Cosmic ray
කොස්මික් කිරණ යනු ආලෝකයේ වේගයෙන් අභ්‍යවකාශය හරහා ගමන් කරන අධි ශක්ති අංශු හෝ අංශු පොකුරු (මූලික වශයෙන් ප්‍රෝටෝන හෝ පරමාණුක න්‍යෂ්ටිය මගින් නිරූපණය කෙරේ) වේ.
ඒවා සූර්යයාගෙන්, අපේම මන්දාකිනියේ සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයෙන් පිටතින්, සහ ඈත මන්දාකිණිවලින් හට ගනී.
පෘථිවි වායුගෝලය සමඟ බලපෑම මත, කොස්මික් කිරණ ද්වීතියික අංශු වැසි ඇති කරයි, ඒවායින් සමහරක් පෘථිවිය මතුපිටට ළඟා වේ, නමුත් විශාල ප්‍රමාණයක් චුම්බක ගෝලය හෝ හිලියෝගෝලය මඟින් අභ්‍යවකාශයට අපසරනය කරවයි.
කොස්මික් කිරන, වික්ටර් හෙස් විසින් 1912 වර්ෂයේ දී Balloon experiment මගින් සොයාගන්නා ලදි. මේ සොයාගැනීම සම්බන්ධයෙන් හෙස් වර්ෂ 1936 දී භෞතික විද්‍යාව සදහා වන නොබෙල් ත්‍යාගයෙන් පිදුම් ලැබීය.
1950 ගණන්වල අග භාගයේ පළමු චන්ද්‍රිකා දියත් කිරීමේ සිට කොස්මික් කිරණ සෘජුව මැනීම, විශේෂයෙන් අඩු ශක්තීන් වලදී හැකි විය. න්‍යෂ්ටික හා අධි ශක්ති භෞතික විද්‍යාවේ භාවිතා කරන අංශු අනාවරක වලට සමාන අංශු අනාවරක කොස්මික් කිරණ පිළිබඳ පර්යේෂණ සඳහා චන්ද්‍රිකා සහ අභ්යවකාශ ගවේෂණ සඳහා යොදා ගැනේ.
ෆර්මි අභ්යවකාශ දුරේක්ෂයේ (2013) ප්රාථමික කොස්මික් කිරණවල සැලකිය යුතු කොටසක් එක්ස්ට්රාවෝවා තාරකාවලින් ආරම්භ වන බවට සාක්ෂි ලෙස අර්ථ දක්වා ඇත. 2018 දී බ්ලැල්ර් ටීඑක්ස් 0506 + 056 හි නියුට්රිනෝ සහ ගැමා කිරණවල නිරීක්ෂණ මත පදනම්ව, සක්‍රීය මන්දාකිනි වලින් ද කොස්මික් කිරණ නිපදවන බව දැකගන්නට ලැබුණි .