සියෙරා ලියෝන් හි සෞඛ්‍ය
සීඅයිඒ ඇස්තමේන්තු කර ඇත්තේ සියෙරා ලියොන්හි සාමාන්‍ය ආයු අපේක්ෂාව අවුරුදු 57.39 ක් බවයි.[1]
ජනගහනයේ HIV/AIDS ව්‍යාප්තිය 1.6% වන අතර එය ලෝක සාමාන්‍ය 1% ට වඩා වැඩි නමුත් උප-සහාරා අප්‍රිකාවේ සාමාන්‍ය 6.1% ට වඩා අඩුය.[2]
බොහෝ ගම්වාසීන්ට වෛද්‍යවරුන් සහ රෝහල් ළඟා විය නොහැකි බැවින් වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර පහසුවෙන් ප්‍රවේශ විය නොහැක. ඇතැම් ගම්මානවල නොමිලේ සෞඛ්‍ය සේවාව සැපයිය හැකි වුවත්, වෛද්‍ය කාර්ය මණ්ඩලයට අඩු වැටුප් ගෙවන අතර ඇතැම් විට ඔවුන්ගේ සේවාවන් සඳහා අයකරනු ලබන්නේ නොමිලේ වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර සඳහා ගම්වාසීන්ට ඇති අයිතිය ගැන නොදැන සිටීමේ ප්‍රයෝජනයෙනි.[3]
මෙරට ප්‍රථම වරට රුධිර කාන්දු පෙරණ යන්ත්‍රයක් ඊශ්‍රායලය විසින් පරිත්‍යාග කරන ලදී.[4]
විදේශ සංවර්ධන ආයතනයේ වාර්තාවකට අනුව, සෞඛ්‍යය සඳහා වන මුළු වියදමෙන් 85.7%ක් පෞද්ගලික සෞඛ්‍ය වියදම් වේ.[5]
හදිසි වෛද්‍ය ප්‍රතිචාර
සංස්කරණයමින් පෙර විධිමත් හදිසි වෛද්‍ය සේවාවන් නොතිබූ බැවින්, රට පුරා හදිසි ප්‍රථම ප්‍රතිචාර දැක්වීමේ වැඩසටහන් සංවර්ධනය කිරීමට පහසුකම් සැලසීම සඳහා සියෙරා ලියොන් හි පළමු ප්‍රතිචාර දැක්වීමේ සන්ධානය (FRCSL) 2019 ජුනි මාසයේදී මාකේනි හි පිහිටුවන ලදී.[6] සභාගයේ ආරම්භක සාමාජිකයින් අතර සියරා ලියොන් රතු කුරුස සංගමය (පළමු මුලසුන දරන සංවිධානය), LFR ජාත්‍යන්තරය (පිහිටුවීම යෝජනා කරන ලදී), මාකේනි විශ්ව විද්‍යාලය, ග්‍රාමීය ප්‍රජා පරිවර්තනය සඳහා වූ නියෝජිතායතනය සහ ශුද්ධාත්ම රෝහල ඇතුළත් විය.[6] 72 වැනි ලෝක සෞඛ්‍ය සභාව විසින් විශ්ව සෞඛ්‍ය ආවරණය සඳහා හදිසි සත්කාර පද්ධති අත්‍යාවශ්‍ය බව ප්‍රකාශ කිරීමත් සමඟ ඒකාබද්ධය පිහිටුවීම සමගාමී විය.[7] 2019 ජූනි සහ ජූලි අතර, FRCSL විසින් Makeni හි ප්‍රජා සාමාජිකයින් 1,000ක් පළමු ප්‍රතිචාර දක්වන්නන් ලෙස පුහුණු කළ අතර සෑම පුහුණුකරුවෙකුටම ප්‍රථමාධාර කට්ටලයක් ලබා දී ඇත.[8]
ආවේණික හා බෝවෙන රෝග
සංස්කරණයසියෙරා ලියොන් කහ උණ, කොලරාව, ඉබෝලා, ලස්සා උණ සහ මෙනින්ජයිටිස් ඇතුළු වසංගත රෝගවලින් පීඩා විඳිති.[9][10] කහ උණ සහ මැලේරියාව සියරා ලියොන් වලට ආවේණික වේ.[10]
මාතෘ හා ළමා සෞඛ්‍ය
සංස්කරණය2017 ඇස්තමේන්තු වලට අනුව, සියෙරා ලියොන් ලෝකයේ තුන්වන ඉහළම මාතෘ මරණ අනුපාතය ඇත.[11] සජීවී උපදින දරුවන් 100කට එක් මවක් දරු ප්‍රසූතියේ සංකූලතා හේතුවෙන් මිය යයි.[11]
