බෙලීස් හි භූගෝලය
බෙලීස් උතුරු මධ්යම ඇමරිකාවේ කැරිබියන් වෙරළ තීරයේ පිහිටා ඇත. එය උතුරින් මෙක්සිකානු ප්‍රාන්තයේ ක්වින්ටනා රූ සමඟ ද, බටහිරින් ග්වාතමාලාවේ පීටෙන් දෙපාර්තමේන්තුව සමඟ ද දකුණින් ග්වාතමාලාවේ ඉසබාල් දෙපාර්තමේන්තුව සමඟ ද මායිමක් බෙදා ගනී. කැරිබියන් මුහුදේ නැඟෙනහිර දෙසින්, ලෝකයේ දෙවන දිගම බාධක පරය වන අතර එය ප්‍රධාන වශයෙන් වගුරු වෙරළ තීරයේ කිලෝමීටර් 386 (සැතපුම් 240) විශාල ප්‍රමාණයක් දෙපස පිහිටා ඇත.[1] රටෙහි වර්ග ප්‍රමාණය වර්ග කිලෝමීටර් 22,960 (වර්ග සැතපුම් 8,865) වන අතර එය එල් සැල්වදෝරය, ඊශ්‍රායලය, නිව් ජර්සි හෝ වේල්සයට වඩා තරමක් විශාල ප්‍රදේශයකි. වෙරළ තීරයේ සහ උතුරු අභ්‍යන්තරයේ ඇති බොහෝ කලපු නිසා සැබෑ භූමි ප්‍රමාණය වර්ග කිලෝමීටර් 21,400 (වර්ග සැතපුම් 8,263) දක්වා අඩු කරයි. පැසිෆික් වෙරළ තීරයක් නොමැති එකම මධ්යම ඇමරිකානු රට එයයි.
බෙලීස් දළ වශයෙන් රොම්බස් ලෙස හැඩගස්වා ඇති අතර එය උතුරු-දකුණු කිලෝමීටර් 280 (සැතපුම් 174) ක් සහ නැගෙනහිර-බටහිර කිලෝමීටර් 100 ක් (සැතපුම් 62) පමණ විහිදෙන අතර සම්පූර්ණ භූමි මායිම් දිග කිලෝමීටර් 516 කි (සැතපුම් 321) වේ. හොන්ඩෝ සහ සාර්ස්ටූන් ගංගාව යන ගංගා දෙකක රැලි සහිත ගමන් මාර්ග රටේ උතුරු සහ දකුණු මායිම්වලින් වැඩි ප්‍රමාණයක් නිරූපණය කරයි. බටහිර මායිම ස්වභාවික ලක්ෂණ අනුගමනය නොකරන අතර පහතරට වනාන්තර සහ උස්බිම් සානුව හරහා උතුර-දකුණට දිව යයි.
බෙලීස් හි උතුර බොහෝ දුරට වනාන්තර සහිත ස්ථානවල පැතලි, වගුරු බිම් සහිත වෙරළබඩ තැනිතලා වලින් සමන්විත වේ. කුඩා භූගෝලීය ප්රදේශය සැලකිල්ලට ගනිමින් ශාක ඉතා විවිධාකාර වේ. දකුණේ මායා කඳුකරයේ පහත් කඳු වැටිය අඩංගු වේ. බෙලීස් හි උසම ස්ථානය වන්නේ මීටර් 1,124 (අඩි 3,688) හි ඩොයිලිගේ ඩිලයිට් ය.[2]
බෙලීස්හි රළු භූගෝලීය පිහිටීම, මෙක්සිකෝවට ඇතුල් වීමේ දොරටුවක් ලෙස රට භාවිතා කරන මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම්කරුවන්ට රටේ වෙරළ තීරය සහ කැලෑව ආකර්ශනීය කර ඇත.[3] 2011 දී, එක්සත් ජනපදය ප්‍රධාන මත්ද්‍රව්‍ය නිෂ්පාදකයින් හෝ මත්ද්‍රව්‍ය සඳහා සංක්‍රමණ රටවල් ලෙස සලකනු ලබන ජාතීන්ගේ ලැයිස්තුවට බෙලීස් එකතු කළේය.[4]
පරිසර සංරක්ෂණය සහ ජෛව විවිධත්වය
