|
|birth_name = ජොහාන් මෙන්ඩෙල්
| birth_date = {{උපන් දිනය|1822|7|20}}
| birth_place = [[Hynčice (Vražné)|Heinzendorf bei Odrau]], [[ඔස්ට්‍රියානු සිලේසියාව|සිලේසියා]], [[ඔස්ටිර්යානු අධිරාජ්‍යය]] (වර්තමානයේ [[Hynčice (Vražné)|Hynčiceහයිනයිස්]], චෙක් ජනරජය)
| death_date = {{මරණ දින හා වයස|1884|1|6|1822|7|20}}
| death_place = [[බර්නෝ|Brünn]], [[මොරෝවියා]], [[ඔස්ට්‍රො-හංගේරියාව]] (වර්තමාන [[බර්නෝ]], චෙක් ජනරජය)
මෑ පැල වල පහත ලක්ෂණ හත සමඟ මෙන්ඩල් වැඩ කළේ ය: පැලයේ උස, කරල් හැඩය සහ වර්ණය, බීජ හැඩය සහ වර්ණය, සහ මල් පිහිටීම සහ වර්ණය. නිදසුනක් ලෙස බීජ වර්ණය ගත් විට, සත්‍යාභිජනක කහ මෑ සහ සත්‍යාභිජනක කොළ මෑ අන්තරාභිජනනය කරන විට ඔවුන්ගේ ජනිතයන් සෑම විටම කහ බීජ නිපදවන බව මෙන්ඩල් පෙන්වා දුන්නේය. කෙසේ වෙතත්, ඊළඟ පරම්පරාවේදී, කොළ මෑ ඇට නැවත කොළ 1 ට කහ 3 අනුපාතයකින් යළි ඉස්මතු විය. මෙම සංසිද්ධිය පැහැදිලි කිරීම සඳහා, මෙන්ඩල් විසින් ඇතැම් ගති ලක්ෂණ ගැන සඳහන් කිරීමේදී "[[ප්‍රමුඛතාව (ප්‍රවේණි විද්‍යාව)|නිලීන]]" සහ "[[ප්‍රමුඛතාව (ප්‍රවේණි විද්‍යාව)|ප්‍රමුඛ]]" යන යෙදුම් භාවිතා කරන ලදී. ඉහත උදාහරණයේ දී, පළමු ජනිත පරම්පරාවේ අතුරුදහන් වී ඇති බව පෙනෙන කොළ ගති ලක්ෂණය, නිලීන වන අතර කහ ප්‍රමුඛ වේ. 1866 දී ඔහු සිය කෘතිය ප්‍රකාශයට පත් කරමින්, ජීවියෙකුගේ ගති ලක්ෂණ තීරණය කළ හැකි අදෘශ්‍යමාන “සාධක” —වර්තමානයේ [[ජාන]]— වල ක්‍රියාව ඉන් ආදර්ශනය කළේය.
මෙන්ඩෙල්ගේ කෘතිවල ගැඹුරු වැදගත්කම 20 වන සියවස ආරම්භ වන තෙක්ලබා (දශක තුනකට පසුව) ඔහුගේමෙන්ඩෙල්ගේ නීතිමූලධර්ම නැවත සොයා ගැනීමත්ගන්නා සමඟතෙක්ම හඳුනාගතඔහුගේ නොහැකිකර්තව්‍යයයේ වියදැඩි වැදගත්කම හඳුනාගැනීමට ලක් නො වීය. 1900 දී [[එරික් වොන් ෂ්චර්මාක්]], [[හියුගෝ ඩි ව්‍රීස්]] සහ [[කාල් කොරන්ස්]] 1900විසින් දීතනි තනිව මෙන්ඩෙල්ගේ පර්යේෂණාත්මක සොයාගැනීම් කිහිපයක් ස්වාධීනව සත්‍යාපනය කළ අතර එය නූතන ජාන විද්‍යාවේ යුගයටපූර්වාගමනයට හේතු විය. [7]<ref>{{Cite [8]journal|last=Gayon|first=ජීන්|date=2016|title=ෆ්‍රොම් මෙන්ඩල් ටු එපිජෙනෙටික්ස්: හිස්ට්‍රි ඔෆ් ජෙනෙටික්ස්|journal=Comptes Rendus Biologies|volume=339|issue=7–8|pages=225–230|doi=10.1016/j.crvi.2016.05.009|pmid=27263362|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=කොර්කොස්|first1=අලාන් එෆ්.|last2=Monaghan|first2=ෆ්ලොයිඩ් වී.|date=1990|title=Mendel's work and its rediscovery: A new perspective|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/07352689009382287|journal=Critical Reviews in Plant Sciences|language=en|volume=9|issue=3|pages=197–212|doi=10.1080/07352689009382287}}</ref>
