"ක්රිස්තියානි ආගම" හි සංශෝධන අතර වෙනස්කම්
Content deleted Content added
ටැග: ජංගම සංස්කරණය ජංගම වෙබ් සංස්කරණය |
ටැග: ජංගම සංස්කරණය ජංගම වෙබ් සංස්කරණය |
||
100 පේළිය:
== නිකායන් ==
ක්රිස්තියානි ධර්මයේ ප්රාථමික බෙදීම් හතර වන්නේ කතෝලික පල්ලිය, නැගෙනහිර ඕතඩොක්ස් පල්ලිය, පෙරදිග ඕතඩොක්ස්වාදය සහ රෙපරමාදු භක්තිකයන් ය. 11 වන සියවසේ නැගෙනහිර-බටහිර භේදය (මහා භේදය).
තමන් ක්රිස්තියානි යැයි කියාගන්නා කණ්ඩායම් අතර විවිධ ඉගැන්වීම් හා ආගමික වත්පිළිවෙත් ඇත. ක්රිස්තියානි නිකායන් වර්ගීකරණය කිරීම සම්බන්ධයෙන් මෙම කණ්ඩායම් ආගමික වශයෙන් වෙනස් විය හැකිය.
▲ තමන් ක්රිස්තියානි යැයි කියාගන්නා කණ්ඩායම් අතර විවිධ ඉගැන්වීම් හා ආගමික වත්පිළිවෙත් ඇත. ක්රිස්තියානි නිකායන් වර්ගීකරණය කිරීම සම්බන්ධයෙන් මෙම කණ්ඩායම් ආගමික වශයෙන් වෙනස් විය හැකිය. [330] කෙසේ වෙතත්, නිකීන් ක්‍රීඩ් (325) බොහෝ කතෝලිකයන් විසින් පිළිගෙන ඇති අතර, කතෝලික, නැගෙනහිර ඕතඩොක්ස්, පෙරදිග ඕතඩොක්ස් සහ ප්රධාන රෙපරමාදු (ඇන්ග්ලිකන් ද ඇතුළුව) නිකායන් ද ඇතුළුව.
ක්රිස්තියානි ධර්මයේ ප්රධාන පවුල්:
කතෝලික පල්ලිය▼
කතෝලික පල්ලිය සමන්විත වන්නේ බිෂොප්වරුන්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් පාප්තුමා, රෝමයේ රදගුරු තුමා, ඇදහිල්ල, සදාචාරය සහ පල්ලියේ පාලනය පිළිබඳ ඉහළම බලධාරියා ලෙසය. [332] [333] පෙරදිග ඕතඩොක්ස් ක්‍රමය මෙන්, කතෝලික සභාවද, අපෝස්තලික අනුප්‍රාප්තිය තුළින්, එහි මූලාරම්භය යේසුස් ක්‍රිස්තුස් විසින් පිහිටුවන ලද ක්රිස්තියානි ප්‍රජාවට අයත් වේ. [334] [335] යේසුස් විසින් පිහිටුවන ලද “එක, ශුද්ධ, කතෝලික හා අපෝස්තලික පල්ලිය” කතෝලික පල්ලිය තුළ මුළුමනින්ම පවතින බවත්, අනෙකුත් ක්රිස්තියානි පල්ලි සහ ප්‍රජාවන් පිළිගන්නා බවත් කතෝලිකයෝ පවසති [336] [337] සහ සියලු කිතුනුවන් අතර ප්‍රතිසන්ධානය සඳහා ක්‍රියා කරයි. කතෝලික ඇදහිල්ල කතෝලික පල්ලියේ කැටචිස්වාදයේ සවිස්තරව දක්වා ඇත. [338] [339]▼
