නයිජර් හි පාලනය සහ දේශපාලනය
නයිජර් හි නව ව්‍යවස්ථාව 2010 ඔක්තෝබර් 31 දින අනුමත කරන ලදී. එය 1999 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ (පස්වන ජනරජයේ) අර්ධ-ජනාධිපති පාලන ක්‍රමය ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කරන ලද අතර එහිදී ජනරජයේ ජනාධිපතිවරයා, පස් අවුරුදු ධුර කාලයක් සඳහා සර්වජන ඡන්ද බලයෙන් තේරී පත් වූ අතර අගමැතිවරයෙකු ද විය. විධායක බලය බෙදාහදා ගන්නා ජනාධිපතිවරයා විසින් නම් කරන ලදී.
.jpg)
2009 මැයි 26 දින, රටේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා අධිකරණය ඔහුට තුන්වන වරටත් ධූරයට පත්වීමට ඉඩ දෙන්නේද යන්න පිළිබඳ ජනමත විචාරණයක් පැවැත්වීමට සැලසුම් කිරීමට එරෙහිව තීන්දුවක් දීමෙන් පසුව, ජනාධිපති තන්ජා පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරියේය. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට අනුව මාස තුනක් ඇතුළත නව පාර්ලිමේන්තුවක් තෝරා පත් කර ගන්නා ලදී.[1] මෙය තන්ජා අතර දේශපාලන අරගලයක් ආරම්භ කළ අතර, හයවන ජනරජයක් පිහිටුවීම හරහා 2009න් ඔබ්බට ඔහුගේ කාලීන-සීමිත අධිකාරිය දීර්ඝ කිරීමට උත්සාහ කළ අතර, 2009 දෙසැම්බරයේ ඔහුගේ දෙවන ධූර කාලය අවසානයේ ඔහු ඉවත් වන ලෙස ඔහුගේ විරුද්ධවාදීන් ඉල්ලා සිටි. හමුදාව රට භාරගත් අතර දූෂණ චෝදනා එල්ල වූ ජනාධිපති තන්ජා සිරගත කරන ලදී.
රට ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සිවිල් පාලනයකට යලි යැවීමට හමුදාව දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළේය. ව්‍යවස්ථාපිත ජනමත විචාරණයක් සහ ජාතික මැතිවරණයක් පැවැත්විණි. 2011 ජනවාරි 31 වැනි දින ජනාධිපතිවරණයක් පැවැත් වූ නමුත් පැහැදිලි ජයග්‍රාහකයෙකු නොපැමිණි බැවින්, 2011 මාර්තු 12 වැනි දින දෙවැනි මැතිවරණය පැවැත්විණි. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සහ සමාජවාදය සඳහා නයිජීරියානු පක්ෂයේ මහමදු ඉසවුෆෝ ජනාධිපති ලෙස තේරී පත් විය. ඒ සමගම පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයක්ද පැවැත්විණි.[2][3][4]
විදේශ සබඳතා
සංස්කරණයනයිජර් මධ්‍යස්ථ විදේශ ප්‍රතිපත්තියක් අනුගමනය කරන අතර බටහිර හා ඉස්ලාමීය ලෝකය මෙන්ම නොබැඳි රටවල් සමඟ මිත්‍ර සබඳතා පවත්වයි. එය එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයට සහ එහි ප්‍රධාන විශේෂිත ආයතනවලට අයත් වන අතර 1980-81 දී එක්සත් ජාතීන්ගේ ආරක්ෂක මණ්ඩලයේ සේවය කළේය. නයිජර් හිටපු යටත් විජිත බලවතා වන ප්‍රංශය සමඟ විශේෂ සබඳතාවක් පවත්වාගෙන යන අතර එහි බටහිර අප්‍රිකානු අසල්වැසියන් සමඟ සමීප සබඳතා පවත්වයි.
