මොසැම්බික් හි ජනවිකාසය
| ජනගහනය[1][2][3] | |||
|---|---|---|---|
| වසර | දහස් | ||
| 1950 | 5,959 | ||
| 1960 | 7,185 | ||
| 1970 | 9,023 | ||
| 1980 | 11,630 | ||
| 1990 | 12,987 | ||
| 2000 | 17,712 | ||
| 2010 | 23,532 | ||
| 2020 | 31,255 | ||
| 2023 | 32,514 | ||
උතුරු-මැද පළාත් වන සැම්බේසියා සහ නාම්පුලා වඩාත් ජනාකීර්ණ වන අතර ජනගහනයෙන් 45% ක් පමණ වේ. ඇස්තමේන්තුගත මිලියන හතරක් මකුවා රටේ උතුරු කොටසේ ප්‍රමුඛ කණ්ඩායමයි; සේන සහ ෂෝනා (බොහෝ විට න්ඩෝ සහ මානිකා) සැම්බේසි නිම්නයේ ප්‍රමුඛ වේ,[4] සහ සොංගා සහ ෂංගාන් ජනයා දකුණු මොසැම්බික්හි ආධිපත්‍යය දරයි. අනෙකුත් කණ්ඩායම් වලට මාකොන්ඩේ, යාඕ, ස්වහීලී, ටොංගා, චොපි සහ න්ගුනි (සුලු ඇතුළුව) ඇතුළත් වේ. බන්ටු ජනතාව ජනගහනයෙන් 97.8% ක් සමන්විත වන අතර ඉතිරි පිරිස පෘතුගීසි පරම්පරාවෙන්, යුරෝ-අප්‍රිකානුවන් (මිශ්‍ර බන්ටු සහ පෘතුගීසි පරම්පරාවේ මෙස්ටිකෝ ජනතාව) සහ ඉන්දියානුවන්ගෙන් සමන්විත වේ.[5] ඉන්දියානු සම්භවයක් ඇති පුද්ගලයින් 45,000ක් පමණ මොසැම්බික්හි වාසය කරති.[6]
පෘතුගීසි යටත් විජිත පාලන සමයේදී, පෘතුගීසි සම්භවයක් ඇති විශාල සුළුතරයක් රටේ සෑම ප්‍රදේශයකම පාහේ ස්ථිරව ජීවත් වූ අතර,[7] නිදහස ලබන විට පෘතුගීසි උරුමයන් සහිත මොසැම්බිකානුවන් 360,000ක් පමණ විය.[8] මෙයින් බොහෝ දෙනෙක් 1975 දී පෘතුගාලයෙන් නිදහස ලැබීමෙන් පසු රට හැර ගියහ.[9] 2007 වන විට 7,000 සිට 12,000 දක්වා වූ මොසැම්බික් හි චීන ප්‍රජාවේ ප්‍රමාණය සඳහා විවිධ ඇස්තමේන්තු ඇත.[10][11]
2011 සමීක්ෂණයකට අනුව, මුළු සශ්‍රීකත්ව අනුපාතය එක් කාන්තාවකට ළමුන් 5.9 ක් වූ අතර ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල 6.6 ක් සහ නාගරික ප්‍රදේශවල 4.5 කි.[12]
භාෂා සංස්කරණය
| නිවසේ වැඩිපුරම කතා කරන භාෂාව, 2017 සංගණනය[13][14] | ||
|---|---|---|
| එමකුව | 5,813,083 | 26.13% |
| පෘතුගීසි | 3,686,890 | 16.58% |
| ෂිචාංගනා | 1,919,217 | 8.63% |
| සින්යාන්ජා | 1,790,831 | 8.05% |
| සිසේනා | 1,578,164 | 7.09% |
| එලොම්වේ | 1,574,237 | 7.08% |
| එචුවබෝ | 1,050,696 | 4.72% |
| ෂිට්ස්වා | 836,644 | 3.76% |
| සින්ඩෝ | 836,038 | 3.76% |
| වෙනත් මොසැම්බිකානු භාෂා | 2,633,088 | 11.84% |
| වෙනත් විදේශීය භාෂා | 112,385 | 0.51% |
| භාවිතය නොවන | 4,173 | 0.02% |
| නොදන්නා | 407,927 | 1.83% |
| සමස්ත | 22,243,373 | 100.00% |
