විකිපීඩියා

මනිකලන්ඩ් පළාත, සිම්බාබ්වේ

මනිකලන්ඩ් යනු නැගෙනහිර සිම්බාබ්වේ හි පිහිටි පළාතකි . හරාරේ පළාතෙන් පසුව, එය 2022 සංගණනයට අනුව මිලියන 2.037 ක ජනගහනයක් සහිත රටේ දෙවන වැඩිම ජනගහනය සහිත පළාත වේ. හරාරේ සහ බුලවායෝ පළාත්වලින් පසුව, මනිකලන්ඩ් යනු සිම්බාබ්වේහි තුන්වන වැඩිම ජන ඝනත්වය සහිත පළාතයි. මැනිකලන්ඩ් යනු මුල් යටත් විජිත යුගයේ දකුණු රොඩේසියාවේ පිහිටුවන ලද මුල් පළාත් පහෙන් එකකි. රටේ ප්‍රධාන සංචාරක ආකර්ෂණ ස්ථාන වන මුටරාසි ඇල්ල, න්‍යාංග ජාතික වනෝද්‍යානය සහ සිම්බාබ්වේ හි ඉහළම කඳු මුදුන් තුනෙන් පළාත සමන්විත වේ. පළාත ග්‍රාමීය දිස්ත්‍රික්ක හතක පරිපාලන උප කොට්ඨාශ දහයකට සහ පළාත් අගනුවර වන මුටරේ ඇතුළු නගර/කවුන්සි තුනකට බෙදා ඇත. මනිකලන්ඩ් යන නම ව්‍යුත්පන්න වී ඇත්තේ පළාතේ විශාලතම ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් වලින් එකක් වන මනිකලන්ඩ් පළාතේ උතුරු ප්‍රදේශයෙන් සහ බටහිර මොසැම්බික් ප්‍රදේශයෙන් ආරම්භ වූ, ෂෝනා හි චිමන්යිකා නමින් වෙනස් භාෂාවක් කතා කරන ජනතාවගෙනි.

Manicaland
Province
අපනාමය(න්): kumakomoyo (to those mountain)
Manicaland, Province of Zimbabwe
Manicaland, Province of Zimbabwe
CountryZimbabwe
Manicaland1897
CapitalMutare
රජය
 • අධිකරණ වර්ගයProvincial Ministry
 • Minister of State for Provincial AffairsNokuthula Matsikinyere[1] (ZANU-PF)
 • Provincial AdministratorFungai Mbetsa [2]
 • Provincial Affairs Directornot known
සරිය
 • මුළු36,459 කිමී2 (14,076.899 සතරැස් සැත)
වැඩිම උස2,592 මී (8,504 අඩි)
ජනගහණය(2022)
 • මුළු2,037,762[3]
 • ඇස්තමේන්තුව (2023)2,098,110
ජනනාමය(න්)VekuMakomoyo (those from mountainous area)
වේලා කලාපCAT (UTC+02:00)
 • ගිම්හානය (DST)CAT (UTC+01:00)
HDI (2021)0.583[4]
low · 6th

මනිකලන්ඩ් මායිම් වන්නේ වයඹ දෙසින් මශෝනලන්ඩ් නැගෙනහිර පළාත, බටහිරින් මිඩ්ලන්ඩ්ස් පළාත, නිරිත දෙසින් මස්විංගෝ පළාත සහ නැගෙනහිරින් මොසැම්බික් ය. එහි වර්ග කිලෝමීටර් 36,459 (වර්ග සැතපුම් 14,077),[5] සිම්බාබ්වේ මුළු භූමි ප්‍රමාණයෙන් 9.28% ට සමාන වේ. එය සිම්බාබ්වේ පළාත් දහයේ ප්‍රදේශයේ හයවන විශාලතම වේ. එහි ආර්ථිකය බොහෝ දුරට කේන්ද්‍රගත වී ඇත්තේ කර්මාන්තය සහ කෘෂිකර්මාන්තය, විශේෂයෙන්ම නිෂ්පාදන, දියමන්ති සහ රන් කැණීම, දැව, තේ සහ කෝපි වගාවන් සහ සංචාරක ව්‍යාපාරය වටාය.[6] මෑත වසරවලදී, නිෂ්පාදන සමාගම් සහ පතල් අඛණ්ඩව නැමීම නිසා මැනිකලන්ඩ් ආර්ථිකය පහත වැටී ඇත,[6] සහ පළාත දැන් ආර්ථික වශයෙන් සහ සංවර්ධන වශයෙන් අනෙකුත් සිම්බාබ්වේ පළාත්වලට වඩා පසුගාමී වේ.[7]

