මුරුසියේ රජය සහ දේශපාලනය
මුරුසි දේශපාලනය සිදු වන්නේ පාර්ලිමේන්තු නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජයක රාමුවක් තුළ වන අතර, එහි ජනාධිපතිවරයා රාජ්‍ය නායකයා වන අතර අග්‍රාමාත්‍යවරයා රජයේ ප්‍රධානියා වන අතර අමාත්‍ය මණ්ඩලයක සහාය ඇත. මුරුසියේ බහු-පක්ෂ පද්ධතියක් ඇත. විධායක බලය ක්‍රියාත්මක වන්නේ රජය විසිනි. ව්‍යවස්ථාදායක බලය රජයට සහ ජාතික සභාවට පැවරී ඇත.
ජාතික සභාව යනු මුරුසි හි ඒකමණ්ඩල ව්‍යවස්ථාදායකය වන අතර එය රට ජනරජයක් බවට පත් වන තෙක් 1992 දක්වා ව්‍යවස්ථාදායක සභාව ලෙස හැඳින්විණි. එය සාමාජිකයින් 70 කින් සමන්විත වන අතර, බහු-මන්ත්‍රී මැතිවරණ කොට්ඨාශවල සිව් අවුරුදු වාර සඳහා තේරී පත් වූ 62 දෙනෙකු සහ "හොඳම පරාජිතයින්" ලෙස හැඳින්වෙන අතිරේක සාමාජිකයින් අට දෙනෙකු, වාර්ගික සහ ආගමික සුළුතරයන් සාධාරණ ලෙස නියෝජනය වන බව සහතික කිරීම සඳහා මැතිවරණ සේවා කොමිෂන් සභාව විසින් පත් කරන ලදී. දේශපාලන සහ සිවිල් අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර සම්මුතියට (ICPCR) සාමාජික රටවල් අනුකූල වීම නිරීක්ෂණය කරන එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කමිටුව (UNHRC), ප්‍රාදේශීය තරුණ හා වෘත්තීය සමිති ව්‍යාපාරයක පැමිණිල්ලකට අනුව රටේ හොඳම පරාජිත පද්ධතිය විවේචනය කර ඇත.[1] පාර්ලිමේන්තුව විසින් වසර පහක කාලයක් සඳහා ජනාධිපතිවරයා තෝරා පත් කර ගනු ලැබේ.
මුරුසි දූපත මන්ත්‍රීවරුන් තිදෙනෙකු බැගින් ආපසු එන ඡන්ද කොට්ඨාශ 20 කට බෙදා ඇත. රොඩ්රිගුස් දූපත සාමාජිකයින් දෙදෙනෙකු ආපසු ලබා දෙන තනි දිස්ත්‍රික්කයකි.
මහ මැතිවරණයකින් පසු, පාර්ලිමේන්තුවේ වාර්ගික සුළුතරයේ නියෝජනයේ කිසියම් අසමතුලිතතාවයක් නිවැරදි කිරීමේ අරමුණින් මැතිවරණ අධීක්ෂණ කොමිෂන් සභාවට අමතර සාමාජිකයන් අට දෙනෙකු දක්වා නම් කළ හැකිය. සාමාජිකයන් නම් කිරීමේ මෙම ක්‍රමය සාමාන්‍යයෙන් හොඳම පරාජිත ක්‍රමය ලෙස හැඳින්වේ.
පාර්ලිමේන්තුවේ බහුතර ආසන සංඛ්‍යාව දිනා ගන්නා දේශපාලන පක්ෂය හෝ පක්ෂ සන්ධානය ආණ්ඩුව පිහිටුවනවා. එහි නායකයා පාර්ලිමේන්තුවට තේරී පත් වූ මන්ත්‍රීවරයෙකු නොවිය හැකි මුරුසි හි නීතිපතිවරයා හැර, සභාවට තේරී පත් වූ සාමාජිකයින්ගෙන් කැබිනට් මණ්ඩලය තෝරා ගන්නා අගමැති බවට පත් වේ. දෙවන විශාලතම නියෝජිත කණ්ඩායම සිටින දේශපාලන පක්ෂය හෝ සන්ධානය නිල විපක්ෂය පිහිටුවන අතර එහි නායකයා සාමාන්‍යයෙන් ජනරජයේ ජනාධිපතිවරයා විසින් විපක්ෂ නායක ලෙස නම් කරනු ලැබේ. සභාව විසින් කථානායකවරයෙකු, නියෝජ්‍ය කථානායකවරයෙකු සහ නියෝජ්‍ය කාරක සභා සභාපතිවරයෙකු එහි ප්‍රථම කාර්යයන් ලෙස තෝරා පත් කර ගනී.