පෘතුගීසි යනු ජනගහනයෙන් 50.3% ක් කතා කරන නිල සහ බහුලවම කතා කරන භාෂාව වේ.[15] මෙරටට ආවේණික වූ බන්ටු-සමූහ භාෂාවන් ඔවුන්ගේ කණ්ඩායම් වශයෙන් බෙහෙවින් වෙනස් වන අතර සමහර අවස්ථාවලදී තරමක් දුර්වල ලෙස අගය කර ලේඛනගත කර ඇත.[16] රටේ උතුරු ප්‍රදේශයේ භාෂා භාවිතයට අමතරව, ටැන්සානියානු දේශ සීමාවට යාබද වෙරළ තීරයේ කුඩා ප්‍රදේශයක ස්වහීලී භාෂාව කතා කරයි; මෙයට දකුණින්, මොසැම්බික් දූපත දෙසට, ස්වහීලී භාෂාවේ උපභාෂාවක් ලෙස සැලකෙන කිම්වානි භාවිතා වේ. ස්වාහීලී ප්‍රදේශයේ වහාම අභ්‍යන්තරව, මාකොන්ඩේ භාවිතා කරනු ලැබේ, යාඕ හෝ චියාඕ භාවිතා කරන ප්‍රදේශයකින් මකුවා-කතා කරන භූමි ප්‍රදේශයේ කුඩා තීරුවකින් අභ්‍යන්තරයට වෙන් කර ඇත. මාකොන්ඩේ සහ යාඕ වෙනත් කණ්ඩායමකට අයත් වන අතර, යාඕ[17] ටැන්සානියාවේ රොන්ඩෝ සානුව ප්‍රදේශයේ ම්වේරා භාෂාවට ඉතා සමීප වේ.[18] නාම පදයට උපසර්ග වූ ස්ථානීය උපසර්ග ලෙස මෙම භාෂාවල පූර්ව නිශ්චය දිස්වන අතර ඔවුන්ගේම නාම-පංතිය අනුව ප්‍රතික්ෂේප වේ. සමහර න්යාන්ජා මලාවි විල වෙරළ තීරයේ මෙන්ම වැවේ අනෙක් පැත්තේ භාවිතා වේ.[19][20]
විශාල ෂෝනා භාෂාව කතා කරන ප්‍රදේශයක් සිම්බාබ්වේ දේශසීමා සහ මුහුද අතර විහිදී ඇත: මෙය කලින් න්ඩෝ ප්‍රභේදය ලෙසින් හැඳින්වූයේ[21] නමුත් දැන් භාවිතා කරන්නේ සිම්බාබ්වේ හි සම්මත ෂෝනා අක්ෂර වින්‍යාසය. පෙනෙන විදිහට ෂෝනාට සමාන, නමුත් ෂෝනා භාෂාවේ ස්වර රටා නොමැති අතර, එහි කථිකයන් විසින් තරමක් වෙනම ලෙස සලකනු ලබන්නේ, සිම්බාබ්වේ දේශසීමාව ආසන්නයේ කුඩා ප්‍රදේශයක භාවිතා වන රු හෝ බාර්වේ ලෙසද හඳුන්වන සිබෝල්කේ ය. මෙම ප්‍රදේශයට දකුණින් සොංගා කණ්ඩායමේ භාෂාවන් ඇත. ෂිට්ස්වා හෝ ට්ස්වා වෙරළ තීරයේ සහ රට අභ්‍යන්තරයේ දක්නට ලැබේ, ෂිට්සොංගා හෝ සොංගා ෂීලිගාඅනූ, ෂින්'වලුංගු, ෂීබිලා, ෂිහ්ලෙන්ග්වේ, සහ ෂිඩ්සොංගා වැනි දේශීය උපභාෂා ඇතුළුව ලිම්පෝපෝ ගඟ අවට ප්‍රදේශය පුරා විහිදේ. මෙම භාෂා ප්‍රදේශය අසල්වැසි දකුණු අප්‍රිකාව දක්වා විහිදේ. මේවාට තවමත් සම්බන්ධ, නමුත් වෙනස් වන්නේ, ලිම්පෝපෝගේ මුඛයට උතුරින් කථා කරන ගිටොංගා, බයිටොංගා, සහ සිකොපි හෝ චොපි, සහ මාපුටෝ අවට ආසන්න කලාපයේ කතා කරන ෂිරොන්ගා හෝ රොන්ගා වේ. මෙම කණ්ඩායමේ භාෂාවන්, කෙටි වචන මාලාවන් අනුව විනිශ්චය කරයි,[16] ඉතා අපැහැදිලි ලෙස සුලු වලට සමාන නමුත් පැහැදිලිවම එකම ආසන්න කණ්ඩායමෙහි නොවේ. ස්වාසිලන්තය සහ ක්වාසුලු-නටාල් දේශසීමා වලට ආසන්නව මොසැම්බික්හි ස්වාසි සහ සූලු කතා කරන කුඩා ප්‍රදේශ ඇත.