සංස්කරණයඋතුරු සහ දකුණු ඇමරිකාව අතර පිහිටීම සහ ශාක හා සත්ව ජීවීන් සඳහා පුළුල් පරාසයක දේශගුණය සහ වාසස්ථාන නිසා බෙලීස්හි පොහොසත් වනජීවී විවිධත්වයක් ඇත.[5] බෙලීස් හි අඩු මානව ජනගහනය සහ ආසන්න වශයෙන් වර්ග කි.මී. 22,970 (වර්ග සැතපුම් 8,867) වර්ග කිලෝමීටර් (වර්ග සැතපුම් 8,867) ප්‍රමාණයක බෙදා හැර නොමැති භූමි ප්‍රමාණය ආමඩිලෝස්, සර්පයන් සහ වඳුරන් ඇතුළු ශාක විශේෂ 5,000කට වැඩි ප්‍රමාණයකට සහ සියගණනක් සත්ත්ව විශේෂ සඳහා කදිම නිවහනක් බවට පත් කරයි.[6]
කොක්ස්කොම්බ් ද්‍රෝණිය වනජීවී අභයභූමිය යනු මායා කඳුකරයේ නැගෙනහිර බෑවුම්වල ආසන්න වශයෙන් වර්ග කිලෝමීටර් 400 (වර්ග සැතපුම් 150) ප්‍රදේශයක වනාන්තර, සත්ත්ව විශේෂ සහ ජල පෝෂක ආරක්ෂා කිරීම සඳහා පිහිටුවා ඇති දකුණු-මධ්යම බෙලීස් හි ස්වභාවික රක්ෂිතයකි. මෙම රක්ෂිතය 1990 දී ජගුවාර් සඳහා පළමු වන අභයභූමිය ලෙස ආරම්භ කරන ලද අතර එය ලෝකයේ ජගුවාර් සංරක්ෂණය සඳහා වූ ප්‍රමුඛතම ස්ථානය ලෙස එක් කතුවරයෙකු විසින් සලකනු ලැබේ.[7]
වෘක්ෂලතා සහ ශාක
සංස්කරණයබෙලීස් හි වන ආවරණය මුළු භූමි ප්‍රමාණයෙන් 56% ක් පමණ වන අතර, 2020 දී වනාන්තර හෙක්ටයාර් 1,277,050 ට සමාන වන අතර, 1990 දී හෙක්ටයාර 1,600,030 සිට පහත වැටුණි. 2020 දී ස්වභාවිකව ප්‍රතිජනනය වන වනාන්තර (හෙක්ටයාර් 1,0274) ක් ආවරණය කර ඇත. වනාන්තර ආවරණය හෙක්ටයාර 2,390 ස්වභාවිකව ප්‍රතිජනනය වන වනාන්තරවලින් 0%ක් ප්‍රාථමික වනාන්තර (මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් පිළිබඳ පැහැදිලිව පෙනෙන ඇඟවීම් නොමැති දේශීය ගස් විශේෂ වලින් සමන්විත) ලෙස වාර්තා වූ අතර වනාන්තර ප්‍රදේශයෙන් 59%ක් පමණ රක්ෂිත ප්‍රදේශ තුළ දක්නට ලැබේ.[8][9]
රටේ භූමි ප්‍රමාණයෙන් 20%ක් පමණ වගා බිම් (කෘෂිකාර්මික) සහ මිනිස් ජනාවාස වලින් ආවරණය වී ඇත.[10] බෙලීස් හි 2018 වනාන්තර භූ දර්ශන අඛණ්ඩතා දර්ශකයේ මධ්‍යන්‍ය ලකුණු 6.15/10, එය රටවල් 172 කින් ගෝලීය වශයෙන් 85 වැනි ස්ථානයට පත් විය.[11] සැවානා, ලඳු කැලෑ සහ තෙත් බිම් බෙලීස්හි ඉතිරි බිම් ආවරණයෙන් සමන්විත වේ. වැදගත් කඩොලාන පරිසර පද්ධති ද බෙලිස්හි භූ දර්ශනය පුරා නියෝජනය වේ.[12][13] භෞමික පරිසර කලාප හතරක් රටේ දේශසීමා තුළ පිහිටා ඇත - පෙටෙන්-වෙරාකෲස් තෙත් වනාන්තර, බෙලිසියානු පයින් වනාන්තර, බෙලිසියානු වෙරළ කඩොලාන, සහ බෙලිසියන් ගල්පර කඩොලාන.[14] දකුණු මෙක්සිකෝවේ සිට පැනමාව දක්වා විහිදෙන ගෝලීය වශයෙන් වැදගත් වන මෙසෝඇමරිකන් ජෛව කොරිඩෝව හි කොටසක් ලෙස, බෙලීස් හි ජෛව විවිධත්වය - සමුද්‍ර හා භූමිෂ්ඨ යන දෙඅංශයෙන්ම - බහුල ශාක හා සත්ත්ව විශේෂ වලින් පොහොසත් ය.
