කෘමියෝ
කෘමියෝ යනු සන්ධිපාදක,බාහිර අස්ථිවලින් සැදි අපෘෂ්ඨ වංශික ගණයට අයත් ජීවීන් කොටසකි.කෘමි සිරුර හිස,උරස හා උදරය ලෙස කොටස් තුනකින්ද,එක් පසෙකට තුන බැගින් වූ එක්ව තැනුන පාද යුගල් දෙකකින්ද,සංයුක්ත ඇස් හා ස්පර්ශක යුගලකින්ද සමන්විත වෙයි.පෘථිවිය මත වඩාත් වර්ගීකරණයට ලක්වූ සත්ව කොට්ථාශයන් අතරට කෘමීන් ද අයත් වේ.එයට මිලියනයකට අධික වූ හඳුනාගත් කෘමි කුලයන් අයත් වන අතර මෙම අගය ලොව හඳුනාගත් සියලු ජීවීන්ගෙන් අඩකටත් වඩා නියෝජනය කරයි.දැනට මිහිමත ජීවත් වෙන ඇස්තමේන්තු ගත කෘමි කුලක ප්‍රමාණය මිලියන 6-10ත් අතර පවතියි.කෘමීන් බොහෝ දුරට සියලුම පරිසරයන් තුලින් හමුවන අතර සුළු කුලකයන් ප්‍රමාණයක් සාගරය තුල ජීවත් වෙයි.
කෘමීන්ගේ ජීවන චක්‍රය එකිනෙකට වෙනස් වෙයි.නමුත් බොහෝ කෘමීන් බිජු මඟින් ජීවය ලබයි.කෘමීන්ගේ වැඩීම කෙරෙහි අනම්‍ය බාහිර අස්ථි බලපාන අතර වර්ධන ක්‍රියාවලිය කෝෂයක් තුල සිදුවෙයි.කෘමීන්ගේ නොමේරූ අවධිය හා සන්සන්දනය කරන විට සුහුඹුල් අවධියේදී සත්ව සැකිල්ල,හැසිරීම හා වාසස්ථාන වෙනස් වෙයි.සමහර කෘමීන්ට අකර්මණ්‍ය වූ පිලවා අවස්ථාවක්ද සම්පූර්ණ රූපාන්තරණයට ඇතුලත් වේ.අසම්පූර්ණ රූපාන්තරණයක් එනම් පිලවා අවස්ථාවක් නොමැති කෘමීන් සුහුඹුලා දක්වා වර්ධනය වන්නේ nymphal අවධිය හරහාය.Paleozoic යුගයට අයත් අති විශාල කෘමි පොසිල මේ වන විට හමුවී ඇත.මෙයට පියාපත් විහිදවූ කල පරතරය සෙ.මි.55 -සෙ.මි.77 දක්වා වන විශාල කූරන්ද අයත් වෙයි.කෘමීන් සංචරනය සඳහා ඇවිදීම,පියඹා යෑම හා සමහර විටෙක පිහිනා යෑමද භාවිතා කරයි.ශ්‍රීඝ්‍ර නමුත් ස්ථාවර චලනයන්ට ඇති හැකියාව නිසා බොහෝ කෘමීන් පාද තුනක් පමණක් භාවිතා වන ගමන් විලාශයක් උපයෝගී කර ගනී.ඔවුන් පොළොව මත ගමන් කරන විට පාද පොළොව මත පිහිටන්නේ ප්‍රත්‍යාවර්ත ත්‍රිකෝණ ආකාරයකටයි.පියාසර කිරීම සඳහා පරිණාමනය වූ එකම අපෘෂ්ඨවංශිකයන් වර්ගය කෘමීන් වේ.බොහෝ කෘමීන් ඔවුන්ගේ ජීවිතයෙන් කොටසක් හෝ ජලය තුල ගත කරයි.
සමහර පරිණත වූ කෘමීන් ජලචර වන අතර පිහිනායාම සඳහා අනුවර්තනය වී ඇත. water slider වැනි සමහර කෘමීන්ට දිය මතුපිට ඇවිද යෑමේ හැකියාව ඇත. කෘමීන් බොහෝ දුරට ඒකචාරී වන නමුත් මී මැස්සන්,කූඹින් හා වේයන් වැනි කෘමි සතුන් සමාජයීක හා සමූහ ලෙස ජීවත් වේ.ඔවුන් සතුව හොඳින් සංවිධාන ගත වූ ජනපද ඇත.කනවෑයා වැනි කෘමීන් මාතෘ දයාව ප්‍රදර්ශනය කරමින් ඔවුන්ගේ බිජු රකින අතර නොමේරූ කනවෑයන් රැකබලා ගනී.කෘමීන්ට නොයෙකුත් ආකාර වලින් එකිනෙකා හා සන්නිවේදනය කල හැකිය.පිරිමි සලබයන්ට බොහෝ ඈතින් සිටින ගැහැණු සලබයෙකුගේ පවා පැරමොන් ස්‍රාවය සංවේදනය වේ.අනෙකුත් කෘමි කුලකයන් ශබ්දය මඟින් හෝ පියාපත් පිරිමැදීමෙන් සහකාරියන් ආකර්ශණය කරගන්නා අතර අනෙකුත් පිරිමි සතුන් විකර්ශනය කරගනී.විකර්ශනයකලාමැදිරියන් ආලෝකය යොදා ගනිමින් සන්නිවේදනය කරයි.
