට පීඩනය වැඩි කිරීමෙනි. මෙය යටත් විජිත පාලනය යටතේ ප්‍රංශ ආධිපත්‍යයේ ප්‍රතිවිපාකවලට ද ප්‍රතිචාරයක් විය. රටේ සංස්කෘතික විවිධත්වය පවත්වා ගැනීම සඳහා විවිධ ආකෘතීන් යෝජනා කර ඇතත් ඒවා කිසිවක් සාර්ථක වී නැත.
මෙම ජනවාර්ගික අසමගිය 1989 අප්‍රේල් ("මෞරිටේනියා-සෙනෙගල් දේශසීමා යුද්ධය") ආරම්භ වූ අන්තර් වාර්ගික ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියා වලදී පැහැදිලි වූ නමුත් පසුව එය පහව ගොස් ඇත. මොරිටේනියාව 1980 ගණන්වල අගභාගයේදී උප සහරා අප්‍රිකානු මොරිටේනියානුවන් 70,000ක් පමණ නෙරපා හරින ලදී.[21] ජනවාර්ගික ආතතීන් සහ වහල්භාවය පිළිබඳ සංවේදී ප්‍රශ්නය - අතීතය සහ සමහර ප්‍රදේශවල වර්තමානය - තවමත් රටේ දේශපාලන සංවාදයේ ප්‍රබල තේමාවන් වේ. සියලුම කණ්ඩායම් වලින් සැලකිය යුතු පිරිසක් වඩාත් විවිධාකාර, බහුත්වවාදී සමාජයක් අපේක්ෂා කරති.[තහවුරු කර නොමැත]
බටහිර සහරා සමඟ ගැටුම සංස්කරණය
ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණයට පෙර මොරොක්කෝවේ සහ මොරිටේනියාවේ නීතිමය බැඳීම් පිළිබඳ යම් සාක්ෂි තිබියදීත්, යටත් විජිත රටවලට නිදහස ලබා දීම පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා මණ්ඩල ප්‍රකාශයේ යෙදීමට බලපෑම් කිරීමට කිසිදු බැඳීමක් ප්‍රමාණවත් නොවූ බව ජාත්‍යන්තර අධිකරණය නිගමනය කර ඇත.[22]
මොරිටේනියාව, මොරොක්කෝව සමඟ එක්ව 1976 දී බටහිර සහරා ප්‍රදේශය ඈඳා ගන්නා ලදී. පොලිසාරියෝ වෙත හමුදාමය පාඩු කිහිපයකට පසු - දැඩි ලෙස සන්නද්ධව සහ ඇල්ජීරියාවේ සහාය ඇතිව, කලාපීය බලවතා සහ මොරොක්කෝවේ ප්‍රතිවාදියා - මොරිටේනියාව 1979 දී ඉවත් විය. එහි හිමිකම් මොරොක්කෝව විසින් පවරා ගන්නා ලදී. ආර්ථික දුර්වලතා හේතුවෙන්, මොරිටේනියාව භෞමික ආරවුලෙහි නොසැලකිලිමත් රටක් වී ඇති අතර, එහි නිල ස්ථාවරය වන්නේ සියලු පාර්ශ්වයන්ට අන්‍යෝන්‍ය වශයෙන් එකඟ වන ඉක්මන් විසඳුමක් අපේක්ෂා කිරීමයි. බටහිර සහරාවේ වැඩි කොටසක් මොරොක්කෝව විසින් අත්පත් කරගෙන ඇති අතර, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය තවමත් බටහිර සහරා රාජ්‍යත්වය සම්බන්ධයෙන් තම කැමැත්ත ප්‍රකාශ කළ යුතු ප්‍රදේශයක් ලෙස සලකයි. මොරොක්කෝව 1992 දී මුලින් සැලසුම් කර තිබූ ජනමත විචාරණයක්, එක්සත් ජාතීන්ගේ අනුග්‍රහය යටතේ, ස්වදේශික සහරාවිවරුන් සහරාවි අරාබි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජය ලෙස ස්වාධීන වීමට කැමතිද නැද්ද යන්න තීරණය කිරීම සඳහා අනාගතයේ යම් අවස්ථාවක දී පැවැත්විය යුතුය. [තහවුරු කර නොමැත]
ඕල්ඩ් ඩැඩා යුගය (1960-1978) සංස්කරණය
මොරිටේනියාව 1960 නොවැම්බර් මාසයේදී ස්වාධීන රාජ්‍යයක් බවට පත් විය.[23] 1964 දී ප්‍රංශ ජාතිකයින් විසින් පිහිටුවන ලද ජනාධිපති මොක්තාර් ඕල්ඩ් ඩැඩා, නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් සමඟින් මොරිටේනියාව ඒක-පක්ෂ රාජ්‍යයක් ලෙස විධිමත් කරමින් ඒකාධිපති ජනාධිපති තන්ත්‍රයක් පිහිටුවීය. ඩැඩා ගේම පාර්ටි ඩු පෙප්ල් මොරිටේනියන් එක පක්ෂ ක්‍රමයක පාලක සංවිධානය බවට පත් විය. ජනාධිපතිවරයා මෙය සාධාරණීකරණය කළේ බටහිර පන්නයේ බහු පක්ෂ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සඳහා මොරිටේනියාව සූදානම් නැති බව යන පදනම මත ය. මෙම ඒකපාක්ෂික ව්‍යවස්ථාව යටතේ 1976 සහ 1978 දී දඩා නිතරගයෙන් තේරී පත් විය.
