මැඩගස්කරයේ සංස්කෘතිය
මැඩගස්කරයේ සෑම ජනවාර්ගික උප සමූහයක්ම ඔවුන්ගේ අනන්‍ය අනන්‍යතාවයන්ට ඓතිහාසිකව දායක වී ඇති ඔවුන්ගේම විශ්වාසයන්, භාවිතයන් සහ ජීවන ක්‍රමවලට අනුගත වේ. කෙසේ වෙතත්, දැඩි ලෙස ඒකාබද්ධ වූ මැලගසි සංස්කෘතික අනන්‍යතාවයක් නිර්මාණය කරමින් දිවයින පුරා පොදුවේ දක්නට ලැබෙන මූලික සංස්කෘතික ලක්ෂණ ගණනාවක් තිබේ. පොදු භාෂාවක් සහ නිර්මාතෘ දෙවියෙකු හා මුතුන් මිත්තන්ගේ නමස්කාරය වටා බෙදාගත් සාම්ප්‍රදායික ආගමික විශ්වාසයන්ට අමතරව, සාම්ප්‍රදායික මැලගසි ලෝක දර්ශනය හැඩගස්වා ඇත්තේ ෆිහවානාන (සහයෝගීතාවය), වින්ටානා (ඉරණම), ටෝඩි (කර්ම) සහ හසිනා, සාම්ප්‍රදායික ප්‍රජාවන් ප්‍රබෝධමත් කරන බව විශ්වාස කරන පූජනීය ජීව බලවේගය වන අතර එමඟින් ප්‍රජාව හෝ පවුල තුළ අධිකාරී පුද්ගලයින් නීත්‍යානුකූල කරයි. දිවයින පුරා බහුලව දක්නට ලැබෙන අනෙකුත් සංස්කෘතික අංග අතර පිරිමි චර්මච්ඡේදනය කිරීමේ පිළිවෙත ඇතුළත් වේ; ශක්තිමත් ඥාති සබඳතා; මැජික්, පේන කියන්නන්, ජ්යෝතිඃ ශාස්ත්‍රය සහ මායාකාරියන්ගේ බලය පිළිබඳ පුළුල් විශ්වාසයක්; සහ සාම්ප්‍රදායික සමාජ පන්ති වංශාධිපතියන්, සාමාන්‍යයන් සහ වහලුන් ලෙස බෙදීමකි.[1][2]
සමාජ කුලයන් තවදුරටත් නීත්‍යානුකූලව පිළි නොගත්තද, මුතුන් මිත්තන්ගේ කුල අනුබද්ධය බොහෝ විට සමාජ තත්ත්වය, ආර්ථික අවස්ථාව සහ ප්‍රජාව තුළ භූමිකාවන්ට බලපෑම් කරයි.[3] අරාබිවරුන් විසින් හඳුන්වා දෙන ලද සාම්ප්‍රදායික ජ්‍යොතිෂ්‍ය ක්‍රමයට අනුව මංගල උත්සව හෝ ෆාමඩිහානා වැනි වැදගත් සිදුවීම් සඳහා වඩාත් සුබ දින හඳුනා ගැනීමට මැලගසි ජනයා සම්ප්‍රදායිකව ම්පනන්ද්‍රෝ ("දින සාදන්නන්") උපදෙස් ලබා ගනී. ඒ හා සමානව, පූර්ව යටත් විජිත යුගයේ බොහෝ මැලගසි ප්‍රජාවන්ගේ වංශාධිපතියන් සාමාන්‍යයෙන් ගිනිකොනදිග ඇන්ටෙමොරෝ ජනවාර්ගික කණ්ඩායමේ ඔම්බියාසි (ඔලොනා-බී-හසිනා, "බොහෝ ගුණධර්ම ඇති මිනිසා") ලෙස හඳුන්වන උපදේශකයින් සේවයේ යොදවා ඇත.[4]