නිරුක්තිය
සංස්කරණයInsect යන වචනය පැමිණ ඇත්තේ ලතින් භාෂාවේ Insectum නම් වදනින්ය. එහි අර්ථය බෙදුනු සිරුරක් ඇති යන්නයි.
වංශ ප්‍රවේණිය හා පරිණාමනය
සංස්කරණයකෘමීන් හා අනෙකුත් සත්ව වර්ග අතර පරිණාමන සබඳතාව මේ වන තුරුත් පැහැදිලි නැත.නමුත් බොහෝ පැරණි කාණ්ඩයන්ට අයත් කන්කුන්ඩන් හා පත්තෑයන් සම්බන්ධව කබලු මත්ස්‍යා සමඟ වූ ඉතා කිට්ටු පරිණාමන සබඳතාවයක සාක්ෂි ඇත. Pancrustacea න්‍යායට අනුව කෘමීන් Ramipedia හා Malacostraca සමඟ එක්ව ස්වභාවික Clade සාදයි.පත්තෑයා,කන්කුන්ඩා,ගෝණුස්සා හා මකුළුවා වැනි අනෙකුත් පොළොව මත සිටින සන්ධිපාදකයින් කෘමීන් සමඟ පැටලිලි සහගත වෙයි.ඔවුන්ගේ සිරුරේ ස්වභාවය කෘමීන්ට සමාන වන අතර එකිනෙක සම්බන්ධ වූ බාහිර අස්ථි පවතී.නමුත් ඉතා සූක්ෂමව පරීක්ෂා කරන කල ඔවුන්ගේ ලක්ෂණ පැහැදිලි ලෙස වෙනස් බව පෙනෙයි.පැහැදිලිව හඳුනාගත හැකි ලක්ෂණය වන්නේ වැඩුණු කෘමීන් මෙන් ඔවුන්ට පාද 06 ක් නොතිබීමයි.
සන්ධිපාදකයින්ගේ උසස් කුලයේ වංශ ප්‍රවේණිය විවාදයට ලක්වන හා පරීක්ෂණයට බඳුන්වන කරුණක් දක්වා වර්ධනය වී ඇත.2008 වර්ෂයේ Tufts සරසවියේ පරීක්ෂක කණ්ඩායමක් සොයාගැනීමක් කරන ලද අතර ඔවුන්ගේ විශ්වාසායට අනුව එය ලෝකයේ මෙතෙක් සොයාගන්නා ලද පැරණිතම,සම්පූර්ණ සිරුරේ සැකිල්ල සහිත ප්‍රග්තන පියාඹන කෘමියාගේයි.දැනට සොයාගෙන ඇති පැරණිතම කෘමි පොසිලය ඩෙවෝනීය යුගයට අයත් Rhyniognatha hirsti ට අයත් වේ.එය වර්තමාන කාවාගේ බාහිර ස්වරූපයට සමාන විය හැකිබව විශ්වාස කරයි.මෙම විශේෂය සතුව බෙදුනු යටි හනු ඇති අතර එම ලක්ෂණ පවතින්නේ පියාපත් සහිත කෘමීන්ගේයි.ඉන් හැගෙන්නේ සමහර විටෙක පියාපත් ඒ වන විටත් පරිණාමනය වී පවතින්නට ඇති බවයි.මේ අනුව ලොව පළමු කෘමීන් බොහෝ දුරට එම කාලයට පෙර එනම් සිලුරීය යුගයේ ජීවත් වී ඇත.කෘමි පරිණාමය සැලකීමේදී සුවිශේෂ ලෙස විහිදීමට ලක්වූ කෘමි කාණ්ඩ 04 ක් දැකිය හැකිය.එනම් කුරුමිණියන් (වසර මිලියන 300ට පෙර පරිණාමනය වූ), උඩස්සන්(වසර මිලියන 250ට පෙර පරිණාමනය වූ) සලබයන් හා බඹරන්(වසර මිලියන 150ට පෙර පරිණාමනය වූ)ය.මෙම කාණ්ඩ අතරට හදුනාගත් කෘමි කුලකයන් බහුතරය අයත් වේ.
