ලෝකෝපකාරය
|
මෙම ලිපිය ආශ්‍රිත ග්‍රන්ත හෝ මූලාශ්‍ර උපු‍ටා නොදක්වයි. |
උපදේශාත්මක කාව්‍යය
උපදේශාත්මක කාව්‍යයට සාහිත්‍යයෙහි විශේෂ තැනක් හිමි වී ඇත. සංස්කෘත සාහිත්‍යයෙහි පංච තන්ත්‍රය, හිතෝපදේශය, ව්‍යාසකාරය, නීතී ශතකය, ප්‍රත්‍ය ශතකය ආදී උපදේශාත්මක කාව්‍යයෝ බෙහෙවින් අගය කරනු ලබති. සිංහලයෙහි ද උපදේශාත්මක කාව්‍යාවලියක් ඇත. ලෝවැඩ සඟරාව, ලෝකෝපකාරය හා සුභාෂිතය ඉන් මුල් තැන් ගනී. මේ සිංහල උපදේශාත්මක කාව්‍ය අතුරින් දීර්ඝතම කාව්‍යය වනුයේ ලෝකෝපකාරය යි.
කතෘ
ලෝකෝපකාරයේ කතෘ පිළිබඳ ව මත භේද පවතී. කාව්‍යයෙහි අග පෙනෙන,
සිරි සර ගුණැති මහ තෙදින් නුවණින් පරසිදු ව සිටි සිරින් පිරි තොටගමු වෙහෙර වැඩ සිටි බොහෝ කල් හැර.
කෙළවර කෙළෙ මෙ පොත
පුර සත්‍ය සත වස පිරි සිටි
පරපුර වණිජ කුල
රණස්ගලු තෙර නමැති යතිදා.
යන ගී දෙක අනු ව, මේ ලෝකෝපකාරය ශක වර්ෂ 1721 දී හෙවත් කිතු වර්ෂ 1799 දී තොටගමු විහාරයෙහි වැඩ විසූ රණස්ගල්ලේ සාමි යන නමින් ප්‍රසිද්ධ ව සිටි හිමි නමක විසින් කරන ලදැ යි යනු එක් මතයකි. ඒ මතය අනුව රණස්ගල්ලේ සාමීන් ශ්‍රී රාහුල හිමියන් ගේ ශිෂ්‍යයකු වන්නට ඇති බව ද කියති.
ලෝකෝපකාරයෙහි භාෂාව හා රචනා රීතිය අනුව එය එසේ විය නොහැකි යැයි යන අනෙක් මතය අනුව මෙහි කතෘවරයා බුදු ගුණ අලංකාරය, ලෝවැඩ සඟරාව සහ කව් ලකුණු මිණි මල් යන පොත ලියූ මහ නෙත් පා මූල වීදාගම මෛත්‍රෙය හිමියෝ ය.
කෙසේ වුව ද නිශ්චය වශයෙන් කතෘවරයා කවරෙක් දැ යි දැන ගැනීමට මෙතෙක් පිටුවහලක් ලැබී නැත.
අන්තර්ගතය
සුදන ගුණ සහ දුදන නුගුණ, මවු පිය අගය, සුරා පානයෙහි ආදීනව, ශිල්ප ශාස්ත්‍රයෙහි වටිනාකම, සේවනය කළ යුත්තන් හා නොකළ යුත්තන් ආදී වශයෙන් සාර්ථක ජීවිතයක් ගත කිරීමට අවශ්‍ය දහසක් උපදෙස් කාව්‍ය මාර්ගයෙන් සිත්හි තැන්පත් කරවන උපදේශ භාණ්ඩාගාරයක් බඳු මේ ලෝකෝපකාර කාව්‍ය අපේ බාල පරම්පරාවගේ ගුණ නුවණ දියුණු කර ඔවුන් යහ මඟ යැවීමට මහත් සේ උපකාර වනු නොඅනුමානය.
ලෝකෝපකාරය
නවමු මුනි සරණ
1
මුනිඳුට සරි කෙනෙක්
තුන් ලොව ම නැති මුනි තුමකු මුත්
අපමණ තරු රැසින්
සඳට සරි තරුවක් නොමැති මෙනි.
පදගතාර්ථය
මුනි තුමකු මුත් - බුදුන් වහන්සේ කෙනෙකුම විනා ; මුනිඳුට - බුදුන් වහන්සේට; සරි කෙනෙක් - සමාන තැනැත්තෙක්; තුන් ලොව ම- තුන් ලෝකයෙහි ම; නැති - නැත්තාහ; අපමණ - ප්‍රමාණ කළ නොහැකි තරම් වන; තරු රැසින්-තාරකා රාශිය අතුරෙන්; සඳට - චන්ද්‍රයාට; සරි - සමාන වූ; තරුවක් - තාරකාවක්; නොමැති මෙනි - නැත්තාක් මෙන් ය.
භාවය
අප්‍රමාණ තාරකා රාශිය අතර චන්ද්‍රයාට සමාන වන තාරකාවක් නැත්තා මෙන්, බුදු රජාණන් වහන්සේ කෙනෙකු ම විනා අන් සම කෙනෙක් තුන් ලෝකයෙහි ම නැත්තා හ.