1978 ජූලි 10 වැනි දින ලේ රහිත කුමන්ත්‍රණයකින් ඩැඩා නෙරපා හරින ලදී. "මහා මොරිටේනියාවක්" නිර්මාණය කිරීමේ උත්සාහයක් ලෙස සකස් කරන ලද බටහිර සහරා හි දකුණු කොටස ඈඳා ගැනීමේ විනාශකාරී යුද්ධය හරහා ඔහු රට කඩාවැටීමට ආසන්නව ගෙන ගියේය.
CMRN සහ CMSN හමුදා ආණ්ඩු (1978-1984) සංස්කරණය
කර්නල් මුස්තාෆා ඕල්ඩ් සලෙක්ගේ ජාතික ප්‍රතිසාධන ජුන්ටාව සඳහා වූ හමුදා කමිටුවට ශක්තිමත් බල පදනමක් පිහිටුවීමට හෝ සහරාවි ප්‍රතිරෝධී ව්‍යාපාරය වන පොලිසාරියෝ පෙරමුණ සමග එහි අස්ථාවර ගැටුමෙන් රට උදුරා ගැනීමට නොහැකි බව ඔප්පු විය. එය ඉක්මනින්ම බිඳ වැටුණු අතර, ජාතික ගැලවීම සඳහා වූ හමුදා කමිටුව වෙනත් මිලිටරි ආන්ඩුවක් මගින් ප්‍රතිස්ථාපනය විය.
ජවසම්පන්න කර්නල් මොහොමඩ් ඛවුනා ඕල්ඩ් හයිදල්ලාහ් ඉක්මනින්ම එහි ප්‍රබලයා බවට පත් විය. බටහිර සහරා වෙත සියලු හිමිකම් අත්හැරීමෙන් ඔහු පොලිසාරියෝ සමඟ සාමය සොයා ගත් අතර එහි ප්‍රධාන අනුග්‍රාහකයා වන ඇල්ජීරියාව සමඟ සබඳතා වැඩිදියුණු කළ නමුත් ගැටුමේ අනෙක් පාර්ශවය වන මොරොක්කෝව සහ එහි යුරෝපීය මිත්‍රයා වන ප්‍රංශය සමඟ සබඳතා පිරිහී ගියේය. අස්ථාවරත්වය දිගටම පැවති අතර, හයිදල්ලාගේ අභිලාෂකාමී ප්‍රතිසංස්කරණ උත්සාහයන් ආරම්භ විය. ඔහුගේ පාලන තන්ත්‍රය මිලිටරි සංස්ථාපිතය තුල කුමන්ත්‍රණ හා කුමන්ත්‍රණවලින් පීඩා විඳිති. විරුද්ධවාදීන්ට එරෙහිව ඔහුගේ දැඩි සහ සම්මුති විරහිත පියවර හේතුවෙන් එය වඩ වඩාත් තරඟකාරී විය. බොහෝ විරුද්ධවාදීන් සිරගත කරන ලද අතර සමහරුන් මරා දමන ලදී. 1981 දී, වහල්භාවය නීතියෙන් විධිමත් ලෙස අහෝසි කරන ලද අතර, එසේ කළ ලොව අවසාන රට බවට මොරිටේනියාව පත් විය.
ඕල්ඩ් ටයාගේ පාලනය (1984-2005) සංස්කරණය
1984 දෙසැම්බරයේදී, හයිදල්ලාව කර්නල් මාඕයා ඕල්ඩ් සිද් අහමඩ් ටායා විසින් නෙරපා හරින ලද අතර, ඔහු දැඩි හමුදා පාලනයක් තබා ගනිමින් දේශපාලන වාතාවරණය ලිහිල් කළේය. ඕල්ඩ් ටායා මොරිටේනියාවේ පෙර ඇල්ජීරියානු ගැති ස්ථාවරය පාලනය කළ අතර 1980 ගණන්වල අග භාගයේදී මොරොක්කෝව සමඟ සබඳතා යළි ස්ථාපිත කළේය. ඔහු 1990 ගණන්වල අගභාගයේ සහ 2000 ගණන්වල මුල් භාගයේදී බටහිර රාජ්‍යයන් සහ බටහිර-පෙළගැසුනු අරාබි රාජ්‍යයන් වෙතින් සහයෝගය ලබා ගැනීමේ මොරිටේනියාවේ තල්ලුවේ කොටසක් ලෙස මෙම සබඳතා ගැඹුරු කළේය. බටහිර සහරා ගැටුම සම්බන්ධයෙන් එහි ආස්ථානය 1980 ගණන්වල සිට දැඩි මධ්‍යස්ථභාවයකින් යුක්ත විය.