ලොව පැරණිතම හා විශාලතම අඛණ්ඩව ක්‍රියාත්මක වන ජාත්‍යන්තර ආයතනය ලෙස [340] එය බටහිර ශිෂ්ටාචාරයේ ඉතිහාසය හා සංවර්ධනය සඳහා ප්‍රමුඛ කාර්යභාරයක් ඉටු කර ඇත. [341] දර්ශන 2,834 [342] විශේෂිත ස්වායත්ත පල්ලි 24 කට බෙදා ඇත (ඒවායින් විශාලතම ඒවා ලතින් පල්ලියයි), ඒ සෑම එකක්ම ආගමික වත්පිළිවෙත් සහ පූජා පැවැත්වීම සම්බන්ධයෙන් එකිනෙකට වෙනස් සම්ප්‍රදායන් ඇත. [343] බව්තීස්ම වූ සාමාජිකයන් බිලියන 1.1 කට වඩා සිටින කතෝලික පල්ලිය විශාලතම ක්රිස්තියානි පල්ලිය වන අතර එය 50.1% ක් නියෝජනය කරයි [15] සියලුම කිතුනුවන් මෙන්ම ලෝක ජනගහනයෙන් හයෙන් එකක්. [344] [345] [346]▼
▲ කතෝලික පල්ලිය සමන්විත වන්නේ බිෂොප්වරුන්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් පාප්තුමා, රෝමයේ රදගුරු
▲ ලොව පැරණිතම හා විශාලතම අඛණ්ඩව ක්‍රියාත්මක වන ජාත්‍යන්තර ආයතනය ලෙස
නැගෙනහිර ඕතඩොක්ස් පල්ලිය▼
නැඟෙනහිර ඕතඩොක්ස් පල්ලිය සමන්විත වන්නේ කොන්ස්ටන්ටිනෝපල්හි කිතුනු කුලදෙටු පියතුමා වැනි නැගෙනහිර පීතෘමූලික දෘෂ්ටීන් සමඟ එකඟව කටයුතු කරන පල්ලි වලිනි. [347] කතෝලික පල්ලිය මෙන්ම, නැගෙනහිර ඕතඩොක්ස් පල්ලියද එහි උරුමය අපෝස්තලික අනුප්‍රාප්තිය තුළින් ක්රිස්තියානි ධර්මයේ අත්තිවාරම දක්වා ඇති අතර එපිස්කෝපල් ව්‍යුහයක් ඇත. එහි කොටස්වල ස්වාධිපත්‍යය අවධාරණය කර ඇති නමුත් ඒවායින් බොහොමයක් ජාතික පල්ලි වේ.▼
ධර්මය හා අධිකාරය පිළිබඳ ප්‍රශ්න සම්බන්ධයෙන් බටහිර ක්රිස්තියානි ධර්මය සමඟ ගැටුම් ගණනාවක්ම මහා භේදයෙන් අවසන් විය. නැගෙනහිර ඕතඩොක්ස්වාදය ක්රිස්තියානි ධර්මයේ දෙවන විශාලතම තනි නිකායක් වන අතර ඇස්තමේන්තුගත අනුගාමිකයන් මිලියන 230 ක් සිටියත් රෙපරමාදු භක්තිකයන් සාමූහිකව ඒවා අභිබවා ගියත් සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයකින් යුක්තයි. ලෝකයේ පැරණිතම ආගමික ආයතනයක් ලෙස නැගෙනහිර ඕතඩොක්ස් පල්ලිය නැගෙනහිර හා ගිනිකොනදිග යුරෝපය, කොකේසස් සහ ආසන්න නැගෙනහිර ඉතිහාසය හා සංස්කෘතිය තුළ ප්‍රමුඛ කාර්යභාරයක් ඉටු කර ඇත. [349]▼
▲ නැඟෙනහිර ඕතඩොක්ස් පල්ලිය සමන්විත වන්නේ කොන්ස්ටන්ටිනෝපල්හි කිතුනු කුලදෙටු පියතුමා වැනි නැගෙනහිර පීතෘමූලික දෘෂ්ටීන් සමඟ එකඟව කටයුතු කරන පල්ලි වලිනි.