බොහෝ නූතන කෘමි ගණ Cenozoic යුගයේදී වර්ධනය වී ඇත.මෙම යුගයෙන් පසුව හමුවන බොහෝ කෘමීන් අඳුරු වර්ණ වලින් ආරක්ෂාව සපයාගෙන ඇත.ඔවුන් බොහෝ දුරට උචිත තත්වයෙන්,සිරුරේ සැකැස්මෙන් හෝ රූපකායෙන් නූතන කෘමි කුලකයන් හා සමාන වෙයි.
වර්ගීකරණය
සංස්කරණයසාම්ප්රදායික රූප අධ්‍යන විද්‍යාව මත පදනම්ව හෝ බාහිර පෙනුම මත පදනම්ව වර්ගීකරණය කල විට හෙක්සපෝඩාවන් Superclass ලෙස වර්ගීකරණය කල හැකිය.එම පන්තිය තුල කාණ්ඩ 04ක් හදුනා ගත හැකිය.ඒ කෘමීන්,springtails, Protura හා Diplura ලෙසිනි.මෙයින් කාණ්ඩ 03ක් එක් කාණ්ඩයක් ලෙස එනම් Entognatha ලෙස,සමග්‍රහණය කර ගන්නා මුඛ කොටස් පදනම් කරගනිමින් වර්ගීකරණය කර ඇත.ජානමය දත්ත හා පරිණාමික ඉතිහාසය මත පදනම්ව විශාල වශයෙන් ඇතිවූ බොහෝ ක්‍රමයන්ගේ වෙනස් වීම ඉහළ ක්‍රමාන්කිත සබඳතාවන්ට හේතුවී ඇත. නූතන මූලධර්මයන්ට අනුව හෙක්සපෝඩා යනු entognath කාණ්ඩයට අයත් කෘමීන්ගෙන් වෙන්වූ පරිණාමීය ඉතිහාසයක් ඇති බහුවංශිකයින් කොටසකි. කෘමීන් අවසන් පොදු මුතුන් මිත්තෙකුගෙන් පැවත එන බවක් පෙනෙයි.එම නිසා උප වර්ග ,විශේෂ අනුපිළිවෙල, infraorder වැනි ශ්‍රේණි ගත කිරීම් වලට වඩා ඒකවංශික වර්ගීකරණයකට කෘමීන් ලක්කිරීම සුදුසු බව පෙනෙයි.
කෘමීන් ඵෙතිහාසික ලෙස සලකමින් උප වර්ග දෙකකට බෙදා දැක්විය හැකිය.එනම් පියාපත් සහිත හා පියාපත් රහිත ලෙසයි.පුරාතන පියාපත් රහිත කාණ්ඩයට අයත් වන්නේ පියාපත් රහිත වූ කාවායි. Archaeognatha යටි හනුවේ හැඩය මත පදනම්ව Monocondylia සකස් වී ඇත.එමෙන්ම කාවා හා පියාපත් සහිත කෘමීන් එක්වීමෙන් Dicondylia කාණ්ඩය නිර්මාණය වී ඇත.කෘමීන් වර්ගීකරණය පිළිබද අධ්‍යනය වර්ගීකාරක කෘමි විද්‍යාව ලෙස හදුන්වයි.
ව්‍යාප්තිය හා විවිධත්වය
සංස්කරණයකෙසේ වුවද කෘමි විවිධත්වයේ සැබෑ මානයන් තවමත් අවිනිශ්චිතය.ඇස්තමේන්තු ගත පරාසය කෘමි විශේෂ මිලියන 1.4 සිට 1.8 දක්වා පවතී.මෙම සංඛ්‍යාව බොහෝ දුරට පෘථිවිය මත වසන සියලු කෘමීන්ගෙන් 20% අඩු ප්‍රමාණයක් නියෝජනය කරයි. සියලු ජීවීන් අතරින් නව විශේෂ 20 000 පමණ වසරක් තුලදී හදුනා ගන්නා අතර බොහෝ කෘමීන් හදුනා නොගත් කෘමි විශේෂ ලෙස වසර ගණනක් පවතී.හදුනාගත් සියලුම සත්ව විශේෂයන් ගෙන් 850 000 - 1 000 000 අතර ප්‍රමාණයක් කෘමීන්ය.
