නැගෙනහිර හා බටහිර අතර ක්‍රිස්තුධර්මයේ ඉතිහාසය ගොඩනැගීම පිළිබද සං‍ෂේපනය
ක්‍රිස්තියානු ඒකත්වය පැළුදු විම් ( ට එළඹීම) අරමුණු 4 වන සියවස පෙරාතුවයි. මෙම ආගම්භේදය කවදා සිදු බවට සාක්ෂි නොමැත. 1204 දි කොන්ස්තන්තිනෝ පල්ලියට පහර දිමේ අතරතුරදි සිදුවු සංකීර්ණ අවස්ථාවන් සහුහයක කාරණාව හේතු කොටගෙන මෙය සිදු විය මෙම මතය (Schim) ට තුඩුදුන් අවස්ථාවන්හි දේවධර්මය සම්බන්ධ නොවේ. මෙම දේවඡර්සවට සංස්කෘතික දේශපානකි හා බොහොම වෙස්වීම් රාශියක් මිශ්‍රවේ. මෙම මතභේදයන් කට්නය එඑකිනෙකාට සැසදිම ඉතා අසම්පුර්ණය. පල්ලියේ නැගෙනහිර හා බටරි ප්‍රදේශයන් ecumenical concil සකට ගෞරව දැක්වුහ. ඔවුන් එකත්වයට පත් වුයේ ද එකම ක්‍රිස්තු ධර්මයකය.
රෝමයේ අගනුවර ලෙස කොන්ස්තන්තිනෝපල් පත් කිරීම රෝමය හා කොන්ස්තන්තිනොපල් අතර අවිශ්වාසයට එහා ඊජිප්තුවට පත්විය. එම කාලයේදි දේශපාලනික හේතුන් මත රෝමය ලෙසියෙන් ඊඒෂ්‍යාවට පත්විය. සමාදන ප්‍රතිසම්පාදනය හදුනා ගැනීමටද රෝමය ප්‍රතික්ෂේප කළහ. නමුත් මෙම අමනාපයට තුඩුදුන් කාරණාව වුයේ බටහිර ප්‍රදේශය ජර්මානුවන් විසින් අක්‍රමණය නකිරීම නිසාය. මධ්‍යධරී සුම්‍රද්‍ර තීරය ඉස්ලාම් ආගම ව්‍යාප්ත වීමත් සංමග මෙය තවදුටත් ලෝකයන් දෙකක් බවට පත්විය. 600 දී පමණ නැගනෙහිර මැදපෙරදිග ග්‍රිකය හා බටහිර ලතිනය අතර ප්‍රමාණය අනතුරැදායක විය.
රෝමයේ බිෂෝප් පදවිය හා ශුද්ධ වු අත්මයේ ගමන මෙහි බරපතල කාරණා විය. මේවා, phoyius's patriarchate හි ප්‍රථමයෙන් විවෘතව සාකද්ඡා කළේය. 5 වනසියවසේදි පමණ මෙය තහවුරැ කරනු ලැබුවේ මතය. කෙසේ වුවත් රෝය නම විශිෂ්ටත්වය (ස්වාධිපත්‍ය සම්බන්ධයෙන්) ගැන තේරැම් කර ඇතිව ක්‍රිස්තියානු සභාව අකහැර දැමු‍ෙව්ය. 11 වන සියවසේ ග්‍රොගරියන් ප්‍රතිසංස්කරණය කාලයේදී මේ සදහා ක්‍රමයක් ප්‍රකාශ ඉදිරිපත් කෙරැනේය. නැගෙනහිර ක්‍රිස්තියානි සභාව බිෂෝප්වරැන්ගේ බලය ගැන ද හා එම ශුචද්ධ සභා දෙකෙහි විරැද්ධත්වය පිළිබද රෝම වරැන්ගේ තෙරැම් ගැනීම නිරික්ෂණය කරනු ලැබුවේය.
මෙම ශුද්ධ සභාවන් පිළිබද විවිධත්ව මතභේද සමථයකට පත් කිරීමටතුඩු දෙනු ලැබේ. ශාන්ති පීතර්ට තම රාජාණ්ඩු කුම වල හිමිකම ගැන රෝමය බල කළේය. මෙය නැගනහිර යුරෝපය ගත මැද පෙරදිග සම්ප්‍රදායික ගෝත්‍රකනායකයන් විසින් දැන නොසිටිය. ඔවුන් ශාන්ත පීතර්ගේ බිෂෝප් පදවියථ පුද්ගලිකව වරප්‍රසාදයක් නොවීය. සියළුම බිෂෝප්වරැ ජේසුස් වහන්සේ ක්‍රිස්තුන් වහන්සේ බව කිව යුතු විය. නැගෙනහිර ක්‍රිස්තියානි සභාවන් ට ප්‍රමිඛතාවය ලබා දුනි. මෙහි පළුවන්නා වුයේ පාප් වහන්සේය.
නැගෙනහිර යුරෝපයේ හා මැදපෙරදිග අනෙක් උත්පෝනය වුයේ, ශුද්ධ ආත්මයේ ගමන ගැන බටහිර අර්ථ කථනයයි. බටහිර විහ්වාසයවට මෙය සම්බන්ධ විය. මුල් යුගවල ජීවන දර්ශනය/ විශ්වාස මෙම වැකිය අන්තර්ගත නොවීය.