විකිපීඩියා

ටැන්සානියාවේ ඉතිහාසය

ටැන්සානියාව යනු පෘථිවියේ පැරණිතම අඛණ්ඩව ජනාවාස වූ ප්‍රදේශයකි. මිනිසුන්ගේ සහ හොමිනිඩ්වරුන්ගේ ෆොසිල අවශේෂ කොටස් හතරැස් යුගය දක්වා දිව යයි. UNESCO ලෝක උරුම අඩවියක් වන න්ගොරොන්ගෝරෝ සංරක්ෂණ ප්‍රදේශයේ, ඕල්ඩුවායි දුර්ගය, සංක්‍රාන්ති තාක්‍ෂණයේ සංවර්ධනය සහ භාවිතය ලේඛනගත කරන මෙවලම්වල ශේෂයන් සහිත එකතුවක් දක්වයි.

වසර මිලියන 1.8 ක් පැරණි ගල් කැපීමේ මෙවලමක් ඕල්ඩුවායි ගෝර්ජ් වෙතින් සොයා ගෙන බ්‍රිතාන්‍ය කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කෙරේ

පුරාණ යුගය

සංස්කරණය

නැගෙනහිර අප්‍රිකාවේ ආදිවාසී ජනගහනය ටැන්සානියාවේ භාෂාමය වශයෙන් හුදකලා වූ හඩ්සා සහ සැන්ඩවේ දඩයම්කරුවන් ලෙස සැලකේ.[1]:පිටුව 17

සංක්‍රමණයේ පළමු රැල්ල වූයේ ඉතියෝපියාවේ සහ සෝමාලියාවේ සිට ටැන්සානියාවට දකුණට ගිය දක්ෂිණ කුෂිටික් කථිකයන් විසිනි. ඔවුන් ඉරාකව්, ගොරෝවා සහ බුරුංගේ යන ප්‍රදේශවලට මුතුන් මිත්තන්ය.[1]:පිටුව 17 භාෂාමය සාක්ෂි මත පදනම්ව, වසර 4,000කට සහ 2,000කට පමණ පෙර තුර්කානා විලට උතුරින් ආරම්භ වූ නැගෙනහිර කුෂිටික් ජනයාගේ ටැන්සානියාවට සංචලන දෙකක්ද ඇති විය හැක.[1]:පිටු 17–18

ඩැටූග් ඇතුළු දක්ෂිණ නිලෝටේවරුන් වසර 2,900 ත් 2,400 ත් අතර කාලයකදී වර්තමාන දකුණු සුඩානය / ඉතියෝපියාව මායිම් කලාපයේ සිට මධ්‍යම උතුරු ටැන්සානියාවට දකුණට ගමන් කළ බවට පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂි සහාය දක්වයි.[1]:පිටුව 18

මෙම චලනයන් සිදු වූයේ සියවස් ගණනාවක් පුරා පැවති බන්ටු ව්‍යාප්තියේ කොටසක් ලෙස වික්ටෝරියා විල සහ ටැන්ගානිකා විල ප්‍රදේශයේ බටහිර අප්‍රිකාවේ සිට යකඩ සාදන මෂාරිකි (නැගෙනහිර) බන්ටු ජනාවාස කරන විට ආසන්න වශයෙන් එම කාලය තුළ ය. බන්ටු ජනයා ඔවුන් සමඟ බටහිර අප්‍රිකානු රෝපණ සම්ප්‍රදාය සහ අලවල ප්‍රධාන ප්‍රධාන ආහාරය ගෙනාහ. පසුව ඔවුන් වසර 2,300 ත් 1,700 ත් අතර කාලයකට පෙර ටැන්සානියාවේ සෙසු ප්‍රදේශ හරහා මෙම ප්‍රදේශවලින් සංක්‍රමණය විය.[1][2]

මසායි ඇතුළු නැඟෙනහිර නිලෝටික් ජනයා, පසුගිය වසර 500 සිට 1,500 දක්වා වර්තමාන දකුණු සුඩානයේ සිට මෑත කාලීන සංක්‍රමණයක් නියෝජනය කරයි.[1][3]

ටැන්සානියාවේ ජනතාව යකඩ හා වානේ නිෂ්පාදනය සමඟ සම්බන්ධ වී ඇත. ඊසානදිග ටැන්සානියාවේ කඳුකර ප්‍රදේශ අත්පත් කරගෙන සිටි ජනයා සඳහා අවශ්‍ය යකඩ ප්‍රධාන නිෂ්පාදකයන් වූයේ පරේ ජනතාවයි.[4] වික්ටෝරියා විලෙහි බටහිර වෙරළ තීරයේ සිටි හයා ජනයා, වසර 1,500කට පෙර 1,820 °C (3,310 °F) ඉක්මවන උෂ්ණත්වයකදී කාබන් වානේ ව්‍යාජ ලෙස සකස් කිරීමට ඉඩ සලසන අධි තාප පිපිරුම් උදුනක් සොයා ගත්හ.[5]