බෙලීස් ජෛව විවිධත්වය සහ ස්වභාවික සම්පත් ආරක්ෂා කිරීමේ ප්‍රමුඛයා ද වේ. ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ පිළිබඳ ලෝක දත්ත සමුදායට අනුව, බෙලීස්හි භූමි ප්‍රදේශයෙන් 37%ක් යම් ආකාරයක නිල ආරක්‍ෂාවකට යටත් වන අතර, ඇමරිකාවේ භූමිෂ්ඨ ආරක්ෂිත ප්‍රදේශවලින් වඩාත් පුළුල් පද්ධතියක් බෙලීස් වෙත ලබා දෙයි.[15] ඊට ප්‍රතිවිරුද්ධව, කොස්ටාරිකාව ආරක්ෂා කර ඇත්තේ එහි භූමි ප්‍රදේශයෙන් 27%ක් පමණි.[16]
බෙලීස් බාධක පරය අඩංගු බෙලීස්හි භෞමික ජලයෙන් 13.6% ක් පමණ ද ආරක්ෂා කර ඇත.[17] බෙලීස් බාධක පරය යුනෙස්කෝව විසින් පිළිගත් ලෝක උරුම අඩවියක් වන අතර එය ඕස්ට්‍රේලියාවේ මහා බාධක පරයට පිටුපසින් ලෝකයේ දෙවන විශාලතම බාධක පරය වේ.
ලතින් ඇමරිකාවේ සහ කැරිබියන් හි ආර්ද්‍ර නිවර්තන කලාප සඳහා ජල මධ්‍යස්ථානය (CATHALAC) සහ NASA විසින් සිදු කරන ලද දුරස්ථ සංවේදක අධ්‍යයනයක් වන සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව සහ බෙලීස්හි ස්වභාවික සම්පත් අමාත්‍යාංශයේ රජයේ ඉඩම් තොරතුරු මධ්‍යස්ථානය (LIC) සහ පරිසරය (MNRE), සහ 2010 අගෝස්තු මාසයේදී ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, 2010 මුල් භාගයේදී බෙලීස් හි වනාන්තර ආවරණය විය. ආසන්න වශයෙන් 62.7%, 1980 අග භාගයේ 75.9% සිට පහත වැටුණි.[18] බෙලීස් නිවර්තන වනාන්තර අධ්‍යයනය සහ සංරක්ෂණ ජාත්‍යන්තරය විසින් කරන ලද සමාන අධ්‍යයනයක් මගින් බෙලීස් හි වනාන්තර ආවරණය සම්බන්ධයෙන් සමාන ප්‍රවණතා අනාවරණය විය.[19] අධ්‍යයනයන් දෙකෙන්ම පෙන්නුම් කරන්නේ සෑම වසරකම බෙලීස් හි වනාන්තර ආවරණයෙන් 0.6% ක් අහිමි වන අතර එය සෑම වසරකම සාමාන්‍යයෙන් හෙක්ටයාර් 10,050 (අක්කර 24,835) ක් එළිපෙහෙළි කිරීමට පරිවර්තනය වේ. CATHALAC, NASA සහ MNRE මගින් USAID සහාය දක්වන SERVIR අධ්‍යයනයෙන් පෙන්නුම් කළේ රටේ වනාන්තර ආරක්ෂා කිරීම සඳහා බෙලීස් හි ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ අතිශයින් ඵලදායී වී ඇති බවයි. 1980 සිට 2010 දක්වා කාලය තුළ නීත්‍යානුකූලව ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ තුළ වනාන්තරවලින් 6.4% ක් පමණ වන අතර, 1980 සිට 2010 දක්වා කාලය තුළ ආරක්ෂිත ප්‍රදේශවලින් පිටත වනාන්තරවලින් හතරෙන් එකකට වැඩි ප්‍රමාණයක් අහිමි විය.