ප්‍රධාන කෘමි විශේෂ 04ට අනුව ඇස්තමේන්තු ගත කෘමි විශේෂ සංසන්දනය.
| හඳුනාගත් කෘමි විශේෂ | සාමාන්‍ය හදුනා ගැනීමේ ප්‍රතිශතය(වසරකට විශේෂ ) | ප්‍රකාශන ප්‍රයත්නය | |
|---|---|---|---|
| Coleoptera | 300,000–400,000 | 2308 | 0.01 |
| Lepidoptera | 110,000–120,000 | 642 | 0.03 |
| Diptera | 90,000–150,000 | 1048 | 0.04 |
| Hymenoptera | 100,000–125,000 | 1196 | 0.02 |
රූප අධ්‍යන විද්‍යාව හා භෞතවේදය
සංස්කරණය
| 1. antenna(ස්පර්ෂකය) | 17. anus (ගුදය) |
| 2. ocelli (lower) | 18. oviduct(සත්ව ඩිම්බ ප්‍රණාලය) |
| 3. ocelli (upper) | 19. nerve chord (abdominal ganglia) (ස්නායු තන්තු) |
| 4. compound eye (සංයුක්ත ඇස්) | 20. Malpighian tubes |
| 5. brain (cerebral ganglia)(මොළය) | 21. tarsal pads (පාද කොට්ටය) |
| 6. prothorax | 22. claws (නිය) |
| 7. dorsal blood vessel (පෘෂ්ඨිය රුධිරවාහිනිය) | 23. tarsus (විළුඹ) |
| 8. tracheal tubes (trunk with spiracle) |
24. tibia (කෙණ්ඩා ඇටය) |
| 9. mesothorax | 25. femur (කලවා ඇටය) |
| 10. metathorax | 26. trochanter |
| 11. forewing | 27. fore-gut (crop, gizzard) |
| 12. hindwing | 28. thoracic ganglion ( ශිරාග්‍රන්ථි) |
| 13. mid-gut (stomach) (උදරය) | 29. coxa |
| 14. dorsal tube (Heart) (පෘෂ්ඨිය ප්‍රණාලය) | 30. salivary gland |
| 15. ovary (ඩිම්බකෝෂය) | 31. subesophageal ganglion |
| 16. hind-gut (intestine, rectum & anus) |
32. mouthparts |
බාහිර
සංස්කරණයකෘමීන් සතුව ඛණ්ඩනයවූ සිරුරක් ඇති අතර බාහිර සැකිල්ල මඟින් එය දරා සිටී.ඔවුන්ගේ දැඩි බාහිර ආවරණය බොහෝ දුරට තැනී ඇත්තේ කයිටීන් වලිනි.සිරුර කොටස් තුනකට සකස් වී ඇති අතර ඒවා එකිනෙක සම්බන්ධව පවතී. හිස ,උරස හා උදරය එම කොටස් තුන වේ.හිස මත සංවේදී ස්පර්ශක යුගලයක්සංයුක්ත ඇස් යුගලක් හා කොටස් තුනකින් සැදි විවිධාකාර වූ වෙනස් උපාංගයන් අඩංගුවන මුඛයක් පිහිටා ඇත.උරසෙහි පාද 06ක් පිහිටා ඇත.prothorax, mesothorax හා metathorax වලට යුගලය බැඟින් වන ලෙස මෙම පාද පිහිටා ඇත.කෘමීන්ට උරසට සම්බන්ධවූ පියාපත් 2,4 ක් හෝ පියාපත් නොමැති වීමට පුලුවන.උදරයට කොටස් 11ක් අන්තර්ගත වේ.එහෙත් කෘමි විශේෂ සුළුතරයකට මෙම කොටස් සමහර විටෙක විලීනව හෝ ප්‍රමාණයෙන් කුඩාව පවතී. උදරය තුල ජීරණය,ස්වසනය ,අපද්‍රව්‍ය පිටකිරීමට හා ප්‍රජනනයට අදාල අභ්‍යන්තර ඉන්ද්‍රීන් පවතී.සැලකිය යුතු තරමේ වෙනස් වීම් හා සිරුරේ බොහෝ අනුවර්තනයන් කෘමි විශේෂ තුල පවතී.විශේෂයෙන්ම පියාපත්,පාද,ස්පර්ශක හා මුඛයේ මෙම ලක්ෂණ හදුනාගත හැකිය.
ඛණ්ඩ කිරීම
සංස්කරණයකෘමි හිස- තද නොබෙදුණු බාහිර හිස් වැස්මකින් ආවරණය වී ඇත.එය තුල සංවේදන අවයව ඇත.ස්පර්ශක,ඇස් හා මුඛය එයට අයත් වේ.සියලුම කෘමි ගෝත්‍රයන්ගෙන් Orthoptera තුලින් අනෙකුත් කෘමීන් තුල පවතින බොහෝ ලක්ෂණ හදුනාගත හැකිය. hypognathous හා opisthognathous වර්ග වල හිසෙහි ශීර්ෂය පිහිටා ඇත්තේ සංයුක්ත ඇස් යුගලය අතරයි.නමුත් prognathous කෘමීන් ගේ ශීර්ෂය සංයුක්ත ඇස් අතරමැද නොපිහිටයි.
