උගන්ඩාවේ භූගෝලය
උගන්ඩාව අග්නිදිග අප්‍රිකාවේ 1º S සහ 4º N අක්ෂාංශ අතර සහ 30º E සහ 35º E දේශාංශ අතර පිහිටා ඇත. එහි භූගෝලය ගිනිකඳු කඳු, කඳු සහ විල් වලින් සමන්විත ඉතා විවිධාකාර වේ. රට සාමාන්‍යයෙන් මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 900 ක උසකින් පිහිටා ඇත. උගන්ඩාවේ නැගෙනහිර සහ බටහිර මායිම් දෙකේම කඳු ඇත. රුවෙන්සෝරි කඳුවැටිය උගන්ඩාවේ උසම කඳු මුදුන අඩංගු වන අතර එය ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රා ලෙස නම් කර ඇති අතර එහි විශාලත්වය මීටර් 5,094 කි.
විල් සහ ගංගා
සංස්කරණයදිවයිනේ බොහෝ දකුණු ප්‍රදේශය ලොව විශාලතම විල්වලින් එකක් වන වික්ටෝරියා විලෙහි බලපෑමට ලක්ව ඇති අතර එය බොහෝ දූපත් වලින් සමන්විත වේ. කම්පාලා අගනුවර[1][2][3] සහ එන්ටෙබේ අගනුවර ඇතුළුව මෙම වැව ආසන්නයේ වඩාත් වැදගත් නගර දකුණේ පිහිටා ඇත.[4] කියෝගා විල රට මධ්‍යයේ පිහිටා ඇති අතර එය පුළුල් වගුරු බිම් වලින් වටවී ඇත.[5]
ගොඩබිම් සහිත වුවද උගන්ඩාවේ විශාල විල් රාශියක් ඇත. වික්ටෝරියා සහ ක්‍යෝගා විල් වලට අමතරව ඇල්බට් විල, එඩ්වඩ් විල සහ කුඩා ජෝර්ජ් විල ඇත. එය සම්පූර්ණයෙන්ම පාහේ නයිල් ද්‍රෝණිය තුළ පිහිටා ඇත. වික්ටෝරියා නයිල් ගඟ වික්ටෝරියා විලෙන් කියෝගා විලටත් එතැනින් කොංගෝ දේශ සීමාවේ ඇල්බට් විලටත් ගලා යයි. ඉන්පසු එය උතුරු දෙසට දකුණු සුඩානයට දිව යයි. නැගෙනහිර උගන්ඩාවේ ප්‍රදේශයක් තුර්කානා විලෙහි අභ්‍යන්තර ජලාපවහන ද්‍රෝණියේ කොටසක් වන සුවාම් ගඟෙන් ජලය බැස යයි. උගන්ඩාවේ අන්ත ඊසානදිග කොටස ප්‍රධාන වශයෙන් කෙන්යාවේ පිහිටි ලොටිකිපි ද්‍රෝණියට ගලා යයි.[4]
ජෛව විවිධත්වය සහ සංරක්ෂණය
සංස්කරණය
උගන්ඩාවට ජාතික වනෝද්‍යාන දහයක් ඇතුළුව ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ 60ක් ඇත: බ්වින්ඩි ඉන්පෙනෙට්‍රබල් ජාතික වනෝද්‍යානය සහ ර්වෙන්සෝරි කඳු ජාතික වනෝද්‍යානය (UNESCO ලෝක උරුම අඩවි දෙකම[6]), කිබාලේ ජාතික වනෝද්‍යානය, කිඩෙපෝ නිම්නය ජාතික වනෝද්‍යානය, ලේක් ම්බුරෝ ජාතික වනෝද්‍යානය, ම්ගහිංගා ගෝරිල්ලා ජාතික උද්‍යානය, මවුන්ට් එල්ගොන් ජාතික වනෝද්‍යානය, මර්චිසන් දිය ඇල්ල ජාතික වනෝද්‍යානය, එලිසබෙත් රැජින ජාතික වනෝද්‍යානය සහ සෙමුලිකි ජාතික උද්‍යානය.
බ්වින්ඩි ඉන්පෙනෙට්‍රබල් ජාතික වනෝද්‍යානයේ කඳුකර ගෝරිල්ලන්, ම්ගහිංගා ගෝරිල්ලා ජාතික වනෝද්‍යානයේ ගෝරිල්ලන් සහ රන් වඳුරන් සහ මර්චිසන් ඇල්ල ජාතික වනෝද්‍යානයේ හිපෝ ඇතුළු විශේෂ විශාල සංඛ්‍යාවක් උගන්ඩාවේ වාසය කරයි.[7] කොස් රට පුරා ද සොයා ගත හැක.[8]
රටෙහි 2019 වනාන්තර භූ දර්ශන අඛණ්ඩතා දර්ශකයේ මධ්‍යන්‍ය ලකුණු 4.36/10ක් තිබූ අතර, එය රටවල් 172ක් අතරින් ගෝලීය වශයෙන් 128 වැනි ස්ථානයට පත් විය.[9]
යොමු කිරීම්
සංස්කරණය- ^ "Uganda Population (2023) - Worldometer". www.worldometers.info (ඉංග්‍රීසි බසින්). 17 May 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-03-11.
- ^ Britannica Book of the Year 2014 (ඉංග්‍රීසි බසින්). Encyclopedia Britannica, Inc. 1 March 2014. p. 745. ISBN 978-1-62513-171-3. 27 February 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2 December 2021.
- ^ Parliament of the Republic of Uganda (26 September 2005). "Constitutional Amendment Act 2005". Parliament.go.ug. Republic of Uganda. 26 April 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 28 August 2020.
§I.3:6.(2): Swahili shall be the second official language in Uganda to be used in such circumstances as Parliament may by law prescribe.
- ^ a b "Maps". Data Basin. 6 September 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 September 2015.
- ^ උගන්ඩාවේ භූගෝලය at the Encyclopædia Britannica
- ^ "World Heritage List". 14 March 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 June 2013.
- ^ Watching Wildlife: East Africa, Kenya, Tanzania, Uganda, Rwanda. Lonely Planet. 2009.
- ^ Nakintu, Justine; Albrecht, Christian; Müller, Christina M.; Kagoro-Rugunda, Grace; Andama, Morgan; Olet, Eunice A.; Lejju, Julius B.; Gemeinholzer, Birgit (2020). "Exploring the genetic diversity of jackfruit (Artocarpus heterophyllus Lam.) grown in Uganda based on SSR markers". Genetic Resources and Crop Evolution. 67 (3): 605–619. doi:10.1007/s10722-019-00830-5. S2CID 201983253. 13 January 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 January 2023.
- ^ Grantham, H. S.; et al. (2020). "Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity - Supplementary Material". Nature Communications. 11 (1): 5978. Bibcode:2020NatCo..11.5978G. doi:10.1038/s41467-020-19493-3. ISSN 2041-1723. PMC 7723057. PMID 33293507.