2012 දී යුනිසෙෆ් විසින් පවත්වන ලද බහු දර්ශක පොකුරු සමීක්ෂණය (MICS) හි, සියෙරා ලියොන්හි කාන්තා ලිංගික අවයව ඡේදනය කිරීමේ ව්‍යාප්තිය 94% ක් විය.[12] 2014 වන විට, සියෙරා ලියොන් ලොව 11 වැනි ඉහළම ළදරු මරණ අනුපාතය ලෙස ගණන් බලා ඇත.[13]
සියෙරා ලියොන්හි කාන්තාවන් දිගු කලක් හා අවහිර වූ දරු ප්‍රසූතියෙන් පසු මුහුණ දෙන එක් ප්‍රතිවිපාකයක් නම්, එය c-කොටසක් අවශ්‍ය විය හැකි ප්‍රසව ෆිස්ටුල ය. මෙම තත්ත්වය බොහෝ විට කාන්තාවන් දිළිඳුකමට සහ හුදකලා බවට පත් කරයි.[14]
AWC-සියරා ලියොන් හි ෆ්‍රීටවුන් හි ඇබර්ඩීන් කාන්තා මධ්‍යස්ථානය හි දෙවන කාර්යබහුලම රෝහල, සෑම වසරකම ළදරුවන් 3000ක් දක්වා ප්‍රසූත කරයි.[15] මෙම රෝගී තත්ත්වයෙන් පෙළෙන කාන්තාවන් සඳහා මෙම මධ්‍යස්ථානය නොමිලේ සැත්කම් සිදු කරයි.
මෙම මධ්‍යස්ථානය විවිධ මාතෘ සහ ළමා සෞඛ්‍ය සේවා සපයන අතර ෆ්‍රීඩම් ෆ්‍රම් ෆිස්ටුල,[16] ද අමිනාටා මාතෘ පදනම,[17][වඩා හොඳ මූලාශ්‍රයක් අවශ්‍යයි] සහ යූඑන්එෆ්පීඒ වැනි ලාභ නොලබන සංවිධානවල සහාය ලැබේ.[18]
මානසික සෞඛ්‍ය
සංස්කරණයසියෙරා ලියොන්හි මානසික සෞඛ්‍ය සේවාව නොපවතින තරම්ය. බොහෝ රෝගීන් සාම්ප්‍රදායික වෛද්‍යවරුන්ගේ සහය ඇතිව තමන්ව සුවකර ගැනීමට උත්සාහ කරයි.[19] සිවිල් යුද්ධයේදී (1991-2002), බොහෝ සොල්දාදුවන් කුරිරුකම්වලට සහභාගී වූ අතර බොහෝ දරුවන්ට සටන් කිරීමට බල කෙරුනි. මෙය ඔවුන් කම්පනයට පත් කළ අතර, ඇස්තමේන්තුගත පුද්ගලයන් 400,000 (2009 වන විට) මානසික රෝගීන් විය. හිටපු ළමා සොල්දාදුවන් දහස් ගණනක් ඔවුන්ගේ මතකයන් මොට කිරීමට උත්සාහ කරන විට මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතයට හසු වී ඇත.[20]
පානීය ජල සැපයුම
සංස්කරණයසියෙරා ලියොන් හි ජල සැපයුම සංලක්ෂිත වන්නේ ආරක්ෂිත පානීය ජලය සඳහා සීමිත ප්‍රවේශයකිනි. රජය සහ බොහෝ රාජ්‍ය නොවන සංවිධානවල උත්සාහයන් නොතකා, 2002 දී සියෙරා ලියොන් සිවිල් යුද්ධය අවසන් වීමෙන් පසු ප්‍රවේශය වැඩි දියුණු වී නැත, 50% ක් පමණ එකතැන පල්වෙමින් ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල පවා පහත වැටෙමින් තිබේ.[21] ඔරුගු හි නව වේල්ලක්, 2009 දී චීනය මූල්‍යාධාර ලබා දීමෙන් ජල හිඟය සමනය වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ.[22]
