"සාපේක්ෂතාවාදය" හි සංශෝධන අතර වෙනස්කම්
Content deleted Content added
In physics, the special theory of relativity, or special relativity for short, is a scientific theory regarding the relationship between space and time. In Albert Einstein's original treatment, the theory is based on two postulates |
සාපේක්ෂතාවාදයේ මූලධර්මය |
||
32 පේළිය:
ගැලීලියෝ ගැලීලි දැනටමත් නිරපේක්ෂ සහ හොඳින් නිර්වචනය කරන ලද විවේකයක් නොමැති බව (වරප්‍රසාදිත සමුද්දේශ රාමු නොමැත), එය දැන් ගැලීලියෝගේ සාපේක්ෂතා මූලධර්මය ලෙස හැඳින්වේ. අයින්ස්ටයින් මෙම මූලධර්මය දිගු කළ අතර එය ආලෝකයේ නියත වේගය සඳහා හේතු විය,එය මයිකල්සන්-මෝර්ලි අත්හදා බැලීමේදී නිරීක්ෂණය කරන ලද සංසිද්ධියකි. එය යාන්ත්‍ර විද්‍යාවේ සහ විද්‍යුත් ගති විද්‍යාවේ නීති දෙකම ඇතුළුව භෞතික විද්‍යාවේ සියලුම නීති සඳහා පවතින බව ද ඔහු උපකල්පනය කළේය.
==== විශේෂ සාපේක්ෂතාවාදයට සම්ප්‍රදායික "උපදේශන දෙකක්" ප්‍රවේශය ====
යාන්ත්‍ර විද්‍යාවේ හෝ විද්‍යුත් ගති විද්‍යාවේ (එවකට) දන්නා නීතිවල නිශ්චිත වලංගුභාවය කුමක් වුවත්, අයින්ස්ටයින් වඩාත් සහතික වූ බව පෙනෙන මූලික ප්‍රස්තුත දෙකක් හඳුනා ගත්තේය. මෙම ප්‍රස්තුතයන් වූයේ රික්තයක ආලෝකයේ වේගයේ අස්ථායීතාවය සහ අවස්ථිති පද්ධතිය තෝරා ගැනීමෙන් භෞතික නීතිවල (විශේෂයෙන් ආලෝකයේ වේගයේ ස්ථාවරත්වය) ස්වාධීනත්වයයි. 1905 දී විශේෂ සාපේක්ෂතාවාදය පිළිබඳ ඔහුගේ මූලික ඉදිරිපත් කිරීමේදී ඔහු මෙම උපකල්පන ප්‍රකාශ කළේ:
* සාපේක්ෂතාවාදයේ මූලධර්මය - භෞතික පද්ධතිවල තත්වයන් වෙනස් වන නීති බලපාන්නේ නැත, මෙම රාජ්‍ය වෙනස්කම් එකිනෙකට සාපේක්ෂව ඒකාකාර පරිවර්තන චලිතයේ පද්ධති දෙකෙන් එකක් හෝ වෙනත් එකක් වෙත යොමු කළත්.
* වෙනස් නොවන ආලෝක වේගයේ මූලධර්මය - "... ආලෝකය සෑම විටම හිස් අවකාශයේ ප්‍රචාරණය වේ නිශ්චිත ප්‍රවේගය [වේගය] c එය විමෝචක ශරීරයේ චලිත තත්ත්වයෙන් ස්වායත්ත වේ" .ඒ යනු, රික්තයේ ඇති ආලෝකය ආලෝක ප්‍රභවයේ චලිත තත්ත්වය කුමක් වුවත් අවම වශයෙන් එක් අවස්ථිති ඛණ්ඩාංක පද්ධතියක ("ස්ථාවර පද්ධතිය") c (ස්ථාවර නියතයක්, දිශාවෙන් ස්වාධීන) සමඟ ප්‍රචාරණය වේ.