ක්‍රි.ව. පළමු සහස්‍රයේ මුල් භාගයේ සිට පර්සියානු ගල්ෆ් සහ ඉන්දියාවේ සංචාරකයින් සහ වෙළඳුන් නැගෙනහිර අප්‍රිකානු වෙරළ තීරයට පැමිණ ඇත.[6] ක්‍රි.ව. අටවන හෝ නවවන සියවසේ මුල් භාගයේදී ස්වහීලී වෙරළ තීරයේ ඇතැමුන් විසින් ඉස්ලාම් දහම අනුගමනය කරන ලදී.[7]

මධ්‍යකාලීන යුගය

සංස්කරණය

බන්ටු-කථිකයින් පළමු සහස්‍රයේ ආරම්භයේ සිට ටැන්සානියානු වෙරළ තීරයේ ගොවිතැන් සහ වෙළඳ ගම්මාන ගොඩනඟා ඇත. සැන්සිබාර් හි වයඹදිග වෙරළ තීරයේ ෆුකුචානිහි පුරාවිද්‍යාත්මක සොයාගැනීම් මගින් පෙන්නුම් කරන්නේ, 6 වන සියවසේ සිට ක්‍රි.ව. සොයාගත් ඩැබ් සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයකින් දැව ගොඩනැගිලි පෙන්නුම් කරන අතර එම ස්ථානයේ තිබී කටු පබළු, පබළු ඇඹරුම් යන්ත සහ යකඩ ස්ලැග් හමු වී ඇත. දිගු-දුර වෙළඳාමේ සීමිත නියැලීම සඳහා සාක්ෂි තිබේ: ආනයනය කරන ලද මැටි බඳුන් කුඩා ප්රමාණයක් සොයාගෙන ඇත, මුළු මැටි භාණ්ඩ සොයාගැනීම් වලින් 1% ට වඩා අඩුය, බොහෝ දුරට ගල්ෆ් සහ 5 සිට 8 වන සියවස දක්වා දිවයයි. ම්කොකෝටෝනි සහ ඩාර් එස් සලාම් වැනි සමකාලීන ස්ථාන වලට සමානකම පෙන්නුම් කරන්නේ වෙරළබඩ සමුද්‍ර සංස්කෘතියේ පළමු මධ්‍යස්ථානය දක්වා වර්ධනය වූ ඒකාබද්ධ ප්‍රජාවන් සමූහයකි. වෙරළබඩ නගර මෙම මුල් යුගයේ ඉන්දියානු සාගරයේ සහ අභ්‍යන්තර අප්‍රිකානු වෙළඳාමේ නිරත වූ බව පෙනේ. 8 වැනි සියවසේ මැද භාගයේ සිට වැදගත්කම සහ ප්‍රමාණයෙන් වෙළදාම ශීඝ්‍රයෙන් වැඩි වූ අතර 10 වැනි සියවස අවසන් වන විට සැන්සිබාර් මධ්‍යම ස්වහීලී වෙළෙඳ නගරවලින් එකක් විය.[8]

රතු මුහුදෙන් සහ පර්සියානු බොක්කෙන් ඊජිප්තු සහ පර්සියානු නැව් ගමනාගමනය ඉන්දියානු සාගර වෙළඳාම පුනර්ජීවනය කළේය, විශේෂයෙන් ෆාතිමිඩ් කැලිෆේට් ෆුස්ටාට් (කයිරෝ) වෙත මාරු වීමෙන් පසුව. ස්වහීලී කෘෂිකාර්මිකයින් වෙළඳාමට පිවිසීම සඳහා වඩ වඩාත් ඝන ජනාවාස ගොඩනඟා ගත් අතර, මේවා මුල්ම ස්වහීලී නගර රාජ්‍යයන් බවට පත් විය. පිළිවෙලින් දකුණු අප්‍රිකාවේ සහ සිම්බාබ්වේ හි මාපුංගුබ්වේ සහ සිම්බාබ්වේ වෙන්ඩා-ෂෝනා රාජධානි මෙම කාලය තුළම රන් නිෂ්පාදනයේ ප්‍රධාන නිෂ්පාදකයෙකු බවට පත්විය. ටැන්සානියාවේ ප්‍රධාන මධ්‍යකාලීන නගර රාජ්‍යය වන කිල්වා වෙත ආර්ථික, සමාජීය සහ ආගමික බලය වැඩි වැඩියෙන් හිමි විය. නූතන මොසැම්බික් දක්වා විහිදෙන කුඩා වරායන් ගණනාවක් කිල්වා විසින් පාලනය කරන ලදී. සොෆාලා ප්‍රධාන රන් එම්පෝරියම් බවට පත් වූ අතර කිල්වා ඉන්දියානු සාගර මෝසම්වල දකුණු කෙළවරේ වෙළඳාමෙන් පොහොසත් විය. කිල්වාගේ ප්‍රධාන ප්‍රතිවාදීන් උතුරු දෙසට, නූතන කෙන්යාවේ, එනම් මොම්බාසා සහ මලින්දි ය. 15 වන සියවස අවසානයේ පෘතුගීසීන් පැමිණෙන තෙක් නැගෙනහිර අප්‍රිකාවේ ප්‍රධාන බලවතා ලෙස කිල්වා පැවතුනි.[9]

