ඡායාරූප ශිල්පී
ඡායාරූප ශිල්පියෙක් යනු කැමරාවක් භාවිතයෙන් ඡායාරූප ගනු ලබන තැනැත්තාය. වෘත්තීය ඡායාරූප ශිල්පීන් ප්‍රචාරණ කටයුතු හා මුද්‍රණ අවශ්‍යතා සඳහා සජීවී අවස්ථා ඡායාරූප ගත කරන අතර ආධුනික ඡායාරූප ශිල්පීන් හුදෙක් විනෝදාංශයක් ලෙස සහ විශේෂ අවස්ථා, පුද්ගලයින් හා ස්ථාන නැවත නැවත නරඹමින් සිහිකිරීම සඳහා ඡායාරූපකරණය යොදා ගනී.
වෘත්තීය ඡායාරූප ශිල්පියා බොහෝ අවස්ථා වලදී ඡායාරූපකරණය තම රැකියාව ලෙස යොදා ගනී. උදාහරණ ලෙස පුවත්පත් වර්තාකරණය, විවාහ මංගල අවස්ථා හා උපාධ් ප්‍රදානෝත්සව ආවරණය කිරීම් සහ ප්‍රචාරණ කටයුතු සඳහා ඡායාරූපකරණය දැක්විය හැකිය. තවද පැපරාසීන්, සෞන්දර්යය කලා ඡායාරූප ශිල්පීන් සහ ස්වාදීන ඡායාරූප ශිල්පීන් යමක් ඡායාරූප ගත කිරීමෙන් අනතුරුව එහි වැදගත්කම අනුව අලෙවි කිරීම හෝ ප්‍රදර්ශනය සිදුකරයි. පොලිස් නිලධාරීන්, දේපල වෙළඳ නියෝජිතයින්, පුවත්පත් කලාවේදීන් හා විද්‍යාඥ්ඥයින් ආදී වෘත්තීන් වල යෙදෙන්නන් තම රැකියා වල නොයෙක් අවශ්‍යතා සඳහා ඡායාරූප ගනු ලබයි. චිත්‍රපට ශිල්පීන්, වීඩියෝ නිශ්පාදකයින් ආදී කැමරා ශිල්පීන් නිශ්චල ඡායාරූප මෙන්ම වීඩියෝපටද වාණිජ කටයුතු සඳහා යොදා ගනී.
ඡායාරූපයේ විෂය හෝ මාතෘකාව අනුවද ඡායාරූප ශිල්පීන් වර්ගීකරණය කල හැක. සමහර ඡායාරූප ශිල්පීන් තම විෂය විදහා දැක්වීම සඳහා භූ දර්ශන, නිසල රූ සිතුවම් සහ චිත්‍ර කලා නිර්මාණ වැනි ප්‍රකෘති අවස්ථා යොදා ගනී. අනෙක් ඡායාරූප ශිල්පීන් ඡායාරූප ක්ෂේත්‍රයට පමණක් අනන්‍ය වූ වීඨි ඡායාරූපකරණය, වාර්තා සඳහා ඡායාරූපකරණය, විලාසිතා නිර්මාණ සඳහා ඡායාරූපකරණය, විවාහ මංගල අවස්ථා ඡායාරූපකරණය ආදී වශයෙන් විශේෂීකරණය කල හැක.
ඡායාරූප අලෙවිය
සංස්කරණය
පිටපත් ගැනීම් හා අනවසරයෙන් භාවිතා කිරීම් වැනි ක්‍රියාවලින් තම ඡායාරූප ආරක්ෂා කර ගැනීමට අනන්‍ය අයිතියක් ප්‍රකාශන හිමිකම මගින් ඡායාරූප ශිල්පියාට ලැබේ.
