ද්වාරය:චීන ඉතිහාසය
''''''''චීනයේ ඉතිහාසය
චීනයේ ඉතිහාසය පිළිබඳ පැරණිතම ලිඛිත වාර්තා ක්‍රි.පූ. 1250 තරම් ඈත අතීතයේ සිට, ෂැං රාජවංශයෙන් (ක්‍රි.පූ. 1600-1046) වූ ඩිංග් රජුගේ පාලන සමයේදී විය. ලේඛන පොත (මුල් පරිච්ඡේද, ක්‍රි.පූ. 11 වැනි සියවස), බම්බු ඇනල්ස් (ක්‍රි.පූ. 296) සහ ග්‍රෑන්ඩ් ඉතිහාසඥයාගේ වාර්තා (ක්‍රි.පූ. 91) වැනි පුරාණ ඓතිහාසික ග්‍රන්ථවල ෂැංට පෙර Xia රාජවංශයක් විස්තර කෙරෙන නමුත් නැත. ලිවීම කාල පරිච්ෙඡ්දයේ සිට දන්නා අතර ෂැං ලේඛන Xia හි පැවැත්ම පෙන්නුම් නොකරයි. ෂැං පාලනය කළේ චීන ශිෂ්ටාචාරයේ තොටිල්ල ලෙස පොදුවේ සැලකෙන කහ ගංගා නිම්නයේ ය. කෙසේ වෙතත්, නව ශිලා යුගයේ ශිෂ්ටාචාරයන් ආරම්භ වූයේ කහ ගඟ සහ යැංසි ගංගාව ආශ්‍රිත විවිධ සංස්කෘතික මධ්‍යස්ථාන වලිනි. මෙම කහ ගංගාව සහ යැංසි ශිෂ්ටාචාරය ෂැං යුගයට වසර දහස් ගණනකට පෙර ඇති විය. වසර දහස් ගණනක අඛණ්ඩ ඉතිහාසයක් ඇති චීනය ලොව පැරණිතම ශිෂ්ටාචාර අතර වන අතර එය ශිෂ්ටාචාරයේ තොටිල්ලක් ලෙස සැලකේ.ෂෝ රාජවංශය (ක්‍රි.පූ. 1046-256) ෂැං ආදේශ කර, ඔවුන්ගේ පාලනය සාධාරණීකරණය කිරීම සඳහා ස්වර්ගයේ ජනවරම පිළිබඳ සංකල්පය හඳුන්වා දෙන ලදී. ක්‍රි.පූ. 8 වැනි සියවසේ බාහිර හා අභ්‍යන්තර පීඩනය හේතුවෙන් මධ්‍යම චෞ රජය දුර්වල වීමට පටන් ගත් අතර, අවසානයේ රට වසන්ත හා සරත් සමයේ කුඩා ප්‍රාන්තවලට බෙදී ගියේය. මෙම රාජ්‍යයන් ස්වාධීන වූ අතර පහත යුධ රාජ්‍ය කාලපරිච්ඡේදය තුළ එකිනෙකා සමඟ සටන් කළහ. සාම්ප්‍රදායික චීන සංස්කෘතිය, සාහිත්‍යය සහ දර්ශනය බොහෝමයක් මුලින්ම වර්ධනය වූයේ එම කරදරකාරී කාලවලදීය. අධිරාජ්‍ය පාලන ක්‍රමයට අඩිතාලම දමමින් ප්‍රතිවාදී රාජධානි විසින් විශාල භූමි ප්‍රදේශ සෘජුව පාලනය කිරීමට හැකි වන පරිදි නිලධාරීවාදී ක්‍රම දියුණු කරන ලද්දේ මෙම වකවානුවේදීය.