නයිජර් යනු අප්‍රිකානු සංගමයේ සහ බටහිර අප්‍රිකානු මූල්‍ය සංගමයේ වරලත් සාමාජිකයෙකු වන අතර නයිජර් ද්‍රෝණියේ අධිකාරියට සහ ලේක් චැඩ් ද්‍රෝණිය කොමිසමට, බටහිර අප්‍රිකානු රාජ්‍යවල ආර්ථික ප්‍රජාවට, නොබැඳි ව්‍යාපාරයට, ඉස්ලාමීය සහයෝගීතා සංවිධානයට ද අයත් වේ. අප්‍රිකාවේ ව්‍යාපාර නීතිය සුසංයෝගය සඳහා වූ සංවිධානය (OHADA). නයිජර් හි බටහිර දෙසින් පිහිටි ප්‍රදේශ ලිප්ටකෝ-ගෝර්මා අධිකාරිය යටතේ මාලි සහ බුර්කිනා ෆාසෝ හි යාබද ප්‍රදේශ සමඟ සම්බන්ධ වේ.
යටත් විජිත යුගයේ සිට උරුම වූ සහ නයිජර් ගඟේ ලෙටේ දූපත සම්බන්ධව බෙනින් සමඟ ඇති වූ දේශසීමා ආරවුල 2005 දී ජාත්‍යන්තර අධිකරණය විසින් නයිජර්ට වාසි වන පරිදි විසඳන ලදී.
යුද
සංස්කරණය
නයිජර් සන්නද්ධ හමුදාවන් (Forces armées nigériennes) යනු නයිජර්හි මිලිටරි සහ පැරාමිලිටරි හමුදාවන් වන අතර, උත්තරීතර අණ දෙන නිලධාරියා ලෙස ජනාධිපතිවරයා යටතේය. ඔවුන් නයිජර් හමුදාව (Armée de Terre), නයිජර් ගුවන් හමුදාව (Armée de l'Air) සහ ජාතික ජෙන්ඩමෙරී (Gendarmerie nationale) සහ ජාතික ආරක්ෂක (Garde nationale) වැනි සහායක පැරාමිලිටරි බලකායන්ගෙන් සමන්විත වේ. පැරාමිලිටරි බළකා දෙකම යුධමය ආකාරයෙන් පුහුණු කර ඇති අතර යුධ සමයේදී යම් යුධ වගකීම් දරයි. සාම කාලය තුළ ඔවුන්ගේ රාජකාරි බොහෝ දුරට පොලිස් රාජකාරි වේ.
සන්නද්ධ හමුදාවන් 3,700 ක්, ජාතික ආරක්ෂකයින් 3,200 ක්, ගුවන් හමුදා භටයින් 300 ක් සහ හමුදා සාමාජිකයින් 6,000 ක් ඇතුළුව ආසන්න වශයෙන් පුද්ගලයින් 12,900 කින් සමන්විත වේ. නයිජර් හි සන්නද්ධ හමුදා වසර ගණනාවක් පුරා හමුදා කුමන්ත්‍රණ කිහිපයකට සම්බන්ධ වී ඇති අතර වඩාත්ම මෑත කාලීන 2023.[5] නයිජර් සන්නද්ධ හමුදාවන්ට ප්‍රංශය සහ එක්සත් ජනපදය සමග යුධ සහයෝගීතාවයේ දිගු ඉතිහාසයක් ඇත. 2013 සිට නියාමි එක්සත් ජනපද ඩ්‍රෝන් කඳවුරක නිවහන විය. 2024 මාර්තු 16 වන සෙනසුරාදා, නයිජර් රජය එක්සත් ජනපදය සමඟ ඇති මිලිටරි සහයෝගීතා ගිවිසුම "වහාම ක්‍රියාත්මක වන පරිදි" බිඳ දමන බව නිවේදනය කළේය.[6]
අධිකරණ පද්ධතිය
සංස්කරණය1999 දී සිව්වන ජනරජය පිහිටුවීමත් සමඟ නයිජර්හි වත්මන් අධිකරණය පිහිටුවන ලදී. 1992 දෙසැම්බර් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව 1996 මැයි 12 දින ජාතික ජනමත විචාරණයෙන් සංශෝධනය කරන ලද අතර නැවතත් ජනමත විචාරණයකින් 1999 ජූලි 18 වන දින වත්මන් අනුවාදයට සංශෝධනය කරන ලදී. ප්‍රංශ යටත් විජිත පාලන සමයේදී නයිජර් හි පිහිටුවන ලද නැපෝලියන් "විමර්ශණ ක්‍රමය" සහ 1960 නයිජර් ව්‍යවස්ථාව මත පදනම්ව. අභියාචනාධිකරණය කරුණු සහ නීතිය පිළිබඳ ප්‍රශ්න සමාලෝචනය