|
ත්‍රන්ත්‍රික ශිව සම්ප්රදාය ශිවට සම්බන්ධ වේද ග්‍රන්ථ නොසලකා හැර ඇති අතර, ප්‍රායෝගිකව ක්ෂේත්ර ගණනාවක් පුරුදු විය. උදාහරණයක් ලෙස ඓතිහාසික වාර්තාවන්ට අනුව තන්ත්‍රික් කපලිකා (වචනයෙන් "මිනිස් හිස්කබල්") හෙවත් හිස් කබල් පැළඳ සිටි ශිව හා ශක්ති ලෙස හිඳිමින් හිස් කබළ් තුල තබා, මස් අනුභවය, මත්පැන් බීම සහ ලිංගිකත්වය චාරිත්රානුකූල කොටසක් ලෙස අදහා ඇත. කාශ්මීර ශෛවවාදය තුළ ගුප්ත සම්ප්රදාය ''කර්ම'' සහ ''ත්‍රියික'' උප සම්ප්රදාය දෙකකට බෙදී ඇත. කර්ම උප සම්ප්රදායේ ශිවා සහ කාළි දෙපළ වටා ගෙතුනු ගුප්ත චාරිත්ර වාරිත්ර කෙරෙහි අවධානය යොමු විය. ත්‍රියික උප සම්ප්රදාය ශිව සම්බන්ධ ස්වයං විමුක්තියේ හඹා යාමේ දී යොමු වූ ජීවන රටාවට අවධානය යොමු වී ඇත.
=== යෝග ===
ශිව දෙවියන් ශ්රේෂ්ඨතම යෝගී වරයා ලෙස සලකනු ලැබේ. එමෙන්ම ශිව දෙවියන් යෝගීන්ට අධිපති වන අතර සෘෂිවරුන්ට යෝගා ගුරුවරයා වේ.
=== ත්‍රීමූර්තිය ===
ත්‍රී මූර්තිය යනු මැවීම, නඩත්තු කිරීම හා විනාශය පිළිබඳ හින්දු ධර්මයේ සංකල්පයකි. විශ්වය නිර්මාණය කරන ලද්දේ [[බ්‍රහ්ම]] විසිනි එය ආරක්ෂා කරනුයේ [[විෂ්ණු]] වන අතර [[ශිව]] විනාශකාරන්නා හෝ පරිවර්ථනය කරන්නාය. මෙම දෙවිවරුන් ත්රිත්වය "හින්දු ත්‍රීමූර්තිය" ලෙස නම් කර තිබේ. කෙසේ වෙතත්, හින්දු ආගමේ පුරාණ හා මධ්යතන යුගයේ ලිපි වල බොහොමයක් විවිධාකාර දෙවිවරුන් හා දේවතාවියන්ගෙන් සමන්විත වූ අතර, ඉන් සමහරක් තුළ ශිව දෙවියන් ඇතුළත් නොවේ.
=== වැදි මූලයන් ===
මෙම වෛදික සාහිත්ය නමින් බියකරු බලවතුන් සමග, සුළු වායුගෝලීය දේවත්වය යන්නෙන් රුද්රා . නිදසුනක් වශයෙන්, රීඩාවා, රුද්රාව සඳහා කැප වූ ගීතිකා 1028 න් 3 ක් ඇත. තවද එම පාඨයෙහි වෙනත් ගීත වල අවස්ථාවන්හිදී ඔහු වරින් වර සඳහන් වේ. {{Sfn|Chakravarti|1986|pp=1–2}} ෂීවා ද රග්වීඩාවේ ද දක්නට ලැබේ. හුදෙක් විවිධ "වෙසෙන සුබවාදී" යන අර්ථ දැක්වීමෙන් අදහස් කෙරෙනුයේ "කාරුණික සුභ මොහොතින්" යන අර්ථයෙනි. දරුණු රුදුරු ස්වභාවික ප්රපංචයක් හා කුණාටුවට සම්බන්ධ රූද්රාව රග්දේදාහි ගීතිකාවලට බිය වන අතර, ඔහු විසින් ගෙන එන යහපත් වැසි ඔහුගෙන් ෂීවා ලෙස සලකනු ලැබේ. {{Sfn|Chakravarti|1986|pp=2–3}} මෙම සුව, පෝෂණය, ජීවිත හැකියාව අංගයක් රුද්රා-ශිව ලෙස ඉටු කැරෙන්නේ තුල ඉස්මතු, සහ පශ්චාත්-වෛදික සාහිත්ය අවසානයේ ශිව ලෙස අවසාන ප්රතිචක්රියකරුදවුත හා rejuvenator ලෙස, විනාශකාරී සහ නිර්මාණාත්මක බලවතුන් ද දෙන්නන්ට සහ ශාන්තිකර ඒකාබද්ධ කරන සියලු පැවැත්ම. {{Sfn|Chakravarti|1986|pp=1–9}}
ගැනීම සඳහා යෝජනා කිරීමට තුඩු දී ඇති ග්රීක හා යුරෝපීය දෙවිවරුන් සමඟ ශිව යන යෝදාගනිමින්ය හා theologies අතර සමානකම් ඉන්දු-යුරෝපීය , ශිව සඳහා සබැඳියක් <ref name="woodward60" /> <ref>{{Cite book}}, Quote: "The parallels between the names and legends of Shiva, Osiris and Dionysus are so numerous that there can be little doubt as to their original sameness".</ref> හෝ පැරණි මධ්යම ආසියානු සංස්කෘතීන් පාක්ෂික හුවමාරු. <ref>{{Cite book}}</ref> <ref><div> පියර්ප්රන්සෙස් කැලියරි (2005), [https://www.jstor.org/stable/29757637 ගුප්තා ඉන්දියාවේ ගුප්තා ඉන්දියාවේ] , නැගෙනහිර හා බටහිර, වැල්. 55, අංක 1/4 (දෙසැම්බර් 2005), පිටු 71-80 </div></ref> තත්වය මත පදනම් වූ භයානක හෝ ප්රසාදයට ලක් වූ ඔහුගේ විවිධාකාර අංගයන්, ග්රීක දෙවියෙකු වන ඩියොනිසස් , <ref>{{Cite journal|last=Long|first=J. Bruce|year=1971|title=Siva and Dionysos: Visions of Terror and Bliss|journal=Numen|volume=18|issue=3|page=180|doi=10.2307/3269768}}</ref> , හරකුන්, සර්පයන්, කෝපය, නිර්භීතකම, නැටුම් සහ රහිත ජීවිතය වැනි ඔවුන්ගේ සංකේතාත්මක සම්බන්ධකම් වලට සමානය. <ref name="flahertyds81" /> <ref>{{Cite book}}</ref> මහා ඇලෙක්සැන්ඩර්ගේ කාලයේ පැරණි ග්රීක පිටපත් ෂීවා "ඉන්දියානු ඩියොනියස්" ලෙස හැඳින්වේ. නැතහොත් විකල්ප ලෙස ඩියොනියස් ''"ඔරියන්ට් දෙවිය"'' ලෙස ''හැඳින්වේ'' . <ref name="flahertyds81"><div> වෙන්ඩි ඩොනගර් ඔ්ෆලහර්තිය (1980), [https://www.jstor.org/stable/1062337 ඩියෝෂස් සහ සිව්: මිථ්යා විශ්වාසයන් දෙකක්, මිථ්යා] ආගමික ඉතිහාසය, 20, අංක 1/2 (අගෝස්තු - නොවැම්බර්, 1980), පිටු 81-111 </div></ref> ඒ හා සමානව, ෂීවා සඳහා නිරූපක සංකේතයක් ලෙස භාවිත කිරීම සඳහා අයිරිස්, නන්ඩික්, ග්රීක (ඩියොනිසස් <ref>{{Cite book}}</ref> ) සහ රෝමානු දේවතාවන් සඳහාද සොයාගෙන ඇත. රොජර් වුඩ්වර්ඩ්. <ref name="woodward60">{{Cite book}}</ref> අනෙක් අය එවැනි යෝජනා ඉදිරිපත් කරන අතර, ස්වෛයින් පූර්ව ආර්ය ගෝත්රික මූලාරම්භයන්ගෙන් ඉස්මතු වී ඇති බව ෂීවා යෝජනා කරයි. <ref>{{Cite book}}</ref>
==== රුද්රා ====
[[ගොනුව:ThreeHeadedShivaGandhara2ndCentury.jpg|thumb|324x324පික්| තුන්වෙනි ශිව, ගාන්ධාර, දෙවන සියවසේ ක්රි.ව ]]
ශිව අපි වෛදික දෙවියන් සමග බොහෝ විශේෂාංග කොටස් ඔහු අද දන්නා පරිදි රුද්රා , <ref name="Michaels, p. 316"><div> මයිකල්ස්, p. 316. </div></ref> සහ ශිව දෙවියන් සහ රුද්රා දෙකම එකම පෞරුෂත්වය ලෙස දැකගන්නා හින්දු බයිබල් පද . මෙම නම් දෙකෙන්ම උපයෝගී කර ගනී. ගොරවන [[කුණාටු|කුණාටුවේ]] දෙවියෙකු වන රූද්රා, සාමාන්යයෙන් නිරූපණය වන විනාශකාරී, විනාශකාරී දේවත්වය ලෙස නිරූපනය කරයි. <ref><div> ගංවතුර (2003), පි. 73. </div></ref>
හින්දු ආගමේ පැරණිතම කෘතිය වන්නේ [[ඍග් වේද|රින් වෑඩාවයි]] . [[වාග් විද්‍යාව|භාෂා]] හා මනෝවිද්යාත්මක සාධක මත පදනම්ව ක්රි.ව. ක්රි.පූ. 1700 සිට 1100 දක්වා කාල පරිච්ඡේදය දක්වා ඇත. <ref><div> "සමුච්චිත සාක්ෂි" මත පදනම් වන ආලය බලන්න: Oberlies, p. 158. </div></ref> රූඩ්රා නම් දෙවියා රයිට් වේදයේ සඳහන් වේ. රුඩ්රා නම තවමත් ෂීවා සඳහා නමක් ලෙස භාවිතා කරයි. RV 2.33 දී, ඔහු " රුද්රාස් පියතුමා" ලෙස හැඳින්වේ. <ref><div> ඩොනගර්, 221-223 පිටුව. </div></ref>