සාපේක්ෂ වශයෙන් ඉහළ වනාන්තර ආවරණයක් සහ අඩු වන විනාශයක් ඇති රටක් ලෙස, REDD වැනි මුලපිරීම් සඳහා සහභාගී වීමට බෙලීස් සැලකිය යුතු විභවයක් ඇත. සැලකිය යුතු කරුණක් නම්, බෙලීස් හි වන විනාශය පිළිබඳ SERVIR අධ්‍යයනය[18] ද බෙලීස් සාමාජික රටක් වන පෘථිවි නිරීක්ෂණ කණ්ඩායම (GEO) විසින් පිළිගෙන ඇත.[20]
ස්වාභාවික සම්පත් සහ බලශක්තිය
සංස්කරණයබෙලීස්හි ආර්ථිකමය වශයෙන් වැදගත් ඛනිජ ගණනාවක් ඇති බව දන්නා නමුත් පතල් කැණීමට තරම් විශාල ප්‍රමාණවලින් කිසිවක් නොමැත. මෙම ඛනිජ වලට ඩොලමයිට්, බැරයිට් (බේරියම් ප්‍රභවය), බොක්සයිට් (ඇලුමිනියම් ප්‍රභවය), කැසිටරයිට් (ටින් ප්‍රභවය) සහ රන් ඇතුළත් වේ. 1990 දී මාර්ග ඉදිකිරීම් සඳහා භාවිතා කරන ලද හුණුගල්, ගෘහස්ථ හෝ අපනයන භාවිතය සඳහා සූරාකන ලද එකම ඛනිජ සම්පත විය.
2006 දී, ස්පාඤ්ඤ ලුක්අවුට් නගරයේ අලුතින් සොයාගත් බොරතෙල් වගා කිරීම මෙම සංවර්ධනය වෙමින් පවතින ජාතියට නව අපේක්ෂාවන් සහ ගැටළු ඉදිරිපත් කර ඇත.[21]
බෙලීස් හි ජෛව ධාරිතාව සඳහා ප්‍රවේශය ලෝක සාමාන්‍යයට වඩා බෙහෙවින් වැඩි ය. 2016 දී බෙලීස්, එහි භූමි ප්රදේශය තුළ එක් පුද්ගලයෙකුට ගෝලීය හෙක්ටයාර 3.8ක[22] ජෛව ධාරිතාවක් ඇති අතර, එය එක් පුද්ගලයෙකුට ගෝලීය හෙක්ටයාර 1.6ක ලෝක සාමාන්‍යයට වඩා බොහෝ වැඩිය.[23] 2016 දී බෙලීස් එක් පුද්ගලයෙකුට ගෝලීය හෙක්ටයාර 5.4 ක ජෛව ධාරිතාවක් භාවිතා කළේය - ඔවුන්ගේ පරිභෝජනයේ පාරිසරික අඩිපාර. මෙයින් අදහස් කරන්නේ ඔවුන් බෙලීස් අඩංගු වන ප්‍රමාණයට වඩා වැඩි ජෛව ධාරිතාවක් භාවිතා කරන බවයි. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන්, බෙලීස් ජෛව ධාරිතා හිඟයක් පවත්වාගෙන යයි.[22]
බෙලීස් බාධක පරය
සංස්කරණය
බෙලීස් බාධක පරය යනු බෙලීස් වෙරළ තීරයේ පිහිටා ඇති කොරල්පර මාලාවක් වන අතර එය උතුරින් මීටර 300 (අඩි 980) ක් සහ දකුණින් රට සීමාව තුළ මීටර් 40 (සැතපුම් 25) ක් පමණ වේ. බෙලීස් බාධක පරය යනු යුකැටන් අර්ධද්වීපයේ ඊසානදිග කෙළවරේ කැන්කන් සිට රිවීරා මායා හරහා අඛණ්ඩව පවතින 900-කිලෝමීටර-දිග (සැතපුම් 560) මෙසෝඇමරිකන් බාධක පර පද්ධතියේ කිලෝමීටර් 300-දිග (සැතපුම් 190) කොටසකි. හොන්ඩුරාස් වෙත එය විශාලතම කොරල්පර පද්ධතියක් බවට පත් කරයි ලෝකය.