අරාබි, චීන සහ ඉන්දියානුවන් මූලික වශයෙන් පෘතුගීසි සහ සමහර හින්දි භාෂාව කතා කරයි. පෘතුගීසි ඉන්දියාවේ ඉන්දියානුවන් ඔවුන්ගේ දෙවන භාෂාව ලෙස පෘතුගීසි භාෂාව හැර ඔවුන්ගේ සම්භවය ඇති ඕනෑම පෘතුගීසි ක්‍රියෝල් කතා කරයි.
ආගම් සංස්කරණය
2007 සංගණනයට අනුව මොසැම්බික් හි ජනගහනයෙන් 59.2% ක් ක්‍රිස්තියානුවන් වන අතර, මුස්ලිම්වරුන් ජනගහනයෙන් 18.9% ක් ද, මිනිසුන්ගෙන් 7.3% ක් වෙනත් විශ්වාසයන් ද, ප්‍රධාන වශයෙන් අනාත්මවාදය ද, 13.9% ට ආගමික විශ්වාසයන් නොමැති බව ද සොයා ගන්නා ලදී.[5][22] 2015 වසරේ ජනවිකාස සහ සෞඛ්‍ය සමීක්ෂණ වැඩසටහන මගින් සිදු කරන ලද වඩාත් මෑත රජයේ සමීක්ෂණයකින් පෙන්නුම් කළේ කතෝලික ආගම ජනගහනයෙන් 30.5% දක්වාත්, මුස්ලිම්වරුන් 19.3% දක්වාත්, විවිධ රෙපරමාදු කණ්ඩායම් 44% දක්වාත් වැඩි වී ඇති බවයි.[23] ජාත්‍යන්තර ආගමික නිදහස පිළිබඳ එක්සත් ජනපද කොමිසමේ 2018 ඇස්තමේන්තු වලට අනුව, ජනගහනයෙන් 28% කතෝලික, 18% මුස්ලිම් (බොහෝ විට සුන්නි), 15% සියොන්වාදී ක්‍රිස්තියානි, 12% රෙපරමාදු, 7% වෙනත් ආගමික කණ්ඩායම්වල සාමාජිකයින් සහ 18%කට ආගමක් නැත.[24]
කතෝලික සභාව විසින් රදගුරු පදවි දොළහක් පිහිටුවා ඇත (බීරා, චිමෝයෝ, ගුරු, ඉංහම්බානේ, ලිචිංගා, මාපුටෝ, නාකලා, නම්පුල, පෙම්බා, ක්ලිමනේ, ටෙට්,[25] සහ ෂයි-ෂයි; අගරදගුරු පදවි නම් බේර, මාපුටෝ සහ නම්පුල). රදගුරු පදවි සඳහා සංඛ්‍යාලේඛන, චිමෝයෝ රදගුරු පදවියේ ජනගහනයෙන් අඩු කතෝලිකයන් 5.8% සිට ක්ලිමනේ රදගුරු පදවිය (අනුරියෝ කැටලිකෝ ඩි මොකාම්බික්) හි 32.50% දක්වා පරාසයක පවතී. ප්‍රධාන රෙපරමාදු නිකායන් අතර Igreja União Baptista de Moçambique, Assembleias de Deus, Seventh-day Adventists, Anglican Church of Southern Africa, Igreja do Evangelho Completo de Deus, Igreja Metodista Unida, Igreianambiaqueja de Pres Igrejas de Cristo සහ Assembleia Evangélica de Deus වේ. 1890 දී මොසැම්බික්හි ක්‍රමවේද වැඩ ආරම්භ විය. අර්වින් රිචඩ්ස් ඉන්හම්බානේ පළාතේ චිකුක් හි මෙතෝදිස්ත මෙහෙයුමක් ආරම්භ කළේය. Igreja Metodista Unida em Moçambique (මොසැම්බික්හි එක්සත් මෙතෝදිස්ත පල්ලිය) 1990 දී මොසැම්බික්හි මෙතෝදිස්ත පැමිණීමේ 100 වැනි සංවත්සරය නිරීක්ෂණය කළේය. උත්සවයට සහභාගී වූ 10,000 කට අධික පිරිසකට UMC හි කාර්යය සහ කාර්යභාරය ජනාධිපති චිසානෝ අගය කළේය. එක්සත් මෙතෝදිස්ත පල්ලිය 1998 සිට මොසැම්බික්හි ප්‍රමාණයෙන් තුන් ගුණයකින් වැඩි වී ඇත. දිස්ත්‍රික්ක 24 ක සභා 180 කට වඩා වැඩි ගණනක සාමාජිකයින් 150,000 කට වඩා ඇත. සෑම වසරකම නව දේවගැතිවරු පැවිදි කරති. සෑම වාර්ෂික සම්මන්ත්‍රණයකදීම (උතුර සහ දකුණ) නව පල්ලි වරලත් කරනු ලැබේ.[26]