යටත් විජිත යුගය

සංස්කරණය
යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියක් වන කිල්වා නගරයේ 1572 නිරූපණය

වෙරළ තීරයට හිමිකම් කියමින්, ඕමානි සුල්තාන් සයිඩ් බින් සුල්තාන් 1840 දී සිය අගනුවර සැන්සිබාර් නගරයට ගෙන ගියේය. මෙම කාලය තුළ සැන්සිබාර් නැගෙනහිර අප්‍රිකානු වහල් වෙළඳාමේ මධ්‍යස්ථානය බවට පත් විය.[10] සැන්සිබාර්හි අරාබි-ස්වාහීලී ජනගහනයෙන් සියයට 65ත් 90ත් අතර ප්‍රමාණයක් වහල්භාවයට පත් විය.[11] නැඟෙනහිර අප්‍රිකානු වෙරළ තීරයේ සිටි කුප්‍රකට වහල් වෙළෙන්දෙකු වූයේ වහල්භාවයට පත් අප්‍රිකානුවෙකුගේ මුනුබුරා වූ ටිප්පු ටිප් ය. නයම්වේසි වහල් වෙළෙන්දෝ මසිරි සහ මිරම්බෝ ගේ නායකත්වය යටතේ ක්‍රියාත්මක විය.[12] තිමෝති ඉන්සෝල්ට අනුව, "19 වැනි සියවසේ ස්වහීලී වෙරළ තීරයෙන් වහලුන් 718,000ක් අපනයනය කිරීමත්, වෙරළ තීරයේ 769,000ක් රඳවා තබා ගැනීමත් සංඛ්‍යාලේඛනවල සටහන් වේ."[13] 1890 ගණන්වලදී වහල්භාවය අහෝසි කරන ලදී.[14]

1905 දී ජර්මානු යටත් විජිත පාලනයට එරෙහිව මාජි මාජි කැරැල්ල අතරතුර සටන

1863 දී, ශුද්ධාත්මයාණන්ගේ දූත මණ්ඩලය සැන්සිබාර් හි මුල් පිළිගැනීමේ මධ්‍යස්ථානයක් සහ ගබඩාවක් පිහිටුවන ලදී. 1877 දී, හෙන්රි ස්ටැන්ලිගේ සංක්‍රාන්ති අප්‍රිකා ගවේෂණයෙන් පසු ඔහුගේ අභියාචනාවලට ප්‍රතිචාර දක්වමින් සහ බුගන්ඩාවේ I වන මුටෙස්සා රජු විසින් ස්ටැන්ලිට අවසර ලබා දුන් අතර, පල්ලියේ මිෂනාරි සංගමය මිෂනාරිවරුන් වන එඩ්වඩ් බැක්ස්ටර් සහ හෙන්රි කෝල් රට අභ්‍යන්තර දූත මණ්ඩල පිහිටුවීමට යවන ලදී.[15][16][17] 1885 දී, ජර්මනිය දැන් ටැන්සානියාව (සෙන්සිබාර් සෘණ) වන ප්‍රදේශ යටත් කර ගෙන ඒවා ජර්මානු නැගෙනහිර අප්‍රිකාවට (GEA) ඇතුළත් කළේය.[18] 1919 පැරිස් සාම සමුළුවේ උත්තරීතර කවුන්සිලය විසින් බෙල්ජියමේ දැඩි විරෝධය මත 1919 මැයි 7 වන දින සියලුම GEA බ්‍රිතාන්‍යයට ප්‍රදානය කරන ලදී. (fr), පසුව 1919 මැයි 30[19]:618–9 ඇන්ග්ලෝ-බෙල්ජියම් ගිවිසුම සාකච්ඡා කරන ලද අතර එහිදී බ්‍රිතාන්‍යය වයඹ GEA පළාත් වන රුවන්ඩා සහ උරුන්ඩි බෙල්ජියමට පවරා දුන්නේය.[20]:246 උත්තරීතර කවුන්සිලය 1919 අගෝස්තු 7 වැනි දින ගිවිසුම පිළිගත්තේය. ගංගාව පෘතුගීසි මොසැම්බික් වෙත ලබා දෙනු ඇත,අවසානයේ එය ස්වාධීන මොසැම්බික්හි කොටසක් බවට පත් විය. 1894 දී ජර්මනිය විසින් ත්‍රිකෝණය අත්හැරීමට පෘතුගාලයට සත්‍ය වශයෙන්ම බල කළ බව කොමිසම තර්ක කළේය.[20]:243 බ්‍රිතාන්‍ය, බෙල්ජියම සහ පෘතුගාලයට නිල වශයෙන් මාරු කරන ලදී. එම දිනයේ දී "ටැංගනිකා" බ්‍රිතාන්‍ය භූමියේ නම බවට පත් විය. 1920 ගණන්වල මැද භාගයේදී, බ්‍රිතාන්‍යයන් ටැන්සානියාවේ වක්‍ර පාලන ක්‍රමයක් ක්‍රියාත්මක කරන ලදී.[21]