මැලගසි සංස්කෘතියේ විවිධ සම්භවය එහි ප්‍රත්‍යක්ෂ ප්‍රකාශනවලින් පැහැදිලි වේ. මැඩගස්කරයේ වඩාත්ම සංකේතාත්මක උපකරණය වන වලිහා යනු දකුණු බෝර්නියෝවේ මුල් පදිංචිකරුවන් විසින් මැඩගස්කරයට ගෙන යන උණ බම්බු සයිතර් එකක් වන අතර එය අද ඉන්දුනීසියාවේ සහ පිලිපීනයේ දක්නට ලැබෙන ආකෘතියට බෙහෙවින් සමාන ය.[5] මැඩගස්කරයේ සාම්ප්‍රදායික නිවාස සංකේතාත්මක සහ ඉදිකිරීම් අතින් දකුණු බෝර්නියෝ වලට සමාන වන අතර, උච්ච වහලක් සහ මධ්‍ය ආධාරක කුළුණක් සහිත සෘජුකෝණාස්‍රාකාර පිරිසැලසුමක් ඇතුළත් වේ.[6] මුතුන් මිත්තන්ගේ පුලුල්ව පැතිරුනු වන්දනාවක් පිලිබිඹු කරමින්, බොහෝ ප්‍රදේශ වල සොහොන් කොත් සංස්කෘතික වශයෙන් වැදගත් වන අතර ජීවත්ව සිටින අයගේ නිවාසවලට වඩා කල් පවතින ද්‍රව්‍ය, සාමාන්‍යයෙන් ගල්, සහ විචිත්‍රවත් සැරසිලි ප්‍රදර්ශනය කිරීමට නැඹුරු වේ.[7] සිල්ක් නිෂ්පාදනය සහ රෙදි විවීම දිවයිනේ මුල්ම පදිංචිකරුවන්ගෙන් සොයාගත හැකි අතර, මැඩගස්කරයේ ජාතික ඇඳුම වන වියන ලද ලැම්බා, විවිධාකාර වූ සහ පිරිපහදු කළ කලාවක් බවට පරිණාමය වී ඇත.[8]
අග්නිදිග ආසියාතික සංස්කෘතික ආභාසය මැලගාසි ආහාරවල ද පැහැදිලි වේ, එහි සෑම ආහාර වේලකම බත් පරිභෝජනය කරනු ලැබේ, සාමාන්‍යයෙන් විවිධ රසැති එළවළු හෝ මස් කෑම වර්ග වලින් එකකි.[9] අප්‍රිකානු බලපෑම සීබු ගවයින්ගේ පූජනීය වැදගත්කම සහ ඔවුන්ගේ හිමිකරුගේ ධනය, අප්‍රිකානු ප්‍රධාන භූමියෙන් ආරම්භ වූ සම්ප්‍රදායන් ප්‍රතිමූර්තිය කිරීම තුළින් පිළිබිඹු වේ. විශාලම ගව රංචු සිටින මැඩගස්කරයේ තැනිතලා ප්‍රදේශවල තරුණයින් සඳහා වූ චාරිත්‍රයක් වූ ගව මල පැන්නීම, නිරිතදිග ප්‍රදේශයේ එඬේරුන් වඩ වඩාත් සාම්ප්‍රදායික හෙල්ලවලින් තම ගවයන් ආරක්ෂා කිරීමට උත්සාහ කරන බැවින් භයානක සහ සමහර විට මාරාන්තික අපරාධ ව්‍යාපාරයක් බවට පත්ව ඇත.[10]
කලාව
සංස්කරණය
මැඩගස්කරයේ විවිධාකාර වාචික හා ලිඛිත සාහිත්‍යයක් වර්ධනය වී ඇත. දිවයිනේ ප්‍රමුඛතම කලාත්මක සම්ප්‍රදායයන්ගෙන් එකක් වන්නේ එහි කථිකත්වයයි, එය හයිටේනි (කාව්‍ය), කබරි (ප්‍රසිද්ධ කතිකාව) සහ ඔහබෝලනා (හිතෝපදේශ) යන ආකාරවලින් ප්‍රකාශ වේ.[11][12] මෙම සම්ප්‍රදායන් විදහා දක්වන වීර කාව්‍යයක් වන අයිබෝනියා දිවයින පුරා විවිධ ආකාර කිහිපයකින් සියවස් ගණනාවක් පුරා සම්ප්‍රදායික මැලගසි ප්‍රජාවන්ගේ විවිධ මිථ්‍යා කථා සහ විශ්වාසයන් පිළිබඳ අවබෝධයක් ලබා දෙයි.[13] මෙම සම්ප්‍රදාය අප්‍රිකාවේ ප්‍රථම නූතන කවියා ලෙස සැලකෙන ජීන්-ජෝසෆ් රබේරිවෙලෝ,[14] සහ නව මැලගසි කාව්‍ය රැල්ලේ ආදර්ශයක් වන එලී රාජොනරිසන් වැනි කලාකරුවන් විසින් 20 වැනි සියවසේදී දිගටම කරගෙන ගියේය.