සංශය
ක්‍රි.ව. 17 වැනි සියවසේ දර්ශනවාදයේ දී නවතම විද්‍යාවේත්, උසස් ගණිතයේත්, නිදහස් හෘද සාක්ෂියේත්, සංකලනය වීමෙන් පැන නැගුණ ඩෙකාට් ගේ දර්ශනයේ ආරම්භය, සංශය (Doubt) නම් වේ. "තේරුම් ගැනීමට නම් සංශය (අවිශ්වාස) කරන්න" යයි නිර්භීතව පැවසීය.[1]
අවිශ්වාස කරන්නේ කුමක්ද?
සංස්කරණය* තමා ගේ සිට දෙවියන් දක්වා සෑම මතයක්ම. * ප්‍රත්‍යක්ෂයෙන් (ඉන්ද්‍රියන් මගින්) ලැබෙන සෑම ඥානයක්ම. * සෑම තර්කයක්ම * නින්දේදී සහ අවදියේදී ලැබෙන අනුභූතීන් * විද්‍යාඥයන්‍ ගේ සහ දර්ශනවාදීන් ගේ අදහස්.
එසේ අවිශ්වාස කරන්නේ මන්ද?
සංස්කරණයශීත සෘතුවෙහි එක් දිනෙක තම ගිනි උදුන අසල වූ සිද්දියකින් ලැබුණු අත්දැකීමක්, "අවිශ්වාසයෙහි" හෙවත් "සංශයෙහි" උපත විය. එය නම්, උදුන සමීපයෙහි තිබි ඉටිකැබැල්ලක් වේගයෙන් උණුවී යාමයි. ප්‍රථමයෙන් ම ඉටි කැබෙල්ල හා සම්බන්ධව තබි ප්‍රත්‍යක්ෂයන් වන වර්ණය, සුවද හා හැඩය වේගයෙන් වෙනස්ව ගියේය. මින් ඩෙකාට් නිගමනය කළේ, ක්ෂණයකින් වෙනස්වන ප්‍රත්‍යක්ෂමය අත්දැකීම් මත දර්ශනයක් ගොඩ නො නැගිය හැකි බවයි.
මේ ප්‍රත්‍යක්ෂයන් පිළිබදව ඩෙකාට් මෙසේ පවසයි. එනම් "මා දන්නා අන්දමට මේවා සමහරවිට අප රවටති."[2] යනුයි. එමනිසා ප්‍රත්‍යක්ෂමය ඥානය පරම නියත ස්වරූපයෙන් යුතු යැයි අවිශ්වාසයෙන් තොරව පිළිගත නොහැක. මේ හේතු කොට ගෙන ප්‍රත්‍යක්ෂමය ඥානය, දර්ශනයේ නියත පදනම විය නොහැක.[3]
ඔහුගේ මෙම විප්ලවීය සැකකිරීම (radical doubt) හුදු සැකකිරීම පමනකින් නොනැවතී විදිමත් සන්දේහයක් (The Method of Doubt) ගොඩනගයි.
මූලාශ්‍ර
සංස්කරණය- ^ The first was never to accept anything for true which I did not clearly know to be such; that is to say, carefully to avoid precipitancy and prejudice, and to comprise nothing more in my judgment than what was presented to my mind so clearly and distinctly as to exclude all ground of doubt."
- ^ The Method. Meditations and Selections. (op. cit.) p.98
- ^ ඒ.ඩී.පී. කලන්සූරිය. නූතන බටහිර දර්ශනය. පිටුව 20