මුරුසිය යනු වසර පහකට වරක් තේරී පත්වන රජයක් සහිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයකි. වඩාත්ම මෑත ජාතික සභා මැතිවරණය 2019 නොවැම්බර් 7 වන දින ප්‍රධාන භූමි මැතිවරණ කොට්ඨාශ 20 හි සහ රොඩ්රිගුස් දිවයින ආවරණය වන මැතිවරණ කොට්ඨාශයේ පැවැත්විණි. මැතිවරණ ප්‍රධාන පක්ෂ දෙකක් අතර තරගයක් බවට පත්ව ඇත.
අප්‍රිකානු පාලනයේ 2018 ඉබ්‍රාහිම් දර්ශකය, යහපාලනය අතින් මුරුසිය පළමු ස්ථානයට පත් කර ඇත.[2] රටවල් 167 ක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ තත්ත්වය මනින ඉකොනොමිස්ට් බුද්ධි අංශය විසින් සම්පාදනය කරන ලද 2017 ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දර්ශකයට අනුව, මුරුසිය ලොව පුරා 16 වැනි ස්ථානයට පත්ව ඇති අතර "පූර්ණ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය" සහිත එකම අප්‍රිකානු සම්බන්ධ රට වේ.[3]
| කාර්යාලය | පදවිය දරන්නා | පදවිප්‍රාප්තිය[4] |
|---|---|---|
| ජනාධිපති | ප්‍රිත්විරාජ්සිං රූපන් | 2019 දෙසැම්බර් 2[5] |
| අගමැති | ප්‍රවින්ද් ජුග්නාත් | 2017 ජනවාරි 23 |
| උප ජනාධිපති | මාරි සිරිල් එඩී බොයිසෙසන් | 2019 දෙසැම්බර් 2[5] |
| නියෝජ්‍ය අගමැති | ස්ටීවන් ඔබේගඩු | 2020 ජූනි 25 |
| අගවිනිසුරු | රෙහානා මුංග්ලි-ගුල්බුල් | 2021 නොවැම්බර් 18 |
| ජාතික සභාවේ කථානායක | සූරූජ්දේව් ෆොකීර් | 2019 නොවැම්බර් 21 |
| විපක්ෂ නායක | සේවියර්-ලූක් ඩුවාල් | 2021 මාර්තු 4 |
පරිපාලන උප අංශ
සංස්කරණය
මුරුසිහි තනි පළමු පෙළ පරිපාලන අංශයක් ඇත, මුරුසිහි පිටත දූපත්, එය මුරුසි දූපත් සහ පිටස්තර දූපත් කිහිපයකින් සමන්විත වේ.[6]
මුරුසිය යනු මුරුසි දූපත සහ මුරුසි හි පිටත දූපත් වලින් සමන්විත වේ. පහත දැක්වෙන්නේ මුරුසි හි දූපත් කණ්ඩායම් ය:
- මුරුසි දූපත
- රොඩ්රිගුස්
- ශාන්ත බ්‍රැන්ඩන් (කාර්ගාඩෝස් කැරජෝස්)
- අගලෙගා
මුරුසි දූපත දිස්ත්‍රික්ක නවයකට බෙදා ඇති අතර ඒවා රටේ දෙවන පෙළ පරිපාලන අංශ වේ.