[15] මැඩගස්කරය පොහොසත් සංගීත උරුමයක් ද වර්ධනය කර ඇති අතර, වෙරළබඩ අලෙවිය හෝ හයිලන්ඩ් හිරාගසි වැනි ප්‍රාදේශීය සංගීත ප්‍රභේද දුසිම් ගණනකින් මූර්තිමත් කර ඇති අතර එය ගමේ රැස්වීම්, දේශීය නැටුම් බිම් සහ ජාතික ගුවන් තරංග ප්‍රබෝධමත් කරයි.[16] මැඩගස්කරයේ ශාස්ත්‍රීය සංගීතයට තරුණ සහභාගීත්වය ප්‍රවර්ධනය කරන තරුණ ඇකඩමි, සංවිධාන සහ වාද්‍ය වෘන්ද හරහා පෝෂණය වූ ශාස්ත්‍රීය සංගීතයේ වර්ධනය වන සංස්කෘතියක් ද ඇත.
ප්ලාස්ටික් කලාව ද දිවයින පුරා පැතිර පවතී. සිල්ක් රෙදි විවීම සහ ලැම්බා නිෂ්පාදනය සම්ප්‍රදායට අමතරව, රෆියා සහ අනෙකුත් දේශීය ශාක ද්‍රව්‍ය රෙදි විවීම බිම පැදුරු, බාස්කට්, පසුම්බි සහ තොප්පි වැනි පුළුල් පරාසයක ප්‍රායෝගික අයිතම නිර්මාණය කිරීමට භාවිතා කර ඇත.[17] ලී කැටයම් යනු බැල්කනියේ රේල් පීලි සහ අනෙකුත් වාස්තුවිද්‍යාත්මක අංග අලංකාර කිරීමේදී පැහැදිලි කලාපීය ශෛලීන් සහිත ඉතා දියුණු කලා ආකෘතියකි. මූර්ති ශිල්පීන් විවිධ ගෘහ භාණ්ඩ සහ ගෘහ භාණ්ඩ, ඇලෝලෝ අවමංගල්‍ය කණු සහ ලී මූර්ති නිර්මාණය කරයි, ඒවායින් බොහොමයක් සංචාරක වෙළඳපොළ සඳහා නිෂ්පාදනය කෙරේ.[18] මධ්‍යම කඳුකරයේ සාෆිමනිරි ජනයාගේ අලංකාර සහ ක්‍රියාකාරී ලී වැඩ සම්ප්‍රදාය 2008 දී යුනෙස්කෝවේ අස්පෘශ්‍ය සංස්කෘතික උරුම ලැයිස්තුවට ඇතුළත් විය.[19]
ඇන්ටයිමොරෝ ජනතාව අතර, මල් සහ අනෙකුත් විසිතුරු ස්වභාවික ද්‍රව්‍ය වලින් කාවැද්දූ කඩදාසි නිෂ්පාදනය ප්‍රජාව පරිසර සංචාරකයින් වෙත අලෙවි කිරීමට පටන් ගෙන ඇති දිගුකාලීන සම්ප්‍රදායකි.[18] එම්බ්‍රොයිඩර් සහ අඳින ලද නූල් වැඩ ඇඳුම් නිෂ්පාදනය කිරීම සඳහා අතින් සිදු කරනු ලබන අතර, මේස රෙදි සහ අනෙකුත් ගෘහ රෙදිපිළි දේශීය අත්කම් වෙළඳපොලේ විකිණීමට ඇත.[17] සෝ මැඩම් වැනි මැලගසි කලාකරුවන් මැඩගස්කරයේ රෙදිපිළි සම්ප්‍රදායන් සෘජුවම ඔවුන්ගේ නිර්මාණවලට ඇතුළත් කර ඇත.[20] ඇන්ටනානාරිවෝ සහ තවත් නාගරික ප්‍රදේශ කිහිපයක කුඩා නමුත් වර්ධනය වන ලලිත කලාගාර සංඛ්‍යාවක්, දේශීය චිත්‍ර ශිල්පීන්ගේ සිතුවම් පිරිනමන අතර, මැඩගස්කර අගනුවර හොසෝත්‍රා එළිමහන් ප්‍රදර්ශනය වැනි වාර්ෂික කලා ඉසව්, ලලිත කලාවේ අඛණ්ඩ වර්ධනයට දායක වේ.[21]
ක්‍රීඩාව