වැඩිදුර තොරතුරු : ඡායාරූපකරණය සහ නීතිය
අප්‍රමාණ කර්මාණ්ත ප්‍රමාණයක් තම ප්‍රකාශන හා නිෂ්පාදන කටයුතු සඳහා භාවිතා කිරීමට ඡායාරූප මිලදී ගනී. සඟරා මුල් පිටු, රූපවාහිනී වෙළඳ දැන්වීම්, සුබපැතුම් පත් හා කැලැන්ඩර, වෙබ් අඩවි සහ නොයෙක් නිෂ්පාදන හා පැකේජ වල ඡායාරූප දක්නට ලැබෙන අතර සාමාන්‍යයෙන් එම කටයුතු සඳහා සෘජුවම ඡායාරූප ශිල්පියාගෙන් හෝ ඡායාරූප ශිල්පියා නියෝජනය කරන ඒජන්සියක් මගින් ඡායාරූප මිලදී ගනීම සිදුකරයි. ඡායාරූප ශිල්පියා තම ඡායාරූප යොදා ගත හැකි ආකාර පිළිබඳ ගිවිසුමක් ලෙස "බලපත්‍රයක්" නිකුත් කරන අතර එහි ඡායාරූපය පළ කල හැකි ප්‍රදේශ (උදාහරණ ලෙස එක්සත් ජනපදය හෝ එක්සත් රාජධානිය හෝ වෙනත්) සහ සත්‍ය වශයෙන්ම එය භාවිතා කරන නිෂ්පාදන පිළිබඳ රෙගුලාසි සඳහන් කර ඇත. ගිවිසුමේ සඳහන් නොවන සෑම අමතර භාවිතා කිරීමක් සඳහාම තවත් පුරස්කාරක මුදලක් හා හිමිකම් ගිවිසුමක් එක්වේ. උදාහරණයක් ලෙස ඡායාරූප ශිල්පියා තම එක් විශේෂ ඡායාරූපයක් විවිධ වෙළඳ සමාගම් කිහිපයකට කැලැන්ඩර, ධාන්‍ය පෙට්ටි, සඟරා, සුබපැතුම් පත් හෝ වෙනත් ඕනෑම නිෂ්පාදන කටයුත්තක මුද්‍රණ කටයුතු සඳහා රටවල් සමූහයකදී යොදා ගත හැකි වන ලෙස විකිණීම සිදුකිරීම සැලකිය හැක.
ගිවිසුම් කාල පරිච්ඡේදය බොහෝ විට අවුරුද්දක් වන අතර වෙනත් කාල පරිච්ඡේදයක් වුවද විය හැක. ඡායාරූප ශිල්පියා සාමාන්‍යයෙන් පුරස්කාරක ගාස්තු මෙන්ම ඡායාරූපය භාවිතා කරන සෑම අවස්ථාවකටම වෙන වෙනම ගාස්තු අය කරන අතර එම ගාස්තුව පුරස්කාරක මුදලින් අඩුවේද නැද්ද යන්න ගිවිසුම් කොන්දේසි අනුව තීරණය වේ. ඇතැම් විට ගිවිසුම අනුව ඡායාරූපය සීමා කිරීම් නොමැතිව යොදා ගැනීම (මෙයින් අදහස් කරන්නේ එකම ඡායාරූපය එක් වසරක් තුල කිහිපවරක් විවිධ භාවිතයන් සඳහා විකිණිය හැකි බව වේ) හෝ සීමා කිරීම් සහිත ලෙස යොදා ගැනීම (ගිවිසුම් කාලපරිඡේදය තුල එම ඡායාරූපය යොදා ගත හැක්කේ අදාල වෙළඳ සමාගමේ කටයුතු සඳහා පමණක් වේ) සිදුකරයි. උදාහරණයක් ලෙස ඡායාරූපයක් සුබපැතුම් පත් සඳහා සීමා කිරීම් නොමැතිව යොදා ගැනීමේදී වසරක් තුල එක්සත් ජනපදයේදී මුද්‍රණය සඳහා යම් කිසි මුදලක් සමග ඒකක මුද්‍රණයකට පුරස්කාරක ගාස්තුවක් අය කිරීමට ගිවිසුම සකස් කල හැක.
තවද වෙළඳ සමාගම සඳහා පුරස්කාරක ගාස්තු ගණනය කර නිර්ණය කිරීමේ අයිතිය ගිවිසුම මගින් ඡායාරූප ශිල්පියාටද ලබා දිය හැක. පුරස්කාරක මුදල ඡායාරූපය මිලදී ගන්නා කර්මාන්තය හා ඔවුන්ගේ අවශ්‍යතාවය අනුව වෙනස් වේ. උදාහරණයක් ලෙස පෝස්ටර හා රූපවාහිනී වෙළඳ දැන්වීම් සඳහා යොදා ගන්නා ඡායාරූප සඳහා වන පුරස්කාරක ගාස්තු පොත් පිංචක හෝ පත්‍රිකාවක් යම් සීමාසහිත පිටපත් ප්‍රමාණයක් මුද්‍රණය කිරීම සඳහා වන පුරස්කාරක ගාස්තු වලට වඩා වැඩි අගයක් වේ. පොතක හෝ සඟරාවක මුද්‍රණය කිරීමේදී ඡායාරූපය යොදා ගන්නා වර්ගඵලය මත පදනම්වද පුරස්කාරක අගය වෙනස් වේ. උදාහරණයක් ලෙස එය පිටුවකින් හතරෙන් කොටසක්ද, පිටු භාගයක්ද, සම්පූර්ණ පිටුවක්ද ලෙස වර්ග කර පුරස්කාරක අගය තිරණය කල හැක. පිටකවර සඳහා යොදා ගන්නා ඡායාරූප වල පුරස්කාරක ගාස්තුව සාමාන්‍යයෙන් පොතක් හෝ සඟරාවක් තුල යොදා ගන්නා ඡායාරූප වල අගයට වඩා වැඩිය.