ආලෝකයේ වේගයේ ස්ථාවරත්වය මැක්ස්වෙල්ගේ විද්‍යුත් චුම්භක න්‍යාය [උපුටා දැක්වීම අවශ්‍ය] සහ ලුමිනිෆරස් ඊතර් සඳහා සාක්ෂි නොමැතිකම මගින් පෙලඹී ඇත. මයිකල්සන්-මෝර්ලි අත්හදා බැලීමේ ශූන්‍ය ප්‍රතිඵලය අයින්ස්ටයින්ට කෙතරම් බලපෑමක් ඇති කළේද යන්න පිළිබඳ පරස්පර සාක්ෂි තිබේ.කෙසේ වෙතත්, මයිකල්සන්-මෝර්ලි අත්හදා බැලීමේ ශුන්‍ය ප්‍රතිඵලය ආලෝකයේ වේගයේ ස්ථාවරත්වය පිළිබඳ සංකල්පය පුළුල්ව පැතිරී ශීඝ්‍ර ලෙස පිළිගැනීමට උපකාර විය.විශේෂ සාපේක්ෂතාවාදයේ ව්‍යුත්පන්නය මෙම පැහැදිලි උපකල්පන දෙක මත පමණක් නොව, අභ්‍යවකාශයේ සමස්ථානික සහ සමජාතීයතාවය සහ ඒවායේ අතීත ඉතිහාසයෙන් මිණුම් දඬු සහ ඔරලෝසු වල ස්වාධීනත්වය ඇතුළුව නිශ්ශබ්ද උපකල්පන කිහිපයක් (භෞතික විද්‍යාවේ සෑම න්‍යායකම පාහේ සෑදී ඇත) මත ද රඳා පවතී. [පි 6]
1905 දී අයින්ස්ටයින් විසින් විශේෂ සාපේක්ෂතාවාදය පිළිබඳ මුල් ඉදිරිපත් කිරීමෙන් පසුව, විවිධ විකල්ප ව්‍යුත්පන්නයන් තුළ විවිධ උපකල්පන මාලාවන් යෝජනා කර ඇත. කෙසේ වෙතත්, වඩාත් පොදු උපකල්පන කට්ටලය අයින්ස්ටයින් ඔහුගේ මුල් පත්‍රිකාවේ භාවිතා කළ ඒවා වේ. පසුව අයින්ස්ටයින් විසින් සිදු කරන ලද සාපේක්ෂතා මූලධර්මය පිළිබඳ වඩාත් ගණිතමය ප්‍රකාශයක් වන අතර එය ඉහත සඳහන් නොකළ සරලත්වය පිළිබඳ සංකල්පය හඳුන්වා දෙයි:
සාපේක්ෂතාවාදයේ විශේෂ මූලධර්මය: K ඛණ්ඩාංක පද්ධතියක් තෝරා ගන්නේ නම්, එයට සාපේක්ෂව භෞතික නීති ඒවායේ සරලම ආකාරයෙන් හොඳින් පවතිනු ඇත, එම නීති K′ වෙනත් ඕනෑම ඛණ්ඩාංක පද්ධතියකට සාපේක්ෂව යහපත් වේ k වෙත.
Henri Poincaré විසින් Lorentz පරිවර්තන ඔහුගේ Poincaré සමමිතික පරිවර්තන සමූහයේ උප කුලකයක් බව ඔප්පු කරමින් සාපේක්ෂතා න්‍යාය සඳහා ගණිතමය රාමුව සැපයීය. අයින්ස්ටයින් පසුව මෙම පරිවර්තනයන් ඔහුගේ ප්‍රත්‍යක්ෂ වලින් ලබා ගත්තේය.
අයින්ස්ටයින්ගේ බොහෝ ලිපි ලේඛන මෙම මූලධර්ම දෙක මත පදනම්ව Lorentz පරිවර්තනයේ ව්‍යුත්පන්නයන් ඉදිරිපත් කරයි.