Rigveda 10.92 හි හින්දු ගීතයේ සඳහන් වන්නේ රුද්රා හි ස්වභාව ධර්ම දෙකක්, එක් කැලෑවක් හා කුරිරු (රඩ්්රා) ඇති බවයි. <ref>{{Cite book}}</ref> ''රද්රාහි'' හෝ වෙනත් දේවතාවන්ගේ ප්රවාහන වාහනයක් ( ''වැවනා'' ) ලෙස වෙඩිවස් පෙළේ ඖෂධයක් හෝ ගවයන් හෝ සඳහන් නොකරයි. කෙසේ වෙතත්, මහාබෝධාට සහ පූරනා වැනි පශ්චාත් වේදිකා පාඨයන් නන්දි ගව, ඉන්දියාවේ සෙබු , විශේෂයෙන් රුද්රා සහ ෂීවා යන වාහකය ලෙස ප්රකාශයට පත් කරමින්, එම නිසැකවම ඒවාට සමාන ය. <ref>{{Cite book}}</ref>
==== ඇග්නි ====
රුඩ්රා සහ [[අග්නි (දෙවියන්)|ඇග්නි එකිනෙකාට]] සමීප සම්බන්ධකම් ඇත. <ref><div> සමීප සම්බන්ධතාවයේ පොදු ප්රකාශය සහ උදාහරණ බෙදාහදාගැනීමේ උදාහරණ සඳහා, බලන්න: සිවරාමමූර්ති, p. 11. </div></ref> <ref><div> රුද්රා ෆයර් සංකීර්ණ සංකල්ප පිළිබඳ සමාලෝචනය සඳහා, ක්ර්ර්රීස්ච්, 15-19 පිටු බලන්න. </div></ref> ඇඩ්නි සහ රුඩ්රා අතර වෙදිකා සාහිත්යය තුළ හඳුනා ගැනීම රුද්රා හි ක්රමික සංවර්ධනයෙහි රූද්රා-ෂිව ලෙස පසුකාලීන චරිතයට වැදගත් සාධකයක් විය. <ref>For quotation "An important factor in the process of Rudra's growth is his identification with Agni in the Vedic literature and this identification contributed much to the transformation of his character as {{IAST|Rudra-Śiva}}." see: Chakravarti, p. 17.</ref> [[අග්නි (දෙවියන්)|ඇග්නි]] රුද්රා සමග අනන්යතාවය හඳුනාගැනීම නිශ්චිතව දැක්වෙන ''නික්රෝටාහි'' සඳහන් වේ. "ඇග්නි රුද්රා යනුවෙන්ද හැඳින්වේ." <ref><div> ''Nirukta'' 10.7 හි පරිවර්තනය සඳහා, සෙරුප් (1927), පි. 155. </div></ref> දෙවියන්වරුන් අතර අන්තර් සම්බන්ධතාව සංකීර්ණ වන අතර, ස්ටෙලා ක්ර්රාමිෂ් අනුව:
තුළ <nowiki><i id="mwzQ">Śatarudrīya</i></nowiki> , එවැනි {{IAST|Sasipañjara}} ( "ගිනි සිළුව ලෙස රන් රතු පැහැය ඔෆ්") සහ {{IAST|Tivaṣīmati}} ( "ගිනිමය දීප්තිමත්") ලෙස, රුද්රා සමහර පරිහාස වදන්, දෙවිවරු දෙකක දහනය යෝජනා කරමු. <ref>For "Note Agni-Rudra concept fused" in epithets {{IAST|Sasipañjara}} and {{IAST|Tivaṣīmati}} see: Sivaramamurti, p. 45.</ref> ඇග්නි ගවයෙකු ලෙස හැඳින්වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ්}}</ref> ෂිවාගේ වාහනය ඔහුගේ වාහනය ලෙස ගවමස් නන්දී සතුය. ඇතැම් විට [[අග්නි (දෙවියන්)|අග්නිහි]] අං, ගොනෙකු ලෙස ගුනාංගී කර ඇත. <ref><div> අග්නි ගවයින්ගේ අං අතර රුද්රාහි අං අතර සමානකමක් දක්වයි: චක්රවර්ති, p. 89. </div></ref> <ref><div> RV 8.49; 10.155. </div></ref> මධ්යතන යුගයේ මූර්ති දී, දෙකම [[අග්නි (දෙවියන්)|අග්නි]] වශයෙන් හැඳින්වුණු ශිව ස්වරූපයෙන් Bhairava විශේෂ ලක්ෂණයක් ලෙස කෙස් ගිනිමය ඇත. <ref><div> ඇග්නි සහ බහිරවාගේ ගිනිගත් කෙස් සඳහා: බලන්න: සිවරාමූර්ති, p. 11. </div></ref>
==== ඉන්ද්රා ====
[[ගොනුව:Vima_Kadphises_with_ithyphallic_Shiva.jpg|thumb| විෆාල් ෂිවා සමග විමා කැඩ්ෆයිස් . ]]
[[ගොනුව:Statère_d'electrum_du_royaume_de_Kouchan_à_l'effigie_de_Vasou_Deva_I.jpg|thumb|220x220පික්| කුෂාන් අධිරාජ්යයේ කාසිය (ක්රි.පූ. පළමුවෙනි සියවසේ සිට ක්රි.ව. 2 වන සියවස දක්වා). නිවැරදි ප්රතිරූපය ෂිවා යනු ට්රයිඩන්ට් සහ ගොනෙකු ලෙස අර්ථ දක්වා ඇත. <ref><div> හන්ස් ලෝෂ්නර් (2012), වික්ටර් මයාර් (කර්තෘ), [http://www.sino-platonic.org/complete/spp227_kanishka_stupa_casket.pdf කූෂාන් අධිරාජ්යයාගේ] කිනිස්න අධිරාජ්යයාගේ කිනිස්කානු සීනයි ප්ලේනික් [http://www.sino-platonic.org/complete/spp227_kanishka_stupa_casket.pdf පේපර්ස්] , අංක 227, පිටු 11, 19 </div></ref> ]]
වැන්ඩි ඩොනගර්ට අනුව, පර්නිනික් ෂීවා යනු වේද්රීය ඉන්ද්රා හි අඛන්ඩව පවතී. <ref>{{Cite book}}</ref> ඩොනගර් ඇගේ කල්පිතය සඳහා හේතු කිහිපයක් සපයයි. දෙදෙනාම කඳු, ගංගා, පිරිමි සාරවත්බව, අශිෂ්ටත්වය, නිර්භීතකම, යුධ ගැටුම්, ස්ථාපිත වැඩිදියුණු කිරීම්, අම් ශබ්ද, සුපිරි ස්වයං. රීඩ් වෙඩා හි ''{{IAST|śiva}}'' යන්න ඉන්ද්රාව වෙත යොමු කිරීම සඳහා භාවිතා වේ. (2.20.3, <ref>For text of RV 2.20.3a as {{බස|sa|स नो युवेन्द्रो जोहूत्रः सखा शिवो नरामस्तु पाता ।}} and translation as "May that young adorable ''Indra'', ever be the friend, the benefactor, and protector of us, his worshipper" see: Arya & Joshi (2001), p. 48, volume 2.</ref> 6.45.17, <ref>For text of RV 6.45.17 as {{බස|sa|यो गृणतामिदासिथापिरूती शिवः सखा । स त्वं न इन्द्र मृलय ॥}} and translation as "''Indra'', who has ever been the friend of those who praise you, and the insurer of their happiness by your protection, grant us felicity" see: Arya & Joshi (2001), p. 91, volume 3.</ref> <ref>For translation of RV 6.45.17 as "Thou who hast been the singers' Friend, a Friend auspicious with thine aid, As such, O Indra, favour us" see: {{හාවඩ්වරනොමැ|Griffith|1973}}.</ref> සහ 8.93.3 <ref>For text of RV 8.93.3 as {{බස|sa|स न इन्द्रः सिवः सखाश्चावद् गोमद्यवमत् । उरूधारेव दोहते ॥}} and translation as "May ''Indra'', our auspicious friend, milk for us, like a richly-streaming (cow), wealth of horses, kine, and barley" see: Arya & Joshi (2001), p. 48, volume 2.</ref> ) ෂිවා වැනි ඉන්ද්රා (Indra) හරියටම ගවයාට සමානයි. <ref><div> ඉන්ද්රා සහ රුඩ්රා අතර ගවයන් සමාන්තරව බලන්න: චක්රවර්ති, p. 89. </div></ref> <ref><div> RV 7.19. </div></ref> රීඩ් වෙඩා හි රූඩ්රා යනු මරුට්ස්ගේ පියාය. නමුත් ඔහු කිසි විටෙකත් තම යුදකාමී උද්ඝෝෂණ සමඟ බැඳී සිටියේ ඉන්ද්රා ය. <ref><div> යුද්ධ හා සම්බන්ධ සම්බන්ධතා හා ඉන්ද්රා හා රුඩ්රා අතර වෙනස නොමැති වීම සඳහා, චක්රවර්ති, p. 8. </div></ref>