== ජීවිතය සහ වෘත්තිය ==
මෙන්ඩෙල්[[ඔස්ට්‍රියානු උපතඅධිරාජ්‍යය|ඔස්ට්‍රියානු ලැබුවේඅධිරාජ්‍යයේ]] ජර්මානු(නූතන කතා[[චෙක් කරනජනරජය]]ට අයත්) [[මොරොවියා]]-[[චෙක් පවුලකසිලෙසියා|සිලෙසියා]] හයිනයිස්හිදේශ සීමාවේ, [[හයිනයිස් (Vražné)|හයිනයිස්]] ([[ජර්මනිය|ජර්මානු]] භාෂාවෙන්බසින් හයින්සෙන්ඩෝෆ්''Heinzendorf බීbei ඔඩ්රාOdrau''), මොරවියන්-සිලෙසියානු[[Sudeten_German|ජර්මානු දේශකතා සීමාවේකරන]] ඔස්ට්‍රියානුචෙක් අධිරාජ්‍යයේපවුලක (දැන්මෙන්ඩෙල් චෙක් ජනරජයේඋපත කොටසක්)ලැබීය.<ref ඔහුname=":4" /> ඇන්ටන් සහ රොසීන් (ෂ්විට්ලිච්) මෙන්ඩෙල්ගේ පුත්‍රයා වූ අතරඔහුට, වෙරෝනිකා නම් එක් වැඩිමහල් සහෝදරියක් වනසහ වෙරෝනිකාතෙරේසියා සහනම් එක් බාලයාබාල තෙරේසියා දසොයුරියක් සිටියහ. ඔවුන් අවම වශයෙන් අවුරුදු 130 ක් පමණ මෙන්ඩල් පවුලට අයත් ව තිබූ ගොවිපලක ඔවුහු වැඩ කරමින් ජීවත් වූවූහ.<ref>Gregor අතරMendel, වැඩAlain කළහF. [9]Corcos, Floyd V. Monaghan, Maria C. Weber "Gregor Mendel's Experiments on Plant Hybrids: A Guided Study", Rutgers University Press, 1993.</ref> (මෙන්ඩෙල් ඉපදුණු නිවස දැන් මෙන්ඩෙල් වෙනුවෙන් කැප කළ කෞතුකාගාරයකි [10]<ref>{{cite web |url=http://www.mendel-rodnydum.vrazne.cz/index.php?lang=cs |title=Úvod – Rodný dům Johanna Gregora Mendela}}</ref>). ඔහුගේ ළමා කාලය තුළ මෙන්ඩෙල් උයන්පල්ලෙකු ලෙස සේවයවැඩ කළ අතරකරමින් [[මීමැසි පාලනය]] හැදෑරීයඉගෙන ගත්තේය. යෞවනයෙකු ලෙස ඔහු [[ඔපාවා]] හි ව්‍යායාම ශාලාවට (ජර්මානු බසින් "ට්‍රොපෝ") ලෙස හැඳින්වේ[[උසස් විද්‍යාස්ථානය (පාසල)|උසස් සහභාගිවිද්‍යාස්ථානය]]ට වියගියේය. අසනීප වීම හේතුවෙන් ව්‍යායාමඔහුට විද්‍යාස්ථාන අධ්‍යයන කාලය තුළ ඔහුටවලින් මාස හතරක නිවාඩු ලබානිවාඩුවක් ගැනීමට සිදුවිය. 1840 සිට 1843 දක්වා ඔහු [[Palacký විශ්ව විද්‍යාලයය, ඔලොමූක්|ඔලොමූක් විශ්ව විද්‍යාලයේ]] දාර්ශනික ආයතනයේ ප්‍රායෝගික හා න්‍යායාත්මක දර්ශනය හා භෞතික විද්‍යාව හැදෑරූ අතර අසනීප නිසා තවත් වසරක නිවාඩුනිවාඩුවක් ලබා ගත්තේයගත්තේ ය. ඔහු තම අධ්‍යාපනය සඳහා මුදල් ගෙවීමට ද මූල්‍යමය වශයෙන් වෙහෙසඅපොහොසත් වූ අතර තෙරේසියා ඔහුටඇයගේ දෑවැද්ද ඔහුට ලබා දුන්නේය. පසුවපසු කාලීනව ඔහු ඇගේ පුතුන් තිදෙනාට උපකාර කළේය.කළ අතර, ඔවුන්ගෙන් දෙදෙනෙක් වෛද්‍යවරු වූහ.<ref>{{Cite book|first=Silvia |last=Eckert-Wagner |year=2004 |title=Mendel und seine Erben: Eine Spurensuche |trans-title=Mendel and His Heirs: A search for traces |language=de |location=Norderstedt |publisher=Books on Demand |page=[https://books.google.com/books?id=3sU00yjUKfcC&pg=PA113 113] |isbn=978-3-8334-1706-1 }}</ref>
ඔහු අර්ධ වශයෙන් භික්ෂුවක් බවට පත්වූයේ එයට මුදල් ගෙවීමකින් තොරව අධ්‍යාපනයක් ලබා ගැනීමට ඔහුට හැකි වූ බැවිනි. අරගල කරන ගොවියෙකුගේ පුතෙකු ලෙස, පැවිදි ජීවිතය, ඔහුගේ වචන වලින්, "ජීවනෝපාය මාර්ගයක් පිළිබඳ නිරන්තර කාංසාව" වළක්වා ගත්තේය. [13] ජොහාන් මෙන්ඩෙල් උපත ලැබූ ඔහුට ග්‍රෙගෝර් (චෙක්හි ෂෙහෝ) යන නම ලැබුණි. ඔහු ඔගස්ටීනියානු භික්ෂූන් සමඟ සම්බන්ධ වූ විට.
මෙන්ඩෙල් දර්ශන පී ulty යට ඇතුළු වූ විට ස්වාභාවික ඉතිහාසය හා කෘෂිකර්ම දෙපාර්තමේන්තුවේ ප්‍රධානියා වූයේ ජොහාන් කාල් නෙස්ලර් විසිනි. ඔහු ශාක හා සතුන්ගේ, විශේෂයෙන් බැටළුවන්ගේ පාරම්පරික ගති ලක්ෂණ පිළිබඳව පුළුල් පර්යේෂණ සිදු කළේය. ඔහුගේ භෞතික විද්‍යා ගුරුවරයා වූ ෆ්‍රෙඩ්රික් ෆ්‍රාන්ස්ගේ නිර්දේශය මත මෙන්ඩෙල්, බර්නෝහි ඔගස්ටීනියානු ශාන්ත තෝමස්ගේ අබේ (ජර්මානු භාෂාවෙන් බ්‍රෝන් ලෙස හැඳින්වේ) ඇතුළු වී පූජකයෙකු ලෙස පුහුණුව ආරම්භ කළේය. මෙන්ඩෙල් ආදේශක උසස් පාසැල් ගුරුවරයෙකු ලෙස සේවය කළේය. 1850 දී ඔහු සහතික කළ උසස් පාසැල් ගුරුවරයෙකු වීමට විභාගයේ අවසාන කොටස් තුන වන වාචික කොටස අසමත් විය. 1851 දී, ඔහු වඩාත් විධිමත් අධ්‍යාපනයක් ලබා ගැනීම සඳහා ඇබට් සිරිල් ෆ්‍රැන්ටීක් නැප්ගේ අනුග්‍රහය යටතේ අධ්‍යාපනය ලැබීම සඳහා වියානා විශ්ව විද්‍යාලයට යවන ලදි. වියානාහි ඔහුගේ භෞතික විද්‍යාව පිළිබඳ මහාචාර්යවරයා වූයේ ක්‍රිස්ටියන් ඩොප්ලර් ය. ප්‍රධාන වශයෙන් භෞතික විද්‍යාව පිළිබඳ ගුරුවරයෙකු ලෙස මෙන්ඩෙල් 1853 දී සිය ආරාමයට පැමිණියේය. 1856 දී ඔහු සහතික කළ ගුරුවරයෙකු වීමට විභාගය සමත් වූ අතර නැවත වාචික කොටස අසමත් විය. 1867 දී ඔහු නැප් වෙනුවට ආරාමයේ පැවිදි බවට පත් විය.
== මූලාශ්‍ර ==
{{dead end|date=ජූනි 2013}}
{{Reflist}}
{{අනාථ ලිපිය|date=ජූනි 2013}}
| 