ක්‍රි.පූ 221 දී, ක්වින් ෂි හුවාං විවිධ සටන්කාමී රාජ්‍යයන් යටත් කර ගත් අතර, අධිරාජ්‍ය චීනයේ ආරම්භය සනිටුහන් කරමින්, හුආන්ග්ඩි නොහොත් චින්හි "අධිරාජයා" යන පදවි නාමය ඔහු වෙනුවෙන් නිර්මාණය කළේය. කෙසේ වෙතත්, ඔහුගේ මරණයෙන් පසු පීඩාකාරී රජය බිඳ වැටුණු අතර, දිගු කලක් ජීවත් වූ හන් රාජවංශය (ක්‍රි.පූ. 206 - ක්‍රි.ව. 220) විසින් ප්‍රතිස්ථාපනය කරන ලදී. ක්‍රි.පූ. 206 සිට ක්‍රි.ව. 1912 දක්වා 21 ශතවර්ෂ වලදී, සාමාන්‍ය පරිපාලන කටයුතු මෙහෙයවන ලද්දේ විද්වත්-නිලධාරීන්ගෙන් සමන්විත විශේෂ ප්‍රභූ පිරිසක් විසිනි. අක්ෂර වින්‍යාසය, ඉතිහාසය, සාහිත්‍යය සහ දර්ශනය පිළිබඳ මනා දැනුමක් ඇති තරුණයන් දුෂ්කර රජයේ විභාග හරහා ඉතා ප්‍රවේශමෙන් තෝරා ගන්නා ලදී. චීනයේ අවසාන රාජවංශය වූයේ 1912 දී චීන සමූහාණ්ඩුව විසින් ප්‍රතිස්ථාපනය කරන ලද ක්විං (1636-1912) වන අතර, පසුව 1949 දී මහජන චීන සමූහාණ්ඩුව විසින් ප්‍රධාන භූමියට පත් කරන ලදී. PRC සහ ROC යන දෙකම දැනට චීනයේ එකම නීත්‍යානුකූල රජය බව ප්‍රකාශ කරන අතර, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස 1971 දී සියලුම එක්සත් ජාතීන්ගේ සම්මන්ත්‍රණවලදී චීනය නියෝජනය කිරීම සඳහා PRC රජය ලෙස එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය පිළිගැනීමෙන් පසුව පවා පවතින ආරවුලක් පවතී. චීනය 1997 සහ 1999 දී පිළිවෙලින් එක්සත් රාජධානියෙන් සහ පෘතුගාලයෙන් PRC හි විශේෂ පරිපාලන කලාප (SARs) බවට පත් විය.චීන ඉතිහාසය දේශපාලන එකමුතුවේ සහ සාමයේ කාල පරිච්ඡේද, යුද්ධයේ කාල පරිච්ඡේද සහ අසාර්ථක රාජ්‍යත්වය අතර ප්‍රත්‍යාවර්ත වී ඇත. කලාපය ඉඳහිට පඩිපෙළ ජනයා විසින් ආධිපත්‍යය දැරූ අතර, විශේෂයෙන් මොංගෝලියානුවන් සහ මැංචුස්, ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් බොහෝ විට හැන් චීන සංස්කෘතියට සහ ජනගහනයට අනුගත විය. බහු රාජධානි සහ යුධ අධිපතිත්වය පැවති යුග අතර, චීන රාජවංශ චීනයේ කොටස් හෝ මුළුමහත් පාලනය කර ඇත; සමහර යුගවල පාලනය සින්ජියැන්ග්, ටිබෙට් සහ අභ්‍යන්තර මොංගෝලියාව දක්වා විහිදී ගියේය. සම්ප්‍රදායික සංස්කෘතිය, සහ ආසියාවේ අනෙකුත් ප්‍රදේශවලින් සහ බටහිර ලෝකයේ බලපෑම් - සංක්‍රමණ, සංස්කෘතික උකහා ගැනීම, ව්‍යාප්තිය සහ විදේශ සම්බන්ධතා රැල්ල මගින් ගෙන යන) - චීනයේ නූතන සංස්කෘතියේ පදනම සාදයි.