සංස්කරණය
මැඩගස්කරයේ සාම්ප්‍රදායික විනෝදාංශ ගණනාවක් මතු වී ඇත. මොරේන්ගි, අතින්-අතින් සටන් වර්ගයක්, වෙරළබඩ ප්‍රදේශවල ජනප්‍රිය ප්‍රේක්ෂක ක්‍රීඩාවකි. එය සාම්ප්‍රදායිකව පිරිමින් විසින් සිදු කරනු ලබන නමුත් කාන්තාවන් මෑතක සිට සහභාගී වීමට පටන් ගෙන ඇත.[22] සවිකා හෝ ටොලොන්-ඕම්බි ලෙස නම් කර ඇති සෙබු ගවයන්ගේ මල්ලවපොර ද බොහෝ ප්‍රදේශ වල ක්‍රියාත්මක වේ.[23] ක්‍රීඩාවට අමතරව විවිධ ක්‍රීඩා ද ක්‍රීඩා කෙරේ. කදුකර ප්‍රදේශ පුරා පැතිරී ඇති පුවරු ක්‍රීඩාවක් වන ෆැනොරෝනා වඩාත් සංකේතාත්මක වේ. ජනප්‍රවාදයට අනුව, ඔහුගේ පියා වන රලම්බෝගෙන් පසු අන්ද්‍රියංජක රජුගේ අනුප්‍රාප්තිය, ඔහුගේ අනෙකුත් වගකීම්වලට හානියක් වන පරිදි ඇන්ඩ්‍රියන්ජකගේ වැඩිමහල් සොහොයුරා ෆැනොරෝනා ක්‍රීඩා කිරීමට ඇති දැඩි ආශාවේ ප්‍රතිඵලයක් විය.[24]
බටහිර විනෝදාත්මක ක්‍රියාකාරකම් පසුගිය සියවස් දෙක තුළ මැඩගස්කරයට හඳුන්වා දෙන ලදී. රග්බි සංගමය මැඩගස්කරයේ ජාතික ක්‍රීඩාව ලෙස සැලකේ.[25] පාපන්දු ද ජනප්‍රියයි. මැඩගස්කරය තණකොළ පන්දු යැවීමට සමාන ප්‍රංශ ක්‍රීඩාවක් වන පෙටන්කි හි ලෝක ශූරයෙකු බිහි කර ඇත, එය නාගරික ප්‍රදේශවල සහ උස්බිම් පුරා බහුලව ක්‍රීඩා කරනු ලැබේ.[26] පාසල් මලල ක්‍රීඩා වැඩසටහන් වලට සාමාන්‍යයෙන් පාපන්දු, ධාවන පථ සහ පිටිය, ජූඩෝ, බොක්සිං, කාන්තා පැසිපන්දු සහ කාන්තා ටෙනිස් ඇතුළත් වේ. මැඩගස්කරය 1964 ඔලිම්පික් ක්‍රීඩා උළෙලට තම ප්‍රථම තරඟකරුවන් යවා ඇති අතර අප්‍රිකානු ක්‍රීඩා උළෙලට ද තරඟ කර ඇත.[27] බාලදක්ෂයින් මැඩගස්කරයේ නියෝජනය කරනු ලබන්නේ බාලදක්ෂ සමාජ තුනකින් සමන්විත එහිම දේශීය සම්මේලනය මගිනි. 2011 වසරේ සාමාජිකත්වය 14,905ක් ලෙස ගණන් බලා ඇත.[28]
එහි දියුණු ක්‍රීඩා පහසුකම් නිසා, 2011 FIBA අප්‍රිකා ශූරතාවලිය,[29] 2009 FIBA අප්‍රිකා කාන්තා ශූරතාවලිය,[30] 2014 FIBA අප්‍රිකා 18 න් පහළ ශූරතාව, 2013 FIBA අප්‍රිකා ශූරතාවලිය,[31] සහ 2015 FIBA අප්‍රිකා කාන්තා ශූරතාවලිය[32] ඇතුළුව අප්‍රිකාවේ ඉහළම ජාත්‍යන්තර පැසිපන්දු ඉසව් කිහිපයකට සත්කාරක හිමිකම් ඇන්ටනානාරිවෝ විසින් ලබා ගන්නා ලදී.[33] මැඩගස්කරයේ ජාතික 3x3 පැසිපන්දු කණ්ඩායම 2019 අප්‍රිකානු ක්‍රීඩා උළෙලේ රන් පදක්කම දිනා ගත්තේය.