උරස- කොටස් 03 කින් සමන්විත වෙයි.එම කොටස් prothorax, mesothorax හා metathorax නම් වෙයි.පූර්වයෙහි පිහිටි හිසට ආසන්න කොටස prothorax නම් වෙයි.පලමු පාද යුගලය පිහිටා ඇත්තේ එහිය.මධ්‍යම කොටස mesothorax වන අතර දෙවන පාද යුගලය හා පූර්ව පියාපත් එහි පිහිටයි.තෙවන කොටස එනම් metathorax උදරයට යාබදව පිහිටා ඇති අතර එයට තෙවන පාද යුගලය හා අපර පියාපත් අයත් වෙයි.
උදරය - කෘමියෙකුගේ ශරීරයේ විශාලම කොටස වන්නේ මෙයයි.උදරයට සාමාන්‍යයෙන් 11-12ක් පමණ ඛණ්ඩ ඇතුලත්වේ.මෙය හිස හා උරසට වඩා දැඩි බවින් අඩුය.බෝහෝ කෘමීන්ගේ ගර්භාවස්ථාවේ හා ප්‍රාග්තන කෘමීන්ගේ පශ්චාත් ගර්භාවස්ථාවේ උදරයේ ඛණ්ඩ 11 ක් දක්නට ඇත.නූතන කෘමීන්ගේ උදරමය ඛණ්ඩ සංඛ්‍යාව අඩුවීමේ ප්‍රවණතාවක් ඇත.
බාහිර සැකිල්ල
සංස්කරණයකෘමීන්ගේ බාහිර සැකිල්ල එනම් උච්චර්මය ස්ථර දෙකකින් සමන්විත වේ. epicuticle නම් වූ තුනී ඉටි සහිත ජල ප්‍රතිරෝධක පිටත ස්ථරයක් වේ.එයට කයිටීන් අඩංගු නැත.යටි ස්ථරය එනම් procuticle කයිටීන් අඩංගු තරමක් ඝනවූ ස්ථරයකි.එයද තවත් ස්ථර 02 කට බෙදෙයි.ඒවා නම් exocuticle නම් වූ පිටත ස්ථරයත්,endocuticle නම් වූ අභ්‍යන්තර ස්ථරයත් ය.
අභ්‍යන්තර
සංස්කරණයස්නායු පද්ධතිය
සංස්කරණයකෘමීන්ගේ ස්නායු පද්ධතිය මොළය හා තුන්දීය ස්නායු රැහැන ලෙස කොටස් දෙකකට බෙදා දැක්විය හැකිය.හිස් වැස්ම විලීන ඛණ්ඩ 06 කින් සෑදී ඇත.එය මොළයට බාහිරින් ශිරාග්‍රන්ථි යුගලකින් හෝ ස්නායු සෛල පොකුරකින් සමන්විත වී ඇත.ඉන් පළමු ශිරාග්‍රන්ථි යුගල් 03 මොළය තුලට විලීන වී ඇත.ඉතිරි යුගල් 03 කෘමීන්ගේ අන්නඝ්‍රෝතයට පහලින් වූ ශිරාග්‍රන්ථි සහිත ව්‍යුහයට විලීන වී ඇත.පපුවට අදාල ඛණ්ඩ වල එක් පසෙකට එක බැඟින් වූ ශිරාග්‍රන්ථි පිහිටා ඇත.ඒවා යුගලයකට සම්බන්ධ වී ඇති අතර ඛණ්ඩයකට එක් යුගලයක් බැගින් පිහිටයි.
ආහාර ජීරණ පද්ධතිය
සංස්කරණයකෘමීන් ඔවුන්ගේ ජීරණ පද්ධතිය යොදා ගනිමින් පරිභෝජනය කරන ආහාර වල සාරය උරාගනී.ප්‍රෝටීන්,පොලිසැකරයිඩ,මේද හා නියුක්ලෙයික් අම්ලය වැනි සංකීර්ණ සාරයන් හා macromolecules ආකාරයෙන් මෙම බොහෝ ආහාර කෘමීන් ශරීරයට උරාගනී
ශක්ති වර්ධනය හා අභිජනනය සඳහා ශරීරයේ සෛල මෙම පෝෂක උරා ගැනීමට පෙර ඒවා අපවෘත්තීය ප්‍රතික්‍රියාවක් මඟින් ඇමයිනෝ අම්ල ,සරල සීනි වැනි කුඩා අංශුවලට කැඩී යයි.මෙම කැඩීයාමේ ක්‍රියාවලිය ආහාර ජීරණය ලෙස හදුන්වයි.