පළාතේ මෑතකාලීන වර්ධනයන් ප්‍රධාන වශයෙන් ප්‍රධාන යටිතල පහසුකම් ව්‍යාපෘති කිහිපයක් ක්‍රියාත්මක වන බොචා ප්‍රදේශයේ සටහන් වේ. පළාත රටේ දැඩි ලෙස ඌන සංවර්ධිත ප්‍රදේශයකි, ඊට ඉහළින්, එය ආර්ථිකය නරකම එකක් වන්නේ ප්‍රධාන වශයෙන් හිටපු ජනාධිපති රොබට් ගේබ්‍රියෙල් මුගාබේ විසින් තල්ලු කරන ලද සෙසුරු-කොරෙකෝර් ආධිපත්‍ය න්‍යාය පත්‍රය නිසා ය.[8] එය විශාලතම ග්‍රාමීය ජනගහනය, පළාත අනුව දෙවන විශාලතම ජනගහනය සහ රට අනුව තුන්වන විශාලතම නගරය කේන්ද්‍රගත කරන කාරනය, එය අවසන් සංවර්ධිත පළාත් 5 අතර වන අතර ජාත්‍යන්තර ගුවන් තොටුපලක් නොමැති අතර එය එහි වර්ධනය සීමා කරයි. එය මැට්බෙලන්ඩ් උතුර සමඟ සිම්බාබ්වේ සංචාරක නිවහන වන නමුත් ජාත්‍යන්තර සංචාරකයින්ට සෘජු ප්‍රවේශයක් නොමැත, ඔවුන්ට ජාත්‍යන්තර ගුවන් තොටුපලක් ඇති හරාරේ හරහා පැමිණිය යුතුය. දියමන්ති මුලින්ම සොයාගනු ලැබුවේ බොචා හි චියාඩ්ස්වා ප්‍රදේශයෙන් වන නමුත් වසර කිහිපයක් පහතින්, එම ප්‍රදේශය සොයාගැනීමෙන් කිසිඳු ප්‍රයෝජනයක් ගෙන නොමැත.[9] පැනලොංගා යනු නීතිවිරෝධී රත්‍රන් නිස්සාරණය කරන ස්ථානයයි, නමුත් මනිකලන්ඩ් ප්‍රතිලාභ වෙනුවට සම්පත් ස්කොට් සකුප්වන්යා ගේ සමාගම සහ ඉහළ රාජ්‍ය නිලධාරීන් කිහිප දෙනෙකු විසින් කොල්ලකනු ලැබේ.[10]

නිරුක්තිය සංස්කරණය

මනිකලන්ඩ් යන නම ලැබී ඇත්තේ එම ප්‍රදේශයේ කොටසක් ඉතිහාසයේ මනිකා ජනයා විසින් අත්පත් කරගෙන ඇති බැවිනි. මණිකා යනු ඔවුන්ගේම භාෂා ප්‍රභේදයක් වන මණිකා භාෂාව සහිත ෂෝනා ලෙස වර්ගීකරණය කරන ලද ගෝත්‍රික කණ්ඩායමකි.