▲ ධර්මය හා අධිකාරය පිළිබඳ ප්‍රශ්න සම්බන්ධයෙන් බටහිර ක්රිස්තියානි ධර්මය සමඟ ගැටුම් ගණනාවක්ම මහා භේදයෙන් අවසන් විය. නැගෙනහිර ඕතඩොක්ස්වාදය ක්රිස්තියානි ධර්මයේ දෙවන විශාලතම තනි නිකායක් වන අතර ඇස්තමේන්තුගත අනුගාමිකයන් මිලියන 230 ක් සිටියත් රෙපරමාදු භක්තිකයන් සාමූහිකව ඒවා අභිබවා ගියත් සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයකින් යුක්තයි. ලෝකයේ පැරණිතම ආගමික ආයතනයක් ලෙස නැගෙනහිර ඕතඩොක්ස් පල්ලිය නැගෙනහිර හා ගිනිකොනදිග යුරෝපය, කොකේසස් සහ ආසන්න නැගෙනහිර ඉතිහාසය හා සංස්කෘතිය තුළ ප්‍රමුඛ කාර්යභාරයක් ඉටු කර ඇත.
පෙරදිග ඕතඩොක්ස්වාදය
පෙරදිග ඕතඩොක්ස් පල්ලි ("පැරණි පෙරදිග" පල්ලි ලෙසද හැඳින්වේ) යනු පළමු කිතුනු සභා තුන වන නයිසියා, කොන්ස්ටන්ටිනෝපල් සහ එෆීසස් හඳුනා ගන්නා නැගෙනහිර පල්ලි වන නමුත් චාල්සඩන් කවුන්සිලයේ මූලධර්ම නිර්වචන ප්‍රතික්ෂේප කරන අතර ඒ වෙනුවට මියාෆයිසයිට් ක්රිස්තියානි
පෙරදිග ඕතඩොක්ස් හවුල කණ්ඩායම් හයකින් සමන්විත වේ: සිරියැක් ඕතඩොක්ස්, කොප්ටික් ඕතඩොක්ස්, ඉතියෝපියානු ඕතඩොක්ස්, එරිත්‍රියානු ඕතඩොක්ස්, මලන්කර ඕතඩොක්ස් සිරියානු පල්ලිය (ඉන්දියාව) සහ ආර්මේනියානු අපෝස්තලික පල්ලි.
▲ පෙරදිග ඕතඩොක්ස් හවුල කණ්ඩායම් හයකින් සමන්විත වේ: සිරියැක් ඕතඩොක්ස්, කොප්ටික් ඕතඩොක්ස්, ඉතියෝපියානු ඕතඩොක්ස්, එරිත්‍රියානු ඕතඩොක්ස්, මලන්කර ඕතඩොක්ස් සිරියානු පල්ලිය (ඉන්දියාව) සහ ආර්මේනියානු අපෝස්තලික පල්ලි. [350] මෙම පල්ලි හය, එකිනෙකා සමඟ හවුලේ සිටියදී, ධූරාවලි වශයෙන් සම්පූර්ණයෙන්ම ස්වාධීන වේ. [351] මෙම පල්ලි සාමාන්‍යයෙන් නැගෙනහිර ඕතඩොක්ස් පල්ලිය සමඟ හවුලේ නොසිටින අතර, ඔවුන් සමඟ හවුලක් ඇති කිරීම සඳහා සංවාදයක යෙදී සිටිති. [352] ලොව පුරා සාමාජිකයින් මිලියන 62 ක් පමණ සිටිති. [353] [354] [355]
▲ නැඟෙනහිර ඇසිරියානු පල්ලිය, 17 වන ශතවර්ෂයේ නොබිඳුණු කුලදෙටුවන් සමඟ පිහිටුවා ඇති අතර, නැගෙනහිර පල්ලියේ අඛණ්ඩතාව කියාපාන ස්වාධීන නැගෙනහිර ක්රිස්තියානි නිකායක් වේ. මෙය 16 වන සියවසේ පිහිටුවන ලද කතෝලික කුලදෙටුවන්ට සමාන්තරව කල්දිවරුන්ගේ කතෝලිකයන් බවට පරිවර්තනය විය පල්ලිය, නැගෙනහිර කතෝලික පල්ලියකි. එය නැගෙනහිර ක්රිස්තියානි පල්ලියකි. එය නැගෙනහිර ක්රිස්තියානි පල්ලියේ සාම්ප්‍රදායික ක්රිස්තියානි විද්‍යාව හා පල්ලියේ විද්‍යාව අනුගමනය කරයි. විශාල වශයෙන් ඇනිකොනික් මිස වෙනත් පල්ලියක් සමඟ සම්බන්ධ නොවී එය සිරියැක් ක්රිස්තියානි ධර්මයේ නැගෙනහිර ශාඛාවට අයත් වන අතර නැගෙනහිර සිරියැක් චාරිත්‍රය එහි නමස්කාරයේදී භාවිතා කරයි. [356]
