"ශිව දෙවියන්" හි සංශෝධන අතර වෙනස්කම්

Content deleted Content added
'මේ තොරතුරු සම්බන්ධ වන වෙනත් පිටු * (ශිව)' යොදමින් නව පිටුවක් තනන ලදි
 
Created by translating the page "Shiva"
1 පේළිය:
මේ තොරතුරු සම්බන්ධ වන වෙනත් පිටු
 
{{තොරතුරුකොටුව දෙවිදේවතාවියෝ|type=හින්දු|image=Shiva cropped.jpg|caption=මුරුදේෂ්වර් හී ඇති පද්ම ආසනයෙන් සිටින ශිව දෙවියන්ගේ ප්‍රතිමාව|Devanagari={{lang|sa|शिव}}|Sanskrit_transliteration={{IAST|Śiva}}|Tamil_transliteration=|mantra=[[ඕම් නමහ් ශිවාය]]|affiliation=[[පරම බ්‍රහ්ම]] ([[ශෛව ආගම]]), [[ත්‍රී මූර්තිය]],[[පරම ආත්මය]], [[ඊශ්වර]], [[Deva (Hinduism)|දේව]]|deity_of=උත්තරීතර ආත්මය; භාවනාවට, කලාවට, යෝගවලට, නර්ථනයට අධිපති ; නපුර නසන ශ්‍රේෂ්ඨ විනාශකරු; දෙවියන්ට අධිපති|weapon=[[පශුපඨාස්ත්‍ර]], [[Trishula| ත්‍රිශූලය]], [[Parashu|පරශු-පොරව]], [[Pinaka (Hinduism)|පිනක දුන්න]]|symbols=[[ශිව ලිංගය]]|consort=[[Sati (Hindu goddess)|සතී]], [[පාර්වතී]] ([[ආදිපරාශක්ති]])|children=[[ගනේශ]] සහ [[කාර්තිකේයා]] <br>ප්‍රාදේශීය: [[Shasta (deity)|ශ්‍රස්ටා]], [[අශෝක සුන්දරී]]|abode=[[කෛලාශ භවන]]|mount=[[නන්දි (වෘෂභයා)]]|festivals=[[ශ්‍රාවන]], [[මහා ශිව රාත්‍රී]]}} '''''ශිව''''' ( /[[විකිපීඩියා:IPA for English#Key|ˈʃivə]]/ ; [[සංස්කෘත]] : शिव, Śiva) [[හින්දු ආගම|හින්දු]] ආගමේ එක් [[හින්දු දෙවිවරු|ප්‍රධාන දෙවිවරුන්]] ගෙන් කෙනෙකි. සමකාලීන හින්දු ආගමේ ප්‍රධාන සම්ප්‍රදායන්ගෙන් එකක් වන [[ශෛව ආගම]] තුළ ඔහු ශ්‍රේෂ්ඨතම [[ශෛව ආගම|දෙවියන්]] ලෙස හැඳින්වේෙ.
* [[(ශිව)]]
 
[[බ්‍රහ්ම]], [[විෂ්ණු]] සහ ශිව යන හින්දු ත්‍රී මූර්තිය තුළ ශිව දෙවියන්ව "විනාශකරන්නා" යනුවෙන් හැඳින්වෙයි. ශෛව සම්ප්‍රදායට අනුව ශිව විශ්වය නිර්මාණය කරයි, සුරැකීම හා පරිවර්තනය ද කරයි. ශක්ති වාදය නම් වූ හින්දු ආගමික සම්ප්‍රදායේ දී, ආදිපරාශක්ති නම් වූ දේවතාවිය හෝ [[දේවී|දේවි]] ශ්‍රේෂ්ඨ ලෙස විස්තර කර ඇති නමුත් ශිව දෙවියන් ගෞරවයට පාත්‍ර වී ඇත.
 
ශෛව ආගමට අනුව, ශිව විශ්වයේ උසස්ම, සීමාරහිත වන, නොවෙනස් වන බ්‍රහ්ම සහ විශ්වයේ පරම ආත්මය වේ. ශිව දෙවියන්ගේ කරුණාවන්ත කම මෙන්ම භයානක කම ගැන ද බොහොමයක් කතාන්දර තිබේ. ගුණවත් අංශ ගැන සැලකීමේදී, ඔහු සර්වඥාන ලෙස විස්තර කර ඇත. යෝගි වරයෙක් වන එතුමා කෛලාශ කන්දේ වැඩ සිටී. ශිව දෙවියන්ගේ බිරිඳ [[පාර්වතී]] සහ ඔහුගේ දරුවන් දෙදෙනා, ගනේෂ සහ [[මුරුගන් දෙවියෝ|කාර්තිකේයා]] වේ. ඔහුගේ දරුණු පැතිවලින් ඔහු නිරන්තරයෙන්ම දුෂ්ටාත්මයන් දුරු කරයි. ශිව යනු [[යෝග|යෝගා]], [[භාවනා|භාවනාව]] සහ කලාව යන දේවල් වලට අධිපති දෙවියා ලෙස සලකනු ලබන නිසා අධියෝගී ශිව ලෙස ද හඳුන්වයි.
 
ශිව දෙවියන්ගේ ගෙළ වටා නාගයෙකු සිටින අතර අඩ සඳ හිසේ පළඳී, ශුද්ධ වූ ගංගා නම් ගඟ ඔහුගේ හිස කෙස් අතරින් ආරම්භ වේ. [[තෙවන ඇස|තුන්වන ඇසක්]] ඔහුගේ නළල මත පිහිටා ඇත. ත්‍රිශුලය ඔහුගේ ආයුධය වේ.
 
== ව්‍යවහාරය සහ වෙනත් නම් ==
ශිව පරබ්‍රහ්ම නම් වූ බ්‍රහ්ම ලෙස ද හැඳින්වේ. දමිළ භාෂාවෙන් ශිවන් හැර වෙනත් නම් වලින් ශිව දෙවියන්ව හඳුන්වයි, එනම් නටරාජ (ශිව දෙවියන්ගේ නර්ථන ස්වරූපය) රුද්‍ර (ශිව දෙවියන්ගේ කෝපී ස්වරූපය) සහ ධක්ශිණමූර්ති (ශිව දෙවියන්ගේ යෝගී ස්වරූපය). මීට අමතරව ශිව ලිංගයට වන්දනාමාන කිරීම දක්නට ලැබේ. මොනිර් මොනිර්-විලියම්ස් පෙන්වා දෙන ආකාරයට සංස්කෘත වචනය "''ශිව'' " ( දේවානගරි : शिव , ශිවා හෝ සිවා ලෙස පරිවර්තනය කර තිබේ) යන්නෙන් අදහස් කරන්නේ "සුභදායක, කරුණාවන්ත, දයාවන්ත, කාරුණික, හිතවත්, මිත්‍රශීලී" බවයි. ජනප්‍රවාදයන්ට අනුව අර්ථ ''නිරූපණය කල විට'' ශිව යනු "සියලු දේ තුල පවතින්නා යන්නයි" සහ "කරුණාවේ මූර්තිය" යන්න ද අරුත් අතර වේ.
 
ඇතැම් කතුවරුන් මෙම නාමය දෙමළෙන් "රතු" යන අර්ථය ඇති " ''śivappu'' " [[දෙමළ භාෂාව|යන වචනයෙන්]] ''śivappu'' , ශිවා සූර්යයා සමග බැඳී ඇති බව ( ''śivan'' , "රක්ත වර්ණය ඇත්තා" [[දෙමළ භාෂාව|දෙමළ භාෂාවෙන්]]) සහ රුද්‍ර ''බබුරු'' (දුඹුරු හෝ රතු) රිග්වේද තුල ද දක්වා ඇත. මීට අමතරව ''විෂ්ණු සහස්‍රනාම තුල දැක්වෙනුයේ'' "ශිව" නාමයට විවිධ අර්ථ ඇති බවයි "පවිත්‍ර ඇත්තා" හා "ප්‍රක්ති, රජස්, තමස් යන ගුණාංග තුනෙහි බලපෑමට හසුනොවන්නා".
 
ශිව දෙවියන්ව විශ්වනාථ (විශ්වයේ ස්වාමියා) ලෙසද, මහාදේව, මහන්ඬෝ, මහසු, මහේෂ, මහේෂ්වර, ශංකර, ශම්භූ, රුද්‍ර, හර, ත්‍රිලෝචන, දේවේන්ද්‍ර (දෙවියන්ගේ ප්‍රධානියා) නීලකාන්ත, ශුභාංකර, ත්‍රිලෝකිනාථ (තුන් ලොවෙහි ස්වාමියා), සහ ගර්නේශ්වර් (දයානුකම්පාවේ ස්වාමියා). ශෛව ආගමිකයන් විසින් ශිව දෙවියන් වෙනුවෙන් ඉහළම ගෞරවය පිණිස ''Mahādeva'' "මහාදේව" සහ 'Parameśvara "පරමේශ්වර" ලෙසද හඳුන්වනු ලබයි.
 
සහස්‍රනාම යනු දෙවියෙකුගේ විවිධ පැතිකඩ ඔස්සේ ගුණාංග සඳහන් නම් දහසක් එක් කොට සැකසූ මධ්‍යකාලීන ඉන්දියානු පාඨයන්ය ''ශිව දෙවියන් වෙනුවෙන් සැකසූ විවිධ සහස්‍රනාම ඇතුලත් කොටස් අටක් දක්නට ලැබේ''. මහා භාරතයෙහි 13 වන පොතෙහි ( ''Anuśāsanaparvan'' ) එවැනි එක් ලැයිස්තුවක් දක්වා ඇත. ශිව දෙවියන් වෙනුවෙන් සැකසූ දශ සහස්‍රනාම (10,000 නම්) ද ඇති බව ''මහාන්යාස'' යෙහි දැක ගත හැක.
 
== හින්දු ආගම තුළ පිහිටීම ==
 
=== ශෛවවාදය ===
ශෛව වාදය යනු හින්දු ආගමේ ප්‍රධාන නිකාය වලින් එකක් වන අතර, අනෙක් අය වෛශ්ණව වාදයද, ශක්ති වාදය සහ ස්මාර්තා සම්ප්‍රදායට අයත් වේ. ශෛවාස් යනුවෙන් හැඳින්වෙන ශෛවවාදයේ අනුගාමිකයෝ, ශිව දෙවියන් උත්තරීතරම දෙවියන් ලෙස ප්‍රකාශ කරති. ශෛවාස් නිකාය විශ්වාස කරන්නේ ශිව සියල්ලටම සහ සියල්ලටම මැවුම්කරුවා, පරමාධිපතියා, විනාශකාරියා, හෙළිදරව් කරන්නා සහ සියල්ලේම අධිපති බවය.
 
ශෛව දේව ධර්මය පුළුල් ලෙස කාණ්ඩ දෙකකට බෙදනු ලැබේ: වේදයන් හි සඳහන් ශිව-රුද්‍ර ආභාෂයෙන් යුක්ත ප්‍රචලිත දේව ධර්මය සහ තන්ත්‍ර ලිපි වල සඳහන් ශිව සහ ශක්ති සම්බන්ධ ගුප්ත දේව ධර්මය.
 
ශිව ලිංගය
ත්‍රන්ත්‍රික ශිව සම්ප්‍රදාය ශිවට සම්බන්ධ වේද ග්‍රන්ථ නොසලකා හැර ඇති අතර, ප්‍රායෝගිකව ක්ෂේත්‍ර ගණනාවක් පුරුදු විය. උදාහරණයක් ලෙස ඓතිහාසික වාර්තාවන්ට අනුව තන්ත්‍රික් කපලිකා (වචනයෙන් "මිනිස් හිස්කබල්") හෙවත් හිස් කබල් පැළඳ සිටි ශිව හා ශක්ති ලෙස හිඳිමින් හිස් කබළ් තුල තබා, මස් අනුභවය, මත්පැන් බීම සහ ලිංගිකත්වය චාරිත්‍රානුකූල කොටසක් ලෙස අදහා ඇත. කාශ්මීර ශෛවවාදය තුළ ගුප්ත සම්ප්‍රදාය ''කර්ම'' සහ ''ත්‍රියික'' උප සම්ප්‍රදාය දෙකකට බෙදී ඇත. කර්ම උප සම්ප්‍රදායේ ශිවා සහ කාළි දෙපළ වටා ගෙතුනු ගුප්ත චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර කෙරෙහි අවධානය යොමු විය. ත්‍රියික උප සම්ප්‍රදාය ශිව සම්බන්ධ ස්වයං විමුක්තියේ හඹා යාමේ දී යොමු වූ ජීවන රටාවට අවධානය යොමු වී ඇත.
 
යෝග
 
ශිව දෙවියන් ශ්‍රේෂ්ඨතම යෝගී වරයා ලෙස සලකනු ලැබේ. එමෙන්ම ශිව දෙවියන් යෝගීන්ට අධිපති වන අතර සෘෂිවරුන්ට යෝගා ගුරුවරයා වේ.
 
ත්‍රීමූර්තිය
 
ත්‍රී මූර්තිය යනු මැවීම, නඩත්තු කිරීම හා විනාශය පිළිබඳ හින්දු ධර්මයේ සංකල්පයකි. විශ්වය නිර්මාණය කරන ලද්දේ [[බ්‍රහ්ම]] විසිනි එය ආරක්ෂා කරනුයේ [[විෂ්ණු]] වන අතර [[ශිව]] විනාශකාරන්නා හෝ පරිවර්ථනය කරන්නාය. මෙම දෙවිවරුන් ත්‍රිත්වය "හින්දු ත්‍රීමූර්තිය" ලෙස නම් කර තිබේ. කෙසේ වෙතත්, හින්දු ආගමේ පුරාණ හා මධ්‍යතන යුගයේ ලිපි වල බොහොමයක් විවිධාකාර දෙවිවරුන් හා දේවතාවියන්ගෙන් සමන්විත වූ අතර, ඉන් සමහරක් තුළ ශිව දෙවියන් ඇතුළත් නොවේ.
 
=== වැදි මූලයන් ===
මෙම වෛදික සාහිත්ය නමින් බියකරු බලවතුන් සමග, සුළු වායුගෝලීය දේවත්වය යන්නෙන් රුද්රා . නිදසුනක් වශයෙන්, රීඩාවා, රුද්රාව සඳහා කැප වූ ගීතිකා 1028 න් 3 ක් ඇත. තවද එම පාඨයෙහි වෙනත් ගීත වල අවස්ථාවන්හිදී ඔහු වරින් වර සඳහන් වේ. {{Sfn|Chakravarti|1986|pp=1–2}} ෂීවා ද රග්වීඩාවේ ද දක්නට ලැබේ. හුදෙක් විවිධ "වෙසෙන සුබවාදී" යන අර්ථ දැක්වීමෙන් අදහස් කෙරෙනුයේ "කාරුණික සුභ මොහොතින්" යන අර්ථයෙනි. දරුණු රුදුරු ස්වභාවික ප්රපංචයක් හා කුණාටුවට සම්බන්ධ රූද්රාව රග්දේදාහි ගීතිකාවලට බිය වන අතර, ඔහු විසින් ගෙන එන යහපත් වැසි ඔහුගෙන් ෂීවා ලෙස සලකනු ලැබේ. {{Sfn|Chakravarti|1986|pp=2–3}} මෙම සුව, පෝෂණය, ජීවිත හැකියාව අංගයක් රුද්රා-ශිව ලෙස ඉටු කැරෙන්නේ තුල ඉස්මතු, සහ පශ්චාත්-වෛදික සාහිත්ය අවසානයේ ශිව ලෙස අවසාන ප්රතිචක්රියකරුදවුත හා rejuvenator ලෙස, විනාශකාරී සහ නිර්මාණාත්මක බලවතුන් ද දෙන්නන්ට සහ ශාන්තිකර ඒකාබද්ධ කරන සියලු පැවැත්ම. {{Sfn|Chakravarti|1986|pp=1–9}}
 
ගැනීම සඳහා යෝජනා කිරීමට තුඩු දී ඇති ග්රීක හා යුරෝපීය දෙවිවරුන් සමඟ ශිව යන යෝදාගනිමින්ය හා theologies අතර සමානකම් ඉන්දු-යුරෝපීය , ශිව සඳහා සබැඳියක් <ref name="woodward60" /> <ref>{{Cite book}}, Quote: "The parallels between the names and legends of Shiva, Osiris and Dionysus are so numerous that there can be little doubt as to their original sameness".</ref> හෝ පැරණි මධ්යම ආසියානු සංස්කෘතීන් පාක්ෂික හුවමාරු. <ref>{{Cite book}}</ref> <ref><div> පියර්ප්රන්සෙස් කැලියරි (2005), [https://www.jstor.org/stable/29757637 ගුප්තා ඉන්දියාවේ ගුප්තා ඉන්දියාවේ] , නැගෙනහිර හා බටහිර, වැල්. 55, අංක 1/4 (දෙසැම්බර් 2005), පිටු 71-80 </div></ref> තත්වය මත පදනම් වූ භයානක හෝ ප්රසාදයට ලක් වූ ඔහුගේ විවිධාකාර අංගයන්, ග්රීක දෙවියෙකු වන ඩියොනිසස් , <ref>{{Cite journal|last=Long|first=J. Bruce|year=1971|title=Siva and Dionysos: Visions of Terror and Bliss|journal=Numen|volume=18|issue=3|page=180|doi=10.2307/3269768}}</ref> , හරකුන්, සර්පයන්, කෝපය, නිර්භීතකම, නැටුම් සහ රහිත ජීවිතය වැනි ඔවුන්ගේ සංකේතාත්මක සම්බන්ධකම් වලට සමානය. <ref name="flahertyds81" /> <ref>{{Cite book}}</ref> මහා ඇලෙක්සැන්ඩර්ගේ කාලයේ පැරණි ග්රීක පිටපත් ෂීවා "ඉන්දියානු ඩියොනියස්" ලෙස හැඳින්වේ. නැතහොත් විකල්ප ලෙස ඩියොනියස් ''"ඔරියන්ට් දෙවිය"'' ලෙස ''හැඳින්වේ'' . <ref name="flahertyds81"><div> වෙන්ඩි ඩොනගර් ඔ්ෆලහර්තිය (1980), [https://www.jstor.org/stable/1062337 ඩියෝෂස් සහ සිව්: මිථ්යා විශ්වාසයන් දෙකක්, මිථ්යා] ආගමික ඉතිහාසය, 20, අංක 1/2 (අගෝස්තු - නොවැම්බර්, 1980), පිටු 81-111 </div></ref> ඒ හා සමානව, ෂීවා සඳහා නිරූපක සංකේතයක් ලෙස භාවිත කිරීම සඳහා අයිරිස්, නන්ඩික්, ග්රීක (ඩියොනිසස් <ref>{{Cite book}}</ref> ) සහ රෝමානු දේවතාවන් සඳහාද සොයාගෙන ඇත. රොජර් වුඩ්වර්ඩ්. <ref name="woodward60">{{Cite book}}</ref> අනෙක් අය එවැනි යෝජනා ඉදිරිපත් කරන අතර, ස්වෛයින් පූර්ව ආර්ය ගෝත්රික මූලාරම්භයන්ගෙන් ඉස්මතු වී ඇති බව ෂීවා යෝජනා කරයි. <ref>{{Cite book}}</ref>
 
==== රුද්රා ====
[[ගොනුව:ThreeHeadedShivaGandhara2ndCentury.jpg|thumb|324x324පික්| තුන්වෙනි ශිව, ගාන්ධාර, දෙවන සියවසේ ක්රි.ව ]]
ශිව අපි වෛදික දෙවියන් සමග බොහෝ විශේෂාංග කොටස් ඔහු අද දන්නා පරිදි රුද්රා , <ref name="Michaels, p. 316"><div> මයිකල්ස්, p. 316. </div></ref> සහ ශිව දෙවියන් සහ රුද්රා දෙකම එකම පෞරුෂත්වය ලෙස දැකගන්නා හින්දු බයිබල් පද . මෙම නම් දෙකෙන්ම උපයෝගී කර ගනී. ගොරවන [[කුණාටු|කුණාටුවේ]] දෙවියෙකු වන රූද්රා, සාමාන්යයෙන් නිරූපණය වන විනාශකාරී, විනාශකාරී දේවත්වය ලෙස නිරූපනය කරයි. <ref><div> ගංවතුර (2003), පි. 73. </div></ref>
 
හින්දු ආගමේ පැරණිතම කෘතිය වන්නේ [[ඍග් වේද|රින් වෑඩාවයි]] . [[වාග් විද්‍යාව|භාෂා]] හා මනෝවිද්යාත්මක සාධක මත පදනම්ව ක්රි.ව. ක්රි.පූ. 1700 සිට 1100 දක්වා කාල පරිච්ඡේදය දක්වා ඇත. <ref><div> "සමුච්චිත සාක්ෂි" මත පදනම් වන ආලය බලන්න: Oberlies, p. 158. </div></ref> රූඩ්රා නම් දෙවියා රයිට් වේදයේ සඳහන් වේ. රුඩ්රා නම තවමත් ෂීවා සඳහා නමක් ලෙස භාවිතා කරයි. RV 2.33 දී, ඔහු " රුද්රාස් පියතුමා" ලෙස හැඳින්වේ. <ref><div> ඩොනගර්, 221-223 පිටුව. </div></ref>
 
Rigveda 10.92 හි හින්දු ගීතයේ සඳහන් වන්නේ රුද්රා හි ස්වභාව ධර්ම දෙකක්, එක් කැලෑවක් හා කුරිරු (රඩ්්රා) ඇති බවයි. <ref>{{Cite book}}</ref> ''රද්රාහි'' හෝ වෙනත් දේවතාවන්ගේ ප්රවාහන වාහනයක් ( ''වැවනා'' ) ලෙස වෙඩිවස් පෙළේ ඖෂධයක් හෝ ගවයන් හෝ සඳහන් නොකරයි. කෙසේ වෙතත්, මහාබෝධාට සහ පූරනා වැනි පශ්චාත් වේදිකා පාඨයන් නන්දි ගව, ඉන්දියාවේ සෙබු , විශේෂයෙන් රුද්රා සහ ෂීවා යන වාහකය ලෙස ප්රකාශයට පත් කරමින්, එම නිසැකවම ඒවාට සමාන ය. <ref>{{Cite book}}</ref>
 
==== ඇග්නි ====
රුඩ්රා සහ [[අග්නි (දෙවියන්)|ඇග්නි එකිනෙකාට]] සමීප සම්බන්ධකම් ඇත. <ref><div> සමීප සම්බන්ධතාවයේ පොදු ප්රකාශය සහ උදාහරණ බෙදාහදාගැනීමේ උදාහරණ සඳහා, බලන්න: සිවරාමමූර්ති, p. 11. </div></ref> <ref><div> රුද්රා ෆයර් සංකීර්ණ සංකල්ප පිළිබඳ සමාලෝචනය සඳහා, ක්ර්ර්රීස්ච්, 15-19 පිටු බලන්න. </div></ref> ඇඩ්නි සහ රුඩ්රා අතර වෙදිකා සාහිත්යය තුළ හඳුනා ගැනීම රුද්රා හි ක්රමික සංවර්ධනයෙහි රූද්රා-ෂිව ලෙස පසුකාලීන චරිතයට වැදගත් සාධකයක් විය. <ref>For quotation "An important factor in the process of Rudra's growth is his identification with Agni in the Vedic literature and this identification contributed much to the transformation of his character as {{IAST|Rudra-Śiva}}." see: Chakravarti, p. 17.</ref> [[අග්නි (දෙවියන්)|ඇග්නි]] රුද්රා සමග අනන්යතාවය හඳුනාගැනීම නිශ්චිතව දැක්වෙන ''නික්රෝටාහි'' සඳහන් වේ. "ඇග්නි රුද්රා යනුවෙන්ද හැඳින්වේ." <ref><div> ''Nirukta'' 10.7 හි පරිවර්තනය සඳහා, සෙරුප් (1927), පි. 155. </div></ref> දෙවියන්වරුන් අතර අන්තර් සම්බන්ධතාව සංකීර්ණ වන අතර, ස්ටෙලා ක්ර්රාමිෂ් අනුව:
 
තුළ <nowiki><i id="mwzQ">Śatarudrīya</i></nowiki> , එවැනි {{IAST|Sasipañjara}} ( "ගිනි සිළුව ලෙස රන් රතු පැහැය ඔෆ්") සහ {{IAST|Tivaṣīmati}} ( "ගිනිමය දීප්තිමත්") ලෙස, රුද්රා සමහර පරිහාස වදන්, දෙවිවරු දෙකක දහනය යෝජනා කරමු. <ref>For "Note Agni-Rudra concept fused" in epithets {{IAST|Sasipañjara}} and {{IAST|Tivaṣīmati}} see: Sivaramamurti, p. 45.</ref> ඇග්නි ගවයෙකු ලෙස හැඳින්වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ්}}</ref> ෂිවාගේ වාහනය ඔහුගේ වාහනය ලෙස ගවමස් නන්දී සතුය. ඇතැම් විට [[අග්නි (දෙවියන්)|අග්නිහි]] අං, ගොනෙකු ලෙස ගුනාංගී කර ඇත. <ref><div> අග්නි ගවයින්ගේ අං අතර රුද්රාහි අං අතර සමානකමක් දක්වයි: චක්රවර්ති, p. 89. </div></ref> <ref><div> RV 8.49; 10.155. </div></ref> මධ්යතන යුගයේ මූර්ති දී, දෙකම [[අග්නි (දෙවියන්)|අග්නි]] වශයෙන් හැඳින්වුණු ශිව ස්වරූපයෙන් Bhairava විශේෂ ලක්ෂණයක් ලෙස කෙස් ගිනිමය ඇත. <ref><div> ඇග්නි සහ බහිරවාගේ ගිනිගත් කෙස් සඳහා: බලන්න: සිවරාමූර්ති, p. 11. </div></ref>
 
==== ඉන්ද්රා ====
[[ගොනුව:Vima_Kadphises_with_ithyphallic_Shiva.jpg|thumb| විෆාල් ෂිවා සමග විමා කැඩ්ෆයිස් . ]]
[[ගොනුව:Statère_d'electrum_du_royaume_de_Kouchan_à_l'effigie_de_Vasou_Deva_I.jpg|thumb|220x220පික්| කුෂාන් අධිරාජ්යයේ කාසිය (ක්රි.පූ. පළමුවෙනි සියවසේ සිට ක්රි.ව. 2 වන සියවස දක්වා). නිවැරදි ප්රතිරූපය ෂිවා යනු ට්රයිඩන්ට් සහ ගොනෙකු ලෙස අර්ථ දක්වා ඇත. <ref><div> හන්ස් ලෝෂ්නර් (2012), වික්ටර් මයාර් (කර්තෘ), [http://www.sino-platonic.org/complete/spp227_kanishka_stupa_casket.pdf කූෂාන් අධිරාජ්යයාගේ] කිනිස්න අධිරාජ්යයාගේ කිනිස්කානු සීනයි ප්ලේනික් [http://www.sino-platonic.org/complete/spp227_kanishka_stupa_casket.pdf පේපර්ස්] , අංක 227, පිටු 11, 19 </div></ref> ]]
වැන්ඩි ඩොනගර්ට අනුව, පර්නිනික් ෂීවා යනු වේද්රීය ඉන්ද්රා හි අඛන්ඩව පවතී. <ref>{{Cite book}}</ref> ඩොනගර් ඇගේ කල්පිතය සඳහා හේතු කිහිපයක් සපයයි. දෙදෙනාම කඳු, ගංගා, පිරිමි සාරවත්බව, අශිෂ්ටත්වය, නිර්භීතකම, යුධ ගැටුම්, ස්ථාපිත වැඩිදියුණු කිරීම්, අම් ශබ්ද, සුපිරි ස්වයං. රීඩ් වෙඩා හි ''{{IAST|śiva}}'' යන්න ඉන්ද්රාව වෙත යොමු කිරීම සඳහා භාවිතා වේ. (2.20.3, <ref>For text of RV 2.20.3a as {{බස|sa|स नो युवेन्द्रो जोहूत्रः सखा शिवो नरामस्तु पाता ।}} and translation as "May that young adorable ''Indra'', ever be the friend, the benefactor, and protector of us, his worshipper" see: Arya & Joshi (2001), p. 48, volume 2.</ref> 6.45.17, <ref>For text of RV 6.45.17 as {{බස|sa|यो गृणतामिदासिथापिरूती शिवः सखा । स त्वं न इन्द्र मृलय ॥}} and translation as "''Indra'', who has ever been the friend of those who praise you, and the insurer of their happiness by your protection, grant us felicity" see: Arya & Joshi (2001), p. 91, volume 3.</ref> <ref>For translation of RV 6.45.17 as "Thou who hast been the singers' Friend, a Friend auspicious with thine aid, As such, O Indra, favour us" see: {{හාවඩ්වරනොමැ|Griffith|1973}}.</ref> සහ 8.93.3 <ref>For text of RV 8.93.3 as {{බස|sa|स न इन्द्रः सिवः सखाश्चावद् गोमद्यवमत् । उरूधारेव दोहते ॥}} and translation as "May ''Indra'', our auspicious friend, milk for us, like a richly-streaming (cow), wealth of horses, kine, and barley" see: Arya & Joshi (2001), p. 48, volume 2.</ref> ) ෂිවා වැනි ඉන්ද්රා (Indra) හරියටම ගවයාට සමානයි. <ref><div> ඉන්ද්රා සහ රුඩ්රා අතර ගවයන් සමාන්තරව බලන්න: චක්රවර්ති, p. 89. </div></ref> <ref><div> RV 7.19. </div></ref> රීඩ් වෙඩා හි රූඩ්රා යනු මරුට්ස්ගේ පියාය. නමුත් ඔහු කිසි විටෙකත් තම යුදකාමී උද්ඝෝෂණ සමඟ බැඳී සිටියේ ඉන්ද්රා ය. <ref><div> යුද්ධ හා සම්බන්ධ සම්බන්ධතා හා ඉන්ද්රා හා රුඩ්රා අතර වෙනස නොමැති වීම සඳහා, චක්රවර්ති, p. 8. </div></ref>
 
පෙර සම්භාව්ය යුගයේ වෛදික විශ්වාසයන් හා ක්රියා පිළිවෙත් සමීපව hypothesised සම්බන්ධ විය යුගවල සිට-ඉන්දු-යුරෝපීය ආගම , <ref name="Woodard2006">{{Cite book|author=Roger D. Woodard|title=Indo-European Sacred Space: Vedic and Roman Cult|url=https://books.google.com/books?id=EB4fB0inNYEC&pg=FA242|date=18 August 2006|publisher=University of Illinois Press|isbn=978-0-252-09295-4|pages=242–}}</ref> සහ පෙර ඉස්ලාමීය ඉන්දු-ඉරාන ආගම. {{sfn|Beckwith|2009|p=32}} ෂීවා හි මුල් ආශ්චර්යමත් කලා කෘති විය හැක්කේ පැරණි ඉන්දියාවේ ගන්ධාර හා වයඹ දෙසට වන්නටය. බේරී ඇති කලාත්මක කෘති හානි සිදුවී ඇති අතර ඇතැම් විට භාවනාත්මක බුද්ධ සාම්ප්රදායික කෘති සමග යම් යම් අගලක් ඇති බවක් දක්නට ලැබේ. එහෙත් ෂීවාගේ ට්රයිඩන්ට් සහ අකර්මණ්ය සංකේතාත්මක භාවය මෙම චිත්රය තුළ දක්නට ලැබේ. එය ෂීවා විය හැකිය. <ref>{{Cite book|author=T. Richard Blurton|title=Hindu Art|url=https://books.google.com/books?id=xJ-lzU_nj_MC&pg=PA84|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0-674-39189-5|pages=84, 103}}</ref> නාස්ති සමීක්ෂණවලින් පෙනී යන්නේ පැරණි කුෂාන් අධිරාජ්යයේ කාසි ගණනාවක් විය හැකි බවය. <ref>{{Cite book|author=T. Richard Blurton|title=Hindu Art|url=https://books.google.com/books?id=xJ-lzU_nj_MC&pg=PA84|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0-674-39189-5}}</ref> කුෂාන් කාසිවල ෂීවා යනු නොපැහැදිලි අර්ථ නිරූපණය හා මූලාරම්භයේ Oesho ලෙසින් හැඳින්වෙන නමුදු, කුෂාන් යුගයේ කෘතීන් තුල ඉන්ද්රා සහ ශිවා සමගාමීව පැමිණීම, කුෂාන් අධිරාජ්යයේ ආරම්භයේදීම ඔවුන් ගෞරවයට පාත්ර වූ බවය. <ref>{{Cite book|author=Pratapaditya Pal|title=Indian Sculpture: Circa 500 B.C.-A.D. 700|url=https://books.google.com/books?id=clUmKaWRFTkC|publisher=University of California Press|isbn=978-0-520-05991-7|pages=75–80}}</ref> <ref name="Sivaramamurti41">{{Cite book|author=C. Sivaramamurti|title=Satarudriya: Vibhuti Or Shiva's Iconography|url=https://books.google.com/books?id=rOrilkdu-_MC|publisher=Abhinav Publications|isbn=978-81-7017-038-9|pages=41, 59}}</ref>
 
[[ජෛනාගම|ජයිනිස්වාදයේ]] රචනා හා කෘතිම කෘතීන් ලෙස ඉන්ද්රා නර්තනයක් ලෙස පෙන්වයි. විශේෂයෙන්ම හින්දු දහමෙහි දක්නට ඇති නැටුම් ෂීවා කලාකෘති, විශේෂයෙන් ඔවුන්ගේ අදාල මූඩ්රයන් වල නොසැලකේ. <ref name="lisaowen25" /> උදාහරණයක් ලෙස, දී ජෛන ලෙන් තුළ [[එල්ලෝරා ගුහා|Ellora]] , පුළුල් කැටයම් ඊළඟ රූප කිරීමට ඉන්ද්රා නටමින් පෙන්වන්න Tirthankaras ශිව Nataraja සමාන ආකාරයකට. නර්තන චිත්ර ශිල්පයේ සමානකම් අනුව ඉපැරණි ඉන්ද්රා හා ශිව අතර සම්බන්ධයක් තිබිය හැකිය. <ref name="Sivaramamurti41">{{Cite book|author=C. Sivaramamurti|title=Satarudriya: Vibhuti Or Shiva's Iconography|url=https://books.google.com/books?id=rOrilkdu-_MC|publisher=Abhinav Publications|isbn=978-81-7017-038-9|pages=41, 59}}</ref> <ref name="lisaowen25">{{Cite book}}</ref>
 
=== පසුව සාහිත්යය ===
ගුප්ත ජලගැලීම් අනුව රුඩ්රාගේ කුඩා පරිමාණයේ වෙදිකෘ දේවත්වය උත්තරීතර භාවය වෙත පරිණාමය පළමුව සාක්ෂි වශයෙන් ''ෂෙවාශ්වරාරා උප්පානිඩඩ්'' (ක්රි.ව. 400-200) ක්රි.ව. {{sfn|Flood|2003|pp=204–205}} {{sfn|Flood|1996|p=86}} ඒ සඳහා පෙර, Upanishadic සාහිත්ය monistic , සහ ''Shvetashvatara'' පෙළ රුද්රා-ශිව දෙවියන් වෙනුවෙන් theistic භක්තිය මුල් බීජ ඉදිරිපත් කරයි. {{sfn|Flood|2003|pp=204–205}} මෙහි රුද්රා-ශිව විශ්වය හා නිර්මාතෘ ලෙස හඳුනාගෙන ඇත [[සංසාරය|ආත්ම විමුක්ති දායකයා]] උපත-නැවත ඉපදීම, ඉපදීමත්. ක්රි.ව 200 සිට 100 දක්වා ක්රි.පූ කාලපරිච්ඡේදය ශාවා සාම්ප්රදායයේ ආරම්භය සලකුනු කර ඇත්තේ ෂීවා නමස්කාරය මෙම කාල පරිච්ඡේදයේ වෙනත් සාහිත්යයේ සාක්ෂි ලෙස ය. {{sfn|Flood|2003|pp=204–205}} Shaiva බැතිමතුන් සහ සෘෂිවරු සඳහන් කර ඇත Patanjali ගේ ''Mahābhāṣya'' (ක්රි.පූ 2 වන සියවසේ) සහ තුළ ''මහා භාරතය'' . {{sfn|Flood|2003|p=205, for date of Mahabhasya see: Peter M. Scharf (1996), The Denotation of Generic Terms in Ancient Indian Philosophy: Grammar, Nyāya, and Mīmāṃsā, American Philosophical Society, {{ISBN|978-0-87169-863-6}}, page 1 with footnote 2}} රොබට් හියුම් සහ ඩොරිස් ශ්රීනිවාසසන් වැනි වෙනත් විද්වතුන් පවසන්නේ ''ෂිවා වෙටාරා උප්පානිඩඩ් යනු'' බහුත්වවාදය, පැන්හෙඩිස්ට්වාදය හෝ සමේශ්වාදයට ය . <ref><div> රොබට් හියුම්, [https://archive.org/stream/thirteenprincipa028442mbp#page/n419/mode/2up ෂෙවාෂ්වරා උපගනීඩ්] , 13 ප්රධාන විදුහල්පති උපනිෂ්ඩා, ඔක්ස්ෆර්ඩ් විශ්ව විද්යාල මුද්රණාලය, පිටු 399, 403 </div></ref> <ref>M. Hiriyanna (2000), The Essentials of Indian Philosophy, Motilal Banarsidass, {{ISBN|978-8120813304}}, pages 32–36</ref> <ref>[a] A Kunst, Some notes on the interpretation of the Ṥvetāṥvatara Upaniṣad, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, Vol. 31, Issue 02, June 1968, pages 309–314; {{doi|10.1017/S0041977X00146531}};<br /><br />[b] Doris Srinivasan (1997), Many Heads, Arms, and Eyes, Brill, {{ISBN|978-9004107588}}, pages 96–97 and Chapter 9</ref> {{Quote box|quote='''Self-realization and Shaiva Upanishads'''
<poem>
He who sees himself in all beings,
And all beings in him,
attains the highest [[Brahman]],
not by any other means.
</poem>|source=—''[[Kaivalya Upanishad]] 10'' {{Sfn|Deussen|1997|pp=792–793}}{{Sfn|Sastri|1898|pp=80–82}}|width=28%|bgcolor=#FFE0BB|align=right}} ශිව අප්පානිස්ඩස් 17 වන සියවසේ සිට ක්රි.පූ 1 වැනි සියවසේ අවසාන ශත වර්ෂයේ විවිධ ශතවර්ෂ ගණනාවක සිට හින්දු ආගමේ කුඩා උප්පානිස්ඩා නම් කණ්ඩායමක් වේ. {{Sfn|Deussen|1997|p=556, 769 footnote 1}} මෙම ශෛලමය ෂීවා යනු බ්රිහාන් සහ අට්මන් (ආත්මය, ස්වයං) යථාර්ථය වෙනස් නොකළ යථාර්ථයක් ලෙසටය . {{Sfn|Deussen|1997|p=769}} ශිව හා සම්බන්ධ චාරිත්ර හා සංකේත පිළිබඳ කොටස් ඇතුළත් වේ. {{Sfn|Klostermaier|1984|pp=134, 371}}
 
වැනි ඒ පාඨ කිහිපයක් ''Atharvashiras Upanishad'' සඳහන් රුද්රා , සහ සියලු දෙවිවරුන්ට නතුකර රුද්රා වන අතර, සියලුම දේවල් හා රුද්රා වන අතර, රුද්රා සියලු දේ සොයා මූලධර්මය, ඔවුන්ගේ ඉහළ ම ඉලක්කය වූ, දෘශ්ය හෝ නොපෙනෙන සියලු යථාර්ථය අභ්යන්තර හරය වේ. {{Sfn|Deussen|1997|p=769}} එසේම, ''කාවිවා උපගනීඩ්'' ද, පෝල් ඩියූසන් , ජර්මානු ජාතික විද්යාඥයෙකු හා දර්ශනවාදයේ මහාචාර්යවරයෙකු වන බව පවසන අතරම, ස්වයං අවබෝධිත මිනිසා විස්තර කරන්නේ "තමන් තුළ සියලු ජීවමාන සෛලයක් ලෙස පමනි" ඔහුගේ සිතේ ගැඹුරේ දී මෙම ඉහළම අට්මාන් හමු වී ඇති ෂීවා (ඉහළම අට්මන්) සමග සංවේදීතාව. {{Sfn|Deussen|1997|pp=792–793}} {{Sfn|Radhakrishnan|1953|p=929}}
 
විශේෂයෙන් ෂීවා පුරනා සහ ලින්ගා පුරනා යන ෂියාවා පාරානා ( Shiva Purana) , ශිව, මිථ්යාව්ය, අජටාකාශය හා වන්දනා ( ''තිට්ටා'' ) යන විවිධාකාර අංගයන් ඉදිරිපත් කරයි. {{sfn|Flood|2003|pp=205–206}} {{Sfn|Rocher|1986|pp=187–188, 222–228}} ශිව හා සම්බන්ධිත ටැන්ටා සාහිත්යය, 8 වන සහ 11 වන සියවස අතර රචනා කර ඇති අතර, පරිච්චේදයේ ආශ්චර්යමත් ශෛයිවාදය Sruti ලෙස සැලකේ . Dualistic Shaiva Agamas වෙනම යථාර්ථයන් දෙකක් (විභවයෙන්, ''dvaita)'' එක් එක් ජීවත් වන සහ ශිව තුළ ආත්මය සලකන, සඳහා පදනම් ආණ්ඩුක්රම පෙළ වේ Shaiva Siddhanta . {{sfn|Flood|2003|pp=208–212}} අනෙකුත් ශිව අගලාස් පවසන්නේ මෙය එක් යථාර්ථයක් බවයි (monism, ''advaita'' ), සහ ශිව ආත්මය, සෑම ජීවියෙකු තුළම පරිපූර්ණත්වය හා සත්යය බව. <ref>DS Sharma (1990), The Philosophy of Sadhana, State University of New York Press, {{ISBN|978-0791403471}}, pages 9–14</ref> <ref name="richdavis167">Richard Davis (2014), Ritual in an Oscillating Universe: Worshipping Siva in Medieval India, Princeton University Press, {{ISBN|978-0691603087}}, page 167 note 21, '''Quote (page 13):''' "Some agamas argue a monist metaphysics, while others are decidedly dualist. Some claim ritual is the most efficacious means of religious attainment, while others assert that knowledge is more important".</ref> ෂිවා සම්බන්ධ උප-සම්ප්රදායන් අතර, අවාමා දහම දහය, සුදුසුකම් අරාබි දහම් දහය-අවාමා අයාමා පාඨ සහ අගේමා අක්ෂි අක්ෂර අටසිය හැට හතරකි. <ref>Mark Dyczkowski (1989), The Canon of the Śaivāgama, Motilal Banarsidass, {{ISBN|978-8120805958}}, pages 43–44</ref> <ref>JS Vasugupta (2012), Śiva Sūtras, Motilal Banarsidass, {{ISBN|978-8120804074}}, pages 252, 259</ref> {{Sfn|Flood|1996|pp=162–169}}
 
පළමුවන සහස්රකයේ ක්රි.ව. සහ 13 වන ශතවර්ෂය තුල විශේෂයෙන්ම කාශ්මීරයේ සහ දෙමළ ශෛවා සම්ප්රදායයන් තුළ ඉන්දියාවේ පුළුල්ව ව්යාප්ත වූ ෂීවා ආශ්රිත සාහිත්යය. {{Sfn|Flood|1996|pp=162–169}} අද්විතීය ෂීවා සාහිත්යය නිරපේක්ෂ ඒකාධර්මය ස්ථාවර වී තිබේ. එනම් ෂීවා සෑම මිනිසෙකු හා ගැහැණියක ම සිටින අතර ෂීවා සෑම ජීවියෙකු තුළම පවතී. සියලු ජීවමාන ජීවීන් ඇතුළු ලොවෙහි සෑම තැනකම සිටින ශිව දෙවියන් වහන්සේ අතර ආත්මික වෙනසක් නැත. , පදාර්ථය, මිනිසා සහ ශිව. <ref>Ganesh Tagare (2002), The Pratyabhijñā Philosophy, Motilal Banarsidass, {{ISBN|978-8120818927}}, pages 16–19</ref> මධ්යතන යුගයේ අග්නිදිග ආසියාවේ විවිධාකාර ආගන්තුක හා අද්විතීය වූ ෂීවා පිළිබඳ අදහස් සාදරයෙන් පිලිගත්තේය. ඉන්දුනීසියාව, මියන්මාරය, කාම්බෝජය, ලාඕසය, වියට්නාමය, තායිලන්තය හා මැලේසියාව යන විවිධාකාර ෂීවා ආශ්රිත පන්සල්, චිත්ර හා වැඩබිම් හා දේශීය පෙර - පවතින දේවවේදයන්. {{sfn|Flood|2003|pp=208–212}} <ref>{{Cite book|author=Jan Gonda|title=Handbook of Oriental Studies. Section 3 Southeast Asia, Religions|url=https://books.google.com/books?id=X7YfAAAAIAAJ|year=1975|authorlink=Jan Gonda|publisher=BRILL Academic|isbn=90-04-04330-6|pages=3–20, 35–36, 49–51}}</ref> <ref>{{Cite book|author=Upendra Thakur|title=Some Aspects of Asian History and Culture|url=https://books.google.com/books?id=m42TldA_OvAC|year=1986|publisher=Abhinav Publications|isbn=978-81-7017-207-9|pages=83–94}}</ref>
 
=== සම්ප්රදායන් අනුයමින් ===
වර්තමානයේ අප ඔහුව හඳුනන ෂීවා චරිතය එක්තරා චරිතයක් බවට විවිධ පැරණි දේවත්වයන් ඒකාබද්ධ කිරීම විය හැකිය. <ref name="Keayxxvii"><div> Keay, p.xxvii. </div></ref> <ref><div> ෆිලිස් ග්රෑන්ඩ් (2003), [https://www.jstor.org/stable/41913237 මහාකාලාගේ ගමන: ගනා සිට දෙවියන් වහන්සේ දක්වා] , රිවිස්ටා ඩීලි ස්ටූඩි ඔරොරාලි, 77, ෆස්ල් 1/4 (2003), පිටු 95-114 </div></ref> සංකීර්ණ දේවත්වය ලෙස ෂීවා හි පුද්ගලයා තේරුම් නොගන්නේ කෙසේදැයි සොයා බැලීමට අභියෝගයක් සහ බොහෝ සමපේක්ෂාවන් ආකර්ෂනය කර තිබේ. <ref><div> ඉතිහාසය ලේඛනගත නොකරන ලද සංයුක්ත දේවතාවෙකු ලෙස ෂීවා සඳහා, Keey, p. 147. </div></ref> උදාහරණයක් ලෙස, විජය නත් අනුව,
 
උකහා ගැනීම සඳහා උදාහරණයක් සිදු [[මහාරාෂ්ට්‍ර|මහාරාෂ්ට්ර]] නම් ප්රාදේශීය දේවත්වය කොහේද, Khandoba ගොවිතැන සහ herding ක අනුශාසක දේවත්වය යනු කුල . <ref name="Courtright, p. 205"><div> නීතිඥ ප. 205. </div></ref> මහරජට්රාහි කන්දෝබා හි ප්රධානතම ස්ථානය ජෙජ්රිහි පිහිටා ඇත. <ref><div> නමස්කාරයේ ප්රධානතම මධ්යස්ථානය ලෙස ජෙජ්රි සඳහා: Mate, p. 162. </div></ref> කන්ඩාබා යනු ෂීවා නමැති ස්වරූපය ලෙස ය. <ref><div> ''වික්රමබාහු'' 1976 දී ජර්මනියේ මහාරස්තාරයේ වෙරබඩාහි ජර්මනියේ පොස්පොරේන්ට් ගොට්හයිටෙයින් (ඉංග්රීසි සින්ස්ප්සෙස්) ජෙරොබොබා සහ කන්ඩාබා: "කන්ඩාබා යනු මහාරාෂ්ට්රයේ දේශීය දේවත්වයයි. </div></ref> ඔහු එය ලින්ගම් ආකාරයෙන් වැඳුම් පිදුම් කරයි. <ref name="Courtright, p. 205" /> <ref><div> කන්ඩාබා ලින්ගම් ආකෘතියෙන් හා ඒ මත පදනම් වූ ශිවනා සමග අනන්යතාව හඳුනා ගැනීම සඳහා මැටිය, p. 176. </div></ref> කන්ඩාබාගේ විවිධාකාර ආශ්රිතයන්ද Surya <ref name="Courtright, p. 205" /> සහ [[මුරුගන් දෙවියෝ|කාත්තිකය]] සමග අනන්යතාවයක්ද ඇතුළත්ය. <ref><div> Maharashtra හි සිතියමක් ලෙස Khandoba යන නම භාවිතා කිරීම සඳහා, Gupta, ''Preface'' සහ p. 40. </div></ref>
 
== හින්දු ආගම තුළ පිහිටීම ==
[[ගොනුව:Lingothbhavar.jpg|thumb| ලිංගෝග්වා යනු ෂිවා ආගමික නිකායක් වන අතර, ෂිමාව ලින්ගම් (නැඟී එන දැවැන්ත කුළුණෙන්) නැඟී සිටිමු. බ්රාහ්මා සහ විෂ්ණු යන දෙදෙනා මධ්යයේ ලින්ග්ගෑවාවා ෂීවා නැමී ආචාර කරති. මෙයින් පෙනී යන්නේ ස්වාමීන් වන ෂීවා මුළු විශ්වය විසින්ම පමණක් නොව, ස්වාමීන් වන විෂ්ණු, ස්වාමීන් වහන්සේ වන භ්රමා සහ අනෙකුත් සියලු දෙවිවරුන් විසින් පමණක් නමස්කාර කරනු ලබන්නේ ය. ]]
 
=== ෂේවිවාදය ===
ෂි-වවාදය යනු හින්දු ආගමේ ප්රධාන නිකායවලින් එකක් වන අතර, අනෙක් අය වයිනවාදවාදය , ශාක්යවාදය සහ ස්මාර්තා සම්ප්රදායට අයත් වේ. ශෛවාස් යනුවෙන් හැඳින්වෙන ෂේවිවාදයේ අනුගාමිකයෝ, ශිව දෙවියන්ගේ උත්තරීතර භාවය ලෙස ප්රකාශ කරති. ෂීවාස් විශ්වාස කරන්නේ ෂීවා සියල්ලටම සහ සියල්ලටම, මැවුම්කරුවා, පරමාධිපතියා, විනාශකාරිය, හෙළිදරව් කරන්නා සහ සියල්ලේම ආධිපත්යය ය. {{Sfn|Issitt|Main|2014|pp=147, 168}} {{Sfn|Arvind Sharma|2000|p=65}} ඔහු ෂේව්වාදයේ නිර්මාතෘ පමණක් නොව, ඔහුගෙන් ප්රතිඵලයක් වශයෙන් ඔහු මැවුම්කරුය. ෂීවා ප්රාථමික ප්රාණය, පිරිසිදු සවිඤ්ඤාව සහ ආකෘතිමත් යථාර්ථය ශයවා සම්ප්රදායයන්ය. {{Sfn|Arvind Sharma|2000|p=65}}
 
ෂයිවිම් දේවවේදය පුළුල් ලෙස කාණ්ඩ දෙකකට බෙදනු ලැබේ: වෙද්ර, එපික්ස් සහ පුරරණ තුළ ශිව රුද්රා විසින් බලපෑ ජනප්රවාදය. ශිව හා ෂකිටි ආශ්රිත ටැන්ට්රා පාඨ වලට බලපාන එසෝරියානු දේවවේදය. {{Sfn|Michaels|2004|p=216}} මෙම වෛදික-Brahmanic ශිව දේව ධර්මය අද්වෛතවාදී ''(advaita)'' සහ බැති සම්ප්රදායන් ''(dvaita)'' එවැනි දෙමළ යන දෙකම ඇතුළත් වේ Shaiva Siddhanta හා Lingayatism පරිශ්රය තුළ එවැනි ලින්ග, ශිව-Parvati යෝදාගනිමින්ය, ගොනා නන්දි ලෙස භාණ්ඩ අංග විහාරස්ථාන සමග, සහන කලා නිර්මාණ ප්රදර්ශනය ෂීවා මිථනාවන් සහ අංගයන්. {{Sfn|Michaels|2004|pp=216–218}} <ref>{{Cite book|author=Surendranath Dasgupta|title=A History of Indian Philosophy|url=https://books.google.com/books?id=aohGsuUuXuMC|year=1973|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-81-208-0416-6|pages=17, 48–49, 65–67, 155–161}}</ref>
 
ටැන්ට්රික් ශිව සම්ප්රදාය ෂිවාට සම්බන්ධ මිථ්යා හා චෛත්යය නොසලකා හැර ඇති අතර, උප පාසල අනුව ක්ෂේත්ර ගණනාවක් පුරුදු විය. උදාහරණයක් ලෙස ඓතිහාසික වාර්තාවන්ට අනුව ටැන්ට්රික් කපලිකා (වචනයෙන් "මිනිස් හිස්කබල්") සමකාලීනව වජිරානා බෞද්ධ චාරිත්ර වඩවාගත් අතර හිස් කබල් පැළඳ සිටි ශිව හා ෂකී හීස් හිස් හිස් කබළින්, මස්, මත්පැන් සහ ලිංගිකත්වය චාරිත්රානුකූල කොටසක් ලෙස. <ref>{{Cite book|author=David N. Lorenzen|title=The Kāpālikas and Kālāmukhas: Two Lost Śaivite Sects|url=https://books.google.com/books?id=Q4hm-k6fKs4C|year=1972|publisher=University of California Press|isbn=978-0-520-01842-6|pages=2–5, 15–17, 38, 80}}</ref> කාශ්මීර ෂිවීවාදය තුළ එසෝට්රික් සම්ප්රදාය ''ක්රමා'' සහ ''ට්රයිකා'' උප සම්ප්රදායන් තුලින් විදහා දක්වයි. <ref name="patil125">{{Cite book|author=Narendranath B. Patil|title=The Variegated Plumage: Encounters with Indian Philosophy|url=https://books.google.com/books?id=3C1GWkeyXnQC|year=2003|publisher=Motilal Banarsidass|isbn=978-81-208-1953-5|pages=125–126}}</ref> ක්රමා උප සම්ප්රදායේ ෂිවා-කාලි යුගල වටා එසෝටික චාරිත්ර වාරිත්ර කෙරෙහි අවධානය යොමු විය. <ref>{{Cite book|author=Mark S. G. Dyczkowski|title=The Doctrine of Vibration: An Analysis of the Doctrines and Practices Associated with Kashmir Shaivism|url=https://books.google.com/books?id=QXn5n4gdfcIC|year=1987|publisher=State University of New York Press|isbn=978-0-88706-431-9}}</ref> මෙම Trika උප සම්ප්රදායක් ශිව සම්බන්ධ ත්රික කිහිපයක් දේවවේදය සංවර්ධනය, monistic ස්වයං විමුක්තියේ හඹා යාමේ දී පෞද්ගලික ශිව අවධානය යොමු වූ ජීවන රටාවට එය ඒකාබද්ධ. {{Sfn|Michaels|2004|pp=215–216}} <ref name="patil125" /> <ref><div> ඩේවිඩ් ලෝරන්ස්, [http://www.iep.utm.edu/kashmiri/#SH1d කාශ්මීර ශෛවා දර්ශනය] , මැනිටෝබා විශ්ව විද්යාලය, කැනඩාව, IEP, 1 කොටස (ඈ) </div></ref>
 
=== වෛෂ්ණවාදය ===
වයිෂ්නා (විෂ්ණු-දිශානති) සාහිත්යය ෂීවා පිළිගනී. ෂීවා සාහිත්යය උත්තරීතරභාවය ලෙස ප්රකාශයට පත් කරවන පරිදි, Vaishnava සාහිත්යය විෂ්ණු උත්තරීතර ලෙස ඉදිරිපත් කරයි. කෙසේ වෙතත්, සම්ප්රදායන් දෙකම බහුවිධ ය. ෂීවා සහ විෂ්ණු යන දෙවර්ගයම (දේවි සමග), ඔවුන්ගේ පෙළපොත්වල සුවිශේෂත්වය නොපෙන්වයි, සහ ''භග්වතාවේ චරිතය'' වැනි වයිනෑවා රචනා යථාර්ථය ලෙස ක්රිෂ්නා ප්රශංසාවට ප්රශංසා කරමින් ශිව හා ෂැක්ටි පුද්ගලාරෝපිත ආකාරයෙන් ඉදිරිපත් කරනු ලැබේ. සහ සමාන ස්ථාවරත්වය සමාන ය. <ref>Edwin Bryant (2003), Krishna: The Beautiful Legend of God: Srimad Bhagavata Purana, Penguin, {{ISBN|978-0141913377}}, pages 10–12, Quote: "(...) accept and indeed extol the transcendent and absolute nature of the other, and of the Goddess Devi too"</ref> <ref>Ludo Rocher (1986), The Puranas, Otto Harrassowitz Verlag, {{ISBN|978-3447025225}}, page 23 with footnotes</ref> <ref>EO James (1997), The Tree of Life, BRILL Academic, {{ISBN|978-9004016125}}, pages 150–153</ref> ෂිවර්වාදයේ සම්ප්රදායන්ට අනුව, විෂ්ණු ප්රශංසාව ද ප්රශංසා කරයි. නිදසුනක් වශයෙන්, ස්කන්ධ පර්නා මෙසේ පවසයි:
 
සම්ප්රදායන් දෙකේම මිත්යා කථා ඇතුළත් වන්නේ සුපිර්යා සුපෝෂණය පිළිබඳ ශෛලිය, ශිවා ගැන විෂ්ණු වැඳ පුදා ගැනීම සහ විෂ්ණු ෂීවාට වැඳ පුදා ගැනීමයි. කෙසේවෙතත්, සම්ප්රදායයන්ගෙන් පෙළ හා කලාකෘතිවල අන්යෝන්ය ආචාර ධර්ම යනු අනුපූරකතාවය සඳහා සංකේතවාදයකි. <ref>{{Cite book|author=Saroj Panthey|title=Iconography of Śiva in Pahāṛī Paintings|url=https://books.google.com/books?id=GUBXNueBQo0C|year=1987|publisher=Mittal Publications|isbn=978-81-7099-016-1}}</ref> මහා භාරතය, ශිව සහ විෂ්ණු සමාන විය වෙනස් නොවන අවසාන යථාර්ථය (Brahman) ප්රකාශ <ref>{{Cite book|author=Barbara Holdrege|title=Between Jerusalem and Benares: Comparative Studies in Judaism and Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=XF_a3cfrcLQC&pg=PA122|year=2012|publisher=State University of New York Press|isbn=978-1-4384-0437-0|pages=120–125 with footnotes}}</ref> විෂ්ණු ශිව වැඩිම ප්රකාශනය වන අතර, ශිව විෂ්ණු වැඩිම ප්රකාශනය බව. <ref>{{Cite book|author=Charles Johnston|title=The Atlantic Monthly|url=https://books.google.com/books?id=SGACAAAAIAAJ&pg=PA835|year=1913|publisher=Riverside Press, Cambridge|pages=835–836}}</ref>
 
=== ශෛතිකවාදය ===
[[ගොනුව:Khajuraho_Ardharnareshvar.jpg|thumb| ආර්ඩනාරිස්වරා මූර්ති, [[ඛජුරාහෝ ස්මාරක සමූහය|කජිරෝහෝ]] , ෂාවා දේවතාවා [[පාර්වතී|Parvati]] ගේ සමාන භාගයක් ලෙස දැක්විය හැකිය. <ref>{{Cite book}}</ref> ]]
හින්දු ආගමේ ශක්ති සම්ප්රදායට පදනම් වී ඇත්තේ හින්දු ආගමේ මූලධර්ම මත පදනම් වූ ශ්රේෂ්ඨතම මූලධර්මය සහ අද්විතීය යථාර්ථය Brahman නම් ස්ත්රීයකි ( [[දේවී|දේවි]] ), {{Sfn|Coburn|2002|pp=1, 53–56, 280}} {{Sfn|Lochtefeld|2002|p=426}} {{Sfn|David Kinsley|1988|pp=101–105}} නමුත් එය සමාන හා අනුපූරක සහකරු ලෙස සලකනු ලබයි. {{sfn|David Kinsley|1988|p=50, 103–104}} {{sfn|Tracy Pintchman|2015|pp=113, 119, 144, 171}} මෙම හවුල්කරු ශිව. {{sfn|Tracy Pintchman|2014|pp=85–86, 119, 144, 171}} {{Sfn|Coburn|1991|pp=19–24, 40, 65, Narayani p. 232}}
 
රුද්රා-ශිව සන්දර්භය සමඟ ස්ත්රිය කෙරෙහි ගරුබුහුමන් දැක්වීමේ සම්ප්රදායේ මුල්ම සාක්ෂිය හින්දු ලියවිල්ලෙහි ''[[ඍග් වේද|රීද්දාවේ]]'' , දේවි සුක්ටා නමැති ගීතයකි: {{Sfn|McDaniel|2004|p=90}} {{Sfn|Brown|1998|p=26}}
 
ශේතියාදයේ දේවධර්මවාදය පිළිබඳ පැහැදිලි කිරීමක් වශයෙන් ''දේවි උප්පානිඩේද් විසින්'' 19 වන සියවසේදී මෙන් ෂිවා ප්රශංසා කරයි. {{Sfn|Brown|1998|p=77}} {{Sfn|Warrier|1967|pp=77–84}} ෂීවා, විෂ්ණු සමඟද, ''දේවි මහාමායා'' තුළ ගෞරවනීය දෙවියෙකි. සම්ප්රදායට ''භාගයේඩ් ගිටා'' තරම් වැදගත්. {{Sfn|Rocher|1986|p=193}} <ref>{{Cite book|author=David R. Kinsley|title=The Sword and the Flute: Kālī and Kṛṣṇa, Dark Visions of the Terrible and the Sublime in Hindu Mythology|url=https://books.google.com/books?id=Ih1By08_Yj0C|year=1975|publisher=University of California Press|isbn=978-0-520-02675-9|pages=102 with footnote 42}}, Quote: "In the Devi Mahatmya, it is quite clear that [[දුර්ගා|Durga]] is an independent deity, great in her own right, and only loosely associated with any of the great male deities. And if any one of the great gods can be said to be her closest associate, it is Visnu rather than Siva".</ref> අර්ධනානිෂ්වරා සංකල්පය දෙවියන් වහන්සේ විසින් ෂීවා සහ දේවතාවිය ෂැක්ටිටි විසින් හින්දු පෙළ හා පන්සල තුළ හමු වූ අර්ධ මිනිසෙකු හා අර්ධ කාන්තාවක් වන නිරූපණය හා තේමාවක් ඉදිරිපත් කරයි. <ref>{{Cite book|author=Gupteshwar Prasad|title=I.A. Richards and Indian Theory of Rasa|url=https://books.google.com/books?id=hmy5cnSbsWYC&pg=PA117|year=1994|publisher=Sarup & Sons|isbn=978-81-85431-37-6|pages=117–118}}</ref> <ref>{{Cite book|author=Jaideva Vasugupta|title=The Yoga of Delight, Wonder, and Astonishment|url=https://books.google.com/books?id=aVc5JCnO1VgC|year=1991|publisher=State University of New York Press|isbn=978-0-7914-1073-8}}</ref>
 
=== ස්මාටා සම්ප්රදායට ===
[[ගොනුව:Traditional_Indian_Print_by_Artist_Raja_Ravi_Varma.jpg|thumb| රාජා රවී වර්මා විසින් ෂීවා කේන්ද්රික පංචායනානය දැක්වෙන ඔලෝග්රෆි. ඔහුගේ බිරිඳ Parvati සහ ඔවුන්ගේ ළදරු පුත්රයා වන ගනේෂා සමඟ මැද පිහිටි ෂීවා හි මැද පිහිටා තිබේ. (වමේ ඉහළ කෙළවරේ සිට වාමාවර්තව), ගනේෂ, දේවි, විෂ්ණු සහ සුර්යා විසින් වට කර ඇත. ෂීවාගේ කන්ද වන ෂිවාට පහළින් නන්දී. ]]
හින්දු ආගමේ ස්මාර්තා සම්ප්රදායේ ෂීවා පංචායනාන පුජා කොටසකි. <ref name="Bühnemann2003p60">{{Cite book|author=Gudrun Bühnemann|title=Mandalas and Yantras in the Hindu Traditions|url=https://books.google.com/books?id=kQf2m8VaC_oC&pg=PA60|year=2003|publisher=BRILL Academic|isbn=978-9004129023|page=60}}</ref> මේ ක්රියාව, සමාන සලකා දෙවිවරුන් පස් රූප හෝ anicons භාවිතය සමන්විත <ref name="Bühnemann2003p60" /> දී සකස් quincunx රටාව. <ref name="Harle1994p141">{{Cite book|author=James C. Harle|title=The Art and Architecture of the Indian Subcontinent|url=https://books.google.com/books?id=LwcBVvdqyBkC&pg=PA140|year=1994|publisher=Yale University Press|isbn=978-0-300-06217-5}}</ref> ෂිවා යනු දේවත්වයන් පහ අතුරින් එකක් වන අතර අනෙක් අය විෂ්ණු, [[දේවී|දේවි]] ( [[පාර්වතී|Parvati]] ), සූර්යා , ගනේෂා හෝ [[මුරුගන් දෙවියෝ|ස්කන්ඩා]] හෝ බැතිමතුන්ගේ කැමැත්ත ( ඉෂ්ත දේවාටා ) යන පෞද්ගලික දෙවියෙකි. <ref name="Flood1996p17">{{Cite book|author=Gavin D. Flood|title=An Introduction to Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=KpIWhKnYmF0C|year=1996|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-43878-0|page=17}}</ref>
 
දර්ශනීය ලෙස, ස්මාර්ට් සම්ප්රදායේ අවධාරණය කරනුයේ සෑම [[හින්දු මූර්ති|රූපයක්ම]] ( [[හින්දු මූර්ති|මෝර්ති]] ) යනු අයිකන්, බ්රාහ්මන්ගේ දෘෂ්ටිකෝණයන් විශේෂිත වූවාට වඩා අවධානය යොමු කිරීමයි. මෙම ක්රියාවලියේ අවසන් අරමුණ වන්නේ අයිකොන් චිත්ර භාවිතය පසුකාලීන කිරීමයි. අයිකොන් සංකේත මගින් සංකේතවත් කරන අයෙක් <ref>{{Cite book|author=J. N. Farquhar|title=Outline of the Religious Literature of India|url=https://books.google.com/books?id=lwggjSPrjxUC|year=1984|publisher=Motilal Banarsidass|isbn=978-81-208-2086-9|page=180}}</ref> අට්මාන් (ආත්මය, ස්වයං) සහ බ්රාහ්මණ යන අරුත හඳුනා ගැනීම සඳහා වූ මාර්ගය හඳුනා ගැනීමයි. <ref>{{Cite book|author=Edwin F. Bryant|title=Krishna: A Sourcebook|url=https://books.google.com/books?id=2n4VDAAAQBAJ|year=2007|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-972431-4}}</ref> විසින් ජනප්රිය කරන අඩි Shankara , මෙම පිරිස අතර බොහෝ Panchayatana mandalas හා විහාරස්ථාන අනාවරණය වී ඇත [[ගුප්ත රාජවංශය|ගුප්තා අධිරාජ්යය]] කාල සීමාව සහ Panchayatana සමාන්තර (සිට කිලෝ මීටර් 24 ගම්මානයේ පිහිටුවා එක් Ajmer ) ද අයත් කිරීමට දිනැති කර ඇත කුෂාන් අධිරාජ්යයේ යුගය (ෙපර ක්රි.ව. 300). <ref name="Williams1981p2">{{Cite book|author=Frederick Asher|title=Kalādarśana: American Studies in the Art of India|url=https://books.google.com/books?id=-qoeAAAAIAAJ|year=1981|publisher=BRILL Academic|isbn=90-04-06498-2}}</ref> කුෂාන් කාල සීමාව තුළ ශිව, විෂ්ණු, සුර්යා, බ්රාහ්මා සහ එක් අඥාණයේ අද්විතීය අරුතක් ඇතුළත් වේ. <ref name="Williams1981p2" />
 
=== යෝග ===
ෂිවා යනු තමා තුළ මුළුමනින්ම අවශෝෂණය කරන ලද ශ්රේෂ්ඨ යෝජි යයි සලකනු ලැබේ. ඔහු එම ස්වාමීන් වන භාවනායෝගීව වැඩ , හා ගුරු [[යෝග|යෝගා]] මුනිවරුන්ගේ කිරීමට. <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=ExfqAAAAMAAJ|title=Manifestations of Shiva|author=Kramrisch|year=1981|page=22|publisher=Philadelphia Museum of Art}}</ref> ස්ටීල් ක්ර්ර්රිෂ් පවසන පරිදි ශිව දක්ෂිණූර්ති පවසන පරිදි ඔහු "ශ්රේෂ්ඨ යථාර්ථය ( ''බ්රාහ්මණ'' ) සමග ස්වකීය අභ්යන්තර ස්වභාවික ( ''අට්මන්'' ) නිශ්ශබ්දතාව නිශ්ශබ්දව උගන්වන ශ්රේෂ්ඨතම ගුරු " ''යනුය'' . <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=ExfqAAAAMAAJ|title=Manifestations of Shiva|author=Kramrisch|year=1981|page=23|publisher=Philadelphia Museum of Art}}</ref>
 
විවිධාකාර විලාසිතාවලින් යුත් න්යාය සහ භාවිතය, හින්දු ආගමේ සියලු ප්රධාන සම්ප්රදායන් අතර කොටසක් වන අතර, හින්දු යෝගා පෙළපොතෙහි අනුග්රාහකයකු හෝ ප්රකාශකයෙකු ලෙස ෂීවා කටයුතු කර ඇත. <ref name="shivayoga1">[a] {{Cite book}};<br /><br />[b] {{Cite book}}</ref> <ref name="shivayoga2">[a] {{Cite book}};<br /><br />[b] {{Cite book}}</ref> මේවා යෝගාව සඳහා දර්ශනය සහ ශිල්ප ක්රම අඩංගු වේ. ක්රි.ව. පළමුවන සහස්රයේ අගභාගයේ සිට හෝ ඊට පසු මෙම අදහස් අදහස් කරයි. හින්දු ආගම හා ඉන්දියානු බුද්ධි ඉතිහාසය පිළිබඳ මහාචාර්ය අන්දෘ නිකොල්සන් , ''ඉස්වරා ගිටා'' (එනම්, "ශිව ගීතය" වැනි) - රාජ්යයන් "හින්දු ආගමේ සංවර්ධනය සඳහා ප්රගාඪ හා කල් පවත්නා බලපෑමක්" ඇති වී තිබේ. <ref>{{Cite book}}</ref>
 
අනෙකුත් සුප්රසිද්ධ ෂීවා ආශ්රිත වදන් යෝගේ දර්ශනය සමග Hatha Yoga , ඒකාබද්ධ ඒකාබද්ධ අධිස්ථානය ( ''Advaita Vedanta'' ) යන සංකල්පවලට බලපෑ අතර ඉන්දියානු සම්භාව්ය නර්තනයේ න්යායික වර්ධනය උත්තේජනය කළේය. ''ශිව සූත්රා'' , ''ශිව සමීටා'' හා 10 වැනි සියවසේ විශාරද ආබ්රහවාගුප්තා වැනි කාශ්මීර ෂයිවිම් විද්වතුන් විසින් ඒවාට අයත් වේ. <ref name="shivayoga1">[a] {{Cite book}};<br /><br />[b] {{Cite book}}</ref> <ref name="shivayoga2">[a] {{Cite book}};<br /><br />[b] {{Cite book}}</ref> <ref>{{Cite book|author=David Smith|title=The Dance of Siva: Religion, Art and Poetry in South India|url=https://books.google.com/books?id=fTLlcGlkdjkC&pg=PA237|year=2003|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-52865-8|pages=237–239}}</ref> අභිමානගුප්තා සිය ශිව හා යෝජා පිළිබඳ අදහස් අදාළ කරගනිමින් "තමන්ගේම කාරණා සමඟ වාඩිවී සිටින අය සාමාන්යයෙන් අන් කිසිවක් සඳහා කිසිවක් නොකරන" බව සඳහන් කරමින් අබිනාාවගුප්තා සිය ලියූ සටහන් තුල ලියයි. ශිව හා යෝග ආත්මිකත්වය එක පැත්තක් ඉක්මවා, අන්තර් සම්බන්ධකම් සහ එමගින් පුද්ගලයා සහ ලෝකය වඩාත්ම ප්රසන්න තත්වයට පත්වීම සඳහා ප්රයෝජනවත් වේ. <ref>{{Cite book|author=Jaideva Vasugupta|title=The Aphorisms of Siva: The Siva Sutra with Bhaskara's Commentary, the Varttika|url=https://books.google.com/books?id=o6-n4ulAsdIC|year=1992|publisher=State University of New York Press|isbn=978-0-7914-1264-0|pages=7–8}}</ref>
 
=== ටිමූර්ති ===
ටිමූර්ති යනු හින්දු ධර්මයේ සංකල්පයකි. මැවීම, නඩත්තු කිරීම හා විනාශය පිළිබඳ සර්වසාම් කර්තව්යයන් නිර්මාණය කරන ලද්දේ [[බ්‍රහ්ම|බ්රාහ්මා]] විසින් නිර්මාතෘ වන විෂ්ණු, නඩත්තුකරු හෝ පෙරහර සහ ෂිව, විනාශකාරයා හෝ ට්රාන්ස්ෆෝමර් විසිනි. <ref>For quotation defining the trimurti see Matchett, Freda. "The {{IAST|Purāṇas}}", in: Flood (2003), p. 139.</ref> <ref>{{Cite book|author=Ralph Metzner|title=Opening to Inner Light: The Transformation of Human Nature and Consciousness|url=https://books.google.com/books?id=ke0RAQAAIAAJ|year=1986|publisher=J.P. Tarcher|isbn=978-0-87477-353-8}};<br /><br />{{Cite book|author=David Frawley|title=Inner Tantric Yoga: Working with the Universal Shakti: Secrets of Mantras, Deities and Meditation|url=https://books.google.com/books?id=T6Vp_rTWkAAC&pg=PA25|year=2009|publisher=Lotus|isbn=978-0-940676-50-3}}</ref> මෙම දෙවිවරුන් තුනක් "හින්දු ත්රිත්වයට" නම් කර තිබේ <ref>For definition of trimurti as "the unified form" of Brahmā, {{IAST|Viṣṇu}} and Śiva and use of the phrase "the Hindu triad" see: Apte, p. 485.</ref> හෝ "මහා ත්රිත්වය". <ref><div> ටි්රමුරිටි සම්බන්ධයෙන් "මහා ත්රිත්ව" යන පදය බලන්න: ජෑන්සන්, p. 83. </div></ref> කෙසේවෙතත්, හින්දු ආගමේ පුරාණ හා මධ්යතන යුගයේ විවිධාකාර බොහොමයක් දේවදූතයන් හා දේවතාවියන්ගෙන් සමන්විත වූ අතර, ඉන් සමහරක් ෂීවා ඇතුළත් නොවේ. <ref>The Trimurti idea of Hinduism, states [[Jan Gonda]], "seems to have developed from ancient cosmological and ritualistic speculations about the triple character of an individual god, in the first place of ''Agni'', whose births are three or threefold, and who is threefold light, has three bodies and three stations". See: Jan Gonda (1969), [https://www.jstor.org/stable/40457085 The Hindu Trinity], Anthropos, Bd 63/64, H 1/2, pages 218–219; Other trinities, beyond the more common "Brahma, Vishnu, Shiva", mentioned in ancient and medieval Hindu texts include: "Indra, Vishnu, Brahmanaspati", "Agni, Indra, Surya", "Agni, Vayu, Aditya", "Mahalakshmi, Mahasarasvati, and Mahakali", and others. See: [a] David White (2006), Kiss of the Yogini, University of Chicago Press, {{ISBN|978-0226894843}}, pages 4, 29<br /><br />[b] Jan Gonda (1969), [https://www.jstor.org/stable/40457085 The Hindu Trinity], Anthropos, Bd 63/64, H 1/2, pages 212–226</ref>
 
== ලක්ෂණ ==
[[ගොනුව:6_Śiva_and_Pārvatī_seated_on_a_terrace._1800_(circa)_BM.jpg|thumb| ෂිව සමඟ Parvati සමග. ෂීවා තුන් ආකාරයකින් ඇස් පෙනෙන අතර, ඔහුගේ කපු කොණ්ඩය හරහා ගලා යන ගංගා සර්පයන් සහ හිස්කබල් ආභරණ පැළඳගෙන ඇත. ]]
[[ගොනුව:Indian_-_Festival_Image_of_Shiva_-_Walters_543084.jpg|thumb| අසුන්ගෙන සිටින ෂීවා කකුලක් හා මුවන්ගේ දෑතින් අල්ලාගෙන සිටී. ]]
<br />
 
== ආකෘති සහ ප්රතිබිම්බ ==
ගවින් ගංවතුරට අනුව, "ෂීවා යනු දෙබස් හා පරස්පරතා දෙවියෙක්ය" යන තේමාවන්ය. <ref><div> උපුටා දැක්වීම සඳහා "ශිව යනු ව්යාකූලත්වයේ හා පරස්පරවේදියෙකුගේ දෙවියෙක්" සහ ගැටුම්කාර ගුණාංග පිළිබඳ සමාලෝචනය බලන්න: ගංවතුර (1996), පි. 150. </div></ref> මෙම දේවත්වයේ දෙගිඩියා ස්වභාවය ඔහුගේ සමහර නම් සහ ඔහු ගැන කථා කර ඇති කථා වල පැහැදිලිව පෙනේ.
 
=== විනාශකාරයා සහ හිතෝපදේශය ===
යජුර්වඩාවේදී , භයානක හෝ භයානක (සංස්කෘත: ''{{IAST|rudra}}'' ) සහ බෙන්ජින් හෝ සුභ ''{{IAST|śiva}}'' (සංස්කෘත: ''{{IAST|śiva}}'' ) යන ආකෘතීන් සඳහා ප්රතිවිරුද්ධ අණු දෙකක් සොයාගත හැකිය, චක්රවර්ති විසින් නිගමනය කර ඇති පරිදි, "සංකීර්ණ රූද්රාවිවා නිකාය සෑදූ සියලු මූලික කොටස් පසු කලෙක මෙහි දක්නට ලැබේ. " <ref><div> යාජර් වෙඩා පිළිබඳ උපුටා දැක්වීම සඳහා ප්රතිවිරුද්ධ ගතිලක්ෂණ අඩංගු කාණ්ඩ සහ පසුව පසුකාලීන ආකෘතිවල සියළු මූලයන් බිහි කිරීම සඳහා සලකුණු ලක්ෂ්යය බලන්න: Chakravarti, p. 7. </div></ref> මහාබෝධය තුළ ෂීවා, "නොඉක්මවූ, බලසම්පන්න හා භීතියේ ප්රමිතිය" ලෙස නිරූපනය කර ඇත. <ref>For summary of Shiva's contrasting depictions in the Mahabharata, see: {{හාවඩ්වරනොමැ|Sharma|1988}}.</ref>
 
ෂීවාගේ භයානක සහ සුබවාදී ගුණාංග වල ද්විත්ව භාවය එකිනෙකට වෙනස් වූ නාමයන් ඇත. රූද්රාගේ නම ෂීවාගේ භයානක පැතිකඩයන් පිළිබිඹු කරයි. සාම්ප්රදායික etymologies අනුව, සංස්කෘත නාමය ''රුද්රා'' "ප්ලෑන් එක, අඬන්න" යන අරුත ඇති 'මූල ''rud-,'' සිට ව්යුත්පන්න කර ඇත. <ref><div> සාම්ප්රදායික නිරවද්යතාවයක් ලෙස "අඬන්න, ''කසළ'' " යන්නෙහි තේරුම: ක්ර්රීම්ෂ්, p. 5. </div></ref> ස්ටෙලා Kramrisch මෙම adjectival ආකාරයක ''raudra'' සම්බන්ධ වෙනස් නිරුක්ති ශාස්ත්රය, ''"රුද්රා'' ස්වභාවය වල්," යන අරුත ඇති 'සටහන්, සහ නම පරිවර්තනය ''රුද්රා'' "වල් එකක්" හෝ "දරුණු දෙවියන්" ලෙස ය. <ref><div> එම්. මයිරෝෆර්ගේ උපුටා දැක්වීම, ''සංක්ෂිප්ත ශාරීරික සංස්කෘත ශබ්දකෝෂය'' , ''sv'' "rudra", ලබා ගත හැක: ක්ර්රීම්ෂ්, p. 5. </div></ref> ආර්කේ.කේ. ෂර්මා මෙම විකල්ප නිරුක්තිශාක්ෂණය අනුගමනය කරමින් "නරක" ලෙස නම පරිවර්තනය කරයි. {{sfn|Sharma|1996|p=301}} හාවා යනු ''ෂිව සරාශ්රමනේ'' අනුෂාසානාරවර අනුවාදය තුන්වරක් සිදු වන වැදගත් නමකි. අර්ථ නිරූපණයක් පුනරුච්චාරනය නොකරන විවේචනාත්මක සම්ප්රදායක් අනුගමනය කරන සෑම අවස්ථාවකදීම එය විවිධ ආකාරවලින් පරිවර්ථනය කරනු ලැබේ. ෂර්මා තුන්දෙනා "ආදරය කරන තැනැත්තා", "තහවුරු කරන තැනැත්තා" සහ "විනාශ කරන තැනැත්තා" ලෙස පරිවර්තනය කරයි. {{sfn|Sharma|1996|p=314}} ක්රාමීෂ් එය "පව්කාරයා" ලෙස පරිවර්තනය කරයි. <ref name="Kramrisch, p. 473"><div> ක්ර්රීම්ෂ්, p. 473. </div></ref> ශිව ගේ බියකරු ආකාරයේ තවත් {{IAST|Kāla}} "කාලය" සහ අවසානයේ සියලු දේ විනාශ කරන {{IAST|Mahākāla}} "මහත් කාලය" ලෙස වේ. <ref name="auto"><div> ක්ර්රීම්ෂ්, p. 476. </div></ref> <ref><div> ක්ර්රීම්ෂ්, p. 474. </div></ref> රම් කරන් ශර්මා විසින් පරිවර්තනය කරන ලද ''ශිව සශ්රස්රාමාහි'' නම ලෙස {{IAST|Kāla}} යන නම සඳහන් වේ. {{sfn|Sharma|1996|p=280}} බහිරවා "භයානක" හෝ "භයානක" <ref><div> ආප්ට්, පී. 727, වම් තීරුව. </div></ref> යනු සමූල ඝාතන හා බැඳුනු දරුණු ආකාරයකි. ඊට වෙනස්ව, {{IAST|Śaṇkara}} යන නම, "හිතවත්" {{Sfn|Sharma|1996|p=306}} හෝ "සන්තෝෂය ලබා දීම" <ref name="auto1"><div> ක්ර්රීම්ෂ්, p. 481. </div></ref> ඔහුගේ ආචාරශීලී ස්වරූපය පිළිබිඹු කරයි. ශ්රේණියේ වෙදුන්ටා දර්ශනවාදියෙකු වූ ඇඩී ශංකාර (788-820), <ref><div> ගංවතුර (1996), පි. 92. </div></ref> ද ශන්කචරාරිය යනුවෙන් ද හඳුන්වනු ලැබීය. <ref name="auto" /> නම {{IAST|Śambhu}} (සංස්කෘත: {{බස|sa|शम्भु}} තමන්ගේම පිහිනීම; bhu-burn / shine) "ස්වයං-දීප්තියෙන් / බැබළෙන" යනුවෙන්ද, මෙම කරුණාවන්ත දර්ශනය පිළිබිඹු වේ. <ref name="auto" /> {{sfn|Chakravarti|1986|pp=28 (note 7), and p. 177}}
 
=== අශ්වයින් සහ ගෙදර හිමියා ===
[[ගොනුව:2_image_collage_of_Shiva_as_yogi_and_householder.jpg|thumb| ෂීවා නිරූපිත යාගයක් ලෙසද, දේවතාවා [[පාර්වතී|Parvati ගේ]] ගෘහපතියා ලෙසද නිරූපණය කෙරේ. ]]
ශිව තාපසයෙකු ලෙස ද විස්තර කර ඇත යෝගි සහ ගෙහිමියා (ලෙස grihasta ), හින්දු සමාජයේ සාම්ප්රදායික අන්යොනය වශයෙන් බහිෂ්කාර වී ඇති භූමිකාවන්. <ref><div> උද්යාන සහ ගෘහනිර්මාණ ශිල්පීන් අතර වෙනස සඳහා, ගංවතුර (1996), 150-151 පිටු. </div></ref> යෝජි ලෙස නිරූපනය කළ විට ඔහු වාඩි වී භාවනා කරන බව පෙනේ. <ref><div> යෝගී ලෙස ෂීවා නිරූපනය සඳහා, බලන්න: චක්රවර්ති, p. 32. </div></ref> ඔහුගේ විරුද Mahāyogi ( "මහා යෝගි: ''{{IAST|Mahā}}'' =" යෝගා "ඡේදනය කළ ශ්රේෂ්ඨ", ''යෝගි'' = "එකක්) යෝග සමඟ තම සංගමය සඳහන් කරයි. <ref><div> මහයෝජි යන නම සහ යෝග සමග ආශ්රිත, චක්රවර්ති, 23, 32, 150 පිටුව බලන්න. </div></ref> ඵෙතිහාසික ආගම මූලික වශයෙන් සංකේතවත් කරන ලද නමුදු, එපික් යුගයේ දී ටපාස් , යෝග සහ සංකේතාත්මක සංකල්ප වඩාත් වැදගත් බවට පත් වූ අතර දාර්ශනික හුදෙකලා භාවයක් ලෙස ෂීවා ආශ්වාසික වාඩිලෑම පිළිබිඹු කිරීම මෙම පසු කාලීන සංකල්ප පිළිබිඹු කරයි. <ref><div> එපික් යුගයේ බලපෑම් පිළිබිඹු කරන ලෙස ආසක්තික යෝගී ස්වරූපය සඳහා, Chakravarti, p. 32. </div></ref>
 
පවුලේ සාමාජිකයෙකු හා ගෘහණියක් වශයෙන් ඔහුට බිරිඳ Parvati සහ පුත්රයෝ දෙදෙනෙකු වන ගනේෂ සහ කාටිකේය. ඔහුගේ විරුද {{IAST|Umāpati}} ( {{IAST|Umā}} සැමියා") මෙම අදහස වේ, තවද ෂර්මා එකම දෙයක් අදහස් බව මෙම නම අනෙකුත් ප්රභේද දෙකක් බව සඳහන්, {{IAST|Umākānta}} හා {{IAST|Umādhava}} ද sahasranama දී පෙනී යයි. <ref>For {{IAST|Umāpati}}, {{IAST|Umākānta}} and {{IAST|Umādhava}} as names in the Shiva Sahasranama literature, see: {{හාවඩ්වරනොමැ|Sharma|1996}}.</ref> මහා කාව්යය සාහිත්යය {{IAST|Umā}} සැගවෙමින් {{IAST|Pārvatī}} ඇතුළු බොහෝ නම්, විසින් හඳුන්වනු ලබයි. <ref>For {{IAST|Umā}} as the oldest name, and variants including {{IAST|Pārvatī}}, see: Chakravarti, p. 40.</ref> <ref>For {{IAST|Pārvatī}} identified as the wife of Shiva, see: Kramrisch, p. 479.</ref> ඇය දිව්යමය මවක් වන [[දේවී|දේවි]] සමඟ හඳුනාගෙන ඇත. ෂක්ති (දිව්ය බලශක්ති) මෙන්ම [[ත්‍රිපුර සුන්දරී|ති්රකුණා සුන්දරී]] , [[දුර්ගා|ධර්ගාව]] , [[කාලී|කාලි]] , කමක්ෂි සහ මිනාෂි වැනි දේවතාවියන්. ඔහුගේ නිර්මාණශීලී ශක්තියේ ප්රභවය වන්නේ ෂීවා හවුල්කරුවන්ය. මේ විශ්වයේ ෂීවා හි ගතික දිගුව නියෝජනය වේ. <ref name="Search for Meaning"><div> අර්ථය සොයා බලන්න ඇන්ටෝනියෝ ආර්. ගුයාලේරි විසින් </div></ref> ඔහුගේ පුත් ගනේෂා [[භාරත ජනරජය|ඉන්දියාව]] හා [[නේපාලය]] පුරා පැතිරී ඇති බාධක ඉවත් කිරීම, ආරම්භක ස්වාමීන් සහ බාධකයන්ගේ ස්වාමීන්වහන්සේට නමස්කාර කරති. දකුණු ඉන්දියාවේ (විශේෂයෙන් [[තමිල්නාඩු]] , [[කේරළය|කේරල]] සහ කර්නාටක ප්රදේශවල ) නමස්කාරය සඳහා කාටිකායාව නම් කරනු ලබන්නේ සුබ්රමනියම්, සුබ්රමනියම්, ෂන්මුගන්, ස්වාමින්ත හා මුරුගන් යන නම්වලින් වන අතර, උතුරු ඉන්දියාවේදී ස්කැන්ඩා, කුමාර හෝ කාට්ටික් යන නම් වලින්. <ref><div> Karttikeya හි ප්රාදේශීය නමේ ප්රභේද සඳහා බලන්න: ගුප්ත, ''පෙරවදන'' . </div></ref>
 
සමහර ප්රාදේශීය ආදිවාසීන් ෂීවාගේ දරුවන් ලෙස හඳුනාගෙන ඇත. එක් කථාවකට අනුව, ෂිවා යනු මෝහිණි විෂ්ණුගේ කාන්තාවගේ අලංකාරය හා චමත්කාරය විසින් මුළා කර ඇති අතර , ඇය සමග ඇය උත්පාදනය කරයි. මෙම සමිතියේ ප්රතිඵලයක් ලෙස, ෂාස්ටා - කලාපීය දේවතාවියන් වන අය්යාපාන් සහ අයන්නාර් - උපත ලැබීය. <ref>{{Cite book|last=Doniger|first=Wendy|title=Splitting the difference: gender and myth in ancient Greece and India|publisher=University of Chicago Press|location=London|year=1999|url=https://books.google.com/?id=JZ8qfQbEJB4C&pg=PA263&dq=mohini+Vishnu&cd=2#v=onepage&q=mohini%20Vishnu|pages=263–5|isbn=978-0-226-15641-5}}</ref> <ref name="Vanita69">{{Cite book|title=Same-sex love in India: readings from literature and history|last=Vanita|first=Ruth|year=2001|publisher=Palgrave Macmillan|location=|isbn=978-0-312-29324-6}}</ref> <ref name="P71">{{Cite book|title=The man who was a woman and other queer tales of Hindu lore|last=Pattanaik|first=Devdutt|year=2001|publisher=Routledge|location=|isbn=978-1-56023-181-3|url=https://books.google.com/?id=Odsk9xfOp6oC&pg=PA71&dq=mohini&cd=2#v=onepage&q=mohini}}</ref> <ref><div> [[Mohini#Relationship with Shiva|Mohini #]] විස්තර සඳහා [[Mohini#Relationship with Shiva|Shiva සමග සම්බන්ධතාවය]] බලන්න </div></ref> [[කේරළය|කේරලයේ]] අර්නාකුලම්හි පිහිටි විජිමායියා නම් වූ දෙවියක් ෂීවාගේ පරම්පරාව ලෙස හැඳින්වෙන අතර, ප්රාදේශීය අපරීක්ෂාකරණ චාරිත්ර වාරිත්රවල යෙදුනු නමුත් හින්දු පාන්ජොන් හි මෙම දේවතාවාව හමු නොවිය හැකි අතර, දුර්ලභ චීන විලාසිතාවේ චාරිත්ර වාරිත්ර සමඟ දේශීය සම්ප්රදායක් ඇති බව සාලෙටෝ . <ref name="Saletore">{{Cite book|last=RN Saletore|title=Indian Witchcraft|url=https://books.google.com/books?id=ETz3_bv8t0cC&pg=PA93|year=1981|publisher=Abhinav Publications|isbn=978-0-391-02480-9|pages=93}}</ref> සමහර සම්ප්රදායන්ට අනුව ෂීවා සර්පයන්-දේවතාවා මෙන්සා සහ අශෝකසුන්දරී වැනි දූවරුය . <ref name="mcdaniel156">{{Cite book|title=Offering Flowers, Feeding Skulls: Popular Goddess Worship in West Benegal|first=June|last=McDaniel|year=2004|publisher=Oxford University Press, US|isbn=0-19-516790-2}}</ref> <ref name="mani">{{Cite book|title=Puranic Encyclopaedia: a Comprehensive Dictionary with Special Reference to the Epic and Puranic Literature|publisher=Motilal Banarsidass Publishers|year=1975|isbn=978-0-8426-0822-0|last=Vettam Mani|pages=62, 515–6}}</ref> Doniger අනුව, ප්රාදේශීය කතා දෙකක් භූතයන් නිරූපණය Andhaka හා Jalandhara කරන ඔහු සමඟ යුද්ධය, පසුව ශිව විසින් විනාශ කරන ශිව දරුවන් ලෙස. <ref name="doniger1">{{Cite book|last=Wendy Doniger|title=The Bedtrick: Tales of Sex and Masquerade|url=https://books.google.com/books?id=KfA9ByNVjZ8C&pg=PA72|year=2005|publisher=University of Chicago Press|isbn=978-0-226-15643-9|pages=72, 206}}</ref>
 
=== ඉන්විකරණ ආකාර ===
[[ගොනුව:Shiva_as_the_Lord_of_Dance_LACMA_edit.jpg|thumb|257x257පික්| [[චෝළ රාජවංශය|චෝල රාජ වංශය]] ලෙස ශිව නර්තන නිරූපනය ප්රතිමාව [[නටරාජ|Nataraja]] ( චිත්ර ලොස් ඇන්ජලීස් කෞතුකාගාරය ) ]]
ලෙස ශිව පිලිබඳ නිරූපනයේ [[නටරාජ|Nataraja]] (සංස්කෘත: ''{{IAST|naṭarāja}}'' "නර්තන ස්වාමීන්") ජනප්රිය වේ. <ref><div> නැතාරාජ ස්වරූපය විස්තර කිරීම සඳහා: Jansen, pp. 110-111. </div></ref> <ref>For interpretation of the ''{{IAST|naṭarāja}}'' form see: Zimmer, pp. 151–157.</ref> නාටකා ("නර්තන" නළා) සහ නිටියානාටා ("සදාකාල නර්තන") නම් ශිව සැසස්මනාමා හි දක්නට ලැබේ. <ref>For names Nartaka (''Sanskrit'' नर्तक) and Nityanarta (Sanskrit नित्यनर्त) as names of Shiva, see: {{හාවඩ්වරනොමැ|Sharma|1996}}.</ref> ඔහුගේ නර්තනය හා සංගීතය සමග ඔහුගේ ඇසුරු කිරීම පුරානික යුගයේ කැපී පෙනේ. <ref><div> Puranic times in these associations වල ප්රමුඛත්වය සඳහා, බලන්න: Chakravarti, p. 62. </div></ref> නාටරාජා නමින් හැඳින්වෙන නිශ්චිත චිත්රක රූපාකාරයට අමතරව, ඉන්දියාවේ සෑම ප්රදේශයකම විවිධාකාර නර්තන ආකෘති (සංස්කෘත: ''{{IAST|nṛtyamūrti}}'' ) දක්නට ලැබේ. <ref>For popularity of the ''{{IAST|nṛtyamūrti}}'' and prevalence in South India, see: Chakravarti, p. 63.</ref> නර්තනයේ වඩාත් සුලභ ආකාර දෙක වන්නේ ටැන්ඩා වාදනය වන අතර, පසුව කාලී-මහකලල ලෝක විනාශය සමඟ සම්බන්ධ වූ බලවත් හා පුරුෂ පුරුෂ නර්තනය යනුවෙන් හැඳින්වේ. ලෝකය හෝ විශ්වය විනාශ කිරීමට අවශ්ය වන විට ෂීවා එය ටැන්ඩ්වා, <ref>{{Cite book|title=The Presence of Siva|publisher=[[Princeton University Press]]}}</ref> <ref>{{Cite book|title=Mythologies and Philosophies of Salvation in the Theistic Traditions of India|publisher=Wilfrid Laurier Univ. Press}}</ref> සහ ලස්සියා විසින් අනුමත කර ඇත, මෘදු හා මනඃකල්පිත හැඟීම් ප්රකාශ වන අතර දේවතාවිය වන Parvati . <ref>{{Cite book|title=India's Kathak Dance, Past Present, Future|publisher=Abhinav Publications