මාජි මාජි කැරැල්ල, 1905 සහ 1907 අතර, යටත් විජිත බලධාරීන්ට එරෙහිව ජර්මානු නැගෙනහිර අප්‍රිකාවේ අප්‍රිකානු ගෝත්‍රික කිහිපයක නැගිටීමක් විය, විශේෂයෙන් බලහත්කාරයෙන් වැඩ කිරීම සහ ඇතැම් ගෝත්‍ර පිටුවහල් කිරීම හේතුවෙන්. එය ලේවැකි මර්දනයකට විෂය වූ අතර, එය සාගතය සමඟ ඒකාබද්ධව, මිලියන හතරක් පමණ වූ ටැන්ගානිකාන් ජනගහනයෙන්, ජනගහනය අතර 300,000 මරණ සිදු විය.[22]

දෙවන ලෝක සංග්‍රාමයේදී, 100,000 ක් පමණ ටැන්ගානිකාහි ජනතාව මිත්‍ර හමුදාවට[23] එක් වූ අතර එම හමුදාවන් සමඟ සටන් කළ අප්‍රිකානුවන් 375,000 අතර විය.[24] නැගෙනහිර අප්‍රිකානු සටන්කාමීන් සෝමාලියාවේ සහ අබිසීනියාවේ ඉතාලි ජාතිකයින්ට එරෙහිව ද, මැඩගස්කරයේ දී විචි ප්‍රංශ ජාතිකයින්ට එරෙහිව මැඩගස්කරයේ දී ද, බුරුම ව්‍යාපාරයේ දී ජපන් ජාතිකයින්ට එරෙහිව බුරුමයේ දී ද, ටැන්ගානිකාන්වරු රජුගේ අප්‍රිකානු රයිෆල් ඒකකවල සටන් කළහ.[24] මෙම යුද්ධයේදී ටැන්ගානිකා වැදගත් ආහාර ප්‍රභවයක් වූ අතර, මහා අවපාතයේ පූර්ව යුධ වර්ෂවලට සාපේක්ෂව එහි අපනයන ආදායම විශාල ලෙස වැඩි විය.[23] කෙසේ වෙතත්, යුධ කාලීන ඉල්ලුම, භාණ්ඩ මිල ඉහළ යාමට සහ යටත් විජිතය තුළ දැවැන්ත උද්ධමනයකට හේතු විය.[25]

1954 දී ජුලියස් නියරේරේ විසින් සංවිධානයක් දේශපාලනිකව නැඹුරු වූ ටැන්ගානිකා අප්‍රිකානු ජාතික සංගමය (TANU) බවට පරිවර්තනය කළේය. TANU හි ප්‍රධාන අරමුණ වූයේ ටැන්ගානිකා සඳහා ජාතික ස්වෛරීභාවය සාක්ෂාත් කර ගැනීමයි. නව සාමාජිකයින් ලියාපදිංචි කිරීමේ ව්‍යාපාරයක් දියත් කරන ලද අතර වසරක් ඇතුළත TANU රටේ ප්‍රමුඛ දේශපාලන සංවිධානය බවට පත් විය. නියරේරේ 1960 දී බ්‍රිතාන්‍ය-පරිපාලනය ටැන්ගානිකා ඇමතිවරයා බවට පත් වූ අතර 1961 දී ටැන්ගානිකා ස්වාධීන වූ විට අගමැති ලෙස දිගටම කටයුතු කළේය.[26]