එය බෙලීස් හි ඉහළම සංචාරක ගමනාන්තය වන අතර එය ස්කූබා කිමිදීම සහ ස්නෝකර්ලිං සඳහා ජනප්‍රිය වන අතර එහි 260,000 නරඹන්නන්ගෙන් අඩක් පමණ ආකර්ෂණය කරයි. එය එහි ධීවර කර්මාන්තයට ද අත්‍යවශ්‍ය වේ.[24] 1842 දී චාල්ස් ඩාවින් එය විස්තර කළේ "බටහිර ඉන්දීය කොදෙව්හි වඩාත්ම කැපී පෙනෙන ගල්පරය" ලෙසිනි.
බෙලීස් බාධක පරය 1996 දී යුනෙස්කෝව විසින් ලෝක උරුම අඩවියක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී.[25]
විශේෂ
සංස්කරණයබෙලීස් බාධක පරය යනු ශාක හා සතුන් විශාල විවිධත්වයකට නිවහන වන අතර එය ලෝකයේ වඩාත්ම විවිධ පරිසර පද්ධති වලින් එකකි:
- දෘඪ කොරල් විශේෂ 70ක්
- මෘදු කොරල් විශේෂ 36ක්
- මාළු විශේෂ 500 ක්
- අපෘෂ්ඨවංශික විශේෂ සිය ගණනක්
ගල්පරවලින් ~90% ක් තවමත් පර්යේෂණය කර නොමැති නිසා, සමහරක් ඇස්තමේන්තු කර ඇත්තේ සියලුම විශේෂවලින් 10% ක් පමණක් සොයාගෙන ඇති බවයි.[26]
සංරක්ෂණය
සංස්කරණය
2010 දෙසැම්බර් මාසයේදී බොටම් ට්‍රෝලින් සම්පූර්ණයෙන්ම තහනම් කළ ලොව ප්‍රථම රට බෙලීස් විය.[27][28] 2015 දෙසැම්බරයේදී, බෙලීස් විසින් බාධක කොරල්පරයෙන් කිලෝමීටර 1ක් (සැතපුම් 0.6) සහ එහි ලෝක උරුම ස්ථාන හතක් ඇතුළත අක්වෙරළ තෙල් කැණීම තහනම් කළේය.[29]
මෙම ආරක්ෂිත පියවරයන් නොතකා, ගල්පරය සාගර දූෂණයෙන් මෙන්ම පාලනය නොකළ සංචාරක, නාවික සහ මසුන් ඇල්ලීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇත. අනෙකුත් තර්ජන අතර සුළි කුණාටු, ගෝලීය උෂ්ණත්වය ඉහළ යාම සහ එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සාගර උෂ්ණත්වය ඉහළ යාම,[30] කොරල්පර විරංජනයට හේතු වේ. 1998 සිට බෙලීස් කොරල්පරයෙන් 40%කට වඩා හානි වී ඇති බව විද්‍යාඥයින් විසින් ප්‍රකාශ කර ඇත.[24]
දේශගුණය
සංස්කරණය
කලාපය අනුව කාලගුණික රටා වල සැලකිය යුතු වෙනස්කම් තිබුණද, බෙලීස්හි උච්චාරණය වන තෙත් සහ වියළි කාල සහිත නිවර්තන දේශගුණයක් ඇත. උන්නතාංශය, වෙරළ ආසන්නයේ සහ කැරිබියන් මුහුදේ ඊසානදිග වෙළඳ සුළං වල මධ්යස්ථ බලපෑම් අනුව උෂ්ණත්වය වෙනස් වේ. වෙරළබඩ ප්‍රදේශවල සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය ජනවාරි මාසයේ 24 °C (75.2 °F) සිට ජූලි මාසයේදී 27 °C (80.6 °F) දක්වා පරාසයක පවතී. මවුන්ටන් පයින් රිජ් වැනි දකුණු කඳුකර සානුව හැරුණු විට රට අභ්‍යන්තරයේ උෂ්ණත්වය තරමක් වැඩි වන අතර එහිදී එය වසර පුරා සැලකිය යුතු ලෙස සිසිල් වේ. සමස්තයක් වශයෙන්, සෘතු උෂ්ණත්වයට වඩා ආර්ද්‍රතාවයේ සහ වර්ෂාපතනයේ වෙනස්කම් මගින් සලකුණු කර ඇත.