මොරිටේනියා-සෙනෙගාල් දේශසීමා යුද්ධය ආරම්භ වූයේ මුරිෂ් මොරිටේනියානු එඬේරුන් සහ සෙනගාලයේ ගොවීන් අතර තෘණ අයිතිය සම්බන්ධයෙන් ඩයවාරා හි ඇති වූ ගැටුමක ප්‍රතිඵලයක් වශයෙනි.[24] 1989 අප්‍රේල් 9 වන දින මොරිටේනියානු ආරක්ෂකයින් සෙනගල් ජාතිකයන් දෙදෙනෙකු මරා දැමීය.[25] මෙම සිද්ධියෙන් පසුව, දේශීය සිල්ලර වෙළඳාමේ ආධිපත්‍යය දැරූ ප්‍රධාන වශයෙන් අරාබිකරණය වූ මොරිටේනියානුවන්ට එරෙහිව එල්ල වූ කැරලි කිහිපයක් සෙනගල්හි බේකල්, ඩකාර් සහ අනෙකුත් නගරවල පුපුරා ගියේය. කැරලි කෝලාහලය, දැනටමත් පවතින ආතතීන් එකතු කරමින්, ජාතිකත්වය නොසලකා බිඩාන් (සුදු මුවර්ස්) විසින් බොහෝ විට 'සෙනෙගාලියානුවන්' ලෙස සලකනු ලබන කළු මොරිටේනියානුවන්ට[26] එරෙහිව ත්‍රස්තවාදී ව්‍යාපාරයක් ගෙන ගියේය. 1990/91 දක්වා සෙනගල් සමඟ අඩු පරිමාණ ගැටුමක් පැවතුන විට, මොරිටේනියානු රජය හල්පුලරන් ජනවාර්ගික කණ්ඩායමට එරෙහිව ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියා සහ දේපළ අත්පත් කර ගැනීම් වල නිරත විය. තවදුරටත් ප්‍රචණ්ඩත්වය වැලැක්වීම සඳහා ජාත්‍යන්තර පීඩනය යටතේ සෙනගාලය සහ මොරිටේනියාව විසින් එකඟ වූ ජාත්‍යන්තර ගුවන් යානයකින් ආතතිය උච්චස්ථානය විය. මොරිටේනියානු රජය කළු මොරිටේනියානුවන් දහස් ගණනක් නෙරපා හරින ලදී. මෙම ඊනියා 'සෙනෙගලීස්' බොහෝ දෙනෙකුට සෙනගල් සමඟ සුළු හෝ සබඳතා නොතිබූ අතර බොහෝ දෙනෙක් 2007 න් පසු සෙනගල් සහ මාලි රටවලින් ආපසු හරවා යවා ඇත.[27] නෙරපා හැරීම් පිළිබඳ නිශ්චිත සංඛ්‍යාව නොදන්නා නමුත් සරණාගතයින් සඳහා වූ එක්සත් ජාතීන්ගේ මහ කොමසාරිස් (UNHCR) ඇස්තමේන්තු කරන්නේ, 1991 ජුනි වන විට, මොරිටේනියානු සරණාගතයින් 52,995 ක් සෙනගල්හි සහ අවම වශයෙන් 13,000 ක් මාලි හි ජීවත් වූ බවයි.[28]
විරුද්ධ පක්ෂ නීතිගත කරන ලද අතර 1991 දී නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් අනුමත කරන ලද අතර එය විධිමත් හමුදා පාලනයට තිත තැබීය. කෙසේ වෙතත්, ජනාධිපති ඕල්ඩ් ටයාගේ මැතිවරණ ජයග්‍රහණ සමහර විරුද්ධ කණ්ඩායම් විසින් වංචනික ලෙස ප්‍රතික්ෂේප කරන ලදී.
