"සාපේක්ෂතාවාදය" හි සංශෝධන අතර වෙනස්කම්
Content deleted Content added
සාපේක්ෂතාවාදයේ මූලධර්මය |
සාපේක්ෂතා වාදය |
||
60 පේළිය:
===== සම්මත වින්යාසය =====
[[ගොනුව:Frames of reference in relative motion.svg|alt=දයේ මූලධර්මය අනුව, ප්‍රථමික පද්ධතියේ නිශ්චල නිරීක්ෂකයෙකු ඔවුන් විසින් වාර්තා කරන ප්‍රවේගය −v වනු මිස, ඒ හා සමාන ඉදිකිරීමක් දකියි. සාපේක්ෂ නොවන යාන්ත්‍ර විද්‍යාවේ අනන්තයේ සිට පරිමිත අගයකට අන්තර්ක්‍රියා ප්‍රචාරණ වේගය වෙනස් කිරීම සඳහා පරිවර්තන සමීකරණ සිදුවීම් එක් රාමුවක තවත් රාමුවකට සිතියම්ගත කිරීම වෙනස් කිරීම අවශ්‍ය වේ.|thumb|රූපය 2-1. ප්‍රාථමික පද්ධතිය ප්‍රාථමික පද්ධතියට සාපේක්ෂව චලනය වෙමින් පවතී නියත ප්‍රවේගය v x-අක්ෂය දිගේ පමණක්, ප්‍රාථමික පද්ධතියේ නිශ්චල නිරීක්ෂකයෙකුගේ දෘෂ්ටිකෝණයෙන්. සාපේක්ෂතාවාදයේ මූලධර්මය අනුව, ප්‍රථමික පද්ධතියේ නිශ්චල නිරීක්ෂකයෙකු ඔවුන් විසින් වාර්තා කරන ප්‍රවේගය −v වනු මිස, ඒ හා සමාන ඉදිකිරීමක් දකියි. සාපේක්ෂ නොවන යාන්ත්‍ර විද්‍යාවේ අනන්තයේ සිට පරිමිත අගයකට අන්තර්ක්‍රියා ප්‍රචාරණ වේගය වෙනස් කිරීම සඳහා පරිවර්තන සමීකරණ සිදුවීම් එක් රාමුවක තවත් රාමුවකට සිතියම්ගත කිරීම වෙනස් කිරීම අවශ්‍ය වේ.]]
විවිධ සමුද්දේශ රාමු තුළ නිරීක්ෂකයින් විසින් මනිනු ලබන අවකාශ කාල ඛණ්ඩාංක එකිනෙක හා සසඳන ආකාරය පිළිබඳ අවබෝධයක් ලබා ගැනීමට, සම්මත වින්යාසය තුළ රාමු සහිත සරල සැකසුමකින් වැඩ කිරීම ප්‍රයෝජනවත් වේ. මෙය ගණිතය සරල කිරීමට ඉඩ සලසයි. එළඹෙන නිගමනවල සාමාන්‍යභාවය නැතිවීමකින් තොරව. රූපය 2-1 හි, ගැලීලියානු සමුද්දේශ රාමු දෙකක් (එනම්, සම්ප්‍රදායික 3-අවකාශ රාමු) සාපේක්ෂ චලිතයෙන් ප්‍රදර්ශනය කෙරේ. S රාමුව O පළමු නිරීක්ෂකයෙකුට අයත් වන අතර රාමුව S′ ("S ප්‍රයිම්" හෝ "S dash" ලෙස උච්චාරණය කෙරේ) දෙවන නිරීක්ෂක O ට අයත් වේ.
* S රාමුවේ x, y, z අක්ෂ S′ රාමුවේ අදාළ ප්‍රාථමික අක්ෂවලට සමාන්තරව දිශානත වේ.
* රාමු S′ සරල බව සඳහා තනි දිශාවකට ගමන් කරයි: S රාමුවේ මනින ලද නියත ප්‍රවේගයක් සහිත v රාමුවේ x-දිශාව.
