උතුරු–දකුණු රාජ්‍ය යුගය
උතුරු–දකුණු රාජ්‍ය යුගය (ක්‍රි.ව. 698–926) යනුවෙන් හැඳින්වෙන්නේ කොරියානු අර්ධද්වීපයේ දකුණේ සහ උතුරේ පිළිවෙලින් පසුකාලීන සිල්ලා සහ බල්හේ රාජධානි සමගාමීව පැවති කොරියානු ඉතිහාසයේ යුගයයි.[1][2]
| උතුරු–දකුණු රාජ්‍ය යුගය | |
 | |
| කොරියානු නම | |
|---|---|
| හංගුල් | 남북국시대 |
| හන්ජා | 南北國時代 |
| ප්‍රතිශෝධිත රෝමානුකරණය | Nambukgukshidae |
| මැකූන්–රයිෂවර් | Nampukkuksitae |
පසුකාලීන සිල්ලා
සංස්කරණයඑක්සත් කිරීමේ යුද්ධවලින් පසුව ටෑං රාජවංශය පැරණි ගොගුර්යෝ රාජ්‍යයට අයත් භූමිය අත්පත් කරගත් අතර, බෙක්ජේ රාජ්‍යයේ ද සිය ජනාවාස පිහිටුවමින් එම රාජ්‍යය ද පාලනය කිරීමට උත්සාහ ගත්තේ ය. 671දී සිල්ලා රාජ්‍යය විසින් බෙක්ජේ රා්‍යෙයේ දී සහ උතුරුදිග කොරියානු ප්‍රදේශයේ දී චීන හමුදා වෙත ප්‍රහාර එල්ල කරන ලදී.
අනතුරුව 674දී ටෑං රාජවංශය විසින් සිල්ලාව ආක්‍රමණය කරන ලදී. නමුත් උතුරුදිගින් ටෑං හමුදා පරාජය කිරීමට සිල්ලා රාජ්‍යය සමත් විය. 676දී ටෑං හමුදා අර්ධද්වීපයේ පලවා හැරි සිල්ලා රාජධානිය තුන් රාජධානිවලින් බොහෝමයක් ප්‍රදේශ එක්සත් කිරීමට සමත් විය.
පසුකාලීන සිල්ලා සමයේ කලාව සහ සංස්කෘතියට ස්වර්ණමය යුගයක් උදා විය.[3][4][5][6] බුදු දහම සිල්ලා සංස්කෘතියේ ප්‍රධාන අංගයක් බවට පත් විය.දියුණු කොරියානු ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය සහ බෞද්ධ ආභාසය අතර සම්බන්ධතාව පෙන්වීමට බුල්ගුක්සා වැනි බෞද්ධ විහාර නිදසුන් වශයෙන් දැක්විය හැක. මෙකල රාජ්‍ය අනුග්‍රහය ලත් ගෘහ නිර්මාණ අංග ලෙස හ්වංන්‍යොංසා විහාරය, බුන්හ්වංසා විහාරය සහ ලෝක උරුම අඩවියක් වන සොක්ගුරාම් ලෙන් හැඳින්විය හැක.