නූතන යුගය

සංස්කරණය

බ්‍රිතාන්‍ය පාලනය 1961 දෙසැම්බර් 9 වන දින අවසන් විය. 1952 දී බ්‍රිතාන්‍ය සිංහාසනයට එක් වූ දෙවන එලිසබෙත්, ටැංගනිකාගේ නිදහසේ පළමු වසර පුරා දිගටම රජකම් කළා, නමුත් දැන් ආණ්ඩුකාර ජනරාල් විසින් නියෝජනය කරන ලද ටැන්ගානිකා රැජින ලෙස කැපී පෙනේ.[27]:පිටුව 6 ටැන්ගානිකා ද 1961 දී බ්‍රිතාන්‍ය පොදු රාජ්‍ය මණ්ඩලයට එක් විය.[28] 1962 දෙසැම්බර් 9 වන දින, ටැන්ගානිකා විධායක ජනාධිපතිවරයෙකු යටතේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජයක් බවට පත් විය.[27]:පිටුව 6

සැන්සිබාර් විප්ලවය අසල්වැසි සැන්සිබාර්හි අරාබි රාජවංශය පෙරලා දැමීමෙන් පසුව, 1963 දී ස්වාධීන වූ අරාබි සැන්සිබාරිවරුන් දහස් ගණනක් ඝාතනය කිරීමත් සමඟ,[29] මෙම දූපත් සමූහය 1964 අප්‍රේල් 26 වන දින ටැන්ගානිකා ප්‍රධාන භූමිය සමඟ ඒකාබද්ධ විය.[30] නව රට පසුව ටැන්ගානිකා සහ සැන්සිබාර් එක්සත් ජනරජය ලෙස නම් කරන ලදී.[31][32] එම වසරේම ඔක්තෝබර් 29 වන දින, රට ටැන්සානියාවේ එක්සත් ජනරජය ලෙස නම් කරන ලදී ("ටැන්" පැමිණෙන්නේ ටැන්ගන්යිකා සහ "සාන්" සැන්සිබාර් වෙතින්).[33] මෙතෙක් වෙන් වූ ප්‍රදේශ දෙකේ එකමුතුව බොහෝ සැන්සිබාරිවරුන් අතර (විප්ලවයට අනුකම්පා කරන අය පවා) මතභේදයට තුඩු දුන් නමුත් හවුල් දේශපාලන වටිනාකම් සහ අරමුණු හේතුවෙන් නයරේරේ රජය සහ සැන්සිබාර් විප්ලවවාදී රජය විසින් එය පිළිගනු ලැබීය.

ටැන්ගානිකාගේ ස්වාධීනත්වය සහ ටැන්සානියා ප්‍රාන්තයට ගෙන යන සැන්සිබාර් සමඟ ඒකාබද්ධ වීමෙන් පසුව, නව රටේ පුරවැසියන් සඳහා ජාතික අනන්‍යතාවයක් ගොඩනැගීමේ අවශ්‍යතාවය ජනාධිපති නයරේරේ අවධාරණය කළේය. මෙය සාක්ෂාත් කර ගැනීම සඳහා, අප්‍රිකාවේ ජනවාර්ගික මර්දනයේ සහ අනන්‍යතා පරිවර්තනයේ වඩාත්ම සාර්ථක සිද්ධිවලින් එකක් ලෙස සැලකෙන දේ නියරේරේ ලබා දුන්නේය.[34] එහි භූමිය තුළ භාෂා 130 කට වඩා කතා කරන ටැන්සානියාව අප්‍රිකාවේ වඩාත්ම ජනවාර්ගික විවිධත්වයෙන් යුත් රටකි. මෙම බාධාව නොතකා, මහාද්වීපයේ සෙසු ප්‍රදේශ සමඟ සසඳන විට ටැන්සානියාවේ ජනවාර්ගික බෙදීම් දුර්ලභ විය, විශේෂයෙන් එහි ආසන්නතම අසල්වැසියා වන කෙන්යාව. තවද, එහි නිදහසේ සිට, ටැන්සානියාව බොහෝ අප්‍රිකානු රටවලට වඩා දේශපාලන ස්ථාවරත්වයක් පෙන්නුම් කර ඇත, විශේෂයෙන්ම නියරේරේ ගේ වාර්ගික මර්දන ක්‍රම හේතුවෙන්.[35]

අරුෂා ප්‍රකාශන ස්මාරකය

1967 දී, සමාජවාදයට මෙන්ම පෑන්-අප්‍රිකානුවාදයට ද කැපවීමක් සංග්‍රහ කළ අරුෂා ප්‍රකාශයෙන් පසු නයරේරේගේ පළමු ජනාධිපති ධූරය වමට හැරුණි. ප්‍රකාශයෙන් පසු බැංකු සහ විශාල කර්මාන්ත බොහොමයක් ජනසතු කරන ලදී.