* රාමු S සඳහා t = 0 සහ රාමුව S සඳහා t′ = 0 යන විට S සහ S′ රාමු වල මූලාරම්භය සමපාත වේ.
සාපේක්ෂතාවාදයේ නිරපේක්ෂ සමුද්දේශ රාමුවක් නොමැති බැවින්, වෙනත් සමුද්දේශ රාමුවකට අදාළව සියල්ල චලනය විය හැකි බැවින්, 'චලනය' යන සංකල්පය දැඩි ලෙස නොපවතී. ඒ වෙනුවට, එකම දිශාවකට එකම වේගයකින් චලනය වන ඕනෑම රාමු දෙකක් චලනය වන බව කියනු ලැබේ. එම නිසා, S සහ S′ සංකෝචනය නොවේ.
====== නිරපේක්ෂ සමුද්දේශ රාමුවක් නොමැතිකම ======
එක් එක් අවස්ථිති සමුද්දේශ රාමුව තුළ භෞතික නීති එකම ස්වරූපයක් ඇති බව පවසන සාපේක්ෂතාවාදයේ මූලධර්මය ගැලීලියෝ දක්වා දිවෙන අතර එය නිව්ටෝනීය භෞතික විද්‍යාවට ඇතුළත් විය. කෙසේ වෙතත්, 19 වන ශතවර්ෂයේ අගභාගයේදී, විද්‍යුත් චුම්භක තරංගවල පැවැත්ම සමහර භෞතික විද්‍යාඥයින් විසින් විශ්වය ඔවුන් විසින් හඳුන්වනු ලබන "ඊතර්" නම් ද්‍රව්‍යයකින් පුරවා ඇති බවට යෝජනා කිරීමට හේතු විය, ඔවුන් අනුමාන කළේ, මෙම තරංග හෝ කම්පන මාධ්‍ය ලෙස ක්‍රියා කරන බවයි. ප්‍රචාරණය (බොහෝ පැතිවලින් වාතය හරහා ශබ්දය ප්‍රචාරණය වන ආකාරයට සමාන). ඊතර් යනු සියලු වේගයන් මැනිය හැකි නිරපේක්ෂ සමුද්දේශ රාමුවක් ලෙස සලකනු ලැබූ අතර, පෘථිවියට හෝ වෙනත් ස්ථාවර යොමු ලක්ෂ්‍යයකට සාපේක්ෂව ස්ථාවර සහ චලනය නොවන ලෙස සැලකිය හැකිය. ඊතර් විද්‍යුත් චුම්භක තරංගවලට ආධාර කිරීමට ප්‍රමාණවත් තරම් ප්‍රත්‍යාස්ථ විය යුතු අතර, එම තරංගවලට ද්‍රව්‍ය සමඟ අන්තර් ක්‍රියා කළ හැකි වුවද, ඒ හරහා ගමන් කරන සිරුරුවලට කිසිදු ප්‍රතිරෝධයක් ලබා නොදේ (එහි එක් ගුණාංගයක් වූයේ එය විද්‍යුත් චුම්භක තරංග ප්‍රචාරණය කිරීමට ඉඩ දීමයි). 1887 දී Michelson-Morley අත්හදා බැලීම ඇතුළු විවිධ පරීක්ෂණවල ප්‍රතිඵල (පසුව වඩාත් නිවැරදි හා නව්‍ය අත්හදා බැලීම් මගින් තහවුරු කරන ලදී), ඊතර් නොපවතින බව පෙන්වීමෙන් විශේෂ සාපේක්ෂතාවාදයේ න්‍යාය වෙත යොමු විය. අයින්ස්ටයින්ගේ විසඳුම වූයේ ඊතර් සහ නිරපේක්ෂ විවේක තත්ත්වය පිළිබඳ සංකල්පය ඉවත දැමීමයි. සාපේක්ෂතාවාදයේ දී, ඒකාකාර චලිතයකින් චලනය වන ඕනෑම සමුද්දේශ රාමුවක් භෞතික විද්‍යාවේ එකම නියමයන් නිරීක්ෂණය කරයි. විශේෂයෙන්ම, විවිධ (නමුත් නියත) ප්‍රවේගවලින් චලනය වන බහු පද්ධති මගින් මනින විට පවා රික්තයේ ආලෝකයේ වේගය සෑම විටම c ලෙස මනිනු ලැබේ.
