"ඉස්ලාම්" හි සංශෝධන අතර වෙනස්කම්
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
2 පේළිය:
* {{cite web|url=http://www.pbs.org/empires/islam/faithgod.html |title=God |work=[[Islam: Empire of Faith]] |quote=''For Muslims, God is unique and without equal.'' |publisher=[[Public Broadcasting Service|PBS]]|accessdate=2010-12-18}}
*{{cite web|url=http://www.patheos.com/Library/Islam/Beliefs/Human-Nature-and-the-Purpose-of-Existence.html |title=Human Nature and the Purpose of Existence |publisher=Patheos.com |date= |accessdate=2011-01-29}}</ref>ඉස්ලාමය සම්පුර්ණ ජිවන සැලැස්මක් ලෙස හදුන්වයි.<ref>{{Harvtxt|Esposito|2002b|p=17}}</ref><ref>See: * {{Harvtxt|Esposito|2002b| pp=111,112,118}} * {{cite encyclopedia | title=Shari'ah | encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online | ref=harv }}</ref>ඉස්ලාමය උගන්වන්නේ දෙවියන් වහන්සේ දයානුකම්පිත, සර්වබලධාරී හා අද්විතීය බවත්, අනාගතවක්තෘවරුන් විසින් එළිදරව් කළ ශුද්ධ ලියවිලි සහ ස්වාභාවික සංඥා තුළින් මනුෂ්ය වර්ගයාට මඟ පෙන්වූ බවත්ය.[https://en.wikipedia.org/wiki/Islam#cite_note-OEIW-allah-3][[:en:Islam#cite_note-8|[2]]] ඉස්ලාමය ශුද්ධ ලියවිල්ල කියා සිටින්නේ ආදම්, ආබ්රහම්, මෝසෙස් සහ යේසුස් ඇතුළු අනාගතවක්තෘවරුන් හරහා මීට පෙර කිහිප වතාවක්ම හෙළිදරව් කරන ලද ප්රාථමික ඇදහිල්ලක සම්පූර්ණ හා විශ්වීය අනුවාදය ඉස්ලාමය බවයි.[https://en.wikipedia.org/wiki/Islam#cite_note-People-of-the-Book-9][https://en.wikipedia.org/wiki/Islam#cite_note-10][http://www.cnn.com/2015/10/21/living/yom-kippur-muslims/index.html]
බහුතර මුස්ලිම් වරු සුන්නි(75–90%) හා ෂියා(10–20%) කොටස් වලට අයිති වේ. ආසන්න වශයෙන් බිලියන 1.8 ප්රමාණයක් හෙවත් 24% ක් පමණ මුළු ලොවම සිටි.[http://www.pewforum.org/2012/12/18/global-religious-landscape-exec/] රටවල් 50 ක ජනගහනයෙන් බහුතරයක් මුස්ලිම්වරු වෙති.[http://www.pewforum.org/2012/12/18/global-religious-landscape-exec/] මුස්ලිම්වරුන්ගෙන් 13% ක් පමණ ජීවත් වන්නේ විශාලතම මුස්ලිම් බහුතර රට වන
==ඉස්ලාම් වදනේ උපත සහ අර්ථය==
12 පේළිය:
(Islam) ඉස්ලාම් [[ආගම]]. [[අරාබි අර්ධද්වීපය]] මුල්කොටගෙන පැන නැගුනු ලොව ප්රධානතම හා ඉතාම වේගයෙන් වර්ධනය වන ආගමකි. [[අල්ලාහ්]] නම් සර්වබලධාරියා විසින් එවන ලද [[මුහම්මද් නබි(සල්)]] නම් අනගත වක්තෘතුමන් විසින් එතුමන්ට වහි මගින් අනාවරණය වූ දහම ලෙස ලොවට ප්රකාශ කර ඇත. ලොව ජනගහනයෙන් සෑම 6 දෙනකුගෙන්ම එක් අයකු ඉස්ලාම් බැතිමතෙක් වන බව සංඛ්යා ලේඛන පෙන්වා දෙයි.
ඉස්ලාම් ගැන ප්රසිද්ධ හදීසයක මෙසේ සදහන් වේ
මුහම්මද් (සල්) තුමාණන් තම අනුගාමික පිරිස සමඟ එක්තරා ස්ථානයක අසුන්ගෙන සිටින විට එම ස්ථානයට පැමිණී ආධූනික තැනැත්තෙකු නබිතුමාණන් සමීපයේ අසුන්ගෙන ‘ඊමාන් යනු කුමක්ද?’ යනුවෙන් විමසන ලදී. එයට නබිතුමාණන් ‘ඊමාන් යනු අල්ලාහ් (දෙවි) ද, ඔහුගේ දේවදූතයන් ද, (මරණින් මතුවට) අල්ලාහ් (දෙවි) හමුවන බවද, ඔහුගේ වක්තෘවරුන් (හෙවත් නබිවරුන්)ද විශ්වාස කිරීමයි. තවද මරණින් මතු යලි නැඟිටීමත් විශ්වාස කිරීම (ඊමාන් බව )’ පවසන ලදී. එයට එම තැනැත්තා ‘ඉස්ලාම් යනු කුමක්ද?’ යනුවෙන් විමසන ලදී. එයට නබිතුමාණන් ‘ඉස්ලාම් යනු අල්ලාහ් (දෙවි) හට කිසිවක් (හෝ කිසිවෙක් කිසිදු ආකාරයකට) නුඹ සමාන නොකොට
මූලාශ්ර ග්රන්ථය – බුහාරී මුස්ලීම්
34 පේළිය:
== ඉස්ලාම් ඉතිහාසය ==
ඉස්ලාමීය ඉතිහාසයේ සංවර්ධනයේ ප්රතිඵලය ප්රධාන වශයෙන් දේශපාලනික , ආර්ථික ,
එය යුරෝපයෙන් එපිට ආර්ථික හා
==ඉස්ලාම් දින දර්ශනය==
කි්ර.ව 622 ඉස්ලාම් ආගමේ ආරම්භය ලෙස සලකන අතර, එය ඉස්ලාමීය දින දර්ශනයේ පළමු වසර ලෙස සටහන් වේ. මෙය කැලිෆ් උමාර් විසින් නිර්මාණය කරන ලද වසර තිහක චක්රයකින් සමන්විත දින දර්ශනයකි. මෙම වසර තිහ දවස් 354 සහිත සාමාන්ය අවුරුදු දහනවයකින් ද දවස් 355 සහිත අධික අවුරුදු
ඉස්ලාමීය දින දර්ශනය
== කාලීෆා රාජධානියේ නැගීම (ක්රි. ව. 632 -750) ==
51 පේළිය:
ක්රි. ව. 644 දී උමාර් කලීෆාවරයාගේ ඝාතනයත් සමඟ උස්මාන් තුමා ඊළඟ කලීෆාවරයා ලෙස පත්වීම පිළිබඳ දැඩි විරෝධයක් පැන නැගුණි. ක්රි. ව. 656 දී උස්මාන් තුමාගේ ඝාතනයෙන් පසු අලි ඉබ්නු අබි කාලිබ් තුමා කාලිෆා වරයා බවට පත්වී පළමුවෙනි සිවිල් යුද්ධය හෙවත් "පළමු ෆිත්නාව" මෙහෙය වූ පසු ක්රි. ව. 661 දී කරිජිවරුන් විසින් එතුමාව ඝාතනයට පත් කෙරිණි. අනතුරුව ආණ්ඩුකාර වූ මු:අවියාහ් බලයට පැමිණ උමයියාද් රාජවංශය ආරම්භ කළේය.
ආගමික හා දේශපාලනික නායකත්වය නිසා පැවති විවිධ ආරවුල් හේතුවෙන් මුස්ලිම් ප්රජාව අතර ආගමික නිකාය භේදයක් ඇති විය. බහුතරයක් අලි තුමාට පෙර පැවත ආ කලිෆාවරුන්ගේ නායකත්වය පිළි ගත්හ. ඔවුන් සුන්නිවරුන් ලෙස හැඳින්විණි. සුඛි පිරිසක් නියමාකාර නායකයා අලි පමණක් ම යැයි පිළිගත්හ. ඔවුන්ව හැඳින්වූයේ ෂියාවරු යනුවෙනි. ක්රි. ව. 680 දී මු: අවියාහ් ගේ වියෝවෙන් පසු නැවතත් නායකත්වය පිළිබඳ ගැටුම් ඇති වී දෙවෙනි සිවිල් යුද්ධය ඇති විය. උමයියාද් රාජවංශය වසර හැත්තෑවක් පුරාවටම පැවතුණි. මග්රිබ්, අල් -
කිතුනුවන්, යුදෙව්වන්, සොරොස්ට්රියානුවන් සහ මිථ්යාදෘෂ්ටික බර්බර්වරුන් ඇතුළු උමායියාද් කාලිෆේට් හි මුස්ලිම් නොවන කණ්ඩායම් ධම්මිවරුන් ලෙස හැඳින්වේ. පාලක මුස්ලිම්වරුන්ගේ දේශපාලන ආධිපත්යය පිළිගෙන පිළිගත් තාක් කල් ඔවුන්ට දෙවන පන්තියේ පුරවැසියන් ලෙස නීත්යානුකූලව
== ඉස්ලාම් ඉතිහාසය - ස්වර්ණමය යුගය (750 -1258) ==
61 පේළිය:
9 වන සියවසෙහි අගභාගයෙහි විවිධ පළාත් ස්වයං පාලනයක් කරා යාම හේතුවෙන් අබ්බාසිද් කලීෆා රාජධානිය බිඳ වැටෙමින් පැවතිණ. පළාත් කැඩී යාමත් සමඟම උතුරු අප්රිකාව, පර්සියාව සහ මධ්යම ආසියාව පුරා එමිර් රාජ්යයන් බිහි විය. දැඩි ලෙස ඒකශ්මිකව තිබු අරාබි රාජධානිය ආගමික වශයෙන් සමජාතීය මුස්ලිම් ලෝකයක් දක්වා වෙනස් විය.එමනිසා කලීෆාවරයාගේ ආගමික අධිකාරියට පවා විරුද්ධ විය හැකි තත්ත්වයක් ෂියා ෆතිමිදි වරුන්ට හිමිවිය. ක්රි.ව.1055 වන විට සෙල්ජුක් තුර්කිවරුන් විසින් අබ්බාසිද්වරුන්ගේ හමුදාමය බලය දුර්වල කරනු ලැබ තිබුණද, ඔවුන් කාලීෆාවරයාගේ නාමමාත්ර අධිකාරියට ගෞරව කළහ. මේ වනවිට ඉස්ලාම් ධර්මය සහ මුස්ලිම් වෙළඳ ජාලයන් සහරාව, බටහිර අප්රිකාව, මධ්යම ආසියාව, බල්ගේරියාව සහ මැලේ දුපත් කරා පැතිරි තිබුණද, ආක්රමණ සහ සාමකාමීව ආගමට හරවා ගැනීම් මඟින් මුස්ලිම් රාජධානිය තවදුරටත් ප්රසාරණය වෙමින් පැවතුණි.
ස්වර්ණමය යුගය නව නීතිමය, දාර්ශනික සහ ආගමික සංවර්ධනයන්ගේ ආරම්භය විය. ප්රධාන හදීස එකතුන් සම්පාදනය වුයේ ද, නුතන සුන්නි මද්හබ් සතර පිහිටවුයේ ද, මෙම කාල වකවානුවේදීය. 9 වැනි සියවසෙහි මුල් භාගයේ විසු නීතිවේදීයෙකු වන අල් - ෂාෆි විසින් ඉස්ලාමීය නීතියේ දියුණුවට සිදුවු සේවය අති මහත්ය. එකළ මුස්ලිම් විද්වතුන් අතර දැඩි මතභේදයකට තුඩු දුන් මාතෘකාවක් වන හදීස් වල විශ්වාසනීයත්වය තහවුරු කරගත හැකි ක්රමවේදයක් අල් - ෂාෆි විසින් හඳුන්වා දෙන ලදී. ඉබ්නු සිනා (අවිසින්නා) සහ අල් - ෆරාබි වැනි විද්වතුන් ඉස්ලාමීය දේව ධර්මය
ඉස්ලාම් ආධිපත්යය පැතිර යාම මධ්යතනික පූජ්යයාතන වල සිටි කතෝලික කතෘන් අතර සතුරුකම් ඇති වීමට හේතුවක් විය. පිරිස් විශාල ගණනින් ඉස්ලාම් ධර්මය වැළඳගැනීම ඔවුන් දුටුවේ එදිරිවාදිකමක් හැටියටයි. මෙම විරුද්ධත්වය, ඉස්ලාම් ධර්මය ක්රිස්තු විරෝධී ආගමත් බවටත්, මුස්ලිම්වරු කාමයෙන් මත් වු නොමිනිසුන් ලෙසත්, නිරූපණය වන විවාදාත්මක
== තුර්කිවරු සහ
සෙල්ජුක් තුර්කිවරු අබ්බාසිද් භූමිය යටත් කර ඉස්ලාම් ධර්මයද පිළිගෙන කලීෆා රාජධානියේ පාලකවරු බවට පත් විය. ඔවුන් මෑන්සිකර්ට් යුද්ධයේ දී ඇන්ටෝලියාව අල්ලාගෙන නැගෙනහිර රෝම අධිරාජ්යය ද පැරදුහ. 12 වන සියවසේ දෙවන භාගයේදී තුර්කි රාජධානිය බිඳවැටී අර්ධ - ස්වයංපාලිත තුර්කි රාජ වංශ ගණනාවක් බිහි විය. බෝල්කන්, ග්රීසිය හා බටහිර ඇනටෝලියාවේ සිදු වු විජයග්රහණ තුළින්, 13 හා 14 සියවස් තුළදී තුර්කි අධිරාජ්යය නැවතත් බලවත් විය. 1453 දී දෙවන මෙහෙමද් යටතේ තුර්කිවරු කොන්ස්තන්තිනෝපලය වටලා යටත් කරගන්නා ලදී.
73 පේළිය:
[[Image:TajMahalbyAmalMongia.jpg|thumb|මෝගල් රජු විසින් ඉදිකරන ලද ටාජ් මහල් සොහොන් ගැබ, අග්රා ,
]]
16 වන සියවස මුලදී ෂියා ජාතික සෆාවිද් රාජවංශය පර්සියාවේ බලය පිහිටුවාගෙන ෂියා ඉස්ලාමය එහි රාජ්ය භාෂාව ලෙස පිහිටුවා, සියවස් දෙකක් පුරාවටම පාලනයේ යෙදුනහ. 1517 දී මාම්ලුක් හා ඊජිප්තුව තුර්කි රාජධානියට නතු වු පසු, තුර්කිවරු 1529 දී වියෙන්නා දක්වා යුරෝපය යටපත් කළහ. පර්සියානු ආක්රමණයෙන් පසුව බැග්ඩෑඩය මොන්ගෝල රාජධානිය විසින් අල්ලාගත් පසු දිල්ලිය පෙරදිග මුස්ලිම් රාජධානියේ
85 පේළිය:
== ඉස්ලාමයේ නුතන ඉතිහාසය (1918 - වර්තමානය) ==
පළමුවෙනි ලෝක යුද්ධයෙන් පසුව මුස්ලිම් අධිරාජ්යයේ ඉතිරි වු ප්රදේශ යුරෝපීයයන්ගේන්
ඉස්ලාමය පණ ගැන්වීමේ ව්යාපාර බොහෝමයක් 20 වෙනි සියවසෙහි දැකගත හැක. ඊජිප්තුවේ "මුස්ලිම් සහෝදරත්වය" සහ පාකිස්ථානයේ “ජමාත් - ඉ - ඉස්ලාම්” වැනි කණ්ඩායම්, අගාරික දේශපාලනය සංකල්පවේදයන්ට සම්පුර්ණයෙන්ම න්යායාත්මක වූ විකල්ප හඳුන්වා දෙයි. මොවුන් සමහර අවස්ථා වලදී ඉස්ලාම්වාදීන් ලෙස හඳුන්වයි. ඔවුන් බටහිර සංස්කෘතික සාරධර්ම තර්ජනයක් හැටියට සලකන බැවින් සියලුම පොදු සහ පෞද්ගලික වැදගත්කමක් ඇති ගැටළු සඳහා පිළියමක් ලෙස ඉස්ලාම් ධර්මයේ එන ඉගැන්වීම් ප්රචාරණය කරයි. ඉරානය සහ ඇෆ්ගනිස්ථානය වැනි රටවල් වල ඉස්ලාමීය ප්රාන්තවල තිබුණු අගාරික පාලන ක්රම වෙනුවට විප්ලවකාරී ව්යාපාර යොදා ගෙන ඇත. ඒ අතර ඔසාමා බිල් ලාඩන්ගේ අල්-කයිඩා වැනි සංවිධාන තමන්ගේ ඉලක්ක කරා යාම සඳහා ත්රස්තවාදය යොදාගනිමින් පවතී. මෙයට ප්රතිවිරෝධී "නිදහස් ඉස්ලාම්" ව්යාපාරය අගාරික පාලන ක්රමවලින් යුත් නුතන සම්ප්රදායන්ගේ සහ මානව අයිතීන් ආගමික් සම්ප්රදායන් සමඟ ඒකාබද්ධ කිරීමේ උත්සහායක් යෙදේ. එහි ආධාරකරුවන් පෙන්වා දෙන ආකාරයට ඉස්ලාමයේ පූජනීය ලේඛණ කියවා විග්රහ කරගත හැකි ක්රම කීපයක් පවතින අතර ආගමික කරුණු
ඉස්ලාම් ධර්මය විවේචනය දරා නොගන්නා බවත් ආගම හැර යන්නට ඉස්ලාමීය නීති පරුෂ ලෙස සලකන බවටත් නුතන විචාරකයින් චෝදනා කරයි. ඉබ්නු වර්රාක් වැනි විචාරකයින් අල්-කුරානයේ සදාචාරත්මක බව විමසන අතර එය කාන්තාවන්ට නරක ලෙස සැලකීම හා මුස්ලිම් දේවධර්මධරයන් විසින් කරන යුදෙව් විරෝධී ප්රකාශ සාධාරණීකරණය කරන බවට විශ්වාස කරයි. මෙම චෝදනා බොහෝමයක් මුස්ලිම් ලේඛකයන් විසින්
== සියල්ල දෛවයන් සිදුවේ යන විශ්වාසය ==
ඉස්ලාමීය විශ්වාසයන්ට අනුව දෛවය නැතහොත් දිව්යමය කලින් නියම කිරීම (al - gada wal gadar) දෙවියන්ට සර්ව ඥානයම ඇති අතර සිදුවන සියලු දේ පාලනය කිරිමද සිදුවේ. මෙය 'ක්වර් ආනික්' පද්යයෙහි මෙසේ විස්තර කරයි. " අපට අල්ලාහ් නියම කරන දෙය හැර අන් කිසිවක් සිදු නොවේ. අපගේ
ඉස්ලාමීය න්යායන්ට අනුව දිව්යමය කලින් නියම කිරිම (දෛවය) යන්න මඟින් නරකේදී දෙවියන්ගේ බලපෑමක් නැත යන්න අදහස් නොකෙරේ. මක්නිසාද යත්, සියලුම සිදුවන නරක දේ මඟින් මිනිසාට නොපෙනෙනා අනාගතයකදී සුබදායක කටයුත්තකට, හොඳ ප්රතිඵලයකට මගපෑදීමක් සිදුකරන බැවිනි. මුස්ලිම් න්යායාචාර්යවරුන්ට අනුව කරුණු පෙර සැළැසුම් කර තිබුනද හොඳ නරක දෙක තෝරා ගැනීමේ නිදහසක් මිනිසා සතුව තිබේ. එමනිසා මිනිසා කරන කාර්යන්ගේ වගකීම මිනිසා සතු වේ.
99 පේළිය:
ඉස්ලාමීය සංස්කෘතියට අනුව දෙවියන් විසින් නියම කරන ලද සියලු දෙය Lawh al - mahif හි ලියවී තිබෙන ආකාරයට එය සුරැකුම් පෙත්ත යනුවෙන් හඳුන්වනු ලැබේ.
දෛවය පිළිබඳ ෂියාවරුන්ගේ පිළිගැනීම හඳුන්වන්නේ දිව්යමය සාධාරණය (Adala) ලෙසය. මෙම මතවාදය නියම වශයෙන් දියුණු කර ඇත්තේ Muitzila මඟිනි. මෙයින් දැක්වෙන්නේ මිනිසාගේ ක්රියාවන්
ඉස්ලාමීය පුනර්ජීවනය හා විනිශ්චය
123 පේළිය:
== ෂියා මුස්ලිම් නිකාය ==
මුස්ලිම්වරුන්ගේ දෙවැනි විශාලතම අනු කොටස ෂියා අනුගාමිකයන්ගෙන් යුක්ත වන අතර, ඔවුන් අලි ඉබ්නු අබි තාලිබ් පරම්පරාවෙන් පැවතගෙන එන ඉමාම්වරුන්ගේ දේශපානික හා ආගමික නායකත්වය අනුගමනය කරයි. අලි ක්රබ්නු අවිතාලින් , මුහම්මද් නබි (සල්) තුමාගේ ඥාති සොහොයුරා මෙන්ම
ඔවුන්ගේ විශ්වාසයට අනුව ඉමාම් පදවිය දෙවියන් වහන්සේ විසින් ලබා දෙන අතර ඉමාම්වරයා විසින් මුස්ලිම්වරුන්ගේ ඒකාන්ත අධ්යාත්මික බලය දරනු ලබයි. තවද ධර්මය හා දිව්යමය හෙළිදරව් කිරීම්
139 පේළිය:
ඓතිහාසික වශයෙන් බලන කළ ඩිම්මිස්වරුනට මේ තත්ත්වය ඉතා හොඳින් ප්රයෝජනයට ගෙන ඔවුන්ගේ ආගමික නායකයින් යටතේ ස්වයං පාලනයක් ගෙනයාමට හැකියාව ලැබිණි. නමුත් ඔවුන්ගේ පහත්(හීන) තත්වය නිසා විවිධ සමාජ සහ ආගමික නීතිවලට යටත් විමට ඔවුනට සිදු විය. ශාස්තෘවාදය සහ විටෙක බහුදේව වාදය (
අලෙව්, යසිඩ්, ඩෘස්, අහ්මඩේයියා, බාබි, බර්ගාට්ට්රා සහ හා - ම්මි වැනි ආගමික ව්යාපාර ඉස්ලාම් දහමින් පැන නැගී ඇත. ඉන් සමහර ඒවා ආගමික විශ්වාස මත පදනම් වී ඇත. ඇතැමෙක් තමන් වෙන් කොට සලකන අතර, තවත් අය මතභේදාත්මක නිකාය බෙදීම් ඇති කර ගනී. "සික් " දර්ශනය එවැන්නකට උදාහරණයකි. එය 50 වැනි ශතවර්ශයේ අග භාගයේදී ගුරු නානක් විසින් හඳුන්වා දෙන ලදී. ඒ අනුව සික් දහම
== ඉස්ලාම් වර්ගීකරණය ==
148 පේළිය:
නියමාකාරයෙන් වර්ගීකරණයක් ලෙස නොසැලකුණ ද, සුෆි වාදය ඉස්ලාමයේ ගුප්තාර්ථවත්, පැවදි බව පිළිගන්නා ස්වරූපයක් වෙයි . සුෆි වරු භාවාත්මක
160 පේළිය:
ශරිආට යනු සාම්ප්රදායික ඉස්ලාමීය පණ්ඩිතයින් විසින් සකසන ලද ඉස්ලාමීය නීතියකි. එය දේව කැමැත්ත පිළිබඳ කියමනක් ලෙසද සැලකේ. "ඒ අනුව කටයුතු කිරීම මුස්ලිම්වරු හට තම ආගමික විශ්වාසය තහවුරු කිරීම සඳහා ස්ථාපිත කරන ලද ක්රමයකි”.
පුද්ගලයෙකුගේ ඉස්ලාමීය නීතිය ජීවිතයේ පැතිකඩකටම අදාලව සැකසී තිබේ. දේශපාලන හා විදේශ
ෆික්න් හෝ "නීති විද්යාව" මගින් ආගමික ප්රායෝගික නීති පිළිබඳ වූ දැනුම ගැන විග්රහ කරයි. ඉස්ලාමික නීතිවේදීන් නීතිය හැඳින්විමට යොදා ගත් ක්රමය උසුල් අල් - වික්න්(නීතිමය කරුණු හෝ නීති විද්යාව පිළිබඳ මුලධර්ම”) නම් වේ. ඉස්ලාම් නීතියේ න්යායන්ට අනුව එම නීති වලට බලපාන මුලික ධාතු සතරක් ඇත. ඒවා පිළිවෙලින් කුරානය, නුනාහ්හය (මුහම්මද් පිළිබඳව වූ ක්රියා හා කියමන්), මුස්ලිම් ජුරිය පිළිබඳ පොදු එකඟතාවය (ඉජ්මා) හා සාදෘශ්ය හේතු (නියාස්) වේ. මුල් ඉස්ලාමීය ජුරීන් හට මුලධර්මවලට වඩා නීතිවල ප්රායෝගික බැඳීම වැදගත් විය. 9 වන ශතවර්ෂයේ දි ඇග් ශාෆි නැමැති නීතිඥයා විසින් ඉස්ලාමීය නීතිය පිළිබඳ මුලධර්ම වලට පදනමක් ලබාදුනි එම නීති විද්යාව පිළිබඳව මුලධර්ම ඔහුගේ " අල් - රිසාලාහ්" නැමැති පොතේ සඳහන් වේ. (මුලික ධාතු සතර පිළිබඳ වද එහි අන්තර්ගත වේ.)
==ජිහාද්==
{{main|
{{POV section|date=නොවැම්බර් 2015}}
ජිහාද් යන වැකියේ ඍජු අර්ථය "අරගලය /උත්සාහ කිරීම /වීරිය වැඩිම " ආදී යනුවෙන් පැවසිය හැක . එසේම ඉස්ලාමය
අසීරු අවස්ථාවක සිනාසීම ජිහාඩයයි.දුෂ්කර අවස්ථාවක ඉවසීමෙන් සිටීම ජිහාඩයයි.නිවැරදි දෙයක් වෙනුවෙන් වෙහෙස වීම ජිහාඩයයි. මහළු දෙමාපියන් ආදරයෙන් රැකබලා ගැනීම ජිහාඩයයි. සමාව දීම ජිහාඩයයි. ජිහාඩය යනු ඉහත සඳහන් කල පරිදි අල් කුරානයේ සඳහන් වන දේ මිස මාධ්යයෙන් පෙන්වන භායනක දෙයක් නොවේ..."
ඉස්ලාමිය නීතිය අනුව
ජිහාද් සහ ත්රස්තවාදය යන මාතෘකාව සාධාරණ ලෙස සහ යුක්ති සහගත ලෙස අධ්යයනය කිරීමට නම් ජිහාද් යන පදය එහි සියලූම දෘෂ්ටිකෝණයෙන් විමසා බැලිය යුතුය. එමෙන්ම ත්රස්තවාදය යන පදය ද සියලූම දෘෂ්ටිකෝණයෙන් විමසා ජිහාද් යන පදය සමග සසඳා බැලිය යුතුය. එවිටය, ජිහාද් සහ ත්රස්තවාදය දෙක යහමින් අවබෝධ කර ගත හැකි වන්නේ. ජිහාද් යනු පුළුල් ගැඹුරු අදහස් කීපයක් දෙන පදයකි. ඒ අදහස්වල එකිනෙකට අන්යෝන්ය සබැඳියාවක් තිඛෙන නමුත් පරස්පරතා දක්නට නොලැබේ. මුස්ලිම්වරයෙක් ස්වකීය ඉච්ඡාවන් ආශාවන් දමනය කරමින් යටපත් කරමින් ඉස්ලාමීය රාමුව තුළ දිවි පැවැත්ම පවත්වා ගෙන යෑම සඳහා දරන වෑයම, උත්සාහය සටන ජිහාද් යන්නෙහි මූලික අර්ථයයි. ජිහාද් යන්නෙහි දෙවැනි අර්ථය කුමක්ද යත්, විස්තීර්ණ, විසිරුණු තම ජන සමාජයේ ගෞරවය හා සාර ධර්ම සුරැකීම ඇපකැප වී වෙහෙසීම වේ. මෙහි අවසානය නම්, මුස්ලිම්වරුන්ගේ භූමිය සුරැකීම සඳහා හෝ තාඩන පීඩනවලට පාත්ර වූ ජනයින්ට පිහිට වීමේ අරමුණින් ඉස්ලාමීය සීමාව තුළ සිට සටන් කිරීම, අප්රහතික උත්සාහයේ නියැලීම යනාදී අදහස් මෙහි ගැබ් වී ඇත.
181 පේළිය:
== ආගම හා තත්වය ==
මුස්ලිම් නීතියට අනුව රාජ්යය පාලනය
==ජනගහනය==
{{POV section|date=නොවැම්බර් 2015}}
[[File:World Muslim Population (Pew Forum).svg|400px|thumb|World Muslim population by percentage (''[[Pew Research Center]]'', 2009).]]
''ජාත්යන්තර සාමය සදහා වූ පරිත්යාගශීලී කානගි සංවිධානය'' ට අනුව 2008 වන විට ලෝකයේ මුස්ලිම් ගහණය බිලියන 1.65 කි. එවකට ලෝක ජනගහනය බිලියන 6.69 ක් විය. ඒ අනුව 2008 වන විට පමණක් ලෝකයේ ජනගහනයෙන් සියයට 24.31 ක් ඔවුහු අල්ලාගෙන සිටියහ. ඇමෙරිකාවේ ‘පිච් පර්යේෂණ මධ්යස්ථානය’ ට අනුව 2009 දී ලෝක ජනගහනය බිලියන 6.8ක් වූ අතර, එයින් 1.57ම මුස්ලිම් ය. 2010
== ආහාර පාන සහ සමාජ ==
මෙම පිළිවෙත් බහුතරයක් 'අඩාබ්' ගණනයට වැටේ. ඊට 'අස්සලාම් අලෙයිකුම්' කියා ආචාරය කිරීම (ඔබට යහපතක්ම වේවා), 'බිස්මිල්ලාහ්' (දෙවියන්ගේ නාමයෙන්) ලෙස ආහාරයට පෙර ප්රකාශ කිරීම, ආහාර ගැනීමට දකුණු අත පමණක් භාවිතා කිරීම අයත් වේ. ඉස්ලාමික
===භෝජන විධි ===
කුරානයේ සඳහන් වන පරිදි ආහාර ද්රව්ය ‘හලාල් ’ (නීතිමය) සහ ‘හරාම් ’ (නීතිමය නොවන ) ලෙස බෙදා වෙන් කර ඇත.
199 පේළිය:
{{main|ඉස්ලාමීය අධ්යාපනය}}
ඉස්ලාමීය අධ්යාපනයට ඉස්ලාම් ආගමට අදාළ
මුස්ලිම් නොවන පිරිස් ඉස්ලාමීය අධ්යාපන ලෙස හඳුන්වන්නේ ඉස්ලාම් ආගම, සංස්කෘතිය , ඉතිහාසය සහ දර්ශනය පිළිබඳ අධ්යාපනයයි.
වර්තමාන ලෝකයේ ඉස්ලාමීය අධ්යාපනය වඩාත් ව්යාප්තව ඇති අතර ඒ සඳහා සරසවි උපාධි පිරිනමන සරසවි බහුලව ඇත.
206 පේළිය:
ඉස්ලාම් ආචාරධර්ම පද්ධතිය කුරානයේ ඉගැන්වීම්, සුනාහි එන අනාගත වක්තෘ, මහමුද්තුමාගේ ඉගැන්වීම් , අරාබි සංස්කෘතිය ආදි විවිධ දේ වලින් සැදුම් ලද්දකි. ඉස්ලාම් බුද්ධිමතුන් විසින් කලින් කලට අවශ්යතා අනුව මෙම ආචාර ධර්ම පද්ධති නියම කරනු ලබන අතර සමහර ආචාර ධර්මයන් වෙනස් කරනු ලබයි.
"යහපත් චරිතයක්" ලෙස නිර්වචනය කර ඇති ඉස්ලාමීය ආචාර ධර්ම (අල්ලාහ්) ඓතිහාසික වශයෙන් ගොඩ නැගුනේ 7 වන සියවසේ සිට 11 වන සියවසේ ස්ථාපිත වීමෙනි. එය අවසන් වශයෙන් අල් කුරානයේ ඉගැන්වීම්, මුහම්මද්ගේ සුන්නාහ් වේ ඉගැන්වීම්, ඉස්ලාමීය නීතිවේදීන්ගේ පූර්වාදර්ශ (ෂරීආ සහ ෆික්හ් බලන්න ), පූර්ව ඉස්ලාමීය අරාබි සම්ප්රදාය සහ අරාබි නොවන මූලයන් (පර්සියානු සහ ග්රීක අදහස් සහිතව ), ඉස්ලාමීය රාමුවක්
== ඉස්ලාම් පවුල් ජීවිතය ==
ඉස්ලාම් සමාජයේ මුලික ඒකකය පවුල වන අතර, එහි පවුල් සාමාජිකයන්ගේ බැඳීම් හා නීතිමය අයිතීන් පැහැදිලි කර ඇත. පවුලක ආර්ථික වශයෙන් වගකිව යුත්තේ පියා වන අතර සාමාජිකයන්ගේ අවශ්යතා සපුරා දීමට ඔහු බැඳී සිටි. කුරානයේ සඳහන් වන
ඉස්ලාම් විවාහය, සුදුසුකම් ලත් පාර්ශව දෙකක් අතර
විවාහය සඳහා කාන්තාවන් සහ පිරිමින්
“පුරුෂයිනි ඔබලාගේ බිරියන් සමඟ කරුණාවෙන් හා යුක්ති සහගතව කටයුතු කරන්න. ඔබ ඔවුන්ගෙන් යමක් පි්රය නොකරන්නේ නම් ඔබට දෙවියන් වහන්සේ ආශීර්වාද කිරීමට එම කරුණම හේතුවීමට පුළුවන.”
222 පේළිය:
කරුණාව දයාව මෙන්ම සාධාරණය සහිත පවුලක් නඩත්තු කිරීම හා සිය බිරිය සමඟ දිවි ගෙවන ලෙස ඉස්ලාමය අණ කරන අතර, ඇතැම්විට අමනාපයක් සිදුවුවහොත් එය මුල්කරගෙන දික්කසාදයට නොඑළඹෙන ලෙස ඔහුට අවවාද කරයි.
“සැමියා වෙතින් අකාරුණික බවක් හෝ අලස කමක් දුටුවිට තමන් අතර සමථයක් ඇතිකර ගැනීම වඩා හොඳය.
(අල්-කුර්ආන් 4: 18)
242 පේළිය:
* සිය එකඟතාව නොලබා තව කෙනෙකු සමඟ විවාහ වීම.
මේ
ඉස්ලාමය තුළ මෙන්ම විවාහය හා දික්කසාදය තුළ ද කාන්තාවගේ ඉතා සාධාරණ අයිතිවාසිකම් ආරක්ෂා කර තිබෙන්නේ මේ ආකාරයට ය. කරඇති කොටසට නිවැරදිම අර්ථදැක්වීම බැලීමට අල් කුරානයේ 4,3 බැලිය යුතුය.
== ඉස්ලාම් විශ්වාසය
කුරානයට අනුව සියළු මුස්ලිම්වරු දෙවියන් විශ්වාස කළ යුතුය. එමෙන්ම ඔහුගේ හෙළි කිරීම් දේවදුතයන්, සහ පණිවිඩකරුවන් සහ විනිශ්චයේ දිනය පිළිබඳවද විශ්වාස කළ යුතුය. එසේම විවිධ මුස්ලිම් ආගමික කණ්ඩායම් අතර එකිනෙකට වෙනස් විශ්වාස ද ඇත. මූලික ගමනාන්තය පිළිබඳ සුන්නි සංකල්පය හඳුන්වනුයේ 'දේව අණක්' වශයෙනි. සියා සංකල්පයට අනුව එය දේව සාධාරණය වේ. හියා දහමට විශේෂිත වනුයේ ඉමාමිස් සැපයු නායකත්වයයි.
262 පේළිය:
ඉස්ලාම්හි කුළුනු 5 Sunni Islam අත්යාවශ්ය සිරිත් වේ. Shia's පුස්කර්ම 8ක් අනුසක් කරන අතර, එම 8 මෙම කුළුණු 5 ට සැලකිය යුතු ප්රමාණයක් අතිච්ඡාදනය වේ.
Shahadab ඉස්ලාම්හි මුලික ඇදහිම වේ. මෙයින් ප්රකාශ වනුයේ මම දෙවියන් හැර ඇදහිල්ලට සුදුස්සෙක් නොමැති බවත් Munammad දෙවියන්ගේ පණිවිඩකරු බවට
Salah (මෙය දවසකට පස් වතාවක් කළ යුතුය) (Shia's ම්යෂ්ථ හා අපහරන යාච්ඥාව එකවරක්ද සවස හා රාත්රී යාඥාව එකවරක් කිරිමට අනුදන් ලබා ඇත) මෙම යාච්ඥාව Mecca හි kaaba වට මුහුණලා කළ යුතුය. මෙම යාච්ඥාව දෙවියන් වෙත මනස
Zakat (
Sawm (රාමසාන් සමයේ උපවාස කිරිම) මුස්ලිම්වරුන් අළුයම සිට
Haji (Dhu-al- Hijjah මක්කම් නගරයේ ඉස්ලාම් මාසයේ
මුස්ලිම්වරුන් විසින් khums බද්දය නමැති තවත් අමතර සිරිත 3 ක් ඉස්ලාම් ආගමට අතවශ්ය ලෙස අනුගමහනය කරනු ලබයි. මෙයින් සැම මුස්ලිම්වරයෙකුම සිල්වත් ජිවිතයක් ගත කිරිමට යොමු කරන අතර අනන්යන් ද මෙයට නැඹුරු කර ගැනිම සිදු කරයි.
280 පේළිය:
[[Image:Madina_Haram_at_evening.jpg|thumb|ශාස්තෘවරයාගේ සොහොන (“මදිනා හි මුහම්මද්තුමාගේ සොහොන පවතින භූමිය")]]
මුහම්මද් (ක්රි.ව 570 ජුලි 6 - 632) යනු අරාබි ජාතිකයෙක් වන අතර වෘත්තියෙන්
මෙම කාලවකවානුවේදි මක්කමෙහි වෙසෙන ජනතාවට මුහම්මද්තුමා විසින් බහුදේව වාදය අන්තර්ගත දේශනා සිදු කරන ලදී. බහුතරයක් ඉස්ලාම් දහම වැළදගත් නමුදු, තවත් පිරිසක් එවක මක්කම පාලනය කල මුහම්මද්තුමාව සහ එතුමාගේ අනුගාමිකයන්ව විවිධ වධ
ඉස්ලාම් ධර්මයේදි මුහම්මද්තුමාගේ ප්රමාණික ජිවන නිදර්ශනය ලෙස පාදන ලද පාර 'සුන්නා' ලෙස හඳුන්වයි. ඔහුගේ ආදර්ශ, කියමන් හා චරිත
==
ඉස්ලාම් විශ්වාසයට අනුව ඉස්ලාම් භක්තිකයන් ඔවුන් ජීවත්ව සිටි කාලයේදී සිදු කරන ලද කි්රයාවන් අනුව දෙවියන් අතින් විනිශ්වයකට ලක්වන අතර ඒ අනුව
කුරානයේ සඳහන් වන පරිදි ආගම කෙරෙහි විශ්වාසයක් නැති බව, අයුතු ලෙස පොලී අය කිරීම, වංකභාවය අපාගත වීමට කරන බලවත් පාපකර්මයන්ය. එහි සියළු භෞතිකර්මයන් පිලිබද විස්තර ද එයට පිවිසිම සඳහා ගත යුතු කි්රයාමර්ග ද යන සියළු දේ කුරානයේ සඳහන්ව ඇත.
|