1980 ගණන්වල අගභාගයේදී ඕල්ඩ් ටායා ඉරාකය සමඟ සමීප සහයෝගීතාවයක් ඇති කර ගත් අතර දැඩි අරාබි ජාතිකවාදී මාර්ගයක් අනුගමනය කළේය. මොරිටේනියාව ජාත්‍යන්තරව වඩ වඩාත් හුදකලා වූ අතර 1991 ගල්ෆ් යුද්ධයේදී ඉරාකයට පක්ෂපාතී ආස්ථානයක් ගැනීමෙන් පසු බටහිර රටවල් සමඟ ආතතීන් නාටකාකාර ලෙස වර්ධනය විය. 1990 ගණන්වල මැද සිට අග දක්වා කාලය තුළ මොරිටේනියාව සිය විදේශ ප්‍රතිපත්තිය එක්සත් ජනපදය හා යුරෝපය සමඟ වැඩි සහයෝගීතාවකට මාරු කළේය. එය රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සාමාන්‍යකරණය සහ ආධාර ව්‍යාපෘති සමඟින් ත්‍යාග ලැබීය. 1999 ඔක්තෝබර් 28 වන දින මොරිටේනියාව ඊජිප්තුව, පලස්තීනය සහ ජෝර්දානය සමඟ එක් වූයේ ඊශ්‍රායලය නිල වශයෙන් පිළිගත් අරාබි ලීගයේ එකම සාමාජිකයන් ලෙස ය. ඕල්ඩ් ටායා ද ත්‍රස්ත-විරෝධී ක්‍රියාකාරකම් සඳහා එක්සත් ජනපදය සමඟ සහයෝගයෙන් කටයුතු කිරීමට පටන් ගත් අතර, එම ප්‍රතිපත්තිය සමහර මානව හිමිකම් සංවිධාන විසින් විවේචනයට ලක් කරන ලදී.[29][30] (මොරිටේනියාවේ විදේශ සබඳතා බලන්න.)
ඔල්ඩ් ටායා මොරිටේනියා ජනාධිපතිගේ පාලන සමයේදී ආර්ථික වශයෙන් දියුණු වූ අතර, වුඩ්සයිඩ් සමාගම විසින් 2001 දී තෙල් සොයා ගන්නා ලදී.[31]
2005 අගෝස්තු හමුදා කුමන්ත්‍රණය සංස්කරණය
2005 අගෝස්තු 3 වන දින කර්නල් එලි ඕල්ඩ් මොහොමඩ් වෝල්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් හමුදා කුමන්ත්‍රණයකින් ජනාධිපති මාඕයා ඕල්ඩ් සිද් අහමඩ් තායාගේ විසිඑක් වසරක පාලනය අවසන් විය. සෞදි රජු ෆාඩ් ගේ අවමංගල්‍ය උත්සවයට ඕල්ඩ් ටායා ගේ පැමිණීමෙන් ප්‍රයෝජන ගනිමින්, ජනාධිපති ආරක්ෂක නිලධාරීන් ඇතුළු හමුදාව, නූවාක්චොට් අගනුවර ප්‍රධාන ස්ථාන වල පාලනය අල්ලා ගත්හ. කුමන්ත්‍රණය ජීවිත හානියකින් තොරව සිදු විය. යුක්තිය සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සඳහා වූ හමුදා කවුන්සිලය ලෙස තමන්ව හඳුන්වමින් නිලධාරීන් පහත ප්‍රකාශය නිකුත් කළේය.
පසුගිය වසර කිහිපය තුළ අපේ ජනතාව පීඩාවට පත් කළ අභාවයට ගිය අධිකාරියේ පීඩාකාරී ක්‍රියාකාරකම් නිශ්චිතවම අවසන් කිරීමට ජාතික ත්‍රිවිධ හමුදාව සහ ආරක්ෂක අංශ ඒකමතිකව තීරණය කර ඇත.[32]
හමුදා කවුන්සිලය පසුව තවත් ප්‍රකාශයක් නිකුත් කරමින් කර්නල් මොහොමඩ් වෝල් ජාතික පොලිස් බලකාය වන සුරෙටේ නැෂනලේ හි සභාපති සහ අධ්‍යක්ෂ ලෙස නම් කළේය. වරෙක දැන් බලයෙන් පහ කරන ලද ජනාධිපතිවරයාගේ ස්ථිර සගයෙකු ලෙස සැලකෙන වෝල්, මුලින් ඔහුව බලයට ගෙන ආ කුමන්ත්‍රණයේදී ඕල්ඩ් ටායාට උදව් කර ඇති අතර පසුව ඔහුගේ ආරක්ෂක ප්‍රධානියා ලෙස සේවය කළේය. සභාවේ සාමාජිකයින් ලෙස තවත් නිලධාරීන් 16 දෙනෙකු ලැයිස්තුගත කර ඇත.
ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාව විසින් සුපරීක්ෂාකාරීව නිරීක්ෂණය කළද, කුමන්ත්‍රණය සාමාන්‍යයෙන් පිළිගැනීමට ලක්විය, මිලිටරි ජුන්ටාව පොරොන්දු වූ දෙවසරක කාල සීමාවක් තුළ මැතිවරණ සංවිධානය කිරීමත් සමඟ ය. 2006 ජූනි 26 දින ජනමත විචාරණයකදී, මොරිටේනියානුවන් අතිමහත් ලෙස (97%) ජනාධිපතිවරයෙකුගේ ධුර කාලය සීමා කරන නව ව්‍යවස්ථාවක් අනුමත කරන ලදී. ජුන්ටාවේ නායක කර්නල් වෝල් ජනමත විචාරණයට අවනත වී සාමකාමීව බලය අත්හරින බවට පොරොන්දු විය. මොරිටේනියාව ඊශ්‍රායලය සමඟ සබඳතා ඇති කර ගැනීම - එය ඊශ්‍රායලය පිළිගන්නා අරාබි රාජ්‍ය තුනෙන් එකකි - විපක්ෂයේ පුලුල් විවේචන නොතකා නව පාලනය විසින් පවත්වාගෙන යනු ලැබීය. ඔවුන් එම තත්ත්වය සැලකුවේ ටායා රෙජීමයේ බටහිර අනුග්‍රහය ලබාගැනීමේ උත්සාහයේ උරුමයක් ලෙසය.
මොරිටේනියාවේ පාර්ලිමේන්තු සහ නාගරික මැතිවරණ 2006 නොවැම්බර් 19 සහ දෙසැම්බර් 3 යන දිනවල පැවැත්විණි.
2007 ජනාධිපතිවරණය සංස්කරණය
මොරිටේනියාවේ ප්‍රථම පූර්ණ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනාධිපතිවරනය 2007 මාර්තු 11 දින පැවැත්විණි. 2005 හමුදා කුමන්ත්‍රණයෙන් පසුව මිලිටරි පාලනයෙන් සිවිල් පාලනයට අවසන් මාරුව මෙම මැතිවරනය බලපෑවේය. 1960 දී මොරිටේනියාව නිදහස ලබා ගැනීමෙන් පසු බහු ජනාධීපතිවරයෙකු තෝරා පත් කර ගත් පළමු අවස්ථාව මෙය විය.[33]
දෙවන වටයේ ඡන්ද විමසීමේදී සිඩි ඕල්ඩ් චෙයික් අබ්දල්ලාහි විසින් මැතිවරණ ජයග්‍රහණය කරන ලද අතර අහමඩ් ඕල්ඩ් ඩැඩා දෙවනුව සිටියේය.
2008 හමුදා කුමන්ත්‍රණය සංස්කරණය
2008 අගෝස්තු 6 වෙනිදා, ජනාධිපති අබ්දල්ලාහිගේ ප්‍රතිපත්තිවලට විරෝධය පළ කරමින් ආණ්ඩු පක්ෂයේ මන්ත්‍රීවරුන් 48 දෙනෙකු ඉල්ලා අස්වීමෙන් දිනකට පසු, ජනාධිපති ආරක්ෂකයින්ගේ ප්‍රධානියා නූවාක්චෝට් හි ජනාධිපතිගේ මාලිගාව අත්පත් කර ගන්නා ලදී. රූපවාහිනී ගොඩනැගිල්ල, ජනාධිපතිවරයා විසින් ජ්‍යෙෂ්ඨ නිලධාරීන් සේවයෙන් පහකිරීමෙන් පසු, ඔවුන්ගෙන් එක් අයෙක් ජනාධිපති ආරක්ෂක අංශ ප්‍රධානියා විය.[34] ජනාධිපති, අගමැති යාහ්යා ඕල්ඩ් අහමඩ් වාගේෆ් සහ අභ්‍යන්තර කටයුතු අමාත්‍ය මොහොමඩ් ඕල්ඩ් ආර්සෙයිසිම් අත්අඩංගුවට ගනු ලැබීය.