====== දෙවන උපකල්පනය නොමැතිව සාපේක්ෂතාවාදය ======
ආලෝකයේ ප්‍රවේගයේ නියතතාව උපකල්පනය නොකර සාපේක්ෂතාවාදයේ මූලධර්මයෙන් පමණක් (එනම්, අවකාශයේ සමස්ථානිකය සහ විශේෂ සාපේක්ෂතා මූලධර්මය මගින් ගම්‍ය වන සමමිතිය භාවිතා කරමින්) අවස්ථිති රාමු අතර අවකාශ කාල පරිවර්තන යුක්ලීඩීය, ගැලීලියන් බව පෙන්විය හැක. , හෝ Lorentzian. Lorentzian නඩුවේදී, කෙනෙකුට පසුව සාපේක්ෂතාවාදී විරාම සංරක්ෂණය සහ යම් සීමිත සීමාකාරී වේගයක් ලබා ගත හැක. මෙම වේගය රික්තය තුළ ආලෝකයේ වේගය බව අත්හදා බැලීම් යෝජනා කරයි
== '''විශේෂ සාපේක්ෂතාවාදයේ අත්‍යාවශ්‍ය හරය ලෙස ලොරෙන්ට්ස් වෙනස් වීම''' ==
ප්‍රධාන ලිපිය: Lorentz පරිවර්තනය
=== විශේෂ සාපේක්ෂතාවාදය සඳහා විකල්ප ප්රවේශයන් ===
අයින්ස්ටයින් ලොරෙන්ට්ස් විචල්‍යතාවයේ ව්‍යුත්පන්නය (විශේෂ සාපේක්ෂතාවාදයේ අත්‍යාවශ්‍ය හරය) පදනම් වූයේ සාපේක්ෂතාවාදය සහ සැහැල්ලු වේග විචලනය යන මූලික මූලධර්ම දෙක මත පමණි. (ඔහු ලිව්ව)<blockquote>විශේෂ සාපේක්ෂ න්‍යාය සඳහා වන තීක්ෂ්ණ බුද්ධිය මෙයයි: ඛණ්ඩාංක සහ සිදුවීම් කාල පරිවර්ථනය සඳහා නව වර්ගයක ("ලෝරෙන්ට්ස් පරිවර්තනය") සම්බන්ධතා උපකල්පනය කරන්නේ නම්, උපකල්පන සාපේක්ෂතාවාදය සහ සැහැල්ලු වේග විචලනය අනුකූල වේ ... විශ්වීය මූලධර්මය විශේෂ සාපේක්ෂතාවාදයේ න්‍යාය අනුප්‍රාප්තියෙහි අන්තර්ගත වේ: Lorentz පරිවර්තන සම්බන්ධයෙන් භෞතික විද්‍යාවේ නියමයන් වෙනස් නොවේ (එක් අවස්ථිති පද්ධතියක සිට වෙනත් ඕනෑම අත්තනෝමතික ලෙස තෝරාගත් අවස්ථිති පද්ධතියකට සංක්‍රමණය වීම සඳහා). මෙය ස්වභාවික නීති සඳහා සීමා කිරීමේ මූලධර්මයකි</blockquote>මේ අනුව විශේෂ සාපේක්ෂතාවාදයේ බොහෝ නවීන ප්‍රතිකාර එය විශ්වීය ලොරෙන්ට්ස් සහජීවනයේ තනි උපකල්පනය මත පදනම් වේ, නැතහොත්, ඊට සමානව, මින්කොව්ස්කි අවකාශකාලයේ තනි උපකල්පනය මත පදනම් වේ.
[[ගොනුව:Minkowski diagram - photon.svg|thumb|Minkowski diagram.]]