භූගෝලය සංස්කරණය

පළාත උතුරින් මශෝනලන්ඩ් නැගෙනහිර පළාත, බටහිරින් මිඩ්ලන්ඩ්ස් පළාත, දකුණින් සහ නිරිත දෙසින් මස්විංගෝ පළාත සහ නැගෙනහිරින් මොසැම්බික් ජනරජයෙන් මායිම් වේ.[11] පළාත් අගනුවර වන මුටාරේ (ජනගහනය:184,205),[12] ආසන්න වශයෙන් 265 (සැතපුම් 165), මාර්ගයෙන්, හරාරේට ගිනිකොන දෙසින්, සිම්බාබ්වේ අගනුවර සහ එම රටේ විශාලතම නගරය පිහිටා ඇත.[13]

නැඟෙනහිර කඳුකරය මැනිකලන්ඩ් හි නැගෙනහිර මායිම දිගේ දිව යයි. උස්බිම් කඳු වැටි කිහිපයකින් සමන්විත වන අතර සිම්බාබ්වේ හි උසම කඳු මුදුන වන නයංගනී කන්ද ඇතුළත් වේ. මනිකාලන්ඩ් නිවර්තන වනාන්තර දේශගුණයක් ඇත.

මනිකලන්ඩ් හි උතුරු කොටස ගයිරේසි සහ න්යන්ගොම්බේ ඇතුළු සැම්බේසි ගඟේ අතු ගංගා මගින් උතුරට ගලා යයි. පළාතේ මධ්‍යම සහ දකුණු කොටස් සේව් ගඟ සහ ඔඩ්සි ගඟ ඇතුළු එහි අතු ගංගා මගින් දකුණට බැස යයි. හොන්ඩේ නිම්නය, බුරුම නිම්නය සහ නැගෙනහිර චිමනිමනි සහ චිපින්ග් දිස්ත්‍රික්ක ඇතුළුව පළාතේ නැගෙනහිර මායිමේ සමහර ප්‍රදේශ නැගෙනහිර දෙසට පුන්ග්වේ සහ බුසි ගංගාවලට ගලා යයි.

දිස්ත්‍රික්ක සංස්කරණය

 
Manicaland Province division for the 2008 elections
 
Districts of Manicaland

පළාත ග්‍රාමීය දිස්ත්‍රික්ක හතකට සහ නගර/කවුන්සි තුනකට බෙදා ඇත:

Demographics and diversity සංස්කරණය

Historical population
වසරජනගහණ.±%
19921,537,676—    
20021,568,930+2.0%
20121,752,698+11.7%
source: Zimbabwe National Statistics Agency (ZIMSTAT)

Manicaland is the second most populated province in Zimbabwe. It has a population of about 1,755,000 which constitutes about 13.5% of the country's total population.

The people of Manicaland speak Shona although the different districts have own languages and dialects.[14] For example, Mutasa District use Manyika as a language. In Makoni District, the MaUngwe people use the chiUngwe. In Chipinge District the Ndau people use chiNdau and the Machangana/ Shangaani people use chiChangana/ Shangaan language. In Mutare District the people of Marange use chiBocha and the Jindwi people of Zimunya use chiJindwi.

These languages transcend the modern day boundaries set by the districts, being synonymous with the people in their Chiefdoms, who originally occupied these lands and beyond, prior to the displacement and resettlement caused by colonial occupation and repression in the early part of the 20th century. Boundaries between Kingdoms/ Chiefdoms were redrawn under the Land Apportionment Act of 1930 and the Native Land Husbandry Act of 1951.[15] Colonial authorities used a similar technique to divide up land and authority, which in colonial Rhodesia manifested itself, through a long series of legislative measures (most importantly the Land Apportionment Act of 1930 and the Native Land Husbandry Act of 1951), in the sharp division between Native reserves (later known as the Tribal Trust Lands), and European farming areas, with the Native Purchase Areas forming a kind of middle stage between the two. After the country's independence in 1980, district boundaries were redrawn based on political direction in the newer dispensation.

Spirituality and religion සංස්කරණය

Historical population
වසරජනගහණ.±%
19921,537,676—    
20021,568,930+2.0%
20121,752,698+11.7%
source: Zimbabwe National Statistics Agency (ZIMSTAT)

A great number of the population practise their own traditional way of worshipping, but many also practice Christianity (about 65%). The majority falling under the traditional churches: Methodist Church, Seventh-day Adventist Church, the Anglican Church and the Roman Catholic Church. The Pentecostal churches have large followings in the urban areas of Mutare and a few other growth points. Some gatherings fall under the Apostolic Churches, with a notably higher proportion of the Apostolic followers in Mutare and Buhera district. Polygamy is quite prevalent among church members. Other communities such as Muslim are represented, owing to the influence of migration.