යුධ
සංස්කරණයමුරුසි හි සියලුම හමුදා, පොලිස් සහ ආරක්ෂක කටයුතු පොලිස් කොමසාරිස් යටතේ ක්‍රියාකාරී රාජකාරියේ යෙදී සිටින 10,000 ක් විසින් සිදු කරනු ලැබේ. සාමාජිකයින් 8,000කින් යුත් ජාතික පොලිස් බලකාය දේශීය නීතිය බලාත්මක කිරීම සඳහා වගකිව යුතුය. සාමාජිකයින් 1,400 දෙනෙකුගෙන් යුත් විශේෂ ජංගම බලකාය (SMF) සහ සාමාජිකයින් 688 දෙනෙකුගෙන් යුත් ජාතික වෙරළාරක්ෂක බලකාය මුරුසි හි ඇති එකම පැරාමිලිටරි ඒකක දෙකයි. මෙම ඒකක දෙකම සමන්විත වන්නේ එම සේවාවන් වෙත දිගු භ්‍රමණය වන පොලිස් නිලධාරීන්ගෙනි. ඕනෑම ත්‍රස්ත ප්‍රහාරයකට හෝ අධි අවදානම් මෙහෙයුම් වලට මැදිහත් විය හැකි 'GIPM' නමින් හැඳින්වෙන විශේෂ මෙහෙයුම් හමුදාවක් ද මොරිෂස් සතුව ඇත.[7]
විදේශ සබඳතා
සංස්කරණය.JPG)
මුරුසිය විවිධ අප්‍රිකානු, ඇමරිකානු, ආසියානු, යුරෝපීය සහ සාගර රටවල් සමඟ ශක්තිමත් සහ මිත්‍රශීලී සබඳතා පවත්වයි. භූගෝලීය වශයෙන් අප්‍රිකාවේ කොටසක් ලෙස සැලකෙන මුරුසිය කලාපයේ අප්‍රිකානු රාජ්‍යයන් සමඟ, විශේෂයෙන්ම දකුණු අප්‍රිකාව සමඟ මිත්‍ර සබඳතා පවත්වයි. මුරුසි ආයෝජකයින් ක්‍රමයෙන් අප්‍රිකානු වෙලඳපොලවල් වලට ඇතුළු වෙමින් සිටිති, විශේෂයෙන් මැඩගස්කරය, මොසැම්බික් සහ සිම්බාබ්වේ. රටේ දේශපාලන උරුමය සහ බටහිර වෙලඳපොල මත යැපීම යුරෝපා සංගමය සහ එහි සාමාජික රටවල්, විශේෂයෙන්ම ප්‍රංශය සමඟ සමීප සබඳතා ඇති කර ගැනීමට හේතු වී ඇත. ඉන්දියාව සමඟ සබඳතා ඓතිහාසික හා වාණිජමය හේතු දෙකම සඳහා ඉතා ශක්තිමත් ය. 1972 අප්‍රේල් මාසයේදී මුරුසිය චීනය සමඟ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා ආරම්භ කළ අතර එම වසරේම සෝවියට් සංගමය සමඟ නාවික ගිවිසුම් සමඟ මෙම තීරණය ආරක්ෂා කිරීමට බල කෙරුනි. එය සෞදි අරාබියේ [8] තානාපති කාර්යාලයක් පිහිටුවීමත් සමඟ එහි මැද පෙරදිග ව්‍යාප්තිය ද ව්‍යාප්ත කර ඇත, එහි තානාපතිවරයා බහරේනයේ රටේ තානාපති ලෙසද සේවය කරයි.[9]
මුරුසිය යනු එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, ලෝක වෙළඳ සංවිධානය, අප්‍රිකානු සංගමය, පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලය, ලා ෆ්‍රැන්කොෆෝනි, දකුණු අප්‍රිකානු සංවර්ධන ප්‍රජාව, ඉන්දියානු සාගර කොමිසම, නැගෙනහිර සහ දකුණු අප්‍රිකාව සඳහා පොදු වෙළඳපොල සහ ඉන්දියානු සාගරයේ රිම් සංගමයේ සාමාජිකයෙකි.