පසුකාලීන සාන්තුවරයන්ගේ ජේසුස් ක්‍රිස්තුන් වහන්සේගේ සභාව වැඩෙන පැවැත්මක් ස්ථාපිත කර ඇත. එය ප්‍රථමයෙන් 1999 දී මොසැම්බික් වෙත මිෂනාරිවරුන් යැවීම ආරම්භ කළ අතර, 2015 අප්‍රේල් වන විට එහි සාමාජිකයින් 7,943 කට වඩා ඇත.[27] බහායි ඇදහිල්ල 1950 ගණන්වල මුල් භාගයේ සිට මොසැම්බික්හි පැවති නමුත් එය ලෝක ආගමක් ලෙස නිල වශයෙන් පිළි නොගත් කතෝලික පල්ලියේ බලවත් බලපෑම නිසා එම වසරවලදී විවෘතව හඳුනා නොගත්තේය. 1975 නිදහසත් සමඟම නව පුරෝගාමීන්ගේ ප්‍රවේශය දක්නට ලැබුණි. සමස්තයක් වශයෙන්, බහායිස් 2010 වන විට ප්‍රකාශිත 3,000 ක් පමණ ඇත. විශේෂයෙන්ම රටේ උතුරේ මුස්ලිම් ජනතාව සිටී. ඔවුන් "තාරිකා" හෝ සහෝදරත්වයන් කිහිපයකින් සංවිධානය වී ඇත. ජාතික සංවිධාන දෙකක් ද පවතී - කොන්සෙල්හෝ ඉස්ලාමිකෝ ඩි මොසැම්බික් සහ කොංග්‍රසය ඉස්ලාම් කෝ ඩි මොසැම්බික්. වැදගත් පකිස්ථාන, ඉන්දියානු සංගම් මෙන්ම සමහර ෂියා ප්‍රජාවන් ද ඇත. මාපුටෝහි ඉතා කුඩා නමුත් දියුණු වෙමින් පවතින යුදෙව් ප්‍රජාවක් ඇත.[28]
සෞඛ්‍ය සංස්කරණය
සාඵල්‍යතා අනුපාතය කාන්තාවකට උපත් 5.5ක් පමණ වේ. 2004 වසරේ සෞඛ්‍ය සඳහා වූ රාජ්‍ය වියදම දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 2.7%ක් වූ අතර එම වසරේම සෞඛ්‍යය සඳහා වූ පෞද්ගලික වියදම 1.3%ක් විය. 2004 දී ඒක පුද්ගල සෞඛ්‍ය වියදම ඇමරිකානු ඩොලර් 42 (PPP) විය. 21 වැනි සියවසේ මුල් භාගයේදී රටේ පුද්ගලයන් 100,000 කට වෛද්‍යවරු 3 දෙනෙක් සිටියහ. 2005 වසරේ ළදරු මරණ අනුපාතය උපත් 1000කට 100ක් විය.[29] මොසැම්බික්හි උපත් 100,000කට 2010 මාතෘ මරණ අනුපාතිකය 550කි. මෙය 2008දී 598.8ක් සහ 1990දී 385ක් සමඟ සැසඳේ. උපත් 1,000කට 5ට අඩු මරණ අනුපාතය 147ක් වන අතර අලුත උපන් මරණ අනුපාතය 5ට අඩු මරණ සංඛ්‍යාව සියයට 2ක් වේ. මොසැම්බික්හි සජීවී උපත් 1,000කට වින්නඹු මාතාවන් සංඛ්‍යාව 3ක් වන අතර ගර්භනී කාන්තාවන් 37න් 1ක් ජීවිත කාලය තුළ මරණ අවදානමක් ඇත.[30]