Schools සංස්කරණය

Manicaland boasts of some of the best performing schools in the country.[16] Schools such as St Augustines (Tsambe), St Faith's School, Rusape (Fisco-'Madetere') (Currently the best performing school 2012 at 'O' level and 'A' level in Zimbabwe), Nyanga High School, Marist Brothers, St Marys, Mt Selinda High, Bonda High, Emmanuel High, Kriste Mambo, Mutare Boys' High School, Mutare Girls High (The Shumbas), St Dominics Mutare, Marange High, Hartzell High, Lydia Chimonyo, Sakubva High, Dangamvura High. These have produced exceptional results over the years and a great number of academics renowned internationally.[තහවුරු කර නොමැත]

The privately run Africa University provides some relief (albeit to a lesser extent), but it simply cannot absorb the huge numbers of school leavers with high grades.

In general, there is a school within a 5 කිලෝමීටර (3.1 mi) radius across Manicaland.[තහවුරු කර නොමැත] There are numerous primary and secondary schools scattered across the province. The distribution of schools by district is shown in the table below.[තහවුරු කර නොමැත]

District Primary Secondary
Buhera 140 55
Chimanimani 68 24
Chipinge 125 40
Makoni 170 60
Mutare 172 67
Mutasa 72 27
Nyanga 75 25
Total 822 298

[17]

Main sights සංස්කරණය

See also සංස්කරණය

යොමු කිරීම් සංස්කරණය

  1. ↑ https://www.herald.co.zw/5-new-provincial-affairs-ministers-appointed/amp/
  2. ↑ https://zw.linkedin.com/in/fungai-mbetsa-89b59944
  3. ↑ "Population Census National Report 2022" (PDF). Zimbabwe National Statistics. 10 January 2017 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 April 2017.
  4. ↑ "Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2018-09-13.
  5. ↑ Surface Area of Manicaland District සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2013-12-17 at the Wayback Machine
  6. ↑ 6.0 6.1 Matimaire, Kenneth (2017-03-23). "Manicaland industries collapse". The Financial Gazette (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 2018-06-16 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2018-06-15.
  7. ↑ Zimunya, Itai (2012-11-18). "Manicaland is also for devolution". The Standard (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2018-06-15.
  8. ↑ "Karangas crush Zezuru-Korekore Alliance again". Bulawayo24 News. සම්ප්‍රවේශය 2023-09-13.
  9. ↑ "Chiadzwa villagers cry foul | Business Times". businesstimes.co.zw (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 2022-11-10. සම්ප්‍රවේශය 2023-09-13.
  10. ↑ Unit, Al Jazeera Investigative. "Six secrets uncovered by Al Jazeera's Gold Mafia investigation". www.aljazeera.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2023-09-13.
  11. ↑ Map of Provinces of Zimbabwe
  12. ↑ Estimated Population of Mutare In 2004[permanent dead link]
  13. ↑ Road Distance Between Harare And Mutare With Map
  14. ↑ "The Creation of Tribalism in Southern Africa". publishing.cdlib.org. සම්ප්‍රවේශය 2022-03-11.
  15. ↑ DUGGAN, WILLIAM R. (1980-04-01). "THE NATIVE LAND HUSBANDRY ACT OF 1951 AND THE RURAL AFRICAN MIDDLE CLASS OF SOUTHERN RHODESIA". African Affairs. 79 (315): 227–240. doi:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097207. ISSN 0001-9909.
  16. ↑ Mail, The Sunday. "Mashonaland Central rules the roost". The Sunday Mail (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2021-06-15.
  17. ↑ Manicaland Regional Education Office, 2004.
"https://si.wikipedia.org/w/index.php?title=මනිකලන්ඩ්_පළාත,_සිම්බාබ්වේ&oldid=666638" වෙතින් සම්ප්‍රවේශනය කෙරිණි