හෝමෝ ඉරෙක්ටස්ගේ පුරාවිද්‍යා මානව විශේෂය සමහර විට වසර මිලියන 1.3 ත් 1.8 ත් අතර කාලයකට පෙර (මා) යුරේසියාවට පැමිණි අතර එහි උප විශේෂවල නටබුන් බොහෝමයක් වර්තමාන චීනයෙන් සොයාගෙන ඇත.[1] මේවායින් පැරණිතම නිරිතදිග යුවාන්මූ මිනිසා (元谋人; යුනාන් හි), ක්‍රි.ව. 1.7 Ma, chalicotheres, මුවන්, අලි Stegodon, රයිනෝස්, ගවයින්, ඌරන් සහ යෝධ කෙටි මුහුණැති හයිනා සමඟ මිශ්‍ර පඳුරු-වනාන්තර පරිසරයක ජීවත් විය.[2] 700,000-400,000 BP,[1] වඩා හොඳින් දන්නා පීකිං මිනිසා (北京猿人; බීජිං අසල) සොයා ගන්නා ලද්දේ සූකුඩියන් ගුහාවෙන් සීරීම් යන්ත්‍ර, චොපර්ස් සහ, තරමක් පසුව දින නියම කරන ලද, පොයින්ට්, බුරින්, සහ ඕල් සමඟිනි.[3] වයඹ දිග ලැන්තියන් මිනිසා (蓝田人; Shaanxi හි) මෙන්ම ඊසානදිග Liaoning සහ දකුණු Guangdong හි කුඩා නිදර්ශක ඇතුළු අනෙකුත් හෝමෝ ඉරෙක්ටස් පොසිල කලාපය පුරා පුළුල් ලෙස සොයාගෙන ඇත. බොහෝ පැලියොලිතික් ස්ථානවල දිනයන් දිගුකාලීනව විවාදයට ලක් වූ නමුත් නවීන චුම්භක විද්‍යාව මත පදනම්ව වඩාත් විශ්වාසදායක ලෙස ස්ථාපිත කර ඇත: Majuangou 1.66–1.55 Ma, Lanpo 1.6 Ma, Xiaochangliang 1.36 Ma, Xiantai at Fee 1.36 1.2 Ma සහ Donggutuo 1.1 Ma.[4] හෝමෝ ඉරෙක්ටස් විසින් ගිනි භාවිතය පිළිබඳ සාක්ෂි වසර මිලියන 1-1.8 BP අතර සිදුවී ඇත්තේ ෂැන්සි පළාතේ Xihoudu හි පුරාවිද්‍යා භූමියේදීය.[5]
සමකාලීන එච්.සේපියන්ස් දක්වා හෝමෝ ඉරෙක්ටස් පරිණාමය වීම වටා ඇති තත්වයන් විවාදයට ලක් වේ; ප්‍රධාන න්‍යායන් තුනට ප්‍රමුඛ "අප්‍රිකාවෙන් පිටත" න්‍යාය (OOA), කලාපීය අඛණ්ඩතා ආකෘතිය සහ OOA කල්පිතයේ මිශ්‍ර ප්‍රභේදය ඇතුළත් වේ.[1] කෙසේ වෙතත්, හුනාන්හි ඩාඕ ප්‍රාන්තයේ ෆුයාන් ගුහාවෙන් සොයාගත් පොසිල දත් මත පදනම්ව, ආදිතම නූතන මානවයන් 120,000-80,000 BP ලෙස චීනයට කාල නිර්ණය කර ඇත.[6] මෙම මිනිසුන් සමඟ ජීවත් වූ විශාල සතුන් අතර වඳ වී ගොස් ඇති අයිලුරොපොඩා බැකෝනි පැන්ඩා, ක්‍රොකටා අල්ටිමා හයිනා, ස්ටෙගොඩොන් සහ යෝධ ටැපිර් ඇතුළත් වේ.[6] මධ්‍යම පැලියොලිතික් ලෙවල්ලොයිස් තාක්‍ෂණය පිළිබඳ සාක්ෂි නිරිතදිග චීනයේ ගුවාන්යින්ඩොං ගුහා භූමියේ ශිලාමය එකලස්කිරීමෙන් හමුවී ඇති අතර, එය ආසන්න වශයෙන් වසර 170,000-80,000කට පෙර කාල නිර්ණය කර ඇත.