කරන අතර ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය නීතියේ යෙදීම් සහ ව්‍යවස්ථාමය ප්‍රශ්න සමාලෝචනය කරයි. මහාධිකරණය (HCJ) රජයේ ජ්‍යෙෂ්ඨ නිලධාරීන් සම්බන්ධ නඩු සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කරයි. යුක්තිය පසිඳලීමේ පද්ධතියට සිවිල් අපරාධ අධිකරණ, චාරිත්‍රානුකූල අධිකරණ, සම්ප්‍රදායික මැදිහත්වීම් සහ හමුදා අධිකරණයක් ද ඇතුළත් වේ.[7] හමුදා අධිකරණය සිවිල් අපරාධ අධිකරණවලට සමාන අයිතිවාසිකම් ලබා දෙයි; කෙසේ වෙතත්, චාරිත්‍රානුකූල අධිකරණ එසේ නොවේ. හමුදා උසාවියට සාමාන්‍ය ජනතා නඩු විභාග කළ නොහැක.[8]
නීතිය ක්‍රියාත්මක කිරීම
සංස්කරණයනයිජර් හි නීතිය ක්‍රියාත්මක කිරීම ජාතික ජෙන්ඩර්මරී හරහා ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශයේ වගකීම වන අතර ජාතික පොලිසිය සහ ජාතික ආරක්ෂක බලකාය හරහා අභ්‍යන්තර කටයුතු අමාත්‍යාංශයේ වගකීම වේ. නාගරික ප්‍රදේශවල නීතිය ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා ජාතික පොලිසිය මූලික වශයෙන් වගකිව යුතුය. විශාල නගරවලින් පිටත සහ ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල මෙම වගකීම ජාතික ජෙන්ඩර්මරී සහ ජාතික ආරක්ෂකයින් මත පැටවේ.
රජයේ මුල්‍ය
සංස්කරණයරජයේ මූල්‍ය ආදායම් අපනයන (පතල්, තෙල් සහ කෘෂිකාර්මික අපනයන) මෙන්ම රජය විසින් එකතු කරන විවිධ ආකාරයේ බදු වලින් ලබා ගනී. පසුගිය කාලයේ අයවැයෙන් විශාල ප්‍රතිශතයකට විදේශ ආධාර දායක වුණා. 2013 දී, නයිජර් රජය විසින් CFA ෆ්‍රෑන්ක් ට්‍රිලියන 1.279 (ඇ.ඩො. බිලියන 2.53) හි ශුන්‍ය හිඟ අයවැයක් සම්මත කර ගෙන ඇති අතර එය පෙර වසරට වඩා අයවැයෙන් 11% ක අඩුවීමක් මගින් ආදායම් සහ වියදම් තුලනය කරන බව ප්‍රකාශ කර ඇත.[9]
2014 අයවැය CFA ට්‍රිලියන 1.867 ක් වූ අතර එය පහත පරිදි බෙදා හරිනු ලැබේ: රාජ්‍ය ණය (CFA 76,703,692,000), පුද්ගල වියදම් (CFA 210,979,633,960), මෙහෙයුම් වියදම් (CFA 128,988,777,711); සහනාධාර සහ ස්ථාන මාරු (CFA 308,379,641,366) සහ ආයෝජන (CFA 1,142,513,658,712).[10]
විදේශ ආධාර
සංස්කරණයනයිජර් හි සංවර්ධනය සඳහා බාහිර සහයෝගයේ වැදගත්කම පෙන්නුම් කරන්නේ, එහි ප්‍රාග්ධන අයවැයෙන් 80%ක් ඇතුළුව, රජයේ 2002 මූල්‍ය වර්ෂයේ අයවැයෙන් 45%ක් පමණ පරිත්‍යාගශීලීන්ගේ සම්පත් වලින් ලබා ගැනීමයි.[11] නයිජර්හි වඩාත් වැදගත් පරිත්‍යාගශීලීන් වන්නේ ප්‍රංශය, යුරෝපා සංගමය, ලෝක බැංකුව, ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල සහ විවිධ එක්සත් ජාතීන්ගේ ආයතන (UNDP, UNICEF, FAO, ලෝක ආහාර වැඩසටහන සහ එක්සත් ජාතීන්ගේ ජනගහන අරමුදල) ය.