ආහාර පිසීම
සංස්කරණයමැලගසි ආහාර පිසීම අග්නිදිග ආසියානු, අප්‍රිකානු, ඕෂනියා, ඉන්දියානු, චීන සහ යුරෝපීය සූපශාස්ත්‍ර සම්ප්‍රදායන්හි විවිධ බලපෑම් පිළිබිඹු කරයි. මැලගසි ආහාරවල සංකීර්ණත්වය මුල්ම පදිංචිකරුවන් විසින් හඳුන්වා දුන් සරල, සාම්ප්‍රදායික සූදානමේ සිට දිවයිනේ 19 වැනි සියවසේ රජවරුන් සඳහා පිළියෙළ කරන ලද පිරිපහදු කළ උත්සව කෑම දක්වා විහිදේ. මුළු දිවයිනම පාහේ, මැඩගස්කරයේ සමකාලීන ආහාර පිසීම සාමාන්‍යයෙන් සමන්විත වන්නේ සහල් (විවිධ) සහල් (ලාඕකා) සමඟ පිරිනමන ලද පදනමකිනි. ලඕකා වර්ග බොහොමයක් නිර්මාංශ හෝ සත්ව ප්‍රෝටීන ඇතුළත් විය හැකි අතර සාමාන්‍යයෙන් ඉඟුරු, ළූණු, සුදුළූණු, තක්කාලි, වැනිලා, පොල් කිරි, ලුණු, කරපිංචා, කොළ ගම්මිරිස් හෝ සාමාන්‍යයෙන් වෙනත් කුළුබඩු වැනි අමුද්‍රව්‍යවලින් රස කළ හෝ ඖෂධ පැළෑටි සෝස් වර්ගයක් ඇතුළත් වේ. ශුෂ්ක දකුණේ සහ බටහිර ප්‍රදේශවල, එඬේර පවුල් සහල් වෙනුවට බඩ ඉරිඟු, මඤ්ඤොක්කා හෝ පැසුණු සීබු කිරිවලින් සාදන ලද කිරි වර්ග ආදේශ කළ හැකිය. විවිධ නිවර්තන සහ සෞම්‍ය දේශගුණික පලතුරු මෙන්ම විවිධ පැණිරස හා රසවත් බැදපු වර්ග මෙන්ම වෙනත් වීදි ආහාර දිවයින පුරා තිබේ. දේශීයව නිපදවන පාන වර්ග අතර පලතුරු යුෂ, කෝපි, ඖෂධීය තේ සහ තේ සහ රම්, වයින් සහ බියර් වැනි මධ්‍යසාර පාන ඇතුළත් වේ.[9] ත්‍රී හෝර්ස් බියර්[34] යනු දිවයිනේ වඩාත්ම ජනප්‍රිය බියර් වන අතර එය මැඩගස්කරයේ සංකේතයක් ලෙස සැලකේ.[35]
යොමු කිරීම්
සංස්කරණය- ^ Metz, Helen Chapin (1994). "Library of Congress Country Studies: Madagascar". 9 November 2005 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 1 February 2011.
- ^ Bradt (2011), pp. 13–20
- ^ Middleton (1999), pp. 259–262, 272, 309
- ^ Ames (2003), p. 101
- ^ Blench, Roger (1982). "Evidence for the Indonesian origins of certain elements of African culture". African Music. 6 (2): 81–93. doi:10.21504/amj.v6i2.1118. JSTOR 30249759.
- ^ Kus, Susan; Raharijaona, Victor (2000). "House to Palace, Village to State: Scaling up Architecture and Ideology". American Anthropologist. New Series. 1 (102): 98–113. doi:10.1525/aa.2000.102.1.98.