2006 දී සිදු කරන ලද ජාතික සමීක්ෂණයකට අනුව, නාගරික ජනගහනයෙන් 84% ක් සහ ග්‍රාමීය ජනගහනයෙන් 32% ක් වැඩිදියුණු කළ ජල මූලාශ්‍රයකට ප්‍රවේශ විය. ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල ප්‍රවේශය ඇති අයට සම්පූර්ණයෙන්ම පාහේ ආරක්ෂිත ළිං මගින් සේවා සපයන ලදී. වැඩිදියුණු කළ ජල මූලාශ්‍රයක් සඳහා ප්‍රවේශයක් නොමැති ග්‍රාමීය ජනගහනයෙන් 68% ක් මතුපිට ජලය (50%), අනාරක්ෂිත ළිං (9%) සහ අනාරක්ෂිත උල්පත් (9%) මත රඳා සිටියහ. නාගරික ජනගහනයෙන් 20% ක් සහ ග්‍රාමීය ජනගහනයෙන් 1% ක් පමණක් තම නිවසට නල පානීය ජලය ලබා ගත හැකි විය. 2000 හා සසඳන විට නාගරික ප්‍රදේශවල සමීක්ෂණ ප්‍රවේශය වැඩි වී ඇත, නමුත් ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල අඩු වී ඇත, සමහර විට නඩත්තු නොමැතිකම නිසා පහසුකම් බිඳ වැටී ඇත.[21][23]
2004 පළාත් පාලන පනතේ ඇතුළත් නව විමධ්‍යගත ප්‍රතිපත්තියක් සමඟ අගනුවරෙන් පිටත ප්‍රදේශවල ජල සැපයුමේ වගකීම මධ්‍යම රජයෙන් ප්‍රාදේශීය සභා වෙත පැවරිණි. ෆ්‍රීටවුන් හි, ගුමා නිම්නයේ ජල සමාගම ජල සැපයුම භාරව පවතී.
2014 ඉබෝලා පැතිරීම
සංස්කරණයසමාජ හා ආර්ථික අසමානතා බහුලව පවතින අප්‍රිකාවේ ඉබෝලා බහුලව පවතී. මධ්‍යම අප්‍රිකානු රටවල් කොංගෝ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජය, සුඩානය, උගන්ඩාව සහ ගැබොන් වැනි EVD බහුලව දක්නට ලැබේ.[24]
2014 දී බටහිර අප්‍රිකාවේ ඉබෝලා වෛරසය පැතිර ගියේය. 2014 ඔක්තෝම්බර් 19 වන විට, සියරා ලියොන් හි ඉබෝලා රෝගීන් 3,706 ක් සහ මරණ 1,259 ක් සිදුවී ඇති අතර, පුපුරා යාම පාලනය කිරීමට උත්සාහ කරන ප්‍රමුඛ වෛද්‍යවරයා වන ෂෙයික් උමාර් ඛාන් ද ඇතුළුව.[25][26] 2014 අගෝස්තු මස මුලදී ගිනියාව සියෙරා ලියොන් වෙත සිය දේශසීමා වසා දැමුවේ ගිනියාවේ ආරම්භ වූ වෛරසය පැතිරීම පාලනය කිරීමට උපකාර කිරීම සඳහා, ගිනියාවට වඩා සියරා ලියොන්හි නව රෝග අවස්ථා වාර්තා වන බැවිනි. මිනිස් පිරිවැය හැරුණු විට, පුපුරා යාමෙන් ආර්ථිකය දැඩි ලෙස ඛාදනය විය. 2014 සැප්තැම්බර් වන විට, දේශසීමා වසා දැමීම, ගුවන් ගමන් අවලංගු කිරීම, විදේශ සේවකයින් ඉවත් කිරීම සහ දේශසීමා වෙළඳාමේ බිඳවැටීම සමඟ සියරා ලියොන් සහ අනෙකුත් බලපෑමට ලක් වූ රටවල ජාතික හිඟය IMF සලකා බලන මට්ටමට පුළුල් විය. එහි මූල්‍ය ආධාර පුළුල් කිරීම.[27]
යොමු කිරීම්
සංස්කරණය- ^ "CIA – The World Factbook Life Expectancy". The World Factbook. Cia.gov. 29 December 2018 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 25 June 2014.
- ^ "2006 Report on the global AIDS epidemic". UNAIDS. 2006. 17 ජනවාරි 2008 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 24 ජනවාරි 2008.