නීති පද්ධතිය
සංස්කරණයමුරුසි හි ඇත්තේ බ්‍රිතාන්‍ය පොදු නීතිය සහ ප්‍රංශ සිවිල් නීතියෙන් ලබාගත් දෙමුහුන් නීති පද්ධතියකි. මුරුසි ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව ව්‍යවස්ථාදායකය, විධායකය සහ අධිකරණය අතර බලතල බෙදීම ස්ථාපිත කරන ලද අතර පුද්ගලයාගේ මූලික අයිතිවාසිකම් සහ නිදහස ආරක්ෂා කිරීම සහතික කළේය. මුරුසි හි ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය සහ යටත් අධිකරණ යන ස්ථර දෙකකින් සමන්විත තනි ව්‍යුහගත අධිකරණ පද්ධතියක් ඇත. ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය, මාස්ටර් උසාවිය, පවුල් අංශය, වාණිජ අංශය (බංකොලොත්භාවය), අපරාධ අංශය, සමථ අංශය, සිවිල් සහ අපරාධ නඩු කටයුතුවල පළමු අවස්ථාව, අභියාචනාධිකරණය වැනි අධිකරණ බලය ක්‍රියාත්මක කරන විවිධ අංශවලින් සමන්විත වේ: සිවිල් අභියාචනාධිකරණය සහ අපරාධ අභියාචනාධිකරණය. යටත් උසාවි සමන්විත වන්නේ අතරමැදි අධිකරණය, කාර්මික අධිකරණය, දිසා අධිකරණ, ඇප සහ රිමාන්ඩ් අධිකරණය සහ රොද්‍රිගු උසාවියෙනි. ප්‍රිවි කවුන්සිලයේ අධිකරණ කමිටුව මුරුසි හි අවසන් අභියාචනාධිකරණයයි. 1968 දී මුරුසිය නිදහස ලැබීමෙන් පසු, මුරුසිය එහි ඉහළම අභියාචනාධිකරණය ලෙස ප්‍රිවි කවුන්සිලය පවත්වාගෙන ගියේය. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 81 වැනි වගන්තියේ සහ අධිකරණ පනතේ 70A වගන්තියේ දක්වා ඇති පරිදි, අභියාචනාධිකරණයේ හෝ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ තීරණවලින් අධිකරණ කමිටුව වෙත අභියාචනා අයිතිය හෝ අධිකරණයේ අවසරය ඇතිව විය හැකිය. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 81(5) වගන්තිය ප්‍රකාර ඕනෑම සිවිල් හෝ අපරාධ ප්‍රශ්නයක් සම්බන්ධයෙන් ඕනෑම අධිකරණයක තීන්දුවෙන් අභියාචනයක් ඉදිරිපත් කිරීමට අධිකරණ කමිටුවට විශේෂ අවසරයක් ද ලබා දිය හැක.[10]
මුරුසිය අප්‍රිකාවේ වඩාත්ම සංවර්ධිත රට ලෙස බොහෝ විට විස්තර කෙරේ.[11] මුරුසි හි සමලිංගිකත්වයට එරෙහිව නීතිමය සීමාවන් නොමැත.[12][13]
යොමු කිරීම්
සංස්කරණය- ^ "UN Human Rights Committee criticises Best Loser System". Country.eiu.com. සම්ප්‍රවේශය 6 September 2016.
- ^ "IBRAHIM INDEX OF AFRICAN GOVERNANCE 2018" (PDF). Mo Ibrahim Foundation. සම්ප්‍රවේශය 13 October 2019.
- ^ "African democracy − A glass half-full". The Economist. 31 March 2012. සම්ප්‍රවේශය 7 April 2012.
- ^ "National lists of precedence of Mauritius" (PDF). 14 October 2014. 11 February 2015 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 16 February 2015.
- ^ a b "The President of the Republic – Home". 9 February 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "Location – The territory of Mauritius". Government of Mauritius. 27 March 2023 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 22 January 2015.
- ^ "Background Note: Mauritius – Scoop News". scoop.co.nz. සම්ප්‍රවේශය 18 January 2017.
- ^ "Embassy of the Republic of Mauritius – Riyadh, Kingdom of Saudi Arabia". foreign.govmu.org. සම්ප්‍රවේශය 19 October 2020.
- ^ "Presentation of Credentials of Ambassador Showkutally Soodhun, GCSK to the Kingdom of Bahrain". foreign.govmu.org. Ministry of Foreign Affairs, Regional Integration and International Trade. සම්ප්‍රවේශය 19 October 2020.
- ^ "Constitution of Mauritius" (PDF). National Assembly (Mauritius). 13 October 2019. 26 August 2018 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 13 October 2019.
- ^ Abara Benson, Emmanuel. "These are the 10 most developed countries in Africa based on UN's Human Development Index". Business Insider Africa. සම්ප්‍රවේශය 10 October 2023.
- ^ Condon, Ali. "Mauritius ends cruel anti-LGBTQ+ laws and makes gay sex legal". PinkNews. සම්ප්‍රවේශය 10 October 2023.
- ^ "Mauritius Supreme Court rules law targeting LGBT people is unconstitutional". Human Dignity Trust. සම්ප්‍රවේශය 4 October 2023.