සාමාන්‍ය වර්ෂාපතනය උතුරේ සහ බටහිරින් මිලිමීටර 1,350 (අඟල් 53) සිට අන්ත දකුණේ මිලිමීටර 4,500 (අඟල් 180) දක්වා සැලකිය යුතු ලෙස වෙනස් වේ. වර්ෂාපතනයේ සෘතුමය වෙනස්කම් රටේ උතුරු සහ මධ්යම ප්‍රදේශ වල, ජනවාරි සහ අප්‍රේල් හෝ මැයි අතර, මසකට මිලිමීටර 100 (අඟල් 3.9) ට වඩා අඩු වර්ෂාපතනයක් වේ. වියළි කාලය දකුණේ කෙටි වන අතර සාමාන්‍යයෙන් පවතින්නේ පෙබරවාරි සිට අප්‍රේල් දක්වා පමණි. ප්‍රාදේශීය වශයෙන් "පුංචි වියලි" ලෙස හඳුන්වන කෙටි, අඩු වැසි සහිත කාලපරිච්ඡේදයක් සාමාන්‍යයෙන් වර්ෂා සමය ආරම්භ වූ පසු ජූලි අග හෝ අගෝස්තු මාසයේ සිදු වේ.
සුළි කුණාටු බෙලිසියානු ඉතිහාසයේ ප්‍රධාන සහ විනාශකාරී භූමිකාවන් ඉටු කර ඇත. 1931 දී, නම් නොකළ සුළි කුණාටුවක් බෙලීස් නගරයේ ගොඩනැගිලිවලින් තුනෙන් දෙකක් විනාශ වූ අතර 1,000 කට වැඩි පිරිසක් මිය ගියේය. 1955 දී ජැනට් සුළි කුණාටුව උතුරු කොරොසාල් නගරය සමතලා කළේය. වසර හයකට පසුව පමණක්, හැටී සුළි කුණාටුව රටේ මධ්යම වෙරළබඩ ප්‍රදේශයට පහර දුන් අතර, පැයට කිලෝමීටර 300 (පැයට සැතපුම් 185) සහ මීටර් 4 (අඩි 13) කුණාටු වඩදිය වැඩි විය. වසර තිහක් තුළ දෙවන වරට බෙලීස් නගරයේ සිදු වූ විනාශය නිසා අගනුවර කිලෝමීටර් 80 (සැතපුම් 50) පමණ රට අභ්‍යන්තරයෙන් සැලසුම් කර ඇති බෙල්මොපන් නගරයට ගෙන යාමට හේතු විය.