එහි ප්රධාන කථන භාෂාව නැගෙනහිර ඇරමයික භාෂාවේ සිරියැක් වන අතර එහි අනුගාමිකයන්ගෙන් බහුතරය ජනවාර්ගික ඇසිරියානුවන් ය. එය නිල වශයෙන් මූලස්ථානය උතුරු ඉරාක කුර්දිස්තානයේ අර්බිල් නගරයේ පිහිටා ඇති අතර, එහි මුල් ප්‍රදේශය පුරාණ ඇසිරියාවට අනුරූපව ගිනිකොනදිග තුර්කිය සහ වයඹ දිග ඉරානය දක්වා ද ව්‍යාප්ත වේ. එහි ධූරාවලිය මෙට්රොපොලිටන් බිෂොප්වරුන් සහ ඩයොකේෂන් බිෂොප්වරුන්ගෙන් සමන්විත වන අතර පහළ පූජකයන් පූජකවරුන් සහ උපස්ථායකයන්ගෙන් සමන්විත වන අතර ඔවුන් මැදපෙරදිග, ඉන්දියාව, උතුරු ඇමරිකාව, ඕෂනියා සහ යුරෝපය පුරා (කොකේසස් සහ රුසියාව ඇතුළුව) .
නැඟෙනහිර පුරාණ පල්ලිය 1964 දී නැගෙනහිර ඇසිරියානු පල්ලියෙන් වෙන් කොට දැක්වීය. එය ඇසිරියානු පල්ලිවලින් එකක් වන අතර එය සෙලියුෂියා-සෙටිසිෆොන් හි
රෙපරමාදු ආගම
1521 දී පණුවන්ගේ ආ ict ාව මාටින් ලූතර්ව හෙළා දුටු අතර ශුද්ධ වූ රෝම අධිරාජ්‍යයේ පුරවැසියන්ට ඔහුගේ අදහස් ආරක්ෂා කිරීම හෝ ප්‍රචාරය කිරීම නිල වශයෙන් තහනම් කළේය.
▲ 1521 දී පණුවන්ගේ ආ ict ාව මාටින් ලූතර්ව හෙළා දුටු අතර ශුද්ධ වූ රෝම අධිරාජ්‍යයේ පුරවැසියන්ට ඔහුගේ අදහස් ආරක්ෂා කිරීම හෝ ප්‍රචාරය කිරීම නිල වශයෙන් තහනම් කළේය. [359] රෝමානු කතෝලික සභාව තුළ මෙම භේදය දැන් ප්‍රතිසංස්කරණය ලෙස හැඳින්වේ. ප්‍රමුඛ ප්‍රතිසංස්කරණවාදීන් අතර මාටින් ලූතර්, හල්ඩ්‍රික් ස්වින්ග්ලි සහ ජෝන් කැල්වින් ද වූහ. නෙරපා හැරීමට එරෙහිව 1529 දී ස්පෙයර්හි පැවති විරෝධතාව මෙම පක්ෂයට රෙපරමාදු යන නම ලබා දුන්නේය. ලූතර්ගේ ප්රාථමික දේවධර්ම උරුමක්කාරයන් ලුතරන්ස් ලෙස හැඳින්වේ. ස්වින්ග්ලි සහ කැල්වින්ගේ උරුමක්කාරයෝ නිකායට වඩා පුළුල් ය. ඒවා ප්‍රතිසංස්කරණ සම්ප්‍රදාය ලෙස හැඳින්වේ. රෙපරමාදු භක්තිකයන් අධ්‍යාපනය, මානව ශාස්ත්‍ර හා විද්‍යාවන්, දේශපාලන හා සමාජ පිළිවෙල, ආර්ථිකය හා කලාව සහ තවත් බොහෝ ක්ෂේත්‍රයන්හි විශාල දායකත්වයක් ලබා දෙමින් තමන්ගේම සංස්කෘතියක් වර්ධනය කර ගෙන ඇත. [361]
ඇන්ග්ලිකන් පල්ලි එංගලන්ත පල්ලියෙන් පැවත එන අතර ඇන්ග්ලිකන් කොමියුනිස්ට් සංවිධානය විය. සමහරු, නමුත් සියලුම ඇන්ග්ලිකානුවන් තමන් රෙපරමාදු හා කතෝලිකයන් ලෙස සලකන්නේ නැත.