[[ගොනුව:Spacetime curvature - Cropped.png|thumb|Spacetime]]
විශ්වීය Lorentz covariance ව්‍යුත්පන්න මූලධර්මයක් ලෙස සලකනවා වෙනුවට, මෙම ලිපිය එය විශේෂ සාපේක්ෂතාවාදයේ මූලික උපකල්පනය ලෙස සලකයි. විශේෂ සාපේක්ෂතාවාදය සඳහා සම්ප්‍රදායික ද්වි-ස්ථිතික ප්‍රවේශය අසංඛ්‍යාත විද්‍යාල පෙළපොත් සහ ජනප්‍රිය ඉදිරිපත් කිරීම් වල ඉදිරිපත් කෙරේ. මින්කොව්ස්කි අභ්‍යවකාශ කාලය පිළිබඳ තනි උපකල්පනයෙන් ආරම්භ වන පෙළපොත් අතර ටේලර් සහ වීලර්සහ කැලහාන් විසින් රචිත ඒවා ඇතුළත් වේ.[22] විකිපීඩියා ලිපි Spacetime සහ Minkowski රූප සටහන අනුගමනය කරන ප්‍රවේශය ද මෙයයි.
=== Lorentz පරිවර්තනය සහ එහි ප්රතිලෝම ===
S පද්ධතියේ අවකාශීය ඛණ්ඩාංක (t, x, y, z) සහ (t′, x′, y′, z′) සමුද්දේශ රාමුවක එම රාමුවට සාපේක්ෂව v වේගයකින් චලනය වන සිදුවීමක් නිර්වචනය කරන්න, S′ . එවිට Lorentz පරිවර්තනය මෙම ඛණ්ඩාංක පහත ආකාරයෙන් සම්බන්ධ වන බව සඳහන් කරයි
[https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/ae4f6066009b1535e4856fecbd58921b8de48ccc click here] where [https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/abacf009fa4db767f015172584c8fc89e7725745 click here]
Lorentz සාධකය වන අතර c යනු රික්තයේ ආලෝකයේ වේගය වන අතර S ට සාපේක්ෂව S′ හි ප්‍රවේගය v x අක්ෂයට සමාන්තර වේ. සරල බව සඳහා, y සහ z ඛණ්ඩාංක බලපාන්නේ නැත; x සහ t ඛණ්ඩාංක පමණක් පරිවර්තනය වේ. මෙම Lorentz පරිවර්තන රේඛීය සිතියම්කරණ එක් පරාමිති සමූහයක් සාදයි, එම පරාමිතිය වේගවත් බව ලෙස හැඳින්වේ.
ප්‍රාථමික නොවන ඛණ්ඩාංක සඳහා ඉහත පරිවර්තන සමීකරණ හතර විසඳීම ප්රතිලෝම Lorentz පරිවර්තනය ලබා දෙයි
[https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/59d661443f4fe56eab9d5b9209391d5481deb2ff click this]
මෙම ප්රතිලෝම Lorentz පරිවර්තනය ප්‍රාථමිකයේ සිට ප්‍රාථමික පද්ධතියට Lorentz පරිවර්තනය සමග සමපාත වන පරිදි බලාත්මක කිරීම, ප්‍රාථමික රාමුවේ මනින ලද පරිදි ප්‍රාථමික නොවන රාමුව v′ = −v ප්‍රවේගය සමඟ චලනය වන බව පෙන්වයි.
x අක්ෂය ගැන විශේෂ දෙයක් නැත. පරිවර්තනය y- හෝ z-අක්ෂයට හෝ ඇත්ත වශයෙන්ම චලනයට සමාන්තරව ඕනෑම දිශාවකට (γ සාධකය මගින් විකෘති කරන ලද) සහ ලම්බකව යෙදිය හැක; විස්තර සඳහා [[:en:Lorentz_transformation|Lorentz පරිවර්තනය යන ලිපිය බලන්න.]]
<small>(I am a M.G. chathura lakshan school student. 80% of the current content of this article was prepared by me and if there is any error, I kindly ask you to correct it.)</small>
[[ප්‍රවර්ගය:ක්වොන්ටම් යාන්ත්‍ර විද්යාව]]
[[ප්‍රවර්ගය:භෞතික විද්යාව]]
| |||