අනෙකුත් ප්‍රධාන පරිත්‍යාගකරුවන්ට එක්සත් ජනපදය, බෙල්ජියම, ජර්මනිය, ස්විට්සර්ලන්තය, කැනඩාව සහ සෞදි අරාබිය ඇතුළත් වේ.[තහවුරු කර නොමැත] USAID හට නයිජර් හි කාර්යාලයක් නොමැති අතර, එක්සත් ජනපදය ප්‍රධාන පරිත්‍යාගශීලියෙකි, සෑම වසරකම ඩොලර් මිලියන 10 කට ආසන්න දායකත්වයක් සපයයි. නයිජර්ගේ සංවර්ධනය.[තහවුරු කර නොමැත] ආහාර සුරක්‍ෂිතතාව සහ HIV/AIDS වැනි ක්ෂේත්‍රවල ප්‍රතිපත්ති සම්බන්ධීකරණයේ ප්‍රධාන හවුල්කරුවෙක් වන්නේද එක්සත් ජනපදයයි.[තහවුරු කර නොමැත]
පරිපාලන අංශ
සංස්කරණය
නයිජර් කලාප 7කට සහ අගනුවර දිස්ත්‍රික්කයකට බෙදා ඇත. මෙම කලාප දෙපාර්තමේන්තු 36 කට බෙදා ඇත. දෙපාර්තමේන්තු 36 දැනට විවිධ වර්ගවල කොමියූන් වලට බෙදී ඇත. 2006 වන විට නාගරික කොමියූන්, ග්‍රාමීය කොමියූන්, විරල ජනාකීර්ණ ප්‍රදේශවල සහ විශාල වශයෙන් ජනාවාස නොවූ කාන්තාර ප්‍රදේශ හෝ හමුදා කලාප සඳහා පරිපාලන තනතුරු ඇතුළුව කොමියූන් 265 ක් විය.
ග්‍රාමීය කොමියූන්වල නිල ගම්මාන සහ ජනාවාස අඩංගු විය හැකි අතර නාගරික කොමියූන් නිල නිවාසවලට බෙදා ඇත. විමධ්‍යගත කිරීමේ ව්‍යාපෘතියක් ක්‍රියාත්මක කිරීමේ දී නයිජර් උපසිරැසි 2002 දී නැවත නම් කරන ලදී, එය ප්‍රථමයෙන් 1998 දී ආරම්භ කරන ලදී. මීට පෙර, නයිජර් දෙපාර්තමේන්තු 7 ක්, ආරොන්ඩිස්මන්ට් 36 ක් සහ කොමියුනිස්ට් ලෙස බෙදා ඇත. මෙම උප කොට්ඨාශ පරිපාලනය කරනු ලැබුවේ ජාතික රජය විසින් පත් කරන ලද නිලධාරීන් විසිනි. මෙම කාර්යාල ඉදිරියේදී එක් එක් මට්ටමින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ සභා මගින් ප්‍රතිස්ථාපනය වනු ඇත.