ටැන්සානියාව ද චීනය සමඟ පෙලගැසී ඇති අතර, එය 1970 සිට 1975 දක්වා මූල්‍යාධාර ලබා දුන් අතර එය කිලෝමීටර් 1,860-දිග (සැතපුම් 1,160 ) ටැන්සානියාවේ ඩාර් එස් සලාම් සිට සැම්බියාවේ කපිරි-ම්පෝෂි දක්වා TAZARA දුම්රිය මාර්ගය ඉදිකිරීමට උපකාරී විය.[36] එසේ වුවද, සංවර්ධිත සහ සංවර්ධනය වෙමින් පවතින ආර්ථිකයන් දෙකටම බලපාන ජාත්‍යන්තර ආර්ථික අර්බුදයක සන්දර්භය තුළ 1970 ගණන්වල අගභාගයේ සිට ටැන්සානියාවේ ආර්ථිකය නරක අතට හැරුණි.

1978 දී ඉඩි අමීන්ගේ නායකත්වය යටතේ අසල්වැසි උගන්ඩාව ටැන්සානියාව ආක්‍රමණය කළේය. මෙම විනාශකාරී ආක්‍රමණය උගන්ඩා කැරලිකරුවන්ගේ සහාය ඇතිව ටැන්සානියාව උගන්ඩාව ආක්‍රමණය කර ඉඩි අමීන් බලයෙන් පහකිරීමෙන් අවසන් වනු ඇත. කෙසේවෙතත්, යුද්ධය ටැන්සානියාවේ ආර්ථිකයට දැඩි ලෙස හානි විය.

1980 දශකය වන විට, පෘථිවියේ උසම නිදහස් කඳු මුදුන ලෙස කිලිමන්ජාරෝ කන්ද සහිත සෙරෙන්ගෙටි සහ කිලිමන්ජාරෝ වැනි සංරක්ෂණ නැඹුරු ජාතික වනෝද්‍යාන යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම ලැයිස්තුවට ඇතුළත් විය.

1980 ගණන්වල මැද භාගයේ සිට, පාලන තන්ත්‍රය ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලෙන් ණය ලබාගෙන යම් ප්‍රතිසංස්කරණවලට භාජනය විය. එතැන් සිට ටැන්සානියාවේ ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය වර්ධනය වී ඇති අතර දරිද්‍රතාවය අඩු වී ඇති බව ලෝක බැංකු වාර්තාවකට අනුව.[37]

1992 දී, ටැන්සානියාවේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව බහු දේශපාලන පක්ෂවලට ඉඩ සැලසෙන පරිදි සංශෝධනය කරන ලදී.[38] 1995 දී පැවති ටැන්සානියාවේ ප්‍රථම බහු-පක්ෂ මැතිවරනයේදී, පාලක චාමා චා මාපින්දුසි ජාතික සභාවේ තේරී පත් වූ ආසන 232 න් 186 ක් දිනාගත් අතර, බෙන්ජමින් ම්කාපා ජනාධිපති ලෙස තේරී පත් විය.[39]

නිදහසින් පසු ටැන්සානියාවේ ජනාධිපතිවරු ජුලියස් නියරේරේ 1962-1985, අලි හසන් ම්විනි 1985-1995, බෙන්ජමින් ම්කාපා 1995-2005, ජකායා කික්වෙටේ 2005-2015, ජෝන් මගුෆුලි 2015-2021 ජනාධිපති නියරේරේ ගේ දීර්ඝ ධුර කාලයෙන් පසුව, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට වාර සීමාවක් ඇත: ජනාධිපතිවරයෙකුට උපරිම වාර දෙකක් සේවය කළ හැකිය. සෑම වාරයක්ම වසර පහකි.[40] සෑම ජනාධිපතිවරයෙකුම පාලක පක්ෂය වන චාමා චා මාපිඳුසි (CCM) නියෝජනය කර ඇත.[41] ජනාධිපති මගුෆුලි 2020 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී අතිවිශිෂ්ට ජයග්‍රහණයක් සහ නැවත මැතිවරණයක් ලබා ගත්තේය. විපක්ෂයට අනුව, මැතිවරණය වංචා සහ අක්‍රමිකතා වලින් පිරී තිබුණි.[42]