පසුකාලීන සිල්ලාව, මධ්‍යකාලීන නැගෙනිහර ආසියාවේ ෆීනීෂියාව බඳුවූ බෙක්ජේ රාජ්‍යයේ සමුද්‍රීය අධිකාරය තමන් සතු කරගත්තේ ය.[7] 8වන සහ 9වන සියවස්වල දී නැගෙනහිර ආසියානු මුහුදුවල සහ චීනය, කොරියාව සහ ජපානය අතර වෙළඳාමේ ප්‍රමුඛත්වය හිමි කරගැනීමට සිල්ලාව සමත් විය. මෙය විශේෂයෙන්ම ජං බොගෝගේ සමයේ සිදු විය. මීට අමතරව සිල්ලා ජනයා චීනයේ ෂැන්ඩොං අර්ධද්වීපයේ සහ යැංසි ගංගා මුවදොර වැනි විදෙස් ප්‍රදේශවල ද සිය ජනවාස පිහිටුවූහ.[8][9][10][11] පසුකාලීන සිල්ලාව සමෘද්ධිමත් සහ ධනවත් දේශයක් වූ අතර,[12] එහි ජනාකීර්ණ අගනුවර වූ ග්යොංජු[13] එකල ලොව සිව්වන විශාලතම නගරය විය.[14] [15][16][17]
මෙකල බුදු දහම දියුණුවට පත් විය. බොහෝ කොරියානු බෞද්ධයෝ චීන බෞද්ධයින් අතර ගෞරවාදරයට පාත්‍ර වූහ.[18] ඔවුහු චීන බුදු දහම නගා සිටුවීමට කටයුතු කළහ.[19] එවැනි වැදගත් පුද්ගලයින් අතරට වොන්ච්‍යුක්, වොන්හ්යෝ, උයිසං, මුසං,[20][21][22][23] සහ කිම් ග්යෝ-ගක් වැන්නවුන් අයත් විය. සිල්ලා කුමරකු වූ කිම් ග්යෝ-ගක්ගේ බලපෑම යටතේ ජියුහුවා කන්ද චීන බුදු දහමේ එන පූජනීය කඳු සතරෙන් එකක් ලෙස නම්කෙරිණි.[24][25][26][27][28]
9වන සියවස වන විට සිල්ලා රාජධානිය තුළ දේශපාලන අර්බුද පැන නගින්නට විය. අතිශයින් දුර්වල තත්ත්වයකට පත්ව තිබූ සිල්ලාවේ විසූ පැරණි බෙක්ජේ රාජ්‍යයට අයත් වැසියෝ පසුකාලීන බෙක්ජේ රාජ්‍යය පිහිටුවූහ. උතුරු දෙසින්, කැරලිකරුවන් විසින් ගොගුර්යෝ රාජධානිය යළි පිහිටුවමින් පසුකාලීන තුන් රාජධානි සමය ආරම්භ කරන ලදී.
පසුකාලීන සිල්ලා රාජ්‍යය තවත් වසර 267ක් පැවති අතර,ක්‍රි.ව. 935දී ග්යොංසුන් රජ සමයේ පසුකාලීන සිල්ලාව ගොර්යෝවට ඈඳාගන්නා ලදී.
බල්හේ
සංස්කරණය
බල්හේ රාජ්‍යය පිහිටුවන ලද්දේ ගොගුර්යෝ රාජධානිය බිඳවැටීමෙන් පසුවයි. බල්හේ යන නාමය “මොහේ” (靺鞨, මැංචූරියානු සහ සයිබ් වැනි භාෂාවක් කථාකළ තුන්ගුසීය ගෝත්‍රයක්) යන වදනෙහි එක් ස්වරූපයක් ලෙස සැලකේ. පැරණි ගොගුර්යෝවට අයත් භූමි භාගයේ උතුරු ප්‍රදේශවල මෙම රාජධානිය පිහිටුවන ලද්දේ ගොගුර්යෝවේ හිටපු සෙන්පතියකු වූ දේ ජෝයොං විසින් ටියෑන්මෙන්ලිංහි සටනින් ටෑං රාජවංශයේ මධ්‍යම රජයේ හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසුවයි. බල්හේ රාජ්‍යය විසින් කොරියානු අර්ධද්වීපයේ උතුරු ප්‍රදේශ, මැංචූරියාවෙන් වැඩි ප්‍රමාණයක් සහ වර්තමාන රුසියානු වෙරළදිග ප්‍රදේශවල පාලනය ගෙන යන ලදී. බල්හේ රාජ්‍යය තමන්ව ආමන්ත්‍රණය කරගත්තේ ගොගුර්යෝවේ අනුප්‍රාප්තික රාජ්‍යයක් ලෙසයි.