සඟරාවක, වෙළඳ සමාගමක හෝ වෙනත් ඕනෑම ප්‍රකශන කටයුත්තක් සඳහා ඡායාරූප ශිල්පියෙක් විසින් ගන්නා ලද ඡායාරූප වල අයිතිය බොහෝ විට ඡායාරූප ශිල්පියාට වඩා අදාල ප්‍රකාශනය හෝ සමාගම සතුවේ. නමුත් එසේ වන්නේ ගිවිසුම් කොන්දේසි මත පදනම්වය. පුද්ගල ඡායාරූප (විශේෂයෙන් දේහලක්ෂණ විදහා දක්වන තනි පුද්ගල ඡායාරූප) සහ විවාහ මංගල ඡායාරූප වල ප්‍රකාශන අයිතිය බොහෝ විට ඡායාරූප ශිල්පියා ගිවිසුමක් මගින් තමන් සතුකර ගනී. ඒ අනුව එම ඡායාරූප යම්කිසි වෙනත් අවශ්‍යතා සඳහා පසු කාලයකදී පාරිභෝගිකයාට නැවත පිටපත් කිරීමට හෝ සංස්කරණය කිරීමට අවශ්‍ය වුවහොත් තමන් විසින්ම එම කටයුත්ත සිදුකිරීම සඳහා ඡායාරූප ශිල්පියා සමඟ සාකච්ඡා කර අවසර ගත යුතුය. සමහර අවස්ථා වලදී නැවත මුද්‍රණ අයිතිය පාරිභෝගිකයාට පැවරීම සඳහා ඡායාරූප ශිල්පියා විශාල මුදලක් අය කරයි.
ආධුනික ඡායාරූප ශිල්පීන්ට වුවද තම ඡායාරූප සඳහා වෙළඳ වටිනාකමක් ඇත්නම් එවා නොමිලේ දිය යුතු නොවේ. ඡායාරූප සඳහා බලපත්‍ර ලබා ගන්නා ආකාරය සහ ඒවා අලෙවි කිරීම පිළිබඳ තොරතුරු අන්තර්ජාලය හා පුස්තකාල මගින් ලබා ගත හැක. යමෙක්ට තම ඡායාරූප අලෙවිය හා ඒවා ආරක්ෂා කර ගැනීම පිළිබඳව අවබෝධයක් ඒ සඳහා බලපත්‍ර ලබා ගන්නා ආකාරය දැක්වෙන නොයෙක් පොත් හා අන්තර්ජාල ලිපි මගින් සහ/හෝ ඡායාරූපකරණය පිළිබඳව විශේෂිණිකෘත නීතිඥයන් මගින් ලබා ගත හැක.
අති විශාල වෙළඳ ආයතන තම නොයෙක් අවශ්‍යතා සඳහා ඡායාරූප යොදා ගැනීමේදී ඒ සඳහා ඡායාරූප තොග නාමාවලියක් පවත්වාගෙන යන අතර එය එක් අවස්ථාවකදී දස අවුරුදු සීමාවකට සෑදීම සිදුකරයි. 21 වන සියවස ඇරඹුමත් සමඟ විශාල වශයෙන් අන්තර්ජාලය මගින් ඡායාරූප තොග නාමාවලි පළ කෙරුනු අතර ඡායාරූප ශිල්පීන්ට තම ඡායාරූප ඉතා ඉක්මණින් සහ පහසුවෙන් අලෙවි කිරීමට ඒ මගින් ඉඩ ප්‍රස්ථාව ලැබුනි. නමුත් එහිදී ඡායාරූප ශිල්පියාට වන අවාසි රැසකි. ලැබෙන මුදල ඉතා අඩුය. පුරස්කාරක දීමනා නොමැති තරම්ය. ඡායාරූපය අලෙවි කරන්නේ ගිවිසුමකට යටත්ව නොවන නිසා තම ඡායාරූපය මත ඡායාරූප ශිල්පියාට කිසිම පාලන බලයක් නොමැත. මෙලෙස අන්තර්ජාලය හරහා මිලදී ගන්නා ඡායාරූප නැවත නැවත නොයෙක් කර්මාණ්ත සඳහා විවිධ අවස්ථා වලදී යොදා ගනු ලබන්නේ ඡායාරූප ශිල්පියාට ඉතා සුළු මුදලක් ගෙවීමෙන් හෝ බොහෝ විට කිසිම මුදලක් නොගෙවීමෙනි. ඡායාරූපය අන්තර්ජාලයට මුදා හැරීමෙන් පසුව එය පරිභෝජනය කරන ආකාරය පාලනය කිරීමේ දුෂ්කරතා නිසා තම ඡායාරූපය සඳහා බලපත්‍රයක් ලබා ගැනීම හෝ එහි අයිතිය නැවත තමන් සතු කර ගැනීම කිසිසේත් කල නොහැකි දෙයක් බවට පත් වේ.