පෙර සම්භාව්ය යුගයේ වෛදික විශ්වාසයන් හා ක්රියා පිළිවෙත් සමීපව hypothesised සම්බන්ධ විය යුගවල සිට-ඉන්දු-යුරෝපීය ආගම , <ref name="Woodard2006">{{Cite book|author=Roger D. Woodard|title=Indo-European Sacred Space: Vedic and Roman Cult|url=https://books.google.com/books?id=EB4fB0inNYEC&pg=FA242|date=18 August 2006|publisher=University of Illinois Press|isbn=978-0-252-09295-4|pages=242–}}</ref> සහ පෙර ඉස්ලාමීය ඉන්දු-ඉරාන ආගම. {{sfn|Beckwith|2009|p=32}} ෂීවා හි මුල් ආශ්චර්යමත් කලා කෘති විය හැක්කේ පැරණි ඉන්දියාවේ ගන්ධාර හා වයඹ දෙසට වන්නටය. බේරී ඇති කලාත්මක කෘති හානි සිදුවී ඇති අතර ඇතැම් විට භාවනාත්මක බුද්ධ සාම්ප්රදායික කෘති සමග යම් යම් අගලක් ඇති බවක් දක්නට ලැබේ. එහෙත් ෂීවාගේ ට්රයිඩන්ට් සහ අකර්මණ්ය සංකේතාත්මක භාවය මෙම චිත්රය තුළ දක්නට ලැබේ. එය ෂීවා විය හැකිය. <ref>{{Cite book|author=T. Richard Blurton|title=Hindu Art|url=https://books.google.com/books?id=xJ-lzU_nj_MC&pg=PA84|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0-674-39189-5|pages=84, 103}}</ref> නාස්ති සමීක්ෂණවලින් පෙනී යන්නේ පැරණි කුෂාන් අධිරාජ්යයේ කාසි ගණනාවක් විය හැකි බවය. <ref>{{Cite book|author=T. Richard Blurton|title=Hindu Art|url=https://books.google.com/books?id=xJ-lzU_nj_MC&pg=PA84|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0-674-39189-5}}</ref> කුෂාන් කාසිවල ෂීවා යනු නොපැහැදිලි අර්ථ නිරූපණය හා මූලාරම්භයේ Oesho ලෙසින් හැඳින්වෙන නමුදු, කුෂාන් යුගයේ කෘතීන් තුල ඉන්ද්රා සහ ශිවා සමගාමීව පැමිණීම, කුෂාන් අධිරාජ්යයේ ආරම්භයේදීම ඔවුන් ගෞරවයට පාත්ර වූ බවය. <ref>{{Cite book|author=Pratapaditya Pal|title=Indian Sculpture: Circa 500 B.C.-A.D. 700|url=https://books.google.com/books?id=clUmKaWRFTkC|publisher=University of California Press|isbn=978-0-520-05991-7|pages=75–80}}</ref> <ref name="Sivaramamurti41">{{Cite book|author=C. Sivaramamurti|title=Satarudriya: Vibhuti Or Shiva's Iconography|url=https://books.google.com/books?id=rOrilkdu-_MC|publisher=Abhinav Publications|isbn=978-81-7017-038-9|pages=41, 59}}</ref>
[[ජෛනාගම|ජයිනිස්වාදයේ]] රචනා හා කෘතිම කෘතීන් ලෙස ඉන්ද්රා නර්තනයක් ලෙස පෙන්වයි. විශේෂයෙන්ම හින්දු දහමෙහි දක්නට ඇති නැටුම් ෂීවා කලාකෘති, විශේෂයෙන් ඔවුන්ගේ අදාල මූඩ්රයන් වල නොසැලකේ. <ref name="lisaowen25" /> උදාහරණයක් ලෙස, දී ජෛන ලෙන් තුළ [[එල්ලෝරා ගුහා|Ellora]] , පුළුල් කැටයම් ඊළඟ රූප කිරීමට ඉන්ද්රා නටමින් පෙන්වන්න Tirthankaras ශිව Nataraja සමාන ආකාරයකට. නර්තන චිත්ර ශිල්පයේ සමානකම් අනුව ඉපැරණි ඉන්ද්රා හා ශිව අතර සම්බන්ධයක් තිබිය හැකිය. <ref name="Sivaramamurti41">{{Cite book|author=C. Sivaramamurti|title=Satarudriya: Vibhuti Or Shiva's Iconography|url=https://books.google.com/books?id=rOrilkdu-_MC|publisher=Abhinav Publications|isbn=978-81-7017-038-9|pages=41, 59}}</ref> <ref name="lisaowen25">{{Cite book}}</ref>
=== පසුව සාහිත්යය ===
ගුප්ත ජලගැලීම් අනුව රුඩ්රාගේ කුඩා පරිමාණයේ වෙදිකෘ දේවත්වය උත්තරීතර භාවය වෙත පරිණාමය පළමුව සාක්ෂි වශයෙන් ''ෂෙවාශ්වරාරා උප්පානිඩඩ්'' (ක්රි.ව. 400-200) ක්රි.ව. {{sfn|Flood|2003|pp=204–205}} {{sfn|Flood|1996|p=86}} ඒ සඳහා පෙර, Upanishadic සාහිත්ය monistic , සහ ''Shvetashvatara'' පෙළ රුද්රා-ශිව දෙවියන් වෙනුවෙන් theistic භක්තිය මුල් බීජ ඉදිරිපත් කරයි. {{sfn|Flood|2003|pp=204–205}} මෙහි රුද්රා-ශිව විශ්වය හා නිර්මාතෘ ලෙස හඳුනාගෙන ඇත [[සංසාරය|ආත්ම විමුක්ති දායකයා]] උපත-නැවත ඉපදීම, ඉපදීමත්. ක්රි.ව 200 සිට 100 දක්වා ක්රි.පූ කාලපරිච්ඡේදය ශාවා සාම්ප්රදායයේ ආරම්භය සලකුනු කර ඇත්තේ ෂීවා නමස්කාරය මෙම කාල පරිච්ඡේදයේ වෙනත් සාහිත්යයේ සාක්ෂි ලෙස ය. {{sfn|Flood|2003|pp=204–205}} Shaiva බැතිමතුන් සහ සෘෂිවරු සඳහන් කර ඇත Patanjali ගේ ''Mahābhāṣya'' (ක්රි.පූ 2 වන සියවසේ) සහ තුළ ''මහා භාරතය'' . {{sfn|Flood|2003|p=205, for date of Mahabhasya see: Peter M. Scharf (1996), The Denotation of Generic Terms in Ancient Indian Philosophy: Grammar, Nyāya, and Mīmāṃsā, American Philosophical Society, {{ISBN|978-0-87169-863-6}}, page 1 with footnote 2}} රොබට් හියුම් සහ ඩොරිස් ශ්රීනිවාසසන් වැනි වෙනත් විද්වතුන් පවසන්නේ ''ෂිවා වෙටාරා උප්පානිඩඩ් යනු'' බහුත්වවාදය, පැන්හෙඩිස්ට්වාදය හෝ සමේශ්වාදයට ය . <ref><div> රොබට් හියුම්, [https://archive.org/stream/thirteenprincipa028442mbp#page/n419/mode/2up ෂෙවාෂ්වරා උපගනීඩ්] , 13 ප්රධාන විදුහල්පති උපනිෂ්ඩා, ඔක්ස්ෆර්ඩ් විශ්ව විද්යාල මුද්රණාලය, පිටු 399, 403 </div></ref> <ref>M. Hiriyanna (2000), The Essentials of Indian Philosophy, Motilal Banarsidass, {{ISBN|978-8120813304}}, pages 32–36</ref> <ref>[a] A Kunst, Some notes on the interpretation of the Ṥvetāṥvatara Upaniṣad, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, Vol. 31, Issue 02, June 1968, pages 309–314; {{doi|10.1017/S0041977X00146531}};<br /><br />[b] Doris Srinivasan (1997), Many Heads, Arms, and Eyes, Brill, {{ISBN|978-9004107588}}, pages 96–97 and Chapter 9</ref> {{Quote box|quote='''Self-realization and Shaiva Upanishads'''
<poem>
He who sees himself in all beings,
And all beings in him,
attains the highest [[Brahman]],
not by any other means.