සාපේක්ෂව සාමකාමී සහ ස්ථාවර සමයක බල්හේ රාජ්‍යය තුළ සංස්කෘතිය දියුණුවට පත් විය විශේෂයෙන්ම තෙවන රජු වූ මුන් රජුගේ (රාජ්‍ය. 737-793) දීර්ඝ රාජ්‍ය සමයේ සහ සොන් රජ සමයේ මෙය සිදු විය. මෙකල බල්හේ රාජධානිය සංස්කෘතික අතින් දියුණු රාජ්‍යයක් වූ බැවින් චීනය පවා මෙම රාජධානිය හැඳින්වූයේ "පෙරදිග වූ සමෘද්දිමත් දේශයක්" ලෙසයි.[29] කෙසේනමුත්, 10වන සියවස වනවිට බල්හේ රාජ්‍යය අතිශයින් දුර්වල තත්ත්වයට පත්වූ අතර, 926දී ඛිටන් ලියාඕ රාජවංශය විසින් බල්හේ යටත් කරගන්නා ලදී.
බල්හේහි භූමියේ ඇතැම් ප්‍රදේශ ගොර්යෝව විසින් යටපත් කරගත් අතර, බල්හේ සරණාගතයින් සිය රාජ්‍යයට ඇතුළත් කරගන්නා ලදී. බල්හේ කිරුළහිමි කුමරුන්ව පවා ගොර්යෝ රාජකීය පවුලට ඇතුළත් කරගන්නා ලදී. නමුත් බල්හේ පිළිබඳ කිසිදු ඓතිහාසික විස්තර සපයා නැත. 18වන සියවසේ ජොසොන් රාජවංශයේ ඉතිහාසඥයකු වූ යු ද්‍යුක්ගොං විසින් බල්හේ පිළිබඳ නිසි අධ්‍යයනය කොරියානු ඉතිහාසයේම කොටසක් ලෙස සිදුකළ යුතු බව පෙන්වා දුන්නේ ය. ඔහු විසින් මෙම යුගයට "උතුරු-දකුණු රාජ්‍ය යුගය" යන නාමය ලබාදෙන ලදී.
භාෂාව
සංස්කරණයභාෂාමය සාක්ෂි මඳ හෙයින්, බල්හේ සහ සිල්ලා භාෂා අතර භාෂාමය සම්බන්ධතාව පිළිබඳ ස්ථිර නිගමනයකට ඒම අපහසු ය.
ෂොකු නිහොන්ගි හඟවන්නේ ගොගුර්යෝ භාෂාවක් වූ බ්ලහේ භාෂාව සහ සිල්ලා භාධාන අතර සමීප සම්බන්ධයක් පැවති බවයි. එකල ජපන් භාෂාවේ අර්ථ දැක්වීම් පුහුණු වීමට සිල්ලාවේ සිට ජපානය වෙත ශිෂ්‍යයකු යැවුණු අතර, ඔහු ජපන් රාජසභාවේ සන්නිවේදනයට බල්හේ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයකු සහාය වූ බැව් එහි දැක්වේ.
චීන ලේඛන ක්‍රමය නිල සහ පුළුල් වශයෙන් භාවිතයේ පැවතීම නිසා, වර්තමානයේ හඳුනාගෙන ඇත්තේ බල්හේ වචන දෙකක් පමණි. එනම් "රජු" යන අරුතැති කුන්ඩුෆු (可毒夫 ලෙස ලියනු ලැබේ) සහ "ඉස්තාලය" යන අරුතැති ෆුරුකි යන වදනයි. මේවා කොරියානු සම්භවයකට වඩා තුන්ගුසීය භාෂාමය සම්බන්ධතාවක් ඇති බැව් පෙනේ.
මේවාත් බලන්න
සංස්කරණයආශ්රේයයන්
සංස්කරණය- ^ Encyclopedia, Naver, http://100.naver.com/100.nhn?docid=35519[permanent dead link].
