වායුගෝලීය විද්‍යා
වායුගෝලීය විද්‍යා යනු වායුගෝල එහි ක්‍රියාවලිය සහ බලපෑම් පිළිබඳ අධ්‍යයනය ක්ෂේත්රයන් කීපයක් ආවරණය කෙරෙමින් යෙදෙන වදනකි. කාලගුණ විද්‍යාව වායුගෝලීය රසායන විද්‍යාව සහ වායුගෝලීය භෞතික විද්‍යාව යන අංශවලින් වායුගෝල විද්‍යාව සමන්විත වන අතර ප්‍රධාන වශයෙන් කාලගුණ අනාවැකි පිළිබඳව අවධානය යොමු කරනු ලැබේ. දේශගුණ විද්‍යාව මගින් දිගුකාලීන මෙන්ම කෙටි කාලීන වායුගෝලීය වෙනස්වීම් අධ්‍යයනය කරන අතර ස්වභාවික දේශගුණික වෙනස්වීම් හේතුවෙන් ඇතිවන මධ්‍යනය දේශගුණික තත්ත්වයන් සහ කාලය අනුව ඒවායේ වෙනස්වීම් ද අධ්‍යයනය කෙරේ. වායුගෝලීය විද්‍යාව ග්‍රහලෝක පිළිබඳ විද්‍යා ක්ෂේත්‍රය සඳහා ද පුළුල් වී ඇති අතර එමගින් සෞර ග්‍රහ මණ්ඩලයේ ඇති ග්‍රහලෝක වල වායුගෝලයන් පිළිබඳව ද අධ්‍යයනය කෙරේ.
වායුගෝලීය රසායනය
සංස්කරණය
වායු ගෝලිය රසායනය යනු වායු ගෝලිය විද්‍යාවෙහි එක් ශාඛාවක් වන අතර එමගින් පෘතුවියෙහි වායු ගෝලයේ රසායනය සහ අනෙකුත් ග්‍රහලෝකයන්හි වායුගෝලයන්හි රසායනය පිලිබදව අධ්‍යයනය කරනු ලබයි. මෙය බහුවිධ ක්ෂේත්‍රයක් වන අතර එමගින් පරිසර රසායනය, භෞතික විද්‍යාව, කාලගුණ විද්‍යාව, පරිගණක ආකෘති අනුරූපනය, සාගර විද්‍යාව, භූ ගර්භ විද්‍යාව හා යමහල් පිලිබද අධ්‍යයන විද්‍යාව ඇතුළු වෙනත් ක්ෂේත්රයන් කෙරෙහි පර්යේෂණ සිදු කිරීමට ප්‍රමුඛතාවය දක්වයි. මෙකී පර්යේෂණ දේශ ගුණ විද්‍යාව වැනි වෙනත් පර්යේෂණ ක්ෂේත්රයන් සමඟ ද බැඳී පවතී.
වායු ගෝලයෙහි සංයුතිය සහ රසායන හේතු ගණනාවක් නිසාම වැදගත් වේ. නමුත් ප්‍රාථමික වශයෙන් එයට හේතු වන්නේ වායු ගෝලය සහ එහි ජීවත් වන ජිවය අතර පවත්නා අන්තර් සම්බන්ධතාවයන්ය. පෘතුවියෙහි වායු ගෝලයෙහි සංයුතිය මනුෂ්‍ය ක්‍රියාකාරීත්වයන් නිසා වෙනස්වීම් වලට ලක්වෙමින් පවතින අතර මින් ඇතැම් වෙනස්වීම් මානව සෞඛ්‍යයට, වගාවන්ට සහ ජෛව පද්ධති වලට හානි දායක වේ. මෙලෙස අහිතකර අන්දමින් වායු ගෝලිය රසායනයට බලපෑම් ඇති කල අවස්ථාවන්ට උදාහරණ නම් අම්ල වැසි, මිහිතලය උණුසුම් වීම සහ ප්‍රකාශ රසායනික මීදුම් ඇති වීමයි. වායු ගෝලය පිළිබඳව රසායනය මගින් ඉහත කී ගැටළු ඇති කිරීම සඳහා හේතු කාරක වන දේවල් පිලිබදව සොයා බැලීමට ලක්කිරීමක් සිදු කරන අතර එමගින් ප්‍රායෝගික අවබෝධයක් ලබාගැනේ. එමගින් එකී ගැටලු සඳහා සුදුසු විසඳුම් සොයා ගැනීමට කටයුතු කෙරෙන අතර ඒ හරහා රජයන්හි නව පනත් ඇති කිරීමටද මූලිකව ක්‍රියා කරනු ලැබේ.
දේශගුණ විද්‍යාව
සංස්කරණය
කාලගුණ විද්‍යාව මගින් කෙටි කාලීනව (සති කිහිපයක්) කාලගුණික වෙනස්කම් පිළිබඳව අධ්‍යයනය කරනු ලබයි. නමුත් දේශගුණ විද්‍යාවේදී මෙම පද්ධති වල නිරන්තර වෙනස් වීම් පිළිබඳව වඩාත් වැඩි නැඹුරු තාවයක් දක්වයි. එමගින් කාලගුණික අවස්ථාවන්හි ඒවායෙහි වසර ගණනක් මුළුල්ලේ කාලානුරූපී වෙනස් කම් පිළිබඳව අධ්‍යයනය කරනු ලබන අතර වායුගෝලිය වෙනස් කම් වලට අනුකූලව දිගු කාලීන කාලගුණික රටාවන් පිළිබඳවද අධ්‍යයනය කරනු ලබයි. දේශගුණික විද්‍යාඥයින් යනු දේශගුණ විද්‍යාව පිළිබඳව හදාරනු ලබන පුද්ගලයින් වන අතර ඔවුන් දේශීය, කලාපීය හෝ ගෝලිය කාලගුණික තත්ත්ව පිළිබඳ වද දේශගුණික විපර්යාස කෙරෙහි ස්වාභාවික හෝ මිනිසා විසින් ඇති කරන ලද බලපෑම් පිළිබඳව අධ්‍යයනය කරනු ලබති. දේශගුණ විද්‍යාව මගින් අතීතයෙහි දේශගුණික විපරියාස පිළිබඳව සලකා බැලෙන අතර එමගින් අනාගතයේදී ඇති විය හැකි දේශගුණික විපර්යාස පිළිබඳවද අනාවැකි පලකල හැකිය.
දේශගුණ විද්‍යාව පිළිබඳව හැදැරීමේ දී වායු ගෝලිය ස්ථර පද්ධති, සංසරණ රටාවන්, තාප පරිවහනය (විකිරණය, සංවහණය සහ වෙනත්) වායු ගෝලය මගින් සාගර සහ භූමි ප්‍රදේශයන්ට ඇති කරන අන්තර් ක්‍රියා, සහ වායු ගෝලයෙහි රසායනික සහ භෞතික නිමැවුම පිළිබඳව අවදානයට ලක්කෙරේ. දේශගුණ විද්‍යාව හා සම්බන්ධ අනෙකුත් ක්ෂේත්රයන් වනුයේ නක්ෂත්‍ර භෞතික විද්‍යාව, වායුගෝලීය භෞතික විද්‍යාව, රසායන විද්‍යාව, පරිසර විද්‍යාව, භූගර්භ විද්‍යාව, භූභෞතික විද්‍යාව, ගැලැසියර විද්‍යාව, ජල විද්‍යාව, සාගර විද්‍යාව සහ යමහල් පිළිබඳව අධ්‍යයන විද්‍යාවයි.