== '''සාපේක්ෂතාවාදයේ මූලධර්මය''' ==
==== ''සමුද්දේශ රාමු සහ සාපේක්ෂ චලිතය'' ====
සමුද්දේශ රාමු සාපේක්ෂතාවාදයේ තීරණාත්මක කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි. මෙහි භාවිතා කර ඇති සමුද්දේශ රාමුව යන්න අභ්‍යවකාශයේ නිරීක්ෂණ ඉදිරිදර්ශනයක් වන අතර එය චලිතයේ (ත්වරණය) කිසිදු වෙනසක් සිදු නොවන අතර, එයින් අවකාශීය අක්ෂ 3ක් (එසේ නම්, විවේකයේදී හෝ නියත ප්‍රවේගය) ඔස්සේ ස්ථානයක් මැනිය හැක. මීට අමතරව, සමුද්දේශ රාමුවකට 'ඔරලෝසුවක්' (ඒකාකාරී ආවර්තිතා සහිත ඕනෑම සමුද්දේශ උපාංගයක්) භාවිතයෙන් සිදුවීම්වල කාලය මැනීමේ හැකියාව ඇත.
සිදුවීමක් යනු සමුද්දේශ රාමුවකට සාපේක්ෂව අභ්‍යවකාශයේ තනි අද්විතීය මොහොතක් සහ ස්ථානයක් පැවරිය හැකි සිදුවීමකි: එය අවකාශ කාලයේ "ලක්ෂ්‍යයක්" වේ. සමුද්දේශ රාමුව නොතකා සාපේක්ෂතාවාදයේ දී ආලෝකයේ වේගය නියත බැවින්, ආලෝකයේ ස්පන්දන මගින් දුර මැනීමට සහ සිදුවීමෙන් පසු ඔරලෝසුව වෙත ළඟා වීමට කාලය ගත වුවද, ඔරලෝසුවට සිදුවීම් සිදු වූ වේලාවන් වෙත ආපසු යොමු කිරීමට ආලෝකයේ ස්පන්දන භාවිතා කළ හැකිය. සිදුවී ඇත.
උදාහරණයක් ලෙස, රතිඤ්ඤා පිපිරවීම "සිදුවීමක්" ලෙස සැලකිය හැකිය. අපට සිදුවීමක් එහි අවකාශ කාල ඛණ්ඩාංක හතරකින් සම්පූර්ණයෙන්ම සඳහන් කළ හැක: සිදුවීමේ වේලාව සහ එහි ත්‍රිමාන අවකාශීය පිහිටීම යොමු ලක්ෂ්‍යයක් නිර්වචනය කරයි. අපි මෙම සමුද්දේශ රාමුව S ලෙස හඳුන්වමු.
සාපේක්ෂතා න්‍යායේ දී, අපට බොහෝ විට අවශ්‍ය වන්නේ සිදුවීමක ඛණ්ඩාංක විවිධ සමුද්දේශ රාමු වලින් ගණනය කිරීමට ය. විවිධ රාමු වලින් සාදන ලද මිනුම් සම්බන්ධ කරන සමීකරණ පරිවර්තන සමීකරණ ලෙස හැඳින්වේ.
===== සම්මත වින්යාසය =====
විවිධ සමුද්දේශ රාමු තුළ නිරීක්ෂකයින් විසින් මනිනු ලබන අවකාශ කාල ඛණ්ඩාංක එකිනෙක හා සසඳන ආකාරය පිළිබඳ අවබෝධයක් ලබා ගැනීමට, සම්මත වින්යාසය තුළ රාමු සහිත සරල සැකසුමකින් වැඩ කිරීම ප්‍රයෝජනවත් වේ. මෙය ගණිතය සරල කිරීමට ඉඩ සලසයි. එළඹෙන නිගමනවල සාමාන්‍යභාවය නැතිවීමකින් තොරව. රූපය 2-1 හි, ගැලීලියානු සමුද්දේශ රාමු දෙකක් (එනම්, සම්ප්‍රදායික 3-අවකාශ රාමු) සාපේක්ෂ චලිතයෙන් ප්‍රදර්ශනය කෙරේ. S රාමුව O පළමු නිරීක්ෂකයෙකුට අයත් වන අතර රාමුව S′ ("S ප්‍රයිම්" හෝ "S dash" ලෙස උච්චාරණය කෙරේ) දෙවන නිරීක්ෂක O ට අයත් වේ.
[[ප්‍රවර්ගය:ක්වොන්ටම් යාන්ත්‍ර විද්යාව]]
[[ප්‍රවර්ගය:භෞතික විද්යාව]]
| |||