|
[[ගොනුව:Ancient Mandapa Pillars, Dondra 0682.jpg|thumb|දෙවිනුවර උපුල්වන් විෂ්ණු දේවස්ථානය]]
''මෙම ලිපිය හින්දු සම්ප්‍රදාය පිළිබඳවයි. බෞද්ධ සම්ප්‍රදාය සඳහා, [[දෙවිනුවර උපුල්වන් දේවාලය]] බලන්න.''
'''තේනවරම්දෙවිනුවර කෝවිලදේවාලය''' (ඓතිහාසිකව තේනාවරම්දෙවිනුවර දිව්‍යරාජ කෝවිලභවනය, තෙවන්තුරේදෙව්නුවර කෝවිල,මහා තෙන්නාවරම්දේවාලය, නාග-රිසා නිලතේනාවරේ කෝවිල, තෙවන්තුරේ කෝවිල ලෙස හැඳින්වේහැඳින්විනි.) යනු ශ්‍රී ලංකාවේ දකුණු පළාතේ ගාල්ලටමාතරට නුදුරින්4km මාතරපමණ දුරින්, තේවන්තුරේදෙවිනුවර ([[දෙවිනුවර|දෙවුන්දර තුඩුව|තේවන්තුරේ]]) වරාය නගරයේනගරය අතීතයේතුළ පිහිටි ඓතිහාසික බෞද්ධ සහ හින්දු දේවස්ථාන සංකීර්ණයකි.<ref>{{cite book|last1=Kulendiren|first1=Pon|year=2012|title=Hinduismඑහි aප්‍රධාන Scientificදෙවියන් Religionවූයේ &ශ්‍රී Someලංකාව Templesසහ inබුද්ධ Sriශාසනය Lanka|publisher=iUniverse|pages=123|url=https://www.google.lk/books/edition/Hinduism_a_Scientific_Religion/bwxDc6B9eokC?hl=en&gbpv=0|isbn=9781475936735}}</ref>ආරක්ෂා එහිකරන ප්‍රධානබවට දෙවියන්ලක්දිව වූයේවංසකතා තෙනවරායිතුළ නායනාර්සඳහන් උත්පලවර්ණ [[උපුල්වන් පාලි: උප්පලවණ්ණ, සිංහල: උපුල්වන්]] දෙවියන් වන අතර එහි උච්චතම අවස්ථාව වන 13-15 සියවස් අතර කාලය වන විට දිවයිනේඑය ලක්දිව තිබූ වඩාත් ප්‍රසිද්ධ බෞද්ධ සහ හින්දු දේවස්ථානයන සංකීර්ණවලින්උභය එකක්ආගම් නියෝජනය වූ අතරපූජා භූමි සංකීර්ණවලින් එකක් විය. එහි ප්‍රධාන සිද්ධස්ථාන අටක් සිටතිබූ ගල්ජනප්‍රවාදගත හාව ලෝකඩඇති දේවඅතර ප්‍රතිමාඉන් දහසක්බුදුරජාණන්වහන්සේට කැප කළ විහාරය සහ [[විෂ්ණුඋපුල්වන්]] හාදෙවියන්ට [[ශිවකැප දෙවියන්|ශිව]]කළ දේවස්ථානය එහි වූ ප්‍රධාන සිද්ධස්ථාන දෙකක් ඇතුළත්දෙක විය. පුර්තුගීසි ජාතික දියෝගෝ ද කුටෝ ට අනුව රන් ආලේපිත මැටි හා ලෝකඩ දේව ප්‍රතිමා දහසක් උපුල්වන් දේවාලයේ විය.