</poem>|source=—''[[Kaivalya Upanishad]] 10'' {{Sfn|Deussen|1997|pp=792–793}}{{Sfn|Sastri|1898|pp=80–82}}|width=28%|bgcolor=#FFE0BB|align=right}} ශිව අප්පානිස්ඩස් 17 වන සියවසේ සිට ක්රි.පූ 1 වැනි සියවසේ අවසාන ශත වර්ෂයේ විවිධ ශතවර්ෂ ගණනාවක සිට හින්දු ආගමේ කුඩා උප්පානිස්ඩා නම් කණ්ඩායමක් වේ. {{Sfn|Deussen|1997|p=556, 769 footnote 1}} මෙම ශෛලමය ෂීවා යනු බ්රිහාන් සහ අට්මන් (ආත්මය, ස්වයං) යථාර්ථය වෙනස් නොකළ යථාර්ථයක් ලෙසටය . {{Sfn|Deussen|1997|p=769}} ශිව හා සම්බන්ධ චාරිත්ර හා සංකේත පිළිබඳ කොටස් ඇතුළත් වේ. {{Sfn|Klostermaier|1984|pp=134, 371}}
වැනි ඒ පාඨ කිහිපයක් ''Atharvashiras Upanishad'' සඳහන් රුද්රා , සහ සියලු දෙවිවරුන්ට නතුකර රුද්රා වන අතර, සියලුම දේවල් හා රුද්රා වන අතර, රුද්රා සියලු දේ සොයා මූලධර්මය, ඔවුන්ගේ ඉහළ ම ඉලක්කය වූ, දෘශ්ය හෝ නොපෙනෙන සියලු යථාර්ථය අභ්යන්තර හරය වේ. {{Sfn|Deussen|1997|p=769}} එසේම, ''කාවිවා උපගනීඩ්'' ද, පෝල් ඩියූසන් , ජර්මානු ජාතික විද්යාඥයෙකු හා දර්ශනවාදයේ මහාචාර්යවරයෙකු වන බව පවසන අතරම, ස්වයං අවබෝධිත මිනිසා විස්තර කරන්නේ "තමන් තුළ සියලු ජීවමාන සෛලයක් ලෙස පමනි" ඔහුගේ සිතේ ගැඹුරේ දී මෙම ඉහළම අට්මාන් හමු වී ඇති ෂීවා (ඉහළම අට්මන්) සමග සංවේදීතාව. {{Sfn|Deussen|1997|pp=792–793}} {{Sfn|Radhakrishnan|1953|p=929}}
විශේෂයෙන් ෂීවා පුරනා සහ ලින්ගා පුරනා යන ෂියාවා පාරානා ( Shiva Purana) , ශිව, මිථ්යාව්ය, අජටාකාශය හා වන්දනා ( ''තිට්ටා'' ) යන විවිධාකාර අංගයන් ඉදිරිපත් කරයි. {{sfn|Flood|2003|pp=205–206}} {{Sfn|Rocher|1986|pp=187–188, 222–228}} ශිව හා සම්බන්ධිත ටැන්ටා සාහිත්යය, 8 වන සහ 11 වන සියවස අතර රචනා කර ඇති අතර, පරිච්චේදයේ ආශ්චර්යමත් ශෛයිවාදය Sruti ලෙස සැලකේ . Dualistic Shaiva Agamas වෙනම යථාර්ථයන් දෙකක් (විභවයෙන්, ''dvaita)'' එක් එක් ජීවත් වන සහ ශිව තුළ ආත්මය සලකන, සඳහා පදනම් ආණ්ඩුක්රම පෙළ වේ Shaiva Siddhanta . {{sfn|Flood|2003|pp=208–212}} අනෙකුත් ශිව අගලාස් පවසන්නේ මෙය එක් යථාර්ථයක් බවයි (monism, ''advaita'' ), සහ ශිව ආත්මය, සෑම ජීවියෙකු තුළම පරිපූර්ණත්වය හා සත්යය බව. <ref>DS Sharma (1990), The Philosophy of Sadhana, State University of New York Press, {{ISBN|978-0791403471}}, pages 9–14</ref> <ref name="richdavis167">Richard Davis (2014), Ritual in an Oscillating Universe: Worshipping Siva in Medieval India, Princeton University Press, {{ISBN|978-0691603087}}, page 167 note 21, '''Quote (page 13):''' "Some agamas argue a monist metaphysics, while others are decidedly dualist. Some claim ritual is the most efficacious means of religious attainment, while others assert that knowledge is more important".</ref> ෂිවා සම්බන්ධ උප-සම්ප්රදායන් අතර, අවාමා දහම දහය, සුදුසුකම් අරාබි දහම් දහය-අවාමා අයාමා පාඨ සහ අගේමා අක්ෂි අක්ෂර අටසිය හැට හතරකි. <ref>Mark Dyczkowski (1989), The Canon of the Śaivāgama, Motilal Banarsidass, {{ISBN|978-8120805958}}, pages 43–44</ref> <ref>JS Vasugupta (2012), Śiva Sūtras, Motilal Banarsidass, {{ISBN|978-8120804074}}, pages 252, 259</ref> {{Sfn|Flood|1996|pp=162–169}}
පළමුවන සහස්රකයේ ක්රි.ව. සහ 13 වන ශතවර්ෂය තුල විශේෂයෙන්ම කාශ්මීරයේ සහ දෙමළ ශෛවා සම්ප්රදායයන් තුළ ඉන්දියාවේ පුළුල්ව ව්යාප්ත වූ ෂීවා ආශ්රිත සාහිත්යය. {{Sfn|Flood|1996|pp=162–169}} අද්විතීය ෂීවා සාහිත්යය නිරපේක්ෂ ඒකාධර්මය ස්ථාවර වී තිබේ. එනම් ෂීවා සෑම මිනිසෙකු හා ගැහැණියක ම සිටින අතර ෂීවා සෑම ජීවියෙකු තුළම පවතී. සියලු ජීවමාන ජීවීන් ඇතුළු ලොවෙහි සෑම තැනකම සිටින ශිව දෙවියන් වහන්සේ අතර ආත්මික වෙනසක් නැත. , පදාර්ථය, මිනිසා සහ ශිව. <ref>Ganesh Tagare (2002), The Pratyabhijñā Philosophy, Motilal Banarsidass, {{ISBN|978-8120818927}}, pages 16–19</ref> මධ්යතන යුගයේ අග්නිදිග ආසියාවේ විවිධාකාර ආගන්තුක හා අද්විතීය වූ ෂීවා පිළිබඳ අදහස් සාදරයෙන් පිලිගත්තේය. ඉන්දුනීසියාව, මියන්මාරය, කාම්බෝජය, ලාඕසය, වියට්නාමය, තායිලන්තය හා මැලේසියාව යන විවිධාකාර ෂීවා ආශ්රිත පන්සල්, චිත්ර හා වැඩබිම් හා දේශීය පෙර - පවතින දේවවේදයන්. {{sfn|Flood|2003|pp=208–212}} <ref>{{Cite book|author=Jan Gonda|title=Handbook of Oriental Studies. Section 3 Southeast Asia, Religions|url=https://books.google.com/books?id=X7YfAAAAIAAJ|year=1975|authorlink=Jan Gonda|publisher=BRILL Academic|isbn=90-04-04330-6|pages=3–20, 35–36, 49–51}}</ref> <ref>{{Cite book|author=Upendra Thakur|title=Some Aspects of Asian History and Culture|url=https://books.google.com/books?id=m42TldA_OvAC|year=1986|publisher=Abhinav Publications|isbn=978-81-7017-207-9|pages=83–94}}</ref>
=== සම්ප්රදායන් අනුයමින් ===
වර්තමානයේ අප ඔහුව හඳුනන ෂීවා චරිතය එක්තරා චරිතයක් බවට විවිධ පැරණි දේවත්වයන් ඒකාබද්ධ කිරීම විය හැකිය. <ref name="Keayxxvii"><div> Keay, p.xxvii. </div></ref> <ref><div> ෆිලිස් ග්රෑන්ඩ් (2003), [https://www.jstor.org/stable/41913237 මහාකාලාගේ ගමන: ගනා සිට දෙවියන් වහන්සේ දක්වා] , රිවිස්ටා ඩීලි ස්ටූඩි ඔරොරාලි, 77, ෆස්ල් 1/4 (2003), පිටු 95-114 </div></ref> සංකීර්ණ දේවත්වය ලෙස ෂීවා හි පුද්ගලයා තේරුම් නොගන්නේ කෙසේදැයි සොයා බැලීමට අභියෝගයක් සහ බොහෝ සමපේක්ෂාවන් ආකර්ෂනය කර තිබේ. <ref><div> ඉතිහාසය ලේඛනගත නොකරන ලද සංයුක්ත දේවතාවෙකු ලෙස ෂීවා සඳහා, Keey, p. 147. </div></ref> උදාහරණයක් ලෙස, විජය නත් අනුව,
උකහා ගැනීම සඳහා උදාහරණයක් සිදු [[මහාරාෂ්ට්ර|මහාරාෂ්ට්ර]] නම් ප්රාදේශීය දේවත්වය කොහේද, Khandoba ගොවිතැන සහ herding ක අනුශාසක දේවත්වය යනු කුල . <ref name="Courtright, p. 205"><div> නීතිඥ ප. 205. </div></ref> මහරජට්රාහි කන්දෝබා හි ප්රධානතම ස්ථානය ජෙජ්රිහි පිහිටා ඇත. <ref><div> නමස්කාරයේ ප්රධානතම මධ්යස්ථානය ලෙස ජෙජ්රි සඳහා: Mate, p. 162. </div></ref> කන්ඩාබා යනු ෂීවා නමැති ස්වරූපය ලෙස ය. <ref><div> ''වික්රමබාහු'' 1976 දී ජර්මනියේ මහාරස්තාරයේ වෙරබඩාහි ජර්මනියේ පොස්පොරේන්ට් ගොට්හයිටෙයින් (ඉංග්රීසි සින්ස්ප්සෙස්) ජෙරොබොබා සහ කන්ඩාබා: "කන්ඩාබා යනු මහාරාෂ්ට්රයේ දේශීය දේවත්වයයි. </div></ref> ඔහු එය ලින්ගම් ආකාරයෙන් වැඳුම් පිදුම් කරයි. <ref name="Courtright, p. 205" /> <ref><div> කන්ඩාබා ලින්ගම් ආකෘතියෙන් හා ඒ මත පදනම් වූ ශිවනා සමග අනන්යතාව හඳුනා ගැනීම සඳහා මැටිය, p. 176. </div></ref> කන්ඩාබාගේ විවිධාකාර ආශ්රිතයන්ද Surya <ref name="Courtright, p. 205" /> සහ [[මුරුගන් දෙවියෝ|කාත්තිකය]] සමග අනන්යතාවයක්ද ඇතුළත්ය. <ref><div> Maharashtra හි සිතියමක් ලෙස Khandoba යන නම භාවිතා කිරීම සඳහා, Gupta, ''Preface'' සහ p. 40. </div></ref>