රෙපරමාදු ආගමේ ඇන්ග්ලිකන්, ලුතරන් සහ ප්‍රතිසංස්කරණ ශාඛා බොහෝ දුරට රජය සමඟ සහයෝගයෙන් ආරම්භ වූ බැවින් මෙම ව්‍යාපාර හැඳින්වෙන්නේ “මහේස්ත්‍රාත් ප්‍රතිසංස්කරණය” ලෙසිනි. අනෙක් අතට, බොහෝ විට තමන් රෙපරමාදු භක්තිකයන් ලෙස නොසැලකෙන ඇනබැප්තිස්තවරුන් වැනි කණ්ඩායම් රැඩිකල් ප්‍රතිසංස්කරණයේ ආරම්භය වූ අතර, සමහර විට ඒවා ඉවසීමේ පනත යටතේ ආරක්ෂා කර තිබුණද, ඔවුන්ගේ ඉතිහාසය කිසිදු රාජ්‍ය පල්ලියකට සොයා නොගනී. ළදරු බව්තීස්මය ප්‍රතික්ෂේප කිරීමෙන් ඔවුන් තවදුරටත් කැපී පෙනේ. ඔවුන් බව්තීස්මය විශ්වාස කරන්නේ වැඩිහිටි ඇදහිලිවන්තයන් පමණි.
රෙපරමාදු යන යෙදුමෙන් පසුව මහේස්ත්‍රාත් හෝ රැඩිකල් සම්ප්‍රදායන් ඇති ඕනෑම පල්ලි ගැන සඳහන් වේ. නිදසුනක් වශයෙන්, 18 වන සියවසේදී මෙතෝදිස්තවාදය වර්ධනය වූයේ ඇන්ග්ලිකන් ඇමති ජෝන් වෙස්ලිගේ එවැන්ජලිස්ත හා පුනර්ජීවන ව්‍යාපාරයෙනි.
නැගෙනහිර ඕතඩොක්ස් පල්ලිය ඕනෑම තනි රෙපරමාදු නිකායකට වඩා විශාල වුවත්, අනුගාමිකයන් ගණන අනුව කතෝලික ධර්මය පසු වූ දෙවන විශාලතම ක්රිස්තියානි කණ්ඩායම වන්නේ රෙපරමාදු භක්තිකයයි.
මූලික රෙපරමාදු මූලධර්ම දරණ සමහර පුද්ගලයින් තමන්ව “ක්‍රිස්තියානීන්” හෝ “නැවත ඉපදුණු කිතුනුවන්” ලෙස හඳුනා ගනී. ඔවුන් සාමාන්‍යයෙන් වෙනත් ක්රිස්තියානි ප්‍රජාවන්ගේ පාපොච්චාරණයෙන් හා ඇදහිලිවාදයෙන්
Line 159 ⟶ 155:
රෙපරමාදු භක්තිකයන් තුළ අන්තර් අන්තර්ජාතික චලනයන් සහ වෙනත් වර්ධනයන් අතර සම්බන්ධතා
19 වන සියවසේ ජෝසප් ස්මිත් සහ ඔලිවර් කෞඩරි ජෝන් බැප්ටිස්ට් වෙතින් ආරොනික් පූජක තන්ත්‍රය ලබා ගත් චිත්‍රයකි. ප්‍රේරිතවරුන්ගේ මරණයෙන් පසු පූජක තන්ත්‍රය අහෝසි වී ඇති බැවින් එය යථා තත්වයට පත් කළ යුතු බව පසු දින සාන්තුවරයන් විශ්වාස කරයි.
| |||