- ^ Korean Britannica Encyclopedia, Daum, http://enc.daum.net/dic100/viewContents.do?&m=all&articleID=b03n3235a, ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 2017-11-04.
- ^ DuBois, Jill. Korea (ඉංග්‍රීසි බසින්). Marshall Cavendish. p. 22. ISBN 9780761417866. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2016.
- ^ Randel, Don Michael. The Harvard Dictionary of Music (ඉංග්‍රීසි බසින්). Harvard University Press. p. 273. ISBN 9780674011632. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2016.
- ^ Hopfner, Jonathan. Moon Living Abroad in South Korea (ඉංග්‍රීසි බසින්). Avalon Travel. p. 21. ISBN 9781612386324. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2016.
- ^ Kim, Djun Kil. The History of Korea (ඉංග්‍රීසි බසින්). ABC-CLIO. p. 47. ISBN 9780313038532. සම්ප්‍රවේශය 30 September 2016.
- ^ Kitagawa, Joseph. The Religious Traditions of Asia: Religion, History, and Culture (ඉංග්‍රීසි බසින්). Routledge. p. 348. ISBN 9781136875908. සම්ප්‍රවේශය 21 July 2016.
- ^ Gernet, Jacques. A History of Chinese Civilization (ඉංග්‍රීසි බසින්). Cambridge University Press. p. 291. ISBN 9780521497817. සම්ප්‍රවේශය 21 July 2016.
- ^ Reischauer, Edwin Oldfather. Ennins Travels in Tang China (ඉංග්‍රීසි බසින්). John Wiley & Sons Canada, Limited. pp. 276–283. ISBN 9780471070535. සම්ප්‍රවේශය 21 July 2016. }} "එනින් පවසන පරිදි, නැගෙනහිර චීනය, කොරියාව සහ ජපානය අතර පැවති වානිජ්‍යය බොහෝදුරට සිල්ලා මිනිසුන්ගේ අතෙහි පැවතිණි. ලෝකයේ නැගෙනහිර සාපේක්ෂව අන්තරාදායක මුහුදු ප්‍රදේශවල ඔවුන් කටයුතු කළේ බටහිර අන්තයේ වූ මධ්‍යධරණි ප්‍රදේශවල සන්සුන් ජලයේ වෙළඳුන් මෙනි. මෙය අවධානය යොමුකළ යුතු වැදගත්කමකින් යුත් ඓතිහාසික කරුණක් වුව ද, එම යුගය පිළිබඳ සම්මත ඉතිහාස සම්පාදන තුළ හෝ එම මූලාශ්‍ර මත පදනම්ව බිහිවූ නූතන ග්‍රන්ථවල මේ පිළිබඳ යොමුව ඇත්තේ අඩු අවධානයකි. . . . චීනයේ නැගෙනහිර වෙරළ තීරය දිගේ කොරියානුවන්ගේ බලපෑමට සීමා පැවතුණ ද, එම සියලු මුහුදු ප්‍රදේශවල ප්‍රමුඛත්වය ඔවුන් විසින් දැරූ බවට කිසිදු සැකයක් නැත. . . . ඈත පෙරදිග ප්‍රදේශයේ කොරියානු නාවික ප්‍රමුඛත්වය පැතිර පැවති ප්‍රදේශයේ නමුත් එනින්ගේ කාලයේ සිල්ලාවේ මිනිසුන් ලෝකයේ ඔවුන්ගේ කලාපයේ සාගර බලවතුන් විය."
- ^ Kim, Djun Kil. The History of Korea, 2nd Edition (ඉංග්‍රීසි බසින්). ABC-CLIO. p. 3. ISBN 9781610695824. සම්ප්‍රවේශය 21 July 2016.
- ^ Seth, Michael J. A Concise History of Korea: From the Neolithic Period Through the Nineteenth Century (ඉංග්‍රීසි බසින්). Rowman & Littlefield. p. 65. ISBN 9780742540057. සම්ප්‍රවේශය 21 July 2016.