2011 වසරේ නිල HIV ව්‍යාප්තිය වයස අවුරුදු 15 ත් 49 ත් අතර ජනගහනයෙන් 11.5% කි. මොසැම්බික්හි-මපුටෝ සහ ගාසා පළාත්වල මෙන්ම මපුටෝ නගරයේ-දකුණු ප්‍රදේශ වල නිල සංඛ්‍යා ජාතික සාමාන්‍යයට වඩා දෙගුණයකටත් වඩා වැඩිය. 2011 දී සෞඛ්‍ය බලධාරීන් ඇස්තමේන්තු කළේ මිලියන 1.7ක් පමණ මොසැම්බිකානුවන් HIV ආසාදිතයන් වන අතර ඔවුන්ගෙන් 600,000කට ප්‍රතිවෛරස් ප්‍රතිකාර අවශ්‍ය විය. 2011 දෙසැම්බර් වන විට 240,000ක් එවැනි ප්‍රතිකාර ලබමින් සිටි අතර, සෞඛ්‍ය බලධාරීන්ට අනුව 2014 මාර්තු මාසයේදී 416,000 දක්වා වැඩි විය.
අධ්‍යාපනය සංස්කරණය
සියලුම මොසැම්බික් පාසල්වල ඉගැන්වීමේ මූලික භාෂාව පෘතුගීසි වේ. සියලුම මොසැම්බිකානුවන්ට ප්‍රාථමික මට්ටමින් පාසල් යාමට නීතියෙන් අවශ්‍ය වේ; කෙසේ වෙතත්, බොහෝ දරුවන් ප්‍රාථමික පාසල් නොයන්නේ ඔවුන්ගේ ජීවනෝපාය සඳහා තම පවුලේ යැපුම් ගොවිපලවල වැඩ කිරීමට සිදු වන බැවිනි. 2007 දී, ළමයින් මිලියනයක් තවමත් පාසල් නොගිය අතර, ඔවුන්ගෙන් වැඩි දෙනෙක් දුප්පත් ග්‍රාමීය පවුල්වල අය වන අතර, සියලුම ගුරුවරුන්ගෙන් අඩකට ආසන්න ප්‍රමාණයක් සුදුසුකම් නොලබන අය වූහ. ගැහැණු ළමුන් බඳවා ගැනීම 2002 දී මිලියන 3 සිට 2006 දී මිලියන 4.1 දක්වා වැඩි වූ අතර සම්පූර්ණ කිරීමේ අනුපාතය 31,000 සිට 90,000 දක්වා වැඩි විය, එය ඉතා දුර්වල සම්පූර්ණ කිරීමේ අනුපාතයක් පෙන්නුම් කරයි.[31]
7 ශ්‍රේණියෙන් පසුව, අටවන ශ්‍රේණියේ සිට 10වන ශ්‍රේණිය දක්වා දිවෙන ද්විතීයික පාසලට ඇතුළත් වීමට සිසුන් ප්‍රමිතිගත ජාතික විභාග සමත් විය යුතුය.[32] මොසැම්බිකානු විශ්ව විද්‍යාල වල ඉඩකඩ අතිශයින් සීමිතය; එබැවින් පෙර විශ්ව විද්‍යාල අධ්‍යාපනය අවසන් කරන බොහෝ සිසුන් වහාම විශ්ව විද්‍යාල අධ්‍යාපනයට නොයති. බොහෝ අය ගුරුවරුන් ලෙස හෝ රැකියා විරහිතව රැකියාවට යති. පෙර විශ්වවිද්‍යාල පාසලක් වෙනුවට 10 වැනි ශ්‍රේණියෙන් පසු සිසුන්ට සහභාගි විය හැකි, කෘෂිකාර්මික, තාක්ෂණික හෝ අධ්‍යාපනික අධ්‍යයන පිළිබඳ විශේෂඥතාව වැඩි වෘත්තීය පුහුණුවක් ලබා දෙන ආයතන ද ඇත. 1975 දී පෘතුගාලයෙන් නිදහස ලැබීමෙන් පසු, පෘතුගීසි රජය සහ මොසැම්බිකානු රජය අතර ද්විපාර්ශ්වික ගිවිසුම් හරහා මොසැම්බික් සිසුන් ගණනාවක් පෘතුගීසි උසස් පාසල්, බහු තාක්ෂණ ආයතන සහ විශ්ව විද්‍යාලවලට සෑම වසරකම ඇතුළත් කර ගන්නා ලදී.
2010 ඇස්තමේන්තු වලට අනුව, සාක්ෂරතා අනුපාතය 56.1% (පිරිමි 70.8% සහ ගැහැණු 42.8%).[33] 2015 වන විට මෙය 58.8% (පිරිමි 73.3% සහ ගැහැණු 45.4%) දක්වා වැඩි විය.[34]