- ^ Anne Jung (December 2012). "Wealth, but no health". D+C Development and Cooperation/ dandc.eu. 15 October 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 June 2014.
- ^ Cashman, Greer Fay (3 November 2015). "Envoys from five countries present credentials to president". The Jerusalem Post.
- ^ DuBois, Marc, and Caitlin Wake, with Scarlett Sturridge and Christina Bennett (2015) "The Ebola response in West Africa: Exposing the politics and culture of international aid" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 28 සැප්තැම්බර් 2020 at the Wayback Machine. London: Overseas Development Institute
- ^ a b "Makeni: Coalition of First Responders formed". The Patriotic Vanguard (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2019-07-04. සම්ප්‍රවේශය 2019-07-05.
- ^ "World Health Assembly Update, 25 May 2019". www.who.int (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2019-07-05.
- ^ Thomas, Abdul Rashid (2019-07-05). "Sierra Leone's road accident First Responder Coalition to save thousands of lives" (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 5 July 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2019-07-05.
- ^ Donaldson, Ross (2009). The Lassa Ward: One Man's Fight Against One Of The World's Deadliest Diseases. Macmillan. pp. 34–35. ISBN 9781429987073.
- ^ a b "The Primary Health Care Hand Book Policing". Ministry of Health & Sanitation. 25 මැයි 2007. 17 පෙබරවාරි 2008 දින මුල් පිටපත (doc) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 24 ජනවාරි 2008.
- ^ a b Country Comparison: Maternal Mortality Rate සංරක්ෂණය කළ පිටපත 12 අගෝස්තු 2021 at the Wayback Machine. The World Factbook Central Intelligence Agency.
- ^ Sipsma, Heather L., et al. "Female Genital Cutting: Current Practices and Beliefs in Western Africa." Bulletin of the World Health Organization 90.2 (2012): 120–127F. Print.
- ^ Country Comparison :: Infant Mortality Rate සංරක්ෂණය කළ පිටපත 7 පෙබරවාරි 2018 at the Wayback Machine. The World Factbook Central Intelligence Agency.
- ^ Gagnon, Alys. "A woman covered in urine taught this Sydney mum a lesson about dignity". www.kidspot.com.au.[permanent dead link]
- ^ "FFF". freedomfromfistula.org. 4 November 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 4 November 2019.
- ^ "Freedom From Fistula | obstetric fistula caused by obstructed childbirth". www.freedomfromfistula.org. 3 November 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 1 January 2020.
- ^ "Aminata Maternal Foundation". The Aminata Maternal Foundation. 3 November 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 3 November 2019.
- ^ "Fistula camp helps women and girls in Sierra Leone regain their dignity". www.unfpa.org.
- ^ "Unreported World 2009 series, ep.4: Sierra Leone: Insanity of War". Channel4.com. 3 April 2009. සම්ප්‍රවේශය 20 May 2012.
- ^ Lisk, Radcliffe (2007). "Sierra Leone". Practical Neurology. 7 (3): 198–201. doi:10.1136/jnnp.2007.120089. PMID 17515600. S2CID 219201682.
- ^ a b WHO/UNICEF Joint Monitoring Programme for Water Supply and Sanitation (updated March 2010) "Estimates for the use of Improved Drinking-Water Sources, Sierra Leone" (PDF). 26 December 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 6 August 2011.
- ^ "China Lends $28.8 Million USD to Sierra Leone for Orugu Dam". OOSKAnews. 15 June 2009. 30 January 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 20 May 2012.
- ^ Nataliya Pushak; Vivien Foster (June 2011). "Sierra Leone's Infrastructure. A Continental Perspective" (PDF). Policy Research Working Paper 571. World Bank. pp. 31–35. සම්ප්‍රවේශය 6 August 2011.
- ^ Agyepong I. "A Systems View and Lesson from the Ongoing Ebola Virus Disease Outbreak in West Africa". Ghana Medical Journal [serial online]. September 2014;48(3):168–172. Available from: Academic Search Complete, Ipswich, MA. Retrieved 28 October 2014.
- ^ "Ebola Response Roadmap Situation Report". WHO (22 October 2014)
- ^ Ebola virus epidemic in Sierra Leone#cite note-Ebola WHO 22 oct-1
- ^ "The economic impact of Ebola may kill more people than the virus itself". Big News Network.com. 6 September 2014. සම්ප්‍රවේශය 8 September 2014..