2021 මාර්තු 17 වන දින, ජනාධිපති ජෝන් මගුෆුලි ධූරයේ සිටියදී හෘදයාබාධයකින් මිය ගියේය.[43] මගුෆුලි ගේ උප සභාපති, සමියා සුලුහු හසන්, ටැන්සානියාවේ පළමු කාන්තා ජනාධිපති බවට පත් විය.[44]

යොමු කිරීම්

සංස්කරණය
  1. ^ a b c d e f Tishkoff, S. A.; Reed, F. A.; Friedlaender, F. R.; Ehret, C.; Ranciaro, A.; Froment, A.; Hirbo, J. B.; Awomoyi, A. A.; Bodo, J. M.; Doumbo, O.; Ibrahim, M.; Juma, A. T.; Kotze, M. J.; Lema, G.; Moore, J. H.; Mortensen, H.; Nyambo, T. B.; Omar, S. A.; Powell, K.; Pretorius, G. S.; Smith, M. W.; Thera, M. A.; Wambebe, C.; Weber, J. L.; Williams, S. M. (2009). "The Genetic Structure and History of Africans and African Americans". Science. 324 (5930): 1035–44. Bibcode:2009Sci...324.1035T. doi:10.1126/science.1172257. PMC 2947357. PMID 19407144.
  2. ^ Ehret, Christopher (2001). An African Classical Age: Eastern and Southern Africa in World History, 1000 B.C. to A.D. 400. University Press of Virginia. ISBN 978-0-8139-2057-3.
  3. ^ Martin, Phyllis; O'Meara, Patrick (1995). Africa. Indiana University Press. ISBN 978-0-253-20984-9.
  4. ^ Shoup, John A. (2011). Ethnic groups of Africa and the Middle East : an encyclopedia. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO. p. 67. ISBN 978-1-59884-362-0.
  5. ^ Schmidt, P.; Avery, D.H. (1978). "Complex iron smelting and prehistoric culture in Tanzania". Science. 201 (4361): 1085–89. Bibcode:1978Sci...201.1085S. doi:10.1126/science.201.4361.1085. PMID 17830304. S2CID 37926350.
  6. ^ Shillington, Kevin (2013). Encyclopedia of African History 3-Volume Set. Routledge. p. 1510. ISBN 978-1-135-45670-2.
  7. ^ "The Story of Africa". BBC World Service.
  8. ^ Horton, Mark and Middleton, Tom. "The Swahili: The Social Landscape of a Mercantile Community." (Oxford: Blackwell, 2010), 46.
  9. ^ Campbell, Gwyn. "Africa and the Indian Ocean World from Early Times to Circa 1900." Cambridge University Press. 2019
  10. ^ "Slavery". Encyclopædia Britannica. https://www.britannica.com/blackhistory/article-24157. 
  11. ^ "Slave societies". Encyclopædia Britannica. 22 January 2014. https://www.britannica.com/EBchecked/topic/548305/slavery/24157/Slave-societies. ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 19 February 2014. 
  12. ^ "The Story of Africa |BBC World Service". BBC.
  13. ^ Rodriguez, Junius P. (1997). The Historical Encyclopedia of World Slavery. ABC-CLIO. ISBN 978-0-87436-885-7.
  14. ^ "On The Zanzibar Map: Spices, Slaves And A Bit Of History". 17 February 2015.
  15. ^ Middleton, Dorothy (6 May 2022). "Henry Morton Stanley". Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/biography/Henry-Morton-Stanley. ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 29 December 2022. 
  16. ^ Johnson, Hildergard Binder (1967). "The Locations of Christian Missions in Africa". Geographical Review. 57 (2). Taylor and Francis Ltd: 168–202. Bibcode:1967GeoRv..57..168J. doi:10.2307/213158. JSTOR 213158. සම්ප්‍රවේශය 29 December 2022.
  17. ^ "Europeans In East Africa - View entry". www.europeansineastafrica.co.uk. සම්ප්‍රවේශය 2022-12-18.
  18. ^ Fall, Makhete (2016). Early Political Discord in Kenya: European Settlers' Political Struggles in the East Africa Protectorate, 1902–1912 (Thesis). West Virginia University Libraries. doi:10.33915/etd.5569.
  19. ^ "PAPERS RELATING TO THE FOREIGN RELATIONS OF THE UNITED STATES, THE PARIS PEACE CONFERENCE, 1919". United States Department of State. සම්ප්‍රවේශය 19 September 2017.
  20. ^ a b William Roger Louis (2006). Ends of British Imperialism: The Scramble for Empire, Suez, and Decolonization. I.B. Tauris. ISBN 978-1-84511-347-6. සම්ප්‍රවේශය 19 September 2017.