කුමන්ත්‍රණය සම්බන්ධීකරණය කරන ලද්දේ මොරිටේනියානු හමුදාවේ හිටපු මාණ්ඩලික ප්‍රධානියා සහ ජනාධිපති ආරක්ෂක අංශ ප්‍රධානියා වන ජෙනරාල් මොහොමඞ් ඕල්ඞ් අබ්දෙල් අසීස් විසිනි. මොරිටේනියාවේ ජනාධිපති ප්‍රකාශක, අබ්දුලායේ මාමදූබා පැවසුවේ, ජනාධිපතිවරයා, අගමැති සහ අභ්‍යන්තර කටයුතු අමාත්‍යවරයා, කැරලිකාර ජ්‍යෙෂ්ඨ මොරිටේනියානු හමුදා නිලධාරීන් විසින් අත්අඩංගුවට ගෙන අගනුවර ජනාධිපති මන්දිරයේ නිවාස අඩස්සියේ තබා ඇති බවයි.[35][36][37] පෙනෙන විදිහට සාර්ථක වූ සහ ලේ රහිත කුමන්ත්‍රණයේ දී, අබ්දල්ලාහිගේ දියණිය වන අමල් මින්ට් චෙයික් අබ්දල්ලාහි මෙසේ පැවසුවාය: "BASEP (ජනාධිපති ආරක්ෂක බලඇණිය) හි ආරක්ෂක නියෝජිතයන් අපේ නිවසට පැමිණ මගේ පියා රැගෙන ගියහ."[38] කුමන්ත්‍රණ සැලසුම්කරුවන් සියල්ලන්ම නෙරපා හරින ලදී. අබ්දෙල් අසීස්, ජෙනරාල් මුහම්මද් ඕල්ඩ් අල්-ගස්වානි, ජෙනරාල් පිලිප් ස්වික්‍රි, සහ බ්‍රිගේඩියර් ජෙනරාල් (අකිඩ්) අහමඩ් ඕල්ඩ් බක්රි යන අයද ඊට ටික කලකට පෙර ජනාධිපති නියෝගයකට ඇතුළත් විය.[39]
කුමන්ත්‍රණයෙන් පසු සංස්කරණය
මොරිටේනියානු නීති සම්පාදකයෙකු වන මොහොමඩ් අල් මුක්තාර් කියා සිටියේ "පාර්ලිමේන්තුවේ බහුතරය කොන් කළ" ජනාධිපතිවරයෙකු යටතේ "අත්තනෝමතික පාලන තන්ත්‍රයක්" බවට පත් වූ රජයක් පවරා ගැනීමට රටේ බොහෝ ජනතාව සහාය දුන් බවයි.[40] කෙසේ වෙතත්, අබ්දෙල් අසීස්ගේ පාලනය ජාත්‍යන්තරව හුදකලා වූ අතර, රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සම්බාධකවලට සහ සමහර ආධාර ව්‍යාපෘති අවලංගු කිරීමට යටත් විය. අභ්‍යන්තරව, කුමන්ත්‍රණයට විරෝධය දැක්වීමට අබ්දුල්ලාහි වටා පක්ෂ කන්ඩායමක් එකතු වූ අතර, ජුන්ටාව පෙලපාලි තහනම් කිරීමට සහ විපක්ෂ ක්‍රියාකාරීන් මර්දනය කිරීමට හේතු විය. ජාත්‍යන්තර සහ අභ්‍යන්තර බලපෑම් අවසානයේ අබ්දල්ලාහි නිදහස් කිරීමට බල කෙරුනි, ඒ වෙනුවට ඔහුගේ ගම්මානයේ නිවාස අඩස්සියේ තබන ලදී. නව රජය ඊශ්‍රායලය සමඟ සබඳතා බිඳ දැමීය.[41]
කුමන්ත්‍රණයෙන් පසු අබ්දෙල් අසීස් අබ්දල්ලාහි වෙනුවට නව ජනාධිපතිවරණ පැවැත්වීමට අවධාරනය කළ නමුත් අභ්‍යන්තර හා ජාත්‍යන්තර විරුද්ධත්වය හේතුවෙන් එය නැවත පැවැත්වීමට සිදුවිය. 2009 වසන්ත සමයේදී, ජුන්ටාව සමහර විපක්ෂ නායකයින් සහ ජාත්‍යන්තර පක්ෂ සමඟ අවබෝධයක් ලබා ගත්තේය. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන්, අබ්දල්ලාහි විරෝධය යටතේ නිල වශයෙන් ඉල්ලා අස්විය, සමහර විරුද්ධ බලවේග ඔහුගෙන් ඉවත් වී ඇති බවත්, විශේෂයෙන් ප්‍රංශය සහ ඇල්ජීරියාව ඇතුළු බොහෝ ජාත්‍යන්තර ක්‍රීඩකයින් දැන් අබ්දෙල් අසීස් සමඟ පෙලගැසී ඇති බවත් පැහැදිලි විය. එක්සත් ජනපදය කුමන්ත්‍රණය දිගටම විවේචනය කළ නමුත් මැතිවරණවලට ක්‍රියාකාරීව විරුද්ධ වූයේ නැත.
අබ්දල්ලාහිගේ ඉල්ලා අස්වීම ජූලි 18 වන දින 52% ක බහුතරයකින් අබ්දෙල් අසීස් සිවිල් ජනාධිපති ලෙස තේරී පත් විය. අබ්දල්ලාහිගේ හිටපු ආධාරකරුවන් බොහෝ දෙනෙක් මෙය දේශපාලන උපක්‍රමයක් ලෙස විවේචනය කළ අතර ප්‍රතිඵල හඳුනා ගැනීම ප්‍රතික්ෂේප කළහ. පැමිණිලි තිබියදීත්, බටහිර, අරාබි සහ අප්‍රිකානු රටවල් විසින් මැතිවරණ ඒකමතිකව පාහේ පිළිගත් අතර, සම්බාධක ඉවත් කර මොරිටේනියාව සමඟ සබඳතා නැවත ආරම්භ කරන ලදී. ගිම්හානයේ අගභාගය වන විට, අබ්දෙල් අසීස් සිය තනතුර තහවුරු කර ගත් අතර පුළුල් ජාත්‍යන්තර සහ අභ්‍යන්තර සහයෝගය ලබා ගත් බවක් පෙනෙන්නට තිබුණි. සෙනෙට් සභාපති මෙසාවුඩ් ඕල්ඩ් බෝල්කෙයර් වැනි සමහර පුද්ගලයින් නව නියෝගය දිගටම ප්‍රතික්ෂේප කරමින් අබ්දෙල් අසීස්ගේ ඉල්ලා අස්වන ලෙස ඉල්ලා සිටියේය.