- ^ MacGregor, Neil. A History of the World in 100 Objects (ඉංග්‍රීසි බසින්). Penguin UK. ISBN 9780141966830. සම්ප්‍රවේශය 30 September 2016.
- ^ Chŏng, Yang-mo; Smith, Judith G.; Metropolitan Museum of Art (New York, N.Y.). Arts of Korea (ඉංග්‍රීසි බසින්). Metropolitan Museum of Art. p. 230. ISBN 9780870998508. සම්ප්‍රවේශය 30 September 2016.
- ^ International, Rotary. The Rotarian (ඉංග්‍රීසි බසින්). Rotary International. p. 28. සම්ප්‍රවේශය 30 September 2016.
- ^ Ross, Alan. After Pusan (ඉංග්‍රීසි බසින්). Faber & Faber. ISBN 9780571299355. සම්ප්‍රවේශය 30 September 2016.
- ^ Mason, David A. "Gyeongju, Korea's treasure house". Korea.net. Korean Culture and Information Service (KOCIS). සම්ප්‍රවේශය 30 September 2016.
- ^ Adams, Edward Ben. Koreaʾs pottery heritage (ඉංග්‍රීසි බසින්). Seoul International Pub. House. p. 53. සම්ප්‍රවේශය 30 September 2016.
- ^ Mun, Chanju; Green, Ronald S. Buddhist Exploration of Peace and Justice (ඉංග්‍රීසි බසින්). Blue Pine Books. p. 147. ISBN 9780977755301. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2016.
- ^ McIntire, Suzanne; Burns, William E. Speeches in World History (ඉංග්‍රීසි බසින්). Infobase Publishing. p. 87. ISBN 9781438126807. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2016.
- ^ Jr, Robert E. Buswell; Jr, Donald S. Lopez. The Princeton Dictionary of Buddhism (ඉංග්‍රීසි බසින්). Princeton University Press. p. 187. ISBN 9781400848058. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2016.
- ^ Poceski, Mario. Ordinary Mind as the Way: The Hongzhou School and the Growth of Chan Buddhism (ඉංග්‍රීසි බසින්). Oxford University Press. p. 24. ISBN 9780198043201. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2016.
- ^ Wu, Jiang; Chia, Lucille. Spreading Buddha's Word in East Asia: The Formation and Transformation of the Chinese Buddhist Canon (ඉංග්‍රීසි බසින්). Columbia University Press. p. 155. ISBN 9780231540193. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2016.
- ^ Wright, Dale S. The Zen Canon: Understanding the Classic Texts (ඉංග්‍රීසි බසින්). Oxford University Press. ISBN 9780199882182. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2016.
- ^ Su-il, Jeong. The Silk Road Encyclopedia (ඉංග්‍රීසි බසින්). Seoul Selection. ISBN 9781624120763. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2016.
- ^ Nikaido, Yoshihiro. Asian Folk Religion and Cultural Interaction (ඉංග්‍රීසි බසින්). Vandenhoeck & Ruprecht. p. 137. ISBN 9783847004851. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2016.
- ^ Leffman, David; Lewis, Simon; Atiyah, Jeremy. China (ඉංග්‍රීසි බසින්). Rough Guides. p. 519. ISBN 9781843530190. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2016.
- ^ Leffman, David. The Rough Guide to China (ඉංග්‍රීසි බසින්). Penguin. ISBN 9780241010372. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2016.
- ^ DK Eyewitness Travel Guide: China (ඉංග්‍රීසි බසින්). Penguin. p. 240. ISBN 9781465455673. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2016.
- ^ Injae, Lee; Miller, Owen; Jinhoon, Park; Hyun-Hae, Yi. Korean History in Maps (ඉංග්‍රීසි බසින්). Cambridge University Press. pp. 64–65. ISBN 9781107098466. සම්ප්‍රවේශය 24 February 2017.