- ^ Acquier (1997), pp. 143–175
- ^ Kusimba, Odland & Bronson (2004), p. 12
- ^ a b Bradt (2011), p. 312
- ^ Campbell, Gwyn (1993). "The Structure of Trade in Madagascar, 1750–1810". The International Journal of African Historical Studies. 26 (1): 111–148. doi:10.2307/219188. JSTOR 219188.
- ^ Fox (1990), p. 39
- ^ Ravalitera, P. "Origine Confuse des Vazimba du Betsiriry". Journal Express (ප්‍රංශ බසින්). Madatana.com. 14 July 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 November 2010.
- ^ Unknown. "Ibonia: the text in 17 sections". University of Virginia. 5 June 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 15 November 2010.
- ^ Rabearivelo (2007), p. x
- ^ Auzias & Labourdette (2007), p. 142
- ^ Randrianary (2001), pp. 109–137
- ^ a b Ashamu, Charlotte; Gomez-Pickering, Diego; Luke, Amanda; Morrison, Paul; Pedersen, Mark; Symes, Mara; Weyandt, Marthe (2005). "Made in Madagascar: Exporting Handicrafts to the U.S. Market: Final Report" (PDF). United Nations Public-Private Alliance for Rural Development. 20 March 2012 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 10 July 2011.
- ^ a b Heale & Abdul Latif (2008), pp. 108–111
- ^ "Woodcrafting Knowledge of the Zafimaniry". UNESCO. 23 October 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 August 2012.
- ^ "Is Antananarivo, the capital of Madagascar, Africa's newest art hub?". theartnewspaper.com. 4 May 2023. සම්ප්‍රවේශය 9 Jul 2023.
- ^ "Des nouveaux talents mis en relief". L'Express de Madagascar (ප්‍රංශ බසින්). l'expressmada.com. 7 August 2009. 9 May 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 24 August 2012.
- ^ Ratsimbazafy (2010), pp. 14–18
- ^ Kusimba, Odland & Bronson (2004), p. 87
- ^ City of Antananarivo. "Antananarivo: Histoire de la commune" (ප්‍රංශ බසින්). 23 February 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2 August 2010.
- ^ "Madagascar take Sevens honours". International Rugby Board. 23 August 2007. 24 October 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 24 July 2012.
- ^ Vegar, Ness (4 October 1999). "Madagascar won the World Championship". petanque.org. 17 March 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 14 January 2011.
- ^ Encyclopædia Britannica (2011). "Madagascar". Encyclopædia Britannica. Eb.com. https://www.britannica.com/EBchecked/topic/355562/Madagascar. ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 25 August 2011.
- ^ "Triennal review: Census as of 1 December 2010" (PDF). World Organization of the Scout Movement. 1 December 2010. 8 May 2012 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 13 January 2011.
- ^ 2011 FIBA Africa Championship සංරක්ෂණය කළ පිටපත 28 අගෝස්තු 2011 at the Wayback Machine, FIBA.com, Retrieved 26 October 2015.
- ^ 2009 FIBA Africa Championship for Women සංරක්ෂණය කළ පිටපත 8 පෙබරවාරි 2015 at the Wayback Machine, FIBA.com, Retrieved 26 October 2015.
- ^ 2013 FIBA Africa Under-16 Championship සංරක්ෂණය කළ පිටපත 21 ඔක්තෝබර් 2013 at the Wayback Machine, FIBA.com, Retrieved 26 October 2015.
- ^ 2015 FIBA Africa Under-16 Championship for Women සංරක්ෂණය කළ පිටපත 30 ජනවාරි 2016 at the Wayback Machine, FIBA.com, Retrieved 26 October 2015.
- ^ 2014 FIBA Africa Under-18 Championship සංරක්ෂණය කළ පිටපත 12 අගෝස්තු 2014 at the Wayback Machine, FIBA.com, Retrieved 26 October 2015.
- ^ "THB Pilsener". Brasseries Star (ප්‍රංශ බසින්). 2015. 5 June 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 5 June 2015.
- ^ Marsaud, Olivia (12 July 2008). "THB, star de la bière à Madagascar" (ප්‍රංශ බසින්). Afrik.com. 6 November 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 June 2015.