2011 පෙබරවාරි මාසයේදී අරාබි වසන්තය මොරිටේනියාව දක්වා පැතිර ගිය අතර එහිදී දහස් ගණන් ජනයා අගනුවර වීදිවලට පැමිණියහ.[42]
2014 නොවැම්බරයේදී, බ්‍රිස්බේන්හි පැවති G20 සමුළුවට සාමාජික නොවන ආරාධිත රටක් ලෙස මොරිටේනියාවට ආරාධනා කරන ලදී.[43]
මොරිටේනියාවේ ජාතික ධජය 2017 අගෝස්තු 4 දින වෙනස් කරන ලදී. රටේ පරිත්‍යාගයේ සහ ආරක්ෂාවේ සංකේතයක් ලෙස රතු ඉරි දෙකක් එකතු කරන ලදී.[44]
2019 අගෝස්තු මාසයේදී මොහොමඩ් ඕල්ඩ් ගසෝවානි ජනාධිපති ලෙස දිවුරුම් දුන්නේය.[45]
2021 ජූනි මාසයේදී, හිටපු ජනාධිපති මොහොමඩ් ඕල්ඩ් අබ්දෙල් අසීස්, වංචා කිරීමේ චෝදනා සම්බන්ධයෙන් දූෂණ විමර්ශනයක් අතරතුර අත්අඩංගුවට ගන්නා ලදී.[46] 2023 දෙසැම්බරයේ දී, අසීස් දූෂණය සම්බන්ධයෙන් වසර 5 ක සිරදඬුවම් නියම කරන ලදී.[47]
යොමු කිරීම් සංස්කරණය
- ↑ Stokes, James, ed. (2009). Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East (ඉංග්‍රීසි බසින්). Infobase Publishing. p. 450. ISBN 9781438126760. 1 July 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 October 2019.
- ↑ Suarez, David (2016). The Western Sahara and the Search for the Roots of Sahrawi National Identity (Thesis). Florida International University. doi:10.25148/etd.fidc001212.
- ↑ Chaabani, H.; Sanchez-Mazas, A.; Sallami SF (2000). "Genetic differentiation of Yemeni people according to rhesus and Gm polymorphisms". Annales de Génétique. 43 (3–4): 155–62. doi:10.1016/S0003-3995(00)01023-6. PMID 11164198.
- ↑ 4.0 4.1 Sabatier, Diane Himpan; Himpan, Brigitte (2019-06-28). Nomads of Mauritania - Diane Himpan Sabatier, Brigitte Himpan - Google Books. Vernon Press. ISBN 9781622735822. 29 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2022-09-30.
- ↑ Messier, Ronald A. (2010). The Almoravids and the Meanings of Jihad (ඉංග්‍රීසි බසින්). Praeger. pp. xii–xvi. ISBN 978-0-313-38590-2.
- ↑ සැකිල්ල:Encyclopaedia of Islam, Second Edition
- ↑ Masonen, Pekka; Fisher, Humphrey J. (1996). "Not quite Venus from the waves: The Almoravid conquest of Ghana in the modern historiography of Western Africa" (PDF). History in Africa. 23: 197–232. doi:10.2307/3171941. JSTOR 3171941. S2CID 162477947. 7 September 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 16 October 2021.
- ↑ Insoll, T (2003). The Archaeology of Islam in Sub-Saharan Africa. Cambridge: Cambridge University Press. p. 230.
- ↑ Velton, Ross (2009). Mali: The Bradt Safari Guide (ඉංග්‍රීසි බසින්). Bradt Travel Guides. p. 15. ISBN 978-1-84162-218-7. 22 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 June 2020.
- ↑ 10.0 10.1 "Mauritania - History". Country Studies. Library of Congress. 3 November 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ↑ Keenan, Jeremy, ed. (2013-10-18). The Sahara. doi:10.4324/9781315869544. ISBN 9781315869544.
- ↑ "Mauritania: History". www.infoplease.com. 2 February 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2017-01-16.
- ↑ Pazzanita, Anthony G. (2008). Historical Dictionary of Mauritania. Lanham, Md.: Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-6265-4. 22 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 June 2020. page 369.
- ↑ "Mauritanian MPs pass slavery law" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 9 ජූලි 2018 at the Wayback Machine, BBC News. 9 August 2007.