ප්‍රජනනය හා වර්ධනය
සංස්කරණයකෘමීන් බහුතරය බිජු මඟින් ජීවය ලබයි.ඔවුන්ගේ විකසනය බිත්තරය තුල සිදුවෙයි.බිජුව කටුවකින් ආවරණය වී ඇති අතර මාතෘක පටලයකින් සමන්විත වේ.අනෙකුත් සන්ධිපාදකයන් හා සැලකූ කල කෘමි බිත්තර නියඟයට ප්‍රතිරෝධක වේ.මෙයට හේතුවී ඇත්තේ කලලය වටා ඇති පටලයට ඇතුලතින් ගර්භාස්ථ පටකයේ සිට අමතර පටක 02ක් වර්ධනය වී තිබීමයි.ඒවා amnion හා serosa නම් වේ.
serosa හී උච්චර්මය සෑදී ඇත්තේ කයිටීන් වලිනි.එය කලලය වියලීමෙන් වලක්වා ගනී.Schizophora වන්ගේ serosa වර්ධනය නොවේ.නමුත් මෙම කෘමීන් තෙත් ප්‍රදේශවල බිජු දමයි.කැරපොත්තා , කුඩිත්තන් හා අප්‍රිකානු මැස්සා වැනි කෘමීන්ගේ බිජු ගැහැණු සත්වයාගේ සිරුර තුල සම්පූර්ණයෙන්ම වර්ධනය වේ.එම බිජු හෙලූ අවස්ථාවේම පුපුරා යයි.කැරපොත්තාගේ ගණයට අයත්වන Diploptera වැනි කෘමි විශේෂ ජලාබුජ වන අතර මව් කෘමියා කුස තුල පැටවෙකු වර්ධනය කර බිහිකරයි.පරපෝෂිත බඹරා (parasitic wasps) වැනි කෘමීන් එක් සරු බීජයක් බොහෝ භේදනය වීම එනම් බහුකලලතාව මඟින් බිහිවේ.සමහර අවස්ථාවල මෙම සරු බීජය කලල දහස් ගණනකට වෙන් වී යයි.සමහර ගැහැණු කෘමීන්ට සංසේචනයෙන් තොරව එනම් පිරිමි සතුන්ගෙන් ලැබෙන සඵල බිජු රහිතව ස්වකීය වර්ගයා බිහිකිරීමේ ක්‍රියාවලිය පවත්වාගෙන යා හැකිය.බොහෝ කුඩිත්තන් සංසේචනයෙන් තොරව බිහිවේ.මෙය චක්‍රීය පාතෙනෝද්භවය ලෙස හදුන්වයි.එහිදී ඔවුන් විකල්ප ලෙස එකක් හෝ බොහෝ පරම්පරා ලිංගික හෝ අලිංගික අභිජනනයන් සිදුකරයි. ගිම්හාන සෘතුවේදී වැඩි වශයෙන් හමුවන්නේ ගැහැණු කුඩිත්තන්ය.සරත් කාලය උදාවන විට ලිංගික අභිජනනයන් උදෙසා පිරිමි කුඩිත්තන් ප්‍රභූත වේ. සංසේචනයෙන් තොරව බිහිවන අනෙක් කෘමීන් වන්නේ මී මැස්සන්,බඹරන් හා කූඹින්ය.ඔවුන්ගෙන් එසේ ජනනය වන බහුතරය පිරිමි සතුන්ය.කෙසේ වෙතත් බොහොමයක් තනිව බිහිවන්නන් ගැහැණු සතුන් වන අතර ඔවුන් සංසේචනයෙන් ප්‍රභූත වේ.මෙම පිරිමි සතුන් ඒකගුණක වන අතර ගැහැණු සතුන් ද්වීගුණක වේ.ඉතා කලාතුරකින් කෘමීන්ගේ ද්වීලිංගිකතා දක්නට ලැබෙන අතර එවිට ඔවුන්ට ගැහැණු හා පිරිමි ප්‍රජනක අවයව දෙකම පිහිටයි. කෘමීන්ගේ ජීවන චක්‍රය සීතලට,උෂ්ණත්වයට ඔරොත්තු දීමට අනුවර්තනය වී ඇත.සමහර කලාප වල ජීවත් වන කෘමීන්ට ශීත කාලයේ පවා ක්‍රියාකාරීව සිටීමේ හැකියාව පවතී.සමහර කෘමීන් ශීත කාලයේදී උණුසුම් ප්‍රදේශ කරා සංක්‍රමණය වෙයි.තවත් සමහරක් අලස ලෙස කාලය ගෙවා දමයි.
රූපාන්තරණය
සංස්කරණය
රූපාන්තරණය යනු සියලුම කෘමීන් මුහුන දෙන ජීව විද්‍යාත්මක වර්ධන ක්‍රියාවලියයි.
අසම්පූර්ණ රූපාන්තරණය
සංස්කරණයඅසම්පූර්ණ රූපාන්තරණයක් පෙන්නුම් කරන කෘමීන් අනුක්‍රමයෙන් වෙනස් වෙමින් හැව හැලීමේ ක්‍රියාවලියකට ලක්වෙයි.කෘමියෙකු හැව අරින්නේ ඔවුන්ගේ බාහිර ඇටසැකිල්ල නොඇදී එය උන්ගේ වර්ධනය අවහිර කරන විටයි.හැව ඇරීමේ ක්‍රියාවලිය ආරම්භවන්නේ කෘමියාගේ අපිචර්මයෙන් නව එපික්‍යුටිකලයක් ස්‍රාවය වූ පසුවයි.මෙම නව එපික්‍යුටිකලට පසුව අපිචර්මය එන්සයිම මිශ්‍රණයක් නිදහස් කරයි.