යොමු කිරීම් සංස්කරණය
- ↑ "World Population Prospects 2022". population.un.org. United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. සම්ප්‍රවේශය July 17, 2022.
- ↑ "World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100" (XSLX). population.un.org ("Total Population, as of 1 July (thousands)"). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. සම්ප්‍රවේශය July 17, 2022.
- ↑ "Mozambique". Central Intelligence Agency. 27 February 2023 – via CIA.gov.
- ↑
මෙම ලිපිය තුළ, පොදු වසම තුළ පවතින මෙම ප්‍රභවයේ පෙළ ඇතුළත්වෙයි: "Mozambique (07/02)". U.S. Bilateral Relations Fact Sheets/Background Notes. U.S. Department of State. 2 July 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 July 2018.
- ↑ 5.0 5.1
This article incorporates public domain material from the CIA document "Mozambique" (retrieved on 22 May 2007). (Archived 2007 edition)
- ↑ Singhvi, L. M. (2000). "Other Countries of Africa" (PDF). Report of the High Level Committee on the Indian Diaspora. New Delhi: Ministry of External Affairs. p. 94. 8 April 2014 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ↑ Mozambique (01/09) සංරක්ෂණය කළ පිටපත 4 ජූනි 2019 at the Wayback Machine, U.S. Department of State
- ↑ "Flight from Angola". The Economist. 16 August 1975. 23 July 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 July 2019.
- ↑ "Portuguese Flee Mozambique and Tell of Persecution". The New York Times. 2 March 1976. 21 July 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 July 2019.
- ↑ Jian, Hong (2007). "莫桑比克华侨的历史与现状 (The History and Status Quo of Overseas Chinese in Mozambique)". West Asia and Africa. Chinese Academy of Social Sciences (5). ISSN 1002-7122. 22 May 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ↑ Horta, Loro (13 August 2007). "China, Mozambique: old friends, new business". International Relations and Security Network Update. 7 April 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 3 November 2007.