- ↑ Yasser, Abdel Nasser Ould (2008). Sage, Jesse; Kasten, Liora (eds.). Enslaved: True Stories of Modern Day Slavery. Macmillan. ISBN 978-1-4039-7493-8. 6 September 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 June 2015.
- ↑ "Mauritania made slavery illegal last month". South African Institute of International Affairs. 6 සැප්තැම්බර් 2007. 21 නොවැම්බර් 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ↑ "BBC World Service - The Abolition season on BBC World Service". www.bbc.co.uk. 3 June 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 October 2009.
- ↑ "Mauritania (Tier 3)" (PDF). Report. US Dept. of State. pp. 258–59. 9 January 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 7 June 2020.
- ↑ "Slavery's last stronghold" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 29 මාර්තු 2013 at the Wayback Machine, CNN.com (16 March 2012). Retrieved 20 March 2012.
- ↑ "Freedom Fighter: A slaving society and an abolitionist's crusade" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 26 ජූනි 2015 at the Wayback Machine, New Yorker, 8 September 2014
- ↑ MAURITANIA: Fair elections haunted by racial imbalance සංරක්ෂණය කළ පිටපත 25 මාර්තු 2009 at the Wayback Machine, IRIN News. 5 March 2007.
- ↑ "Cour internationale de Justice - International Court of Justice". www.icj-cij.org. 18 February 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 February 2017.
- ↑ Meredith, Martin (2005), The Fate of Africa: A History of Fifty Years of Independence, New York: Public Affairs Publishing, p. 69,
- ↑ "Inventory of Conflict and Environment (ICE), Template". American University. 17 පෙබරවාරි 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 20 මාර්තු 2012.
- ↑ Diallo, Garba (1993). "Mauritania, a new Apartheid?" (PDF). bankie.info. 6 December 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ↑ Duteil, Mireille (1989). "Chronique mauritanienne". Annuaire de l'Afrique du Nord (ප්‍රංශ බසින්). Vol. XXVIII (du CNRS ed.).
- ↑ Sy, Mahamadou (2000). L'Harmattan (ed.). "L'enfer de Inal". Mauritanie, l'horreur des camps. Paris. 21 October 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 10 August 2012.
- ↑ "Mauritania's campaign of terror, State-Sponsored Repression of Black Africans" (PDF). Human Rights Watch/Africa (formerly Africa Watch). 1994. 20 May 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 7 June 2020.
- ↑ "Crackdown courts U.S. approval". CNN. 24 November 2003. 7 April 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 6 August 2008.
- ↑ "Mauritania: New wave of arrests presented as crackdown on Islamic extremists". IRIN Africa. 12 May 2005. 29 November 2006 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 August 2008.
- ↑ "Woodside to pump Mauritania oil" (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). 2004-05-31. 22 October 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2021-09-26.
- ↑ "Mauritania officers 'seize power'". BBC News. 4 August 2005. 7 August 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 August 2008.
- ↑ "Mauritania vote 'free and fair'". BBC News. 12 March 2007. 15 December 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 August 2008.
- ↑ "48 lawmakers resign from ruling party in Mauritania". Tehran Times. 6 August 2008. 6 December 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ↑ "Coup in Mauritania as president, PM arrested". AFP. 6 August 2008. 9 August 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 4 July 2010.
- ↑ "Troops stage 'coup' in Mauritania". BBC News. 6 August 2008. 7 August 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 July 2010.
- ↑ "Coup under way in Mauritania: president's office". 12 August 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2008-08-06.. ap.google.com
- ↑ McElroy, Damien (6 August 2008). "Mauritania president under house arrest as army stages coup". The Daily Telegraph. UK. 23 June 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 July 2010.
- ↑ Vinsinfo. "themedialine.org, Generals Seize Power in Mauritanian Coup". Themedialine.org. 10 August 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 July 2010.
- ↑ Mohamed, Ahmed. "Renegade army officers stage coup in Mauritania". 19 August 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2008-08-06.. ap.google.com (6 August 2008)
- ↑ "Mauritania Affirms Break with Israel". Voice of America News. 21 March 2010. 28 March 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 4 July 2010.
- ↑ Adams, Richard (25 February 2011). "Libya's turmoil". The Guardian. London. 28 June 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 June 2020.
- ↑ "G20 summit: World leaders gather in Brisbane". BBC News. 14 November 2014. 6 August 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 August 2022.
- ↑ Quito, Anne (8 August 2017). "Mauritania has a new flag". Quartz (ඉංග්‍රීසි බසින්). 6 August 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 August 2022.
- ↑ "Ghazouani sworn in as new Mauritanian president". www.aa.com.tr. 25 August 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2021-07-27.
- ↑ "Mauritania arrests former president amid corruption probe". Reuters (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2021-06-23. 7 December 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2021-12-07.
- ↑ "Mauritania ex-president Aziz sentenced to 5 years for corruption". France 24 (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2023-12-04. සම්ප්‍රවේශය 2023-12-15.