  21. ^ Liebenow, J. Gus (1956). "Responses to Planned Political Change in a Tanganyika Tribal Group". American Political Science Review (ඉංග්‍රීසි බසින්). 50 (2): 447–448. doi:10.2307/1951678. ISSN 0003-0554. JSTOR 1951678. S2CID 144390538.
  22. ^ Iliffe, John (1967). "The Organization of the Maji Maji Rebellion". The Journal of African History. 8 (3). Cambridge University Press: 495–512. doi:10.1017/S0021853700007982. JSTOR 179833.
  23. ^ a b Heale, Jay; Wong, Winnie (2010). Tanzania. Marshall Cavendish. ISBN 978-0-7614-3417-7.
  24. ^ a b "African participants in the Second World War". mgtrust.org.
  25. ^ "Tanzania: British rule between the Wars (1916–1945)". eisa.org.za. සංරක්ෂණය කළ පිටපත 4 පෙබරවාරි 2015 at the Wayback Machine
  26. ^ Mulenga, Derek C. (November 2001). "Mwalimu Julius Nyerere: a critical review of his contributions to adult education and postcolonialism". International Journal of Lifelong Education. 20 (6): 446–470. doi:10.1080/02601370110088436. ISSN 0260-1370. S2CID 143740319.
  27. ^ a b "Statistical Abstract 2013, National Bureau of Statistics" (PDF). Tanzania Ministry of Finance. July 2014. 23 November 2016 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 23 October 2014.
  28. ^ "United Republic of Tanzania | The Commonwealth". thecommonwealth.org. 15 August 2013.
  29. ^ "Unveiling Zanzibar's unhealed wounds". BBC News. 25 July 2009.
  30. ^ "Background history of The Union between Tanganyika and Zanzibar" (PDF). Vice President's Office, United Republic of Tanzania. 25 ජනවාරි 2013 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 25 අප්‍රේල් 2013.
  31. ^ "The United Republic of Tanganyika and Zanzibar is renamed United Republic of Tanzania". South African History Online. සම්ප්‍රවේශය 10 February 2019.
  32. ^ "United Republic of Tanzania : History". Commonwealth.org. 23 February 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 10 February 2019.
  33. ^ "Tanzania". The World Factbook. Central Intelligence Agency. 29 September 2021.
  34. ^ Pierre Englebert and Kevin C. Dunn, "Inside African Politics" 2013: 81
  35. ^ Henry Bienen and John Waterbury, "World Development Vol 17", 1989: 100
  36. ^ Monson, Jamie (2009). Africa's Freedom Railway: How a Chinese Development Project Changed Lives and Livelihoods in Tanzania. Indiana University Press. p. 199. ISBN 978-0-253-35271-2.
  37. ^ Muganda, Anna (2004). "Tanzania's Economic Reforms – and Lessons Learned" (PDF). සම්ප්‍රවේශය 19 February 2014.
  38. ^ "Tanzania 1992". සංරක්ෂණය කළ පිටපත 18 ඔක්තෝබර් 2014 at the Wayback Machine. princeton.edu.
  39. ^ "Tanzania: 1995 National Assembly election results". 18 March 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
  40. ^ "Mgoya: Why I want presidential term limit scrapped in Tanzania". The East African (ඉංග්‍රීසි බසින්). 6 July 2020. සම්ප්‍රවේශය 2021-06-02.
  41. ^ "Magufuli is Transforming Tanzania's Ruling Party From a 'Benign Hegemon' Into a Malevolent One". Council on Foreign Relations (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2021-06-02.
  42. ^ "Magufuli wins re-election in Tanzania; opposition cries foul". www.aljazeera.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2021-06-02.
  43. ^ "John Magufuli: Tanzania's president dies aged 61". BBC News. 18 March 2021. සම්ප්‍රවේශය 18 March 2021.
  44. ^ "Samia Suluhu Hassan becomes President following death of John Magufuli". BBC News. 18 March 2021. සම්ප්‍රවේශය 18 March 2021.
"https://si.wikipedia.org/w/index.php?title=ටැන්සානියාවේ_ඉතිහාසය&oldid=706356" වෙතින් සම්ප්‍රවේශනය කෙරිණි