- ↑ Moçambique Inquérito Demográfico e de Saúde 2011 සංරක්ෂණය කළ පිටපත 19 අගෝස්තු 2013 at the Wayback Machine. Instituto Nacional de Estatística, Ministério da Saúde Maputo, Moçambique (March 2013)
- ↑ "Censo 2017 Brochura dos Resultados Definitivos do IV RGPH - Nacional". 15 May 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 14 December 2019.
- ↑ "Quadro 23. População de 5 anos e mais por idade, segundo área de residência, sexo e língua que fala com mais frequência em casa" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 16 දෙසැම්බර් 2018 at the Wayback Machine, Instituto Nacional de Estatística සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2 දෙසැම්බර් 1998 at the Wayback Machine, Maputo Moçambique, 2007
- ↑ "Quadro 24. População de 5 anos e mais por condição de conhecimento da língua portuguesa e sexo, segundo área de residência e idade" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 17 දෙසැම්බර් 2018 at the Wayback Machine, Instituto Nacional de Estatística සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2 දෙසැම්බර් 1998 at the Wayback Machine, Maputo Moçambique, 2007
- ↑ 16.0 16.1 Relatório do I Seminário sobre a Padronização da Ortografia de Línguas Moçambicanas. NELIMO, Universidade Eduardo Mondlane, 1989.
- ↑ Malangano ga Sambano (Yao New Testament), British and Foreign Bible Society, London, 1952
- ↑ Harries, Rev. Lyndon (1950), A Grammar of Mwera. Witwatersrand University Press, Johannesburg.
- ↑ Barnes, Herbert (1902), Nyanja – English Vocabulary (mostly of Likoma Island). Society for Promoting Christian Knowledge, London.
- ↑ ChiChewa Intensive Course, (Chewa is similar to Nyanja) Lilongwe, Malawi, 1969.
- ↑ Doke, Clement, A Comparative Study in Shona Phonetics. University of Witwatersrand Press. 1931.
- ↑ 3º Recenseamento Geral da População e Habitação. 2007 Census of Mozambique. ine.gov.mz
- ↑ "Moçambique: Inquérito de Indicadores de Imunização, Malária e HIV/SIDA em Moçambique (IMASIDA), 2015" (PDF) (පෘතුගීසි බසින්). Ministério da Saúde & Instituto Nacional de Estatística. p. 40. 21 April 2018 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 20 April 2018.
- ↑ "Mozambique 2018 International Religious Freedom Report" (PDF). United States Commission on International Religious Freedom. 2018. 15 June 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 14 June 2020.
- ↑ CELEBRANDO O ANO DA FÉ NA DIOCESE DE TETE. diocesedetete.org.mz (7 September 2012)
- ↑ "UMC in Mozambique". moumethodist.org. July 2011. 10 May 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ↑ LDS Statistics and Church Facts for Mozambique සංරක්ෂණය කළ පිටපත 12 ජූලි 2019 at the Wayback Machine. Mormonnewsroom.org. Retrieved 21 June 2015.
- ↑ JosephFebruary 1, Anne; Images, 2018Getty. "In Mozambique, A Jewish Community Thrives". The Forward. 10 December 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 19 March 2019.
{{cite web}}: CS1 maint: numeric names: authors list (link) - ↑ "Human Development Report 2009 – Mozambique". Hdrstats.undp.org. 30 January 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2 May 2010.
- ↑ "The State of the World's Midwifery". United Nations Population Fund. 25 December 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 1 August 2011.
- ↑ Key facts සංරක්ෂණය කළ පිටපත 9 ජනවාරි 2009 at the Wayback Machine, Department for International Development (DFID), UK Government (24 May 2007)
- ↑ UNESCO (Sept 2010) World Data on Education සංරක්ෂණය කළ පිටපත 19 ජනවාරි 2022 at the Wayback Machine. 7th ed.
- ↑ "The World Factbook". cia.gov. 10 January 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 May 2007.
- ↑ UIS. "Education". UNESCO. 5 September 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2 March 2018.