මෙම ක්‍රියාවලියෙන් පසු කෘමීන් විශාල වශයෙන් ජලය හෝ වාතය ලබාගෙන සිරුර තර කරගනී.එවිට පැරණි උච්චර්මය බිදීයයි.එයට හේතු වන්නේ පැරණි exocuticle ඉතා තුනී වීමයි.නොමේරූ කෘමියා පසු කරන අසම්පූර්ණ රූපාන්තරණය හඳුන්වන්නේ nymphs ලෙසයි.මෙය මේරූ කෘමියාගේ ආකෘතියට සමාන වේ.නමුත් පියාපත් නොපිහිටයි.ඒවා වැඩිහිටි අවධිය තෙක් වර්ධන නොවේ.සෑම හැව ඇරීමක් සමඟම Nymphs විශාල වී වැඩෙන අතර බාහිර පෙනුමෙන් වැඩුනු කෘමියාට සමාන වීමට පටන් ගනී.
අසම්පූර්ණ රූපාන්තරණයක් දක්වන කෘමීන්
කැරපොත්තා
සම්පූර්ණ රූපාන්තරණය
සංස්කරණය
සම්පූර්ණ රූපාන්තරණයේදී කෘමියා අදියර හතරකින් වෙනස් වෙයි.එය බිත්තරය,කීටයා,පිළවා හා සුහුඹුලා නම් වේ.මෙම කෘමි විශේෂ වල බිත්තරය පිපිරීමෙන් කීටයා බිහිවෙයි.මෙම කීටයා පෙනුමෙන් පණුවෙක්ට සමාන වේ.මෙම පණුවන් විවිධ ප්‍රභේදයන්ට අයත් විය හැකිය.කීටයා වර්ධනය වී අවසානයේදී පිළවා බවට පත්වෙයි.මෙම අවධියේදී චලනයන් සීමාවන අතර බොහෝ දුරට පිළවා කෝෂයක් තුල තැන්පත්ව සිටී. පිළවා ආකාර 03 කින් දැකිය හැකිය.එනම් obtect,exarate හෝ coarctate ලෙසයි. Obtect පිළවා ඝන වන අතර පාද හා අනෙකුත් අංග ආවෘත වී ඇත.exarate පිළවාගේ පාද හා අනෙකුත් උපාංග නිදහස්ව පවතී. coarctate පිළවා අවස්ථාවේ ඇති පිට වැස්ම ඇතුලෙහි වර්ධනය වේ.කෘමීන් පිළවා අවස්ථාවේ සැලකිය යුතු තරමේ වෙනස්කම් වලට භාජනය වන අතර වැඩුනු කෘමියෙකු ලෙස කෝෂයෙන් පිටතට පැමිණෙයි.සමනළයා සම්පූර්ණ රූපාන්තරණය සිදුකරන කෘමීන්ට ප්‍රකට උදාහරණයකි.
සංවේදනය හා සන්නිවේදනය
සංස්කරණයබෝහෝ කෘමීන් සතුව ඉතා සංවේදී හා සංජානනය සඳහා විශේෂිත වූ අංග ඇත.මී මැස්සන් වැනි කෘමීන්ට ultraviolet කිරණ ග්‍රහණය කර ගැනීමට හෝ ධ්‍රැවිත ආලෝකය අනාවරණය කර ගැනීමට පුලුවන.එමෙන්ම පිරිමි සලබයන්ට කිලෝ මීටර ගණනක් දුරින් සිටින ගැහැණු සතුන්ගේ පැරමොන් අනාවරණය කරගත හැකිය.
කෘමීන් නිරීක්ෂණය කල විට පැහැදිලිව පෙනෙන කරුණක් නම් කෘමීන්ගේ දෘශ්ටික තීර්වතාවය හා රසායනික හෝ ස්පර්ශාත්මක තීර්වතාවය අතර හුවමාරුවක් පවතින බවයි.එම නිසා හොදින් වර්ධනය වූ ඇස් සහිත බොහෝ කෘමීන්ට ඌනිත හෝ සරල ස්පර්ශක පිහිටයි.කෘමීන් ශබ්දය ග්‍රහණය කරගන්නා ආකාර විවිධ වේ.එම රටාවන් පොදු නොවේ.සාමාන්‍යයෙන් ශබ්දය නිශ්පාදනය කරන කෘමි වර්ග වලට ශබ්දය ඇසෙයි.විවිධ කෘමි විශේෂවල ඇසීම විවිධාකාර වෙයි.
