ඩෝසන් කුළුණ

කපිතාන් ඩෝසන් සිහිකරනු වස් බ්‍රිතාන්‍ය පාලකයන් විසින් එවකට බ්‍රිතාන්‍ය ලංකාව වූ ශ්‍රී ලංකාවේ කොළඹ-මහනුවර මාර්ගයේ කඩුගන්නාව පිහිටි කපොල්ල ආසන්නයෙන් ඉදිකොට තිබෙන ධවල ස්මාරක කණුව ඩෝසන් කුළුණ ලෙස හඳුන්වයි.

ඩෝසන් කුළුණ

පිහිටීම	කඩුගන්නාව, ශ්‍රී ලංකාව
උස	අඩි 200
කැප කරන ලද්දේ	කැප්ටන් ඩෝසන් සිහිකරනු වස්

අතීතය

බ්‍රිතාන්‍යයන් විසින් මෙරට ඉදිකල මුල්ම මහා මාර්ගය වූ, කොළඹ-මහනුවර මාර්ගයේ වැඩ කටයුතු 1820 වර්ෂයේදී අරඹන ලදී. එම මාර්ගයේ වරකාපොල සිට අඹන්පිටිය දක්වා වූ සැතපුම් 11 ක් පමණ දුර ප්‍රමාණයක ඉදිකිරීම් මේජර් තෝමස් ස්කිනර්ගේ (Thomas Skinner) අධීක්ෂණය යටතේද, මාර්ගයේ ඉතිරි සම්පූර්ණ දුර ප්‍රමාණයේ ඉදිකිරීම් කැප්ටන් ඩෝසන්ගේ අධීක්ෂණය යටතේද සිදුකිරීමට නියමිතව තිබුණි.

මාර්ගයේ ඉදිකිරීම් ආරම්භ වී වැඩකටයුතු දිගටම කෙරීගෙන ගියත් අවාසනාවකට මෙන් එය සම්පූර්ණ කිරීමට පෙර, කැප්ටන් ඩෝසන් හදිසියේ අසනීප වීම නිසා ඔහුට ප්‍රතිකාර කරනු පිණිස කොළඹට රැගෙන යන ලදී. කෙසේ වූවත් 1829 මාර්තු 28 වැනි දින කොළඹදී කැප්ටන් ඩෝසන් අභවප්‍රාප්ත වූ අතර, ඔහුගේ මරණය විෂ සහිත සර්පයෙකුගේ දශ්ඨ කිරීමක් නිසා සිදුවන්නට ඇතැයි විශ්වාස කෙරේ.

ස්මාරකයක් ගොඩනැංවීම

මාර්ගය ඉදිකිරීමේදී කැප්ටන් ඩෝසන් විසින් සිදුකරන ලද කැපකිරීම් ඇගයීමකට ලක්කල යුතු යැයි සිතූ ඔහුගේ මිතුරෝ පිරිසක්, ඊට අදාල යෝජනාවක් එවක ආණ්ඩුකාරවරයා වෙතට ඉදිරිපත් කිරීමට කටයුතු කරන ලදී. කැප්ටන් ඩෝසන් විසින් මාර්ගය ඉදිකරන කාලයේ සිටි බාන්ස් ආණ්ඩුකාරවරයා ඒ වන විට නික්ම ගොස් සිටියත්, ඉන් පසුව පැමිණි සර් රොබට් හොර්ටන් (Sir Robert Horton) ආණ්ඩුකාරවරයා, කැප්ටන් ඩෝසන් විසින් සිදු කරන ලද වටිනා සේවය දැකහඳුනාගනිමින්, ඉදිරිපත් කරන ලද එම යෝජනාවට සිය අනුමැතිය ලබා දෙන ලදී.

මේ අනූව වැඩකටයුතු සිද්ධවෙමින්, කැප්ටන් ඩෝසන් වෙනුවෙන් ඉදිකරනා ස්මාරකය, කඩුගන්නාව ගල බිඳි ස්ථානයට (කපොල්ල) ආසන්නව පිහිටුවීමට සැලසුම් කල අතර ඊට මුල් ගල තැබීම, එංගලන්තයේ වෙලින්ටන් ආදිපාදිවරයා අනුස්මරණය කරනු වස් ලන්ඩනයේ හයිඩ් පාක්හී තැනූ කුළුණට මුල් ගල තැබූ දිනයේම සිදු කරන ලදී. ඉදිකර නිමකරනු ලැබූ ඩෝසන් කුළුණෙහි උස, ලන්ඩන් වෙලින්ටන් කුළුණේ උසට (අඩි 200) සමානවම තනා ඇති බැව් සඳහන් වෙයි.

අමතර අවධානයට

• කඩුගන්නාව අම්බලම
• ජාතික දුම්රිය කෞතුකාගාරය, කඩුගන්නාව