1978 දී, ග්‍රේටා සුළි කුණාටුව දකුණු වෙරළ තීරයේ ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 25 කට වැඩි හානියක් සිදු කළේය. 2000 දී, ජාතියේ වාර්තාවේ තෙත්ම නිවර්තන සුළි කුණාටුව වන කීත් සුළි කුණාටුව, ඇනහිට ඇති අතර, ඔක්තෝබර් 1 වන දින 4 වන කාණ්ඩයේ කුණාටුවක් ලෙස ජාතියට පහර දුන් අතර, මරණ 19 ක් සහ අවම වශයෙන් ඩොලර් මිලියන 280 ක හානියක් සිදු විය. වැඩි කල් යන්නට මත්තෙන්, 2001 ඔක්තෝම්බර් 9 වන දින, අයිරිස් සුළි කුණාටුව 4 වන කාණ්ඩයේ කුණාටුවක් ලෙස මන්කි රිවර් ටවුන් වෙත ගොඩබිමට පැමිණියේය. කුණාටුවෙන් ගම්මානයේ බොහෝ නිවාස කඩා බිඳ දැමූ අතර කෙසෙල් වගාවද විනාශ විය. 2007 දී ඩීන් සුළි කුණාටුව 5 වැනි කාණ්ඩයේ කුණාටුවක් ලෙස ගොඩබිමට කඩා වැදුණේ බෙලීස්-මෙක්සිකෝ දේශසීමාවේ සිට කිලෝමීටර 40ක් (සැතපුම් 25) උතුරින් පමණි. ඩීන් උතුරු බෙලීස්හි විශාල හානියක් සිදු කළේය.
2010 දී, බෙලීස්, 2 වන කාණ්ඩයේ රිචඩ් සුළි කුණාටුවෙන් සෘජුවම බලපෑමට ලක් වූ අතර, එය 2010 ඔක්තෝබර් 25 දින UTC 00:45 ට පමණ බෙලීස් නගරයට ආසන්න වශයෙන් 32 (සැතපුම් 20) දකුණු-ගිණිකොණ දෙසින් ගොඩබිමට කඩා වැදුණි.[31] කුණාටුව බෙල්මොපාන් දෙසට රට අභ්‍යන්තරයට ගමන් කළ අතර, මූලික වශයෙන් භෝග සහ නිවාසවලට හානි වීමෙන් BZ$33.8 (ඇ.ඩො. මිලියන 17.4) හානියක් සිදු විය.[32] 2022 දී ඇති වූ ලිසා සුළි කුණාටුව බෙලීස් වෙත ළඟා වූ ආසන්නතම සුළි කුණාටුවයි.
යොමු කිරීම්
සංස්කරණය- ^ "Move to Belize Guide". Belize Travel Guide. March 2012. 21 October 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "BERDS Topography". Biodiversity.bz. 12 September 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 29 August 2010.
- ^ "Small And Isolated, Belize Attracts Drug Traffickers". NPR. 29 October 2011. 17 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 April 2018.
- ^ "Mexican drug cartels reach into tiny Belize". The Washington Post. 28 September 2011. 8 June 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 August 2017.
- ^ Moon Handbooks (2006). "Know Belize – Flora & Fauna". CentralAmerica.com. 12 April 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 15 February 2008.
- ^ Jayawardena, Chandana (2002). Tourism and Hospitality Education and Training in the Caribbean. University of the West Indies Press. pp. 165–176. ISBN 978-9766401191.
- ^ Emmons, Katherine M. (1996). Cockscomb Basin Wildlife Sanctuary. Gays Mills, Wisconsin: Orangutan Press. ISBN 978-0963798220.
- ^ Terms and Definitions FRA 2025 Forest Resources Assessment, Working Paper 194. Food and Agriculture Organization of the United Nations. 2023.
- ^ "Global Forest Resources Assessment 2020, Belize". Food Agriculture Organization of the United Nations.
- ^ "Biodiversity in Belize – Ecosystems Map". Biological-diversity.info. 23 August 2005. 22 September 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 August 2010.
- ^ Grantham, H. S.; Duncan, A.; Evans, T. D.; Jones, K. R.; Beyer, H. L.; Schuster, R.; et al. (2020). "Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity – Supplementary Material". Nature Communications. 11 (1): 5978. Bibcode:2020NatCo..11.5978G. doi:10.1038/s41467-020-19493-3. ISSN 2041-1723. PMC 7723057. PMID 33293507.