2002 ට පෙර දෙපාර්තමේන්තු (කලාප ලෙස නම් කරන ලදී) සහ අගනුවර දිස්ත්‍රික්කය වන්නේ:
- ඩිෆා කලාපය
- ඩොසෝ කලාපය
- මරඩි කලාපය
- ටහුවා කලාපය
- තිලබේරි කලාපය
- සින්ඩර් කලාපය
- නියාමි (අගනුවර දිස්ත්‍රික්කය)
විශාලතම නගර
සංස්කරණය| ස්ථානය | කලාපය | ජනගහණය | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 නියාමි  මරඩි |
1 | නියාමි | නියාමි | 978,029 | .jpg) සින්ඩර්  ටහුවා | ||||
| 2 | මරඩි | මරඩි | 267,249 | ||||||
| 3 | සින්ඩර් | සින්ඩර් | 235,605 | ||||||
| 4 | ටහුවා | ටහුවා | 117,826 | ||||||
| 5 | අගාඩෙස් | අගාඩෙස් | 110,497 | ||||||
| 6 | ආර්ලිට් | අගාඩෙස් | 78,651 | ||||||
| 7 | බර්නි-එන්'කොන්නි | ටහුවා | 63,169 | ||||||
| 8 | ඩොසෝ | ඩොසෝ | 58,671 | ||||||
| 9 | ගයා | ඩොසෝ | 45,465 | ||||||
| 10 | ටෙසාඕවා | මරඩි | 43,409 | ||||||
යොමු කිරීම්
සංස්කරණය- ^ "Africa – Niger leader dissolves parliament". Al Jazeera English. 26 May 2009. 7 February 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 May 2010.
- ^ Ahmad, Romoke W. "West Africa: Ecowas, EU Say Niger Elections Satisfactory" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 29 ජූනි 2011 at the Wayback Machine, Daily Trust (republished at AllAfrica.com), 3 February 2011.
- ^ Saidou, Djibril. "Niger’s Presidential Election Heads to March Runoff" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 28 ජූනි 2011 at the Wayback Machine, Bloomberg Businessweek, 4 February 2011.
- ^ Look, Anne. "Niger Politicians Forge Alliances Before March Election" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 7 පෙබරවාරි 2012 at the Wayback Machine, Voice of America, 14 February 2011.
- ^ "Soldiers announce coup in Niger – DW – 07/28/2023". dw.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2023-07-31.
- ^ "Niger Announces End to Military Cooperation With US – VOA – 03/16/2024". voanews.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2024-03-16.
- ^ Niger:Système judiciaire සංරක්ෂණය කළ පිටපත 26 නොවැම්බර් 2008 at the Wayback Machine. NIGER Situation institutionnelle. Sory Baldé, CEAN, IEP-Université Montesquieu-Bordeaux IV (2007) Accessed 13 April 2009
- ^ 2008 Human Rights Report: Niger in 2008 Country Reports on Human Rights Practices. United States Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor. (25 February 2009) As a publication of the United States Federal Government, this report is in the Public Domain. Portions of it may be used here verbatim.
- ^ Niger government adopts $2.53 bln budget for 2013 සංරක්ෂණය කළ පිටපත 28 ඔක්තෝබර් 2014 at the Wayback Machine. Reuters, 22 September 2012.
- ^ (ප්‍රංශ බසින්)Niger : le budget 2014 porté à 1.867 milliards සංරක්ෂණය කළ පිටපත 5 අගෝස්තු 2020 at the Wayback Machine. Niger Express, 28 November 2013.
- ^ Background Notes for Niger: January 2009 සංරක්ෂණය කළ පිටපත 24 මැයි 2019 at the Wayback Machine Bureau of African Affairs, United States State Department. Retrieved 26 February 2009. Portions of the "Economy" section are here used verbatim, as this document is in the public domain.
- ^ "Niger". 6 April 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2019-11-06.