නමුත් බොහෝ කෘමීන්ට ඇසෙන්නේ ඔවුන් නිර්මාණය කරනවාට වඩා ඉතා අඩු සංඛ්‍යාතයක වූ ශබ්දයි.දැනට සොයාගෙන ඇති ආකාරයට මදුරුවන්ට ඇසෙන්නේ 2KHz ක්වා පමණි.සමහර තණකොල පෙත්තන්ට 50 KHz දක්වා ශබ්දය ඇසෙයි.සමහර පරපෝෂිත කෘමීන්ට ඔවුන්ගේ ගොදුරු නිකුත් කරන ශබ්ද අනාවරණය කරගත හැක. සමහර නිශාචර සලබයින්ට වවුලන් පිටකරන අති ධ්වනික තරංග ග්‍රහණය කරගත හැකිය.
සමාජ හැසිරීම
සංස්කරණයවේයන්,කූඹින්,මී මැස්සන් හා බඹරුන් වැනි කෘමීන් සමාජශීලීය.ඔවුන් ඉතා විශාල හොඳින් සෑදූ කොළනි වල එක්ව ජීවත් වෙයි.නොයෙක් විශේෂ වලට අයත් වූ මී මැස්සන් පරිසරය පිළිබද නිශ්චිත තොරතුරක් සන්නිවේදනය කිරීම සඳහා එක්ව සිදුකරන සංකේතාත්මක සන්නිවේදන ක්‍රමයක් යොදාගනී.මෙය නර්තන භාෂාව ලෙස හදුන්වයි.මෙම ක්‍රමය යොදා ගන්නා එකම අපෘශ්ඨ වංශිකයන් කොටස මී මැස්සන් පමණක් ද යන්න මතභේදාත්මකය. මී මැසි නැටුමේ කෝණයෙන් ඉර තිබෙන දිශාව පෙන්නුම් කරන අතර නර්තනයේ කාල ප්‍රමාණය අහසින් යාමට ඇති දුර පෙන්වයි.
අමතර කියවීම්
සංස්කරණය- රසායනික පරිසර විද්‍යාව
- මී මැස්සන්ගේ පරිසර විද්‍යාත්මක වැදගත්කම
- ඉගිලෙන හා නිසර්පන සත්වයින්
- කෘමීන්ගේ ජීව විද්‍යාත්මක විවිධත්වය
- කෘමි පරිසර විද්‍යාව
- කෘමීන්ගෙන් සෑදෙන රෝග
- ප්‍රාග් ඓතිහාසික කෘමීන්
මූලාශ්‍ර
සංස්කරණය- Insect - Wikipedia, the free encyclopedia. 2014. Insect - Wikipedia, the free encyclopedia. [ONLINE] Available at: https://en.wikipedia.org/wiki/Insects.
- Engel, Michael S.; David A. Grimaldi (2004). "New light shed on the oldest insect". Nature 427 (6975): 627–630. Bibcode:2004Natur.427..627E. doi:10.1038/nature02291. PMID 14961119.
- Novotny, Vojtech; Basset, Yves; Miller, Scott E.; Weiblen, George D.; Bremer, Birgitta; Cizek, Lukas and Drozd, Pavel (2002). "Low host specificity of herbivorous insects in a tropical forest". Nature 416 (6883)
- Erwin, Terry L. (1997). Biodiversity at its utmost: Tropical Forest Beetles. pp. 27–40. In: Reaka-Kudla, M. L., Wilson, D. E. and Wilson, E. O. (ed.). Biodiversity II. Joseph Henry Press, Washington, D.C.
- win, Terry L. (1982). "Tropical forests: their richness in Coleoptera and other arthropod species". Coleopt. Bull. 36: 74–75.
- Vincent Brian Wigglesworth. "Insect". Encyclopædia Britannica online. Retrieved 19 April 2012.
- Jahn, G. C.; Almazan, L. P. and Pacia, J. (2005). [http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20100909141631/http://docserver.esa.catchword.org/deliver/cw/pdf/esa/freepdfs/0046225x/v34n4s26.pdf සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2010-09-09 at the UK Government Web Archive]. Environmental Entomology 34 (4): 938–943. doi:10.1603/0046-225X-34.4.938.
අමතර සබැඳුම්
සංස්කරණය- Insects of North America
- Overview of Orders of Insects
- A Safrinet Manual for Entomology and Arachnology SPC
- [https://web.archive.org/web/20090414174042/http://tolweb.org/Insecta/8205 සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2009-04-14 at the Wayback Machine Tree of Life Project] – Insecta, [https://web.archive.org/web/20190917011150/http://tolweb.org/movies/Insecta/8205 සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2019-09-17 at the Wayback Machine Insecta Movies]
- BBC Nature: Insect news, and video clips from BBC programmes past and present.
- [1]