- ^ Murray, M. R.; Zisman, S. A.; Furley, P. A.; Munro, D. M.; Gibson, J.; Ratter, J.; et al. (2003). "The Mangroves of Belize: Part 1. Distribution, Composition and Classification". Forest Ecology and Management. 174 (1): 265–279. Bibcode:2003ForEM.174..265M. doi:10.1016/S0378-1127(02)00036-1.
- ^ Cherrington, E. A.; Hernandez, B. E.; Trejos, N. A.; Smith, O. A.; Anderson, E. R.; Flores, A. I.; Garcia, B. C. (2010). Identification of Threatened and Resilient Mangroves in the Belize Barrier Reef System (PDF) (Technical report). World Wildlife Fund. Water Center for the Humid Tropics of Latin America and the Caribbean (CATHALAC) / Regional Visualization & Monitoring System (SERVIR). 2011-07-25 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Dinerstein, Eric; Olson, David; Joshi, Anup; Vynne, Carly; Burgess, Neil D.; Wikramanayake, Eric; et al. (2017). "An Ecoregion-Based Approach to Protecting Half the Terrestrial Realm". BioScience. 67 (6): 534–545. doi:10.1093/biosci/bix014. ISSN 0006-3568. PMC 5451287. PMID 28608869.
- ^ "Belize". ProtectedPlanet. 8 December 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 10 December 2015.
- ^ "Costa Rica". ProtectedPlanet. 26 September 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 10 December 2015.
- ^ Ramos, Adele (2 July 2010). "Belize protected areas 26% – not 40-odd percent". Amandala. 14 May 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ a b Cherrington, E. A.; Ek, E.; Cho, P.; Howell, B. F.; Hernandez, B. E.; Anderson, E. R.; et al. (2010). Forest Cover and Deforestation in Belize: 1980–2010 (PDF) (Report). Panama City, Panama: Water Center for the Humid Tropics of Latin America and the Caribbean. 11 May 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "Biodiversity in Belize – Deforestation". Biological-diversity.info. 23 August 2009. 22 September 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 August 2010.
- ^ Emil, Cherrington; Irwin, Dan (October 2010). "SERVIR supports forest management in Belize". GEO News. 10. 8 October 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 6 October 2010.
- ^ Burnett, John (11 October 2006). "Large Oil Field Is Found in Belize; the Angling Begins". NPR. 12 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 April 2018.
- ^ a b "Country Trends". Global Footprint Network. 8 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 June 2020.
- ^ Lin, David; Hanscom, Laurel; Murthy, Adeline; Galli, Alessandro; Evans, Mikel; Neill, Evan; et al. (2018). "Ecological Footprint Accounting for Countries: Updates and Results of the National Footprint Accounts, 2012–2018". Resources (ඉංග්‍රීසි බසින්). 7 (3): 58. doi:10.3390/resources7030058.
- ^ a b Harrabin, Roger (12 June 2006). "Reef at forefront of CO2 battle". BBC News. 9 May 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 February 2013.
- ^ "Belize Barrier Reef Reserve System – UNESCO World Heritage Centre". UNESCO. 2 November 2005 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 December 2015.
- ^ Belize Barrier Reef Case Study සංරක්ෂණය කළ පිටපත 5 ජූනි 2013 at the Wayback Machine. Westminster.edu. Retrieved on 21 October 2011.
- ^ "Guatemalans trawling in Belize's southern waters | Channel5Belize.com" (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 16 April 2023 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2021-11-23.
- ^ "Belize Bans Bottom Trawling in Exclusive Economic Zone" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 9 ඔක්තෝබර් 2012 at the Wayback Machine. Oceana.org.8 December 2010. Retrieved on 28 February 2013.
- ^ "Government Implements Ban On Offshore Drilling". 7 News Belize. 17 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 December 2015.
- ^ "Coral collapse in Caribbean". BBC News. 4 May 2000. 8 November 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 June 2021.
- ^ Brown, Daniel & Berg, Robbie (25 October 2010). "Hurricane Richard Discussion Seventeen". National Hurricane Center. 29 October 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 October 2010.
- ^ "You searched for 33.8". Reporter (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 29 May 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2021-11-23.