ඡායාරූප බෙදාහැරීම
සංස්කරණය
බොහෝ පුද්ගලයින් තම ඡායාරූප විශේෂිත කණ්ඩායම් වලට හෝ පොදුවේ ඕනෑම කෙනෙකුට නැරඹිය හැකි වන පරිදි සමාජීය වෙබ් අඩවි හෝ වෙනත් වෙබ් අඩවි වල උඩුගත කරයි. නීතිය මගින් තම ඡායාරූප අනිසි ලෙස යොදා ගැනීම් වලින් වැලැක්වෙන බවට විශ්වාසයක් ඇති පුද්ගලයින් පොදු වෙබ් අඩවි වල හෝ නොමිලේ ප්‍රදර්ශනය සඳහා වන බලපත්‍රයක් ඇතිව තම ඡායාරූප උඩුගත කරයි. Wikimedia Commons වැනි සමහර වෙබ් අඩවි සියුම් ලෙස බලපත්‍ර පිළිබඳව සොයා බලන අතර, පොදුවේ පළ කිරීම පිළිබඳව පැහදිලි තොරතුරු ඇතුලත් පින්තූර පමණක් අනුමත කරයි.
සමහර ඡායාරූප ශිල්පීන් වෙබ් අඩවි මගින් ඡායාරූප ප්‍රසිද්ධ කිරීම, පළ කිරීම, බෙදා හැරීම හෝ විකිණීම සහ/හෝ අනෙක් පරිභෝජකයින් විසින් නැවත ප්‍රකාශනය සඳහා බාගත කිරීම් පිළිබඳව බලවත් සැලකිල්ලක් දක්වයි. මෙලෙස, සමාජයීය වෙබ් අඩවි මගින් පල කරන පුද්ගල ඡායාරූප සංචිත හෝ නාමාවලි දහස් ගණන් ඡායාරූප වලින් සමන්විත වන අතර එම ඡායාරූප අදාල පුද්ගලයින්ගේ අනු දැනුමක් නොමැතිව විකිණීම හා පරිභෝජනය සිදුකරයි. එවිට ඡායාරූප ශිල්පියාට අදාල ඡායාරූපය සඳහා ලැබිය යුතු ආදායම වෙනත් පුද්ගලයෙකු ලබා ගන්නා අතර ඡායාරූප ශිල්පියාට කිසිවක් නොලැබේ.
එමෙන්ම සඟරා හා වෙබ් අඩවි මගින් පවත්වන ඡායාරූප තරඟ සඳහාද ඡායාරූප යවනු ලබයි. ආධුනික ඡායාරූප ශිල්පීන් එම තරඟ සඳහා ඡායාරූප යොමු කර, ඡායාරූපයේ නම හා ඡායාරූපය පිළිබඳ කතාන්දරයද ඉදිරිපත් කර සඟරා මුල් පිටුවක නොමිලේ තම ඡායාරූපය පළ කර ගැනීමට හැකිවීම පිළිබඳව තෘප්තිමත් වේ. නමුත් එමගින් සිය දහස් ගණන් ඡායාරූප එම වෙළඳ සමාගම් වල අයිතියට පැවරෙන අතර අවසානයේදී සාමාන්‍යයෙන් එවා වෙනත් මුද්‍රණ කටයුතු සඳහා හෝ අන්තර්ජාලයේ පළ කිරීම් සඳහා යොදා ගනු ලබන්නේ ඡායාරූප ශිල්පියාට කිසිම ගෙවීමක්, දැන්වීමක් හෝ කීර්තියක් නොමැතිවය. ඡායාරූප ශිල්පියාගේ හිමිකම් අයිතිය සුරැකිය හැක්කේ ගිවිසුමකට පමණි. තම ඡායාරූප වල සුරක්ෂිතභාවය පිළිබඳ යම්කිසි සැලකීමක් දක්වන ඡායාරූප ශිල්පීන් ඒවා විකිණීමට පෙර අදාල වෙළඳ ආයතන හා ප්‍රකාශකයින් පිළිබඳව සොයා බැලිය යුතුය. හිමිකම් ගිවිසුමක් තිබෙන අවස්ථා වලදී පවා, අදාල වෙළඳ සමාගමේ ඉතිහාසය පිළිබඳ වාර්තා හොඳ තත්වයක තිබේද යන්න හා ව්‍යාපාරික කටයුතු සාර්ථකව සිදුවන්නේද යන්න සොයා බැලිය යුතුය.