ජෝන්13වන සීසියවසේදී හෝල්ට්දෙවිනුවරට පැමිණි ඉබන් බතූතා සඳහන් කරන ආකාරයට මෙයඋපුල්වන් දේවාලය තුළ පන්සියයකට අධික දේවදාසීන්නාට්‍යාංගනාවන් සේවය කෙරූකළ අතර අනුරාධපුර යුගයේ සිට කෝට්ටේ යුගය දක්වා ඉතා ජනප්‍රිය වන්දනා ගමනාන්තයක් මෙන්ම සුප්‍රසිද්ධ වෙළඳ නගරයක් ලෙසවූ දේවස්ථානමෙම කාලයේදෙවිනුවර පදිංචිවිහාරය හින්දුසහ දේවාලයට සමුදුරු වෙළෙඳාමේ ගිය දෙමළ වෙළඳුන්, විසින්චීන පරිපාලනයවෙළෙඳුන් සහ නඩත්තුඅග්නිදිග කටයුතුආසියාතික සිදුවෙළ්‍රෙඳුන්ගේ කරනනොමද අනුග්‍රහය හිමි ලදීවිය.<ref name="Holt">{{cite book|last1=Holt|first1=John|year=2005|title=The Buddhist Vishnu: Religious Transformation, Politics, and Culture|publisher=Columbia University Press|pages=6–7, 67–87, 97–100, 343, 413|url=https://books.google.com/books?id=HYUqsYbLP6QC|isbn=978-0231133234}}</ref>
විශාල හතරැස් කොටුවකින්ප්‍රාකාරයකින් මායිම් වූ මෙම සංකීර්ණය,සිංහල ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය සහ ද්‍රවිඩ ගෘහනිර්මාණ ශිල්පයේ කේරළ සහ පල්ලව ශෛලියෙන්ශෛලිය නිර්මාණයද කරනියෝජනය ඇතිවූ ප්‍රධාන සිද්ධස්ථානයබෞද්ධ විහාරය සහිත ඓතිහාසිකබෞද්ධ දේවාල සහ හින්දු කෝවිල් සිද්ධස්ථානඇතුළත් වූ ගොඩනැඟිලි කිහිපයක එකතුවකි. සිංහලයන්ටසිංහලයන්ගේ උපුල්වන්මහා ලෙසින්ආරක්ෂක හඳුන්වනදේවරාජ විෂ්ණුවූ (තේනවරයිඋපුල්වන් නායනාර්)දෙවියන් සඳහා(දෙවිනුවරට කැපපැමිණි වූහින්දුන් මධ්‍යමහට දේවාලයඒ දමිළයදෙවියන් වන්දනාකරුවන්තේනවරයි සහ බෞද්ධයන්, රජවරුන්නායනාර් සහ ශිල්පීන්තේනවරයි වැනිආළ්වාර් වෙනත්විය) ඇදහිලිවන්තයන්සඳහා අතරකැප ජනප්‍රියමවූ කීර්තිමත්මහා සහදේවාලය විශාලතමප්‍රධාන සිද්ධස්ථානයක්වශයෙන් විය.සිංහල කෝවිල්බෞද්ධයන්, වත්තෙහිදමිළ සෑදූ අනෙකුත් සිද්ධස්ථාන ගනේෂ්වන්දනාකරුවන්,සහ මුරුගන්,දෙස් කන්නගිවිදෙස් සහරජවරුන් ශිවයන සඳහාපුළල් කැපවපසරියකට කරනඅයත් ලදප්‍රජාව අතර, ද්‍රවිඩජනප්‍රිය ශෛලියේවූ ගල්කීර්තිමත් වැටිසහ පුළුල්විශාල ලෙසසිද්ධස්ථානයක් උසස් උදාහරණ වේවිය.
උපුල්වන් දෙවියන්ට කැප කළ මහා දේවාලයට සෘජුව මුහුණලා දකුණු දෙසින් ඉදිකර තිබුණේ සිංහාසන මණ්ඩපය සහ ස්කන්ද කුමාර දෙවොලයි. මහා දේවාලයට 750m නිරිත දිගින් පිහිටි කෝවිල් වත්ත නම් භූමියේ සෑදූ අනෙකුත් සිද්ධස්ථාන ශිව මහාදේව සහ පාර්වතී දේවිය සඳහා කැප කරන ලද අතර, මහා දේවාලයට 500m බටහිරින් වැල්ලේමඩම නම් ස්ථානයේ ගනේෂ් හට කෝවිලක් ද මහා දේවාලයට නැගෙනහිරින් පිහිටි වාව්ව ග්‍රාමයේ පත්තිනි දේවියගේ දෙවොල ද විය. මහා දේවාලයට උතුරින් ගල්ගෙය නමැති තවත් පුරාණ දේවාලයකි.
සංකීර්ණදේවාල මණ්ඩපයේමණ්ඩපයට අර්ධඅයත් වශයෙන්ව වළලනුතිබූ ලැබූඅද වන විට අඩක් වැළලී ඇති ග්‍රැනයිට් කණු, පඩිපෙළගල් පඩි සහ මුළු නගරය පුරා ඇති ගල් පුවරු වලසෙල්මුවා නටබුන් කැණීම්බොහෝ බොහෝපුරාවිදු සොයාගැනීම්ගවේෂණයන් වලට තුඩු දී ඇත. දිවයිනේ දකුණේදකුණට විහිදි පල්ලව කලාත්මකකලා බලපෑමේ සහ දායකත්වයේ උච්චතම අවස්ථාවන් පිළිබිඹු කරමින් දේවස්ථානයේ 5 සිට 7 වන සියවසේසියවස ගනේෂ්ට ප්‍රතිමා,අයත් ලිංගම්,උපුල්වන් නන්දිදේවාලයේ ප්‍රතිමාශෛලමය සහමකර 10තෝරණ වනතුළ සියවසේගජ විෂ්ණුලක්ෂ්මි, දේවාලයේනර්තන මකර තෝරණම්ශිල්පීන්, (ගල්සංගීතඥයන්, දොරටුව)ගණ, රාමුවඅසරුවන් සහ කුඩාවාමන භාරකරුවන්,රූප ලාලිත්‍යසේම ලක්ෂ්මි,12-13 නර්තනසියවස්වලට ශිල්පීන්,අයත් සංගීතඥයන්,කෝවිල් ගණවත්තෙන් හමු වූ ගණේෂ ප්‍රතිමා, සහකුඩා යාලිශිව අසරුවන්ලිංග, නන්දි ප්‍රතිමා ඇතුළත් වේ.
දේවස්ථානයේඉහත කී වැල්ලේමඩමේ [[ගණේශ|ගනේෂ්]] දේවාලය ගනේෂ්වරන්ගණිසුරු කෝවිලඉඩම ලෙසත්ලෙස තොටගමුවේ සිරි රහල් හිමියන්ගේ පරෙවි සන්දේශය තුළත්, සංකීර්ණයේකෝවිල වත්තේ ශිව දේවාලය නාග-රිස නිල කෝවිල ලෙසත් හැඳින්විණි. කාංචිපුරම්කාංචිපුර නගරය "විශිෂ්ටනගරයන් අතර අඝ්‍ර නගරය" ලෙස විස්තර කරමින් 5 වන සියවසේ [[කාලිදාස (කවියා)|කාලිදාස]] කවියා විසින් නිර්මාණය කරන ලද "නගරේෂු කාංචි" යන සුප්‍රසිද්ධ වාක්‍ය ඛණ්ඩයෙන් මෙම නම නගරේෂුටනගරිස නාමය නිරුක්තිමය වශයෙන් සම්බන්ධ විය හැකිය. නිල යන්නෙහි තේරුම නිල් වන අතර කෝවිල් හෝ කොයිල් යනු දෙමළ බසින් දෙමළ හින්දු කෝවිලකි.<ref name="aht">{{cite journal|last1=Arumugam|first1=S|year=1980|title=Some ancient Hindu temples of Sri Lanka|journal=|edition=2|publisher=University of California|page=37|oclc=8305376}}</ref><ref>K.M. de Silva. ''History of Ceylon: From the earliest times to 1505.'' p. 768</ref>
== මුල් ඉතිහාසය ==
|