== හින්දු ආගම තුළ පිහිටීම ==
[[ගොනුව:Lingothbhavar.jpg|thumb| ලිංගෝග්වා යනු ෂිවා ආගමික නිකායක් වන අතර, ෂිමාව ලින්ගම් (නැඟී එන දැවැන්ත කුළුණෙන්) නැඟී සිටිමු. බ්රාහ්මා සහ විෂ්ණු යන දෙදෙනා මධ්යයේ ලින්ග්ගෑවාවා ෂීවා නැමී ආචාර කරති. මෙයින් පෙනී යන්නේ ස්වාමීන් වන ෂීවා මුළු විශ්වය විසින්ම පමණක් නොව, ස්වාමීන් වන විෂ්ණු, ස්වාමීන් වහන්සේ වන භ්රමා සහ අනෙකුත් සියලු දෙවිවරුන් විසින් පමණක් නමස්කාර කරනු ලබන්නේ ය. ]]
=== ෂේවිවාදය ===
ෂි-වවාදය යනු හින්දු ආගමේ ප්රධාන නිකායවලින් එකක් වන අතර, අනෙක් අය වයිනවාදවාදය , ශාක්යවාදය සහ ස්මාර්තා සම්ප්රදායට අයත් වේ. ශෛවාස් යනුවෙන් හැඳින්වෙන ෂේවිවාදයේ අනුගාමිකයෝ, ශිව දෙවියන්ගේ උත්තරීතර භාවය ලෙස ප්රකාශ කරති. ෂීවාස් විශ්වාස කරන්නේ ෂීවා සියල්ලටම සහ සියල්ලටම, මැවුම්කරුවා, පරමාධිපතියා, විනාශකාරිය, හෙළිදරව් කරන්නා සහ සියල්ලේම ආධිපත්යය ය. {{Sfn|Issitt|Main|2014|pp=147, 168}} {{Sfn|Arvind Sharma|2000|p=65}} ඔහු ෂේව්වාදයේ නිර්මාතෘ පමණක් නොව, ඔහුගෙන් ප්රතිඵලයක් වශයෙන් ඔහු මැවුම්කරුය. ෂීවා ප්රාථමික ප්රාණය, පිරිසිදු සවිඤ්ඤාව සහ ආකෘතිමත් යථාර්ථය ශයවා සම්ප්රදායයන්ය. {{Sfn|Arvind Sharma|2000|p=65}}
ෂයිවිම් දේවවේදය පුළුල් ලෙස කාණ්ඩ දෙකකට බෙදනු ලැබේ: වෙද්ර, එපික්ස් සහ පුරරණ තුළ ශිව රුද්රා විසින් බලපෑ ජනප්රවාදය. ශිව හා ෂකිටි ආශ්රිත ටැන්ට්රා පාඨ වලට බලපාන එසෝරියානු දේවවේදය. {{Sfn|Michaels|2004|p=216}} මෙම වෛදික-Brahmanic ශිව දේව ධර්මය අද්වෛතවාදී ''(advaita)'' සහ බැති සම්ප්රදායන් ''(dvaita)'' එවැනි දෙමළ යන දෙකම ඇතුළත් වේ Shaiva Siddhanta හා Lingayatism පරිශ්රය තුළ එවැනි ලින්ග, ශිව-Parvati යෝදාගනිමින්ය, ගොනා නන්දි ලෙස භාණ්ඩ අංග විහාරස්ථාන සමග, සහන කලා නිර්මාණ ප්රදර්ශනය ෂීවා මිථනාවන් සහ අංගයන්. {{Sfn|Michaels|2004|pp=216–218}} <ref>{{Cite book|author=Surendranath Dasgupta|title=A History of Indian Philosophy|url=https://books.google.com/books?id=aohGsuUuXuMC|year=1973|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-81-208-0416-6|pages=17, 48–49, 65–67, 155–161}}</ref>
ටැන්ට්රික් ශිව සම්ප්රදාය ෂිවාට සම්බන්ධ මිථ්යා හා චෛත්යය නොසලකා හැර ඇති අතර, උප පාසල අනුව ක්ෂේත්ර ගණනාවක් පුරුදු විය. උදාහරණයක් ලෙස ඓතිහාසික වාර්තාවන්ට අනුව ටැන්ට්රික් කපලිකා (වචනයෙන් "මිනිස් හිස්කබල්") සමකාලීනව වජිරානා බෞද්ධ චාරිත්ර වඩවාගත් අතර හිස් කබල් පැළඳ සිටි ශිව හා ෂකී හීස් හිස් හිස් කබළින්, මස්, මත්පැන් සහ ලිංගිකත්වය චාරිත්රානුකූල කොටසක් ලෙස. <ref>{{Cite book|author=David N. Lorenzen|title=The Kāpālikas and Kālāmukhas: Two Lost Śaivite Sects|url=https://books.google.com/books?id=Q4hm-k6fKs4C|year=1972|publisher=University of California Press|isbn=978-0-520-01842-6|pages=2–5, 15–17, 38, 80}}</ref> කාශ්මීර ෂිවීවාදය තුළ එසෝට්රික් සම්ප්රදාය ''ක්රමා'' සහ ''ට්රයිකා'' උප සම්ප්රදායන් තුලින් විදහා දක්වයි. <ref name="patil125">{{Cite book|author=Narendranath B. Patil|title=The Variegated Plumage: Encounters with Indian Philosophy|url=https://books.google.com/books?id=3C1GWkeyXnQC|year=2003|publisher=Motilal Banarsidass|isbn=978-81-208-1953-5|pages=125–126}}</ref> ක්රමා උප සම්ප්රදායේ ෂිවා-කාලි යුගල වටා එසෝටික චාරිත්ර වාරිත්ර කෙරෙහි අවධානය යොමු විය. <ref>{{Cite book|author=Mark S. G. Dyczkowski|title=The Doctrine of Vibration: An Analysis of the Doctrines and Practices Associated with Kashmir Shaivism|url=https://books.google.com/books?id=QXn5n4gdfcIC|year=1987|publisher=State University of New York Press|isbn=978-0-88706-431-9}}</ref> මෙම Trika උප සම්ප්රදායක් ශිව සම්බන්ධ ත්රික කිහිපයක් දේවවේදය සංවර්ධනය, monistic ස්වයං විමුක්තියේ හඹා යාමේ දී පෞද්ගලික ශිව අවධානය යොමු වූ ජීවන රටාවට එය ඒකාබද්ධ. {{Sfn|Michaels|2004|pp=215–216}} <ref name="patil125" /> <ref><div> ඩේවිඩ් ලෝරන්ස්, [http://www.iep.utm.edu/kashmiri/#SH1d කාශ්මීර ශෛවා දර්ශනය] , මැනිටෝබා විශ්ව විද්යාලය, කැනඩාව, IEP, 1 කොටස (ඈ) </div></ref>
=== වෛෂ්ණවාදය ===
වයිෂ්නා (විෂ්ණු-දිශානති) සාහිත්යය ෂීවා පිළිගනී. ෂීවා සාහිත්යය උත්තරීතරභාවය ලෙස ප්රකාශයට පත් කරවන පරිදි, Vaishnava සාහිත්යය විෂ්ණු උත්තරීතර ලෙස ඉදිරිපත් කරයි. කෙසේ වෙතත්, සම්ප්රදායන් දෙකම බහුවිධ ය. ෂීවා සහ විෂ්ණු යන දෙවර්ගයම (දේවි සමග), ඔවුන්ගේ පෙළපොත්වල සුවිශේෂත්වය නොපෙන්වයි, සහ ''භග්වතාවේ චරිතය'' වැනි වයිනෑවා රචනා යථාර්ථය ලෙස ක්රිෂ්නා ප්රශංසාවට ප්රශංසා කරමින් ශිව හා ෂැක්ටි පුද්ගලාරෝපිත ආකාරයෙන් ඉදිරිපත් කරනු ලැබේ. සහ සමාන ස්ථාවරත්වය සමාන ය. <ref>Edwin Bryant (2003), Krishna: The Beautiful Legend of God: Srimad Bhagavata Purana, Penguin, {{ISBN|978-0141913377}}, pages 10–12, Quote: "(...) accept and indeed extol the transcendent and absolute nature of the other, and of the Goddess Devi too"</ref> <ref>Ludo Rocher (1986), The Puranas, Otto Harrassowitz Verlag, {{ISBN|978-3447025225}}, page 23 with footnotes</ref> <ref>EO James (1997), The Tree of Life, BRILL Academic, {{ISBN|978-9004016125}}, pages 150–153</ref> ෂිවර්වාදයේ සම්ප්රදායන්ට අනුව, විෂ්ණු ප්රශංසාව ද ප්රශංසා කරයි. නිදසුනක් වශයෙන්, ස්කන්ධ පර්නා මෙසේ පවසයි:
සම්ප්රදායන් දෙකේම මිත්යා කථා ඇතුළත් වන්නේ සුපිර්යා සුපෝෂණය පිළිබඳ ශෛලිය, ශිවා ගැන විෂ්ණු වැඳ පුදා ගැනීම සහ විෂ්ණු ෂීවාට වැඳ පුදා ගැනීමයි. කෙසේවෙතත්, සම්ප්රදායයන්ගෙන් පෙළ හා කලාකෘතිවල අන්යෝන්ය ආචාර ධර්ම යනු අනුපූරකතාවය සඳහා සංකේතවාදයකි. <ref>{{Cite book|author=Saroj Panthey|title=Iconography of Śiva in Pahāṛī Paintings|url=https://books.google.com/books?id=GUBXNueBQo0C|year=1987|publisher=Mittal Publications|isbn=978-81-7099-016-1}}</ref> මහා භාරතය, ශිව සහ විෂ්ණු සමාන විය වෙනස් නොවන අවසාන යථාර්ථය (Brahman) ප්රකාශ <ref>{{Cite book|author=Barbara Holdrege|title=Between Jerusalem and Benares: Comparative Studies in Judaism and Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=XF_a3cfrcLQC&pg=PA122|year=2012|publisher=State University of New York Press|isbn=978-1-4384-0437-0|pages=120–125 with footnotes}}</ref> විෂ්ණු ශිව වැඩිම ප්රකාශනය වන අතර, ශිව විෂ්ණු වැඩිම ප්රකාශනය බව. <ref>{{Cite book|author=Charles Johnston|title=The Atlantic Monthly|url=https://books.google.com/books?id=SGACAAAAIAAJ&pg=PA835|year=1913|publisher=Riverside Press, Cambridge|pages=835–836}}</ref>