2
සමුදුර මෙර පොළොව
තරු ද ලේ මස් හිසැ ’ ස දන් දුන්
නොසරි වන කල ලොව
බුදු බව් පතනුවෝ ළ තර වෙත්.
පදගතාර්ථය
දන් දුන් - දන් දුන්නා වූ ; ලේ මස් හිසැ’ස (ලේ හිස් මස් ඇස් ද) - ඇඟෙහි ලෙය ද හිස් ද මස් ද ඇස් ද; සමුදුර මෙර පොළොව තරු - (පිළිවෙළින්) සමුද්‍රයෙහි දිය කඳට ද, මහා මේරු පර්වතයට ද, මහා පෘථිවියට ද, තාරකාවලට ද; නොසරි වන කල - සමාන නොවන කල්හි; ලොව - ලෝකයේ; බුදු බව්- බුද්ධත්වය; පතනුවෝ - පතන්නෝ; ළ තර - දැඩි සිත් ඇත්තෝ ; වෙත් - වෙති.
භාවය
බුදු බව පතන්නා වූ බෝධි සත්ත්වවරු මහා සමුද්‍රයෙහි වතුරට වඩා ලේ ද මහ මෙරට වඩා හිස් ද පොළොවෙහි පස්වලට වඩා මස් ද අහසේ තරු වලට වඩා ඇස් ද දන් දුන් හෙයින් ලෝකයේ බුද්ධත්වය පතන්නෝ දැඩි සිත් ඇත්තෝ වෙති.
3
දහම් සිතු රුවනට
වඩනා වතෙක් තුන් ලොව ම නැති
දහම් සොඬ නරනිඳු
ඉන් වද රකුසු කටට පැන්නේ ?
පදගතාර්ථය
දහම් සිතු රුවනට - ධර්මය නැමති චින්තා මාණික්‍යයට; වඩනා වතෙක් - වඩා වටිනා වස්තුවක්; තුන් ලොව ම - තුන් ලෝකයේ ම; නැති - ඇත්තේ නැත;
දහම් සොඬ නරනිඳු - දහම් සොඬ රජ තුමා; රකුසු කටට - රාක්ෂයා ගේ කටට ; පැන්නේ - පිනූවේ ; ඉන් වද ? - ඒ නිසා නො වේ ද ?
භාවය
ධර්මය නැමති චින්තා මාණික්‍යයට වඩා වටිනා වස්තුවක් මේ මුළු තුන් ලෝකයේ ම නැත. - දහම් සොඬ රජ තුමා රකුසා ගේ කටට පැන්නේ ඒ නිසා නො වේ ද ?
4
වටු පැටි ව දෙ ගුරුන්
නොනිවූ ළැවු ගිනි එනු බල බලා
කළ සත් කිරි බෙලෙන්
සිට වී ය ගං තෙරට පත් මෙන්.
පදගතාර්ථය
වටු පැටි ව - වටු පැටියකු ව ; දෙ ගුරුන් - දෙ මා පියන් ; නොනිවූ - නිවා නොදැම්මා වූ ; ළැවු ගිනි - ළැවු ගින්නක් හෙවත් කැළෑවෙහි හට ගත් ගින්නක් ; එනු බල බලා - එනවා බල බලා ; කළ - කළා වූ ; සත් කිරි බෙලෙන් - සත්‍ය ක්‍රියා බලයෙන්; ගං තෙරට - ගංගා තීරයට ; පත් මෙන් - පත් වූවා ක් මෙන් ;
සිට වී ය - නැවැත්වී ය.
භාවය
වටු පැටියකු ව ඉපදුණා වූ බෝධි සත්ත්වයන් වහන්සේ දෙ මා පියන් විසින් නොනිවන ලදු ව, තමා ඉදිරියට එමින් තිබුණු කැළෑ ගින්න දෙස බලා, තමා ගේ සත්‍ය ක්‍රියාවෙහි ආනුභාවයෙන් එම ගින්න ගං ඉවුරට පැමිණියාක් මෙන් නතර කර දැමී ය. 5
මනා වන විදුවක්
අවිදුන් මැදෙහි පාන අවියත්
අඳ දන හට දපණ
ඔවුන් වත බලන්නට දෙනු වැනි.
පදගතාර්ථය
මනා වන විදුවක් - යහපත් වූ විද්‍යාවක් හෙවත් ශාස්ත්‍රයක්; අවිදුන් මැදෙහි - නූගත් ජනයා මැද ; පාන අවියත් - දක්වන්නා වූ මෝඩ තැනැත්තා ; අඳ දන හට - අන්ධ ජනයා ට ; ඔවුන් වත - ඔවුන් ගේ මුහුණු ; බලන්නට - බලා ගැනීම සඳහා; දපණ දෙනු වැනි - දර්පණයක් හෙවත් කන්නාඩියක් දෙන්නකු හා සමාන ය.
භාවය
නූගත් ජනයා ඉදිරි පිට මනා විද්‍යාවක් හෙවත් ශාස්ත්‍රයක් ප්‍රකාශ කරන මෝඩ තැනැත්තා, අන්ධ ජනයා ට - ඔවුන් ගේ මුහුණු බලා ගැනීම පිණිස කන්නාඩියක් දෙන තැනැත්තකුට සමාන ය.