=== ශෛතිකවාදය ===
[[ගොනුව:Khajuraho_Ardharnareshvar.jpg|thumb| ආර්ඩනාරිස්වරා මූර්ති, [[ඛජුරාහෝ ස්මාරක සමූහය|කජිරෝහෝ]] , ෂාවා දේවතාවා [[පාර්වතී|Parvati]] ගේ සමාන භාගයක් ලෙස දැක්විය හැකිය. <ref>{{Cite book}}</ref> ]]
හින්දු ආගමේ ශක්ති සම්ප්රදායට පදනම් වී ඇත්තේ හින්දු ආගමේ මූලධර්ම මත පදනම් වූ ශ්රේෂ්ඨතම මූලධර්මය සහ අද්විතීය යථාර්ථය Brahman නම් ස්ත්රීයකි ( [[දේවී|දේවි]] ), {{Sfn|Coburn|2002|pp=1, 53–56, 280}} {{Sfn|Lochtefeld|2002|p=426}} {{Sfn|David Kinsley|1988|pp=101–105}} නමුත් එය සමාන හා අනුපූරක සහකරු ලෙස සලකනු ලබයි. {{sfn|David Kinsley|1988|p=50, 103–104}} {{sfn|Tracy Pintchman|2015|pp=113, 119, 144, 171}} මෙම හවුල්කරු ශිව. {{sfn|Tracy Pintchman|2014|pp=85–86, 119, 144, 171}} {{Sfn|Coburn|1991|pp=19–24, 40, 65, Narayani p. 232}}
රුද්රා-ශිව සන්දර්භය සමඟ ස්ත්රිය කෙරෙහි ගරුබුහුමන් දැක්වීමේ සම්ප්රදායේ මුල්ම සාක්ෂිය හින්දු ලියවිල්ලෙහි ''[[ඍග් වේද|රීද්දාවේ]]'' , දේවි සුක්ටා නමැති ගීතයකි: {{Sfn|McDaniel|2004|p=90}} {{Sfn|Brown|1998|p=26}}
ශේතියාදයේ දේවධර්මවාදය පිළිබඳ පැහැදිලි කිරීමක් වශයෙන් ''දේවි උප්පානිඩේද් විසින්'' 19 වන සියවසේදී මෙන් ෂිවා ප්රශංසා කරයි. {{Sfn|Brown|1998|p=77}} {{Sfn|Warrier|1967|pp=77–84}} ෂීවා, විෂ්ණු සමඟද, ''දේවි මහාමායා'' තුළ ගෞරවනීය දෙවියෙකි. සම්ප්රදායට ''භාගයේඩ් ගිටා'' තරම් වැදගත්. {{Sfn|Rocher|1986|p=193}} <ref>{{Cite book|author=David R. Kinsley|title=The Sword and the Flute: Kālī and Kṛṣṇa, Dark Visions of the Terrible and the Sublime in Hindu Mythology|url=https://books.google.com/books?id=Ih1By08_Yj0C|year=1975|publisher=University of California Press|isbn=978-0-520-02675-9|pages=102 with footnote 42}}, Quote: "In the Devi Mahatmya, it is quite clear that [[දුර්ගා|Durga]] is an independent deity, great in her own right, and only loosely associated with any of the great male deities. And if any one of the great gods can be said to be her closest associate, it is Visnu rather than Siva".</ref> අර්ධනානිෂ්වරා සංකල්පය දෙවියන් වහන්සේ විසින් ෂීවා සහ දේවතාවිය ෂැක්ටිටි විසින් හින්දු පෙළ හා පන්සල තුළ හමු වූ අර්ධ මිනිසෙකු හා අර්ධ කාන්තාවක් වන නිරූපණය හා තේමාවක් ඉදිරිපත් කරයි. <ref>{{Cite book|author=Gupteshwar Prasad|title=I.A. Richards and Indian Theory of Rasa|url=https://books.google.com/books?id=hmy5cnSbsWYC&pg=PA117|year=1994|publisher=Sarup & Sons|isbn=978-81-85431-37-6|pages=117–118}}</ref> <ref>{{Cite book|author=Jaideva Vasugupta|title=The Yoga of Delight, Wonder, and Astonishment|url=https://books.google.com/books?id=aVc5JCnO1VgC|year=1991|publisher=State University of New York Press|isbn=978-0-7914-1073-8}}</ref>
=== ස්මාටා සම්ප්රදායට ===
[[ගොනුව:Traditional_Indian_Print_by_Artist_Raja_Ravi_Varma.jpg|thumb| රාජා රවී වර්මා විසින් ෂීවා කේන්ද්රික පංචායනානය දැක්වෙන ඔලෝග්රෆි. ඔහුගේ බිරිඳ Parvati සහ ඔවුන්ගේ ළදරු පුත්රයා වන ගනේෂා සමඟ මැද පිහිටි ෂීවා හි මැද පිහිටා තිබේ. (වමේ ඉහළ කෙළවරේ සිට වාමාවර්තව), ගනේෂ, දේවි, විෂ්ණු සහ සුර්යා විසින් වට කර ඇත. ෂීවාගේ කන්ද වන ෂිවාට පහළින් නන්දී. ]]
හින්දු ආගමේ ස්මාර්තා සම්ප්රදායේ ෂීවා පංචායනාන පුජා කොටසකි. <ref name="Bühnemann2003p60">{{Cite book|author=Gudrun Bühnemann|title=Mandalas and Yantras in the Hindu Traditions|url=https://books.google.com/books?id=kQf2m8VaC_oC&pg=PA60|year=2003|publisher=BRILL Academic|isbn=978-9004129023|page=60}}</ref> මේ ක්රියාව, සමාන සලකා දෙවිවරුන් පස් රූප හෝ anicons භාවිතය සමන්විත <ref name="Bühnemann2003p60" /> දී සකස් quincunx රටාව. <ref name="Harle1994p141">{{Cite book|author=James C. Harle|title=The Art and Architecture of the Indian Subcontinent|url=https://books.google.com/books?id=LwcBVvdqyBkC&pg=PA140|year=1994|publisher=Yale University Press|isbn=978-0-300-06217-5}}</ref> ෂිවා යනු දේවත්වයන් පහ අතුරින් එකක් වන අතර අනෙක් අය විෂ්ණු, [[දේවී|දේවි]] ( [[පාර්වතී|Parvati]] ), සූර්යා , ගනේෂා හෝ [[මුරුගන් දෙවියෝ|ස්කන්ඩා]] හෝ බැතිමතුන්ගේ කැමැත්ත ( ඉෂ්ත දේවාටා ) යන පෞද්ගලික දෙවියෙකි. <ref name="Flood1996p17">{{Cite book|author=Gavin D. Flood|title=An Introduction to Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=KpIWhKnYmF0C|year=1996|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-43878-0|page=17}}</ref>
දර්ශනීය ලෙස, ස්මාර්ට් සම්ප්රදායේ අවධාරණය කරනුයේ සෑම [[හින්දු මූර්ති|රූපයක්ම]] ( [[හින්දු මූර්ති|මෝර්ති]] ) යනු අයිකන්, බ්රාහ්මන්ගේ දෘෂ්ටිකෝණයන් විශේෂිත වූවාට වඩා අවධානය යොමු කිරීමයි. මෙම ක්රියාවලියේ අවසන් අරමුණ වන්නේ අයිකොන් චිත්ර භාවිතය පසුකාලීන කිරීමයි. අයිකොන් සංකේත මගින් සංකේතවත් කරන අයෙක් <ref>{{Cite book|author=J. N. Farquhar|title=Outline of the Religious Literature of India|url=https://books.google.com/books?id=lwggjSPrjxUC|year=1984|publisher=Motilal Banarsidass|isbn=978-81-208-2086-9|page=180}}</ref> අට්මාන් (ආත්මය, ස්වයං) සහ බ්රාහ්මණ යන අරුත හඳුනා ගැනීම සඳහා වූ මාර්ගය හඳුනා ගැනීමයි. <ref>{{Cite book|author=Edwin F. Bryant|title=Krishna: A Sourcebook|url=https://books.google.com/books?id=2n4VDAAAQBAJ|year=2007|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-972431-4}}</ref> විසින් ජනප්රිය කරන අඩි Shankara , මෙම පිරිස අතර බොහෝ Panchayatana mandalas හා විහාරස්ථාන අනාවරණය වී ඇත [[ගුප්ත රාජවංශය|ගුප්තා අධිරාජ්යය]] කාල සීමාව සහ Panchayatana සමාන්තර (සිට කිලෝ මීටර් 24 ගම්මානයේ පිහිටුවා එක් Ajmer ) ද අයත් කිරීමට දිනැති කර ඇත කුෂාන් අධිරාජ්යයේ යුගය (ෙපර ක්රි.ව. 300). <ref name="Williams1981p2">{{Cite book|author=Frederick Asher|title=Kalādarśana: American Studies in the Art of India|url=https://books.google.com/books?id=-qoeAAAAIAAJ|year=1981|publisher=BRILL Academic|isbn=90-04-06498-2}}</ref> කුෂාන් කාල සීමාව තුළ ශිව, විෂ්ණු, සුර්යා, බ්රාහ්මා සහ එක් අඥාණයේ අද්විතීය අරුතක් ඇතුළත් වේ. <ref name="Williams1981p2" />
=== යෝග ===
ෂිවා යනු තමා තුළ මුළුමනින්ම අවශෝෂණය කරන ලද ශ්රේෂ්ඨ යෝජි යයි සලකනු ලැබේ. ඔහු එම ස්වාමීන් වන භාවනායෝගීව වැඩ , හා ගුරු [[යෝග|යෝගා]] මුනිවරුන්ගේ කිරීමට. <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=ExfqAAAAMAAJ|title=Manifestations of Shiva|author=Kramrisch|year=1981|page=22|publisher=Philadelphia Museum of Art}}</ref> ස්ටීල් ක්ර්ර්රිෂ් පවසන පරිදි ශිව දක්ෂිණූර්ති පවසන පරිදි ඔහු "ශ්රේෂ්ඨ යථාර්ථය ( ''බ්රාහ්මණ'' ) සමග ස්වකීය අභ්යන්තර ස්වභාවික ( ''අට්මන්'' ) නිශ්ශබ්දතාව නිශ්ශබ්දව උගන්වන ශ්රේෂ්ඨතම ගුරු " ''යනුය'' . <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=ExfqAAAAMAAJ|title=Manifestations of Shiva|author=Kramrisch|year=1981|page=23|publisher=Philadelphia Museum of Art}}</ref>
විවිධාකාර විලාසිතාවලින් යුත් න්යාය සහ භාවිතය, හින්දු ආගමේ සියලු ප්රධාන සම්ප්රදායන් අතර කොටසක් වන අතර, හින්දු යෝගා පෙළපොතෙහි අනුග්රාහකයකු හෝ ප්රකාශකයෙකු ලෙස ෂීවා කටයුතු කර ඇත. <ref name="shivayoga1">[a] {{Cite book}};<br /><br />[b] {{Cite book}}</ref> <ref name="shivayoga2">[a] {{Cite book}};<br /><br />[b] {{Cite book}}</ref> මේවා යෝගාව සඳහා දර්ශනය සහ ශිල්ප ක්රම අඩංගු වේ. ක්රි.ව. පළමුවන සහස්රයේ අගභාගයේ සිට හෝ ඊට පසු මෙම අදහස් අදහස් කරයි. හින්දු ආගම හා ඉන්දියානු බුද්ධි ඉතිහාසය පිළිබඳ මහාචාර්ය අන්දෘ නිකොල්සන් , ''ඉස්වරා ගිටා'' (එනම්, "ශිව ගීතය" වැනි) - රාජ්යයන් "හින්දු ආගමේ සංවර්ධනය සඳහා ප්රගාඪ හා කල් පවත්නා බලපෑමක්" ඇති වී තිබේ. <ref>{{Cite book}}</ref>
අනෙකුත් සුප්රසිද්ධ ෂීවා ආශ්රිත වදන් යෝගේ දර්ශනය සමග Hatha Yoga , ඒකාබද්ධ ඒකාබද්ධ අධිස්ථානය ( ''Advaita Vedanta'' ) යන සංකල්පවලට බලපෑ අතර ඉන්දියානු සම්භාව්ය නර්තනයේ න්යායික වර්ධනය උත්තේජනය කළේය. ''ශිව සූත්රා'' , ''ශිව සමීටා'' හා 10 වැනි සියවසේ විශාරද ආබ්රහවාගුප්තා වැනි කාශ්මීර ෂයිවිම් විද්වතුන් විසින් ඒවාට අයත් වේ. <ref name="shivayoga1">[a] {{Cite book}};<br /><br />[b] {{Cite book}}</ref> <ref name="shivayoga2">[a] {{Cite book}};<br /><br />[b] {{Cite book}}</ref> <ref>{{Cite book|author=David Smith|title=The Dance of Siva: Religion, Art and Poetry in South India|url=https://books.google.com/books?id=fTLlcGlkdjkC&pg=PA237|year=2003|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-52865-8|pages=237–239}}</ref> අභිමානගුප්තා සිය ශිව හා යෝජා පිළිබඳ අදහස් අදාළ කරගනිමින් "තමන්ගේම කාරණා සමඟ වාඩිවී සිටින අය සාමාන්යයෙන් අන් කිසිවක් සඳහා කිසිවක් නොකරන" බව සඳහන් කරමින් අබිනාාවගුප්තා සිය ලියූ සටහන් තුල ලියයි. ශිව හා යෝග ආත්මිකත්වය එක පැත්තක් ඉක්මවා, අන්තර් සම්බන්ධකම් සහ එමගින් පුද්ගලයා සහ ලෝකය වඩාත්ම ප්රසන්න තත්වයට පත්වීම සඳහා ප්රයෝජනවත් වේ. <ref>{{Cite book|author=Jaideva Vasugupta|title=The Aphorisms of Siva: The Siva Sutra with Bhaskara's Commentary, the Varttika|url=https://books.google.com/books?id=o6-n4ulAsdIC|year=1992|publisher=State University of New York Press|isbn=978-0-7914-1264-0|pages=7–8}}</ref>
=== ටිමූර්ති ===
ටිමූර්ති යනු හින්දු ධර්මයේ සංකල්පයකි. මැවීම, නඩත්තු කිරීම හා විනාශය පිළිබඳ සර්වසාම් කර්තව්යයන් නිර්මාණය කරන ලද්දේ [[බ්‍රහ්ම|බ්රාහ්මා]] විසින් නිර්මාතෘ වන විෂ්ණු, නඩත්තුකරු හෝ පෙරහර සහ ෂිව, විනාශකාරයා හෝ ට්රාන්ස්ෆෝමර් විසිනි. <ref>For quotation defining the trimurti see Matchett, Freda. "The {{IAST|Purāṇas}}", in: Flood (2003), p. 139.</ref> <ref>{{Cite book|author=Ralph Metzner|title=Opening to Inner Light: The Transformation of Human Nature and Consciousness|url=https://books.google.com/books?id=ke0RAQAAIAAJ|year=1986|publisher=J.P. Tarcher|isbn=978-0-87477-353-8}};<br /><br />{{Cite book|author=David Frawley|title=Inner Tantric Yoga: Working with the Universal Shakti: Secrets of Mantras, Deities and Meditation|url=https://books.google.com/books?id=T6Vp_rTWkAAC&pg=PA25|year=2009|publisher=Lotus|isbn=978-0-940676-50-3}}</ref> මෙම දෙවිවරුන් තුනක් "හින්දු ත්රිත්වයට" නම් කර තිබේ <ref>For definition of trimurti as "the unified form" of Brahmā, {{IAST|Viṣṇu}} and Śiva and use of the phrase "the Hindu triad" see: Apte, p. 485.</ref> හෝ "මහා ත්රිත්වය". <ref><div> ටි්රමුරිටි සම්බන්ධයෙන් "මහා ත්රිත්ව" යන පදය බලන්න: ජෑන්සන්, p. 83. </div></ref> කෙසේවෙතත්, හින්දු ආගමේ පුරාණ හා මධ්යතන යුගයේ විවිධාකාර බොහොමයක් දේවදූතයන් හා දේවතාවියන්ගෙන් සමන්විත වූ අතර, ඉන් සමහරක් ෂීවා ඇතුළත් නොවේ. <ref>The Trimurti idea of Hinduism, states [[Jan Gonda]], "seems to have developed from ancient cosmological and ritualistic speculations about the triple character of an individual god, in the first place of ''Agni'', whose births are three or threefold, and who is threefold light, has three bodies and three stations". See: Jan Gonda (1969), [https://www.jstor.org/stable/40457085 The Hindu Trinity], Anthropos, Bd 63/64, H 1/2, pages 218–219; Other trinities, beyond the more common "Brahma, Vishnu, Shiva", mentioned in ancient and medieval Hindu texts include: "Indra, Vishnu, Brahmanaspati", "Agni, Indra, Surya", "Agni, Vayu, Aditya", "Mahalakshmi, Mahasarasvati, and Mahakali", and others. See: [a] David White (2006), Kiss of the Yogini, University of Chicago Press, {{ISBN|978-0226894843}}, pages 4, 29<br /><br />[b] Jan Gonda (1969), [https://www.jstor.org/stable/40457085 The Hindu Trinity], Anthropos, Bd 63/64, H 1/2, pages 212–226</ref>
== ලක්ෂණ ==
[[ගොනුව:6_Śiva_and_Pārvatī_seated_on_a_terrace._1800_(circa)_BM.jpg|thumb| ෂිව සමඟ Parvati සමග. ෂීවා තුන් ආකාරයකින් ඇස් පෙනෙන අතර, ඔහුගේ කපු කොණ්ඩය හරහා ගලා යන ගංගා සර්පයන් සහ හිස්කබල් ආභරණ පැළඳගෙන ඇත. ]]
[[ගොනුව:Indian_-_Festival_Image_of_Shiva_-_Walters_543084.jpg|thumb| අසුන්ගෙන සිටින ෂීවා කකුලක් හා මුවන්ගේ දෑතින් අල්ලාගෙන සිටී. ]]
<br />
== ආකෘති සහ ප්රතිබිම්බ ==
ගවින් ගංවතුරට අනුව, "ෂීවා යනු දෙබස් හා පරස්පරතා දෙවියෙක්ය" යන තේමාවන්ය. <ref><div> උපුටා දැක්වීම සඳහා "ශිව යනු ව්යාකූලත්වයේ හා පරස්පරවේදියෙකුගේ දෙවියෙක්" සහ ගැටුම්කාර ගුණාංග පිළිබඳ සමාලෝචනය බලන්න: ගංවතුර (1996), පි. 150. </div></ref> මෙම දේවත්වයේ දෙගිඩියා ස්වභාවය ඔහුගේ සමහර නම් සහ ඔහු ගැන කථා කර ඇති කථා වල පැහැදිලිව පෙනේ.
පහක් ෂිවා සඳහා පූජනීය සංඛ්යාවකි. <ref><div> පරිශුද්ධ වූ අංක පහක් සඳහා, ක්රිම්රෂ්, p. 182. </div></ref> ඔහුගේ වඩාත්ම වැදගත් මන්තරීයාගෙන් එකක් නම් ( {{IAST|namaḥ śivāya}} ). <ref><div> එය මුලින්ම රුද්රාහි පාහේ සමාන ආකාරයකින් හමු වී තිබේ. පරාක්රම ලක්ෂණ 5 සඳහා: ක්ර්රීම්ෂ්, p. 182. </div></ref>
ශිවගේ සිරුර {{IAST|pañcabrahmans}} නමින් හඳුන්වනු ලබන මාන්තස් පහකින් සමන්විත වේ. <ref><div> මේ පස් ආකෘතීන් සහ මේ පහත් මන්ත්රිවරුන්ගේ සංග්රහයන් සාරාංශගත කිරීම සඳහා වගු සාකච්ඡා කිරීම සඳහා: ක්ර්ර්ර්රීෂ්, 182-189 පි. </div></ref> දෙවියන්ගේ ස්වරූපයන් වශයෙන්, මේවායින් එක් එක් ඒවායේම නම් සහ සුවිශේෂි අයිකොන් චිත්රයක් ඇත: <ref><div> පැහැදිලි චිත්රපටි සඳහා, ක්ර්රීම්ෂ් බලන්න, p. 185. </div></ref> <div style="float"></div> මේවා ෂීවා හි මුහුණු පහක් ලෙස නිරූපණය කර ඇති අතර, ඒවායේ මූලද්රව්ය පහ, සංවේදීන් පහ, පංච ඉන්ද්රිය පහ සහ ක්රියාකාරී අවශේෂ පහෙන් එකිනෙකට සම්බන්ධ වී ඇත. <ref><div> මුහුණු පහ සහ අනෙකුත් පස් කාණ්ඩ සමඟ ඇසුරු කිරීම සඳහා: ක්ර්රීම්ෂ්, p. 182. </div></ref> <ref>For the epithets ''{{IAST|pañcamukha}}'' and ''{{IAST|pañcavaktra}}'', both of which mean "five faces", as epithets of {{IAST|Śiva}}, see: Apte, p. 578, middle column.</ref> ආගම්වල වෙනස්කම් සහ, සමහර විට, සම්ෙපේෂණය කිරීෙම්දී දෝෂ ඇතිවීම, එම ආකෘති පහම විවිධ ලක්ෂණවලින් සම්බන්ධ වී ඇති ආකාරය පිළිබඳ විස්තරාත්මක පාඨයන් අතර යම් යම් වෙනස්කම් ඇති වී ඇත. <ref><div> පෙළපොත අතර නිපැයුම් වල වෙනස්කම් සඳහා, ක්රිම්රෂ්, p. 187. </div></ref> මෙම ඇසුරුම්වල සමස්ත අර්ථය ස්ටීල්ලා ක්ර්රීම්ෂ් විසින් සාරාංශ කර ඇත:
{| border="0pt"
|
* <nowiki><i about="#mwt924" data-cx="[{&quot;adapted&quot;:true,&quot;partial&quot;:false,&quot;targetExists&quot;:true}]" data-mw="{&quot;parts&quot;:[{&quot;template&quot;:{&quot;target&quot;:{&quot;wt&quot;:&quot;IAST&quot;,&quot;href&quot;:&quot;./සැකිල්ල:IAST&quot;},&quot;params&quot;:{&quot;1&quot;:{&quot;wt&quot;:&quot;Sadyojāta&quot;}},&quot;i&quot;:0}}]}" data-ve-no-generated-contents="true" id="mwAqY" title="International Alphabet of Sanskrit transliteration" typeof="mw:Transclusion" lang="sa-Latn">සදෝජාතා</i></nowiki>
* <nowiki><i about="#mwt925" data-cx="[{&quot;adapted&quot;:true,&quot;partial&quot;:false,&quot;targetExists&quot;:true}]" data-mw="{&quot;parts&quot;:[{&quot;template&quot;:{&quot;target&quot;:{&quot;wt&quot;:&quot;IAST&quot;,&quot;href&quot;:&quot;./සැකිල්ල:IAST&quot;},&quot;params&quot;:{&quot;1&quot;:{&quot;wt&quot;:&quot;Vāmadeva&quot;}},&quot;i&quot;:0}}]}" data-ve-no-generated-contents="true" id="mwAqk" title="International Alphabet of Sanskrit transliteration" typeof="mw:Transclusion" lang="sa-Latn">වාමැමට</i></nowiki>
* ඇගොරට
* <nowiki><i about="#mwt926" data-cx="[{&quot;adapted&quot;:true,&quot;partial&quot;:false,&quot;targetExists&quot;:true}]" data-mw="{&quot;parts&quot;:[{&quot;template&quot;:{&quot;target&quot;:{&quot;wt&quot;:&quot;IAST&quot;,&quot;href&quot;:&quot;./සැකිල්ල:IAST&quot;},&quot;params&quot;:{&quot;1&quot;:{&quot;wt&quot;:&quot;Tatpuruṣa&quot;}},&quot;i&quot;:0}}]}" data-ve-no-generated-contents="true" id="mwAq4" title="International Alphabet of Sanskrit transliteration" typeof="mw:Transclusion" lang="sa-Latn">ටැප්රපිරා</i></nowiki>
* <nowiki><i about="#mwt927" data-cx="[{&quot;adapted&quot;:true,&quot;partial&quot;:false,&quot;targetExists&quot;:true}]" data-mw="{&quot;parts&quot;:[{&quot;template&quot;:{&quot;target&quot;:{&quot;wt&quot;:&quot;IAST&quot;,&quot;href&quot;:&quot;./සැකිල්ල:IAST&quot;},&quot;params&quot;:{&quot;1&quot;:{&quot;wt&quot;:&quot;Īsāna&quot;}},&quot;i&quot;:0}}]}" data-ve-no-generated-contents="true" id="mwArE" title="International Alphabet of Sanskrit transliteration" typeof="mw:Transclusion" lang="sa-Latn">ඉෂානා</i></nowiki>
|}
</div> මේවා ෂීවා හි මුහුණු පහක් ලෙස නිරූපණය කර ඇති අතර, ඒවායේ මූලද්රව්ය පහ, සංවේදීන් පහ, පංච ඉන්ද්රිය පහ සහ ක්රියාකාරී අවශේෂ පහෙන් එකිනෙකට සම්බන්ධ වී ඇත. <ref><div> මුහුණු පහ සහ අනෙකුත් පස් කාණ්ඩ සමඟ ඇසුරු කිරීම සඳහා: ක්ර්රීම්ෂ්, p. 182. </div></ref> <ref>For the epithets ''{{IAST|pañcamukha}}'' and ''{{IAST|pañcavaktra}}'', both of which mean "five faces", as epithets of {{IAST|Śiva}}, see: Apte, p. 578, middle column.</ref> ආගම්වල වෙනස්කම් සහ, සමහර විට, සම්ෙපේෂණය කිරීෙම්දී දෝෂ ඇතිවීම, එම ආකෘති පහම විවිධ ලක්ෂණවලින් සම්බන්ධ වී ඇති ආකාරය පිළිබඳ විස්තරාත්මක පාඨයන් අතර යම් යම් වෙනස්කම් ඇති වී ඇත. <ref><div> පෙළපොත අතර නිපැයුම් වල වෙනස්කම් සඳහා, ක්රිම්රෂ්, p. 187. </div></ref> මෙම ඇසුරුම්වල සමස්ත අර්ථය ස්ටීල්ලා ක්ර්රීම්ෂ් විසින් සාරාංශ කර ඇත:
''පැන්කාබ්රාහ්මා උපගනිස්ඩනයට අනුව'' :
* ජංගම්
== පරිශීලන ==
== ප්රභවයන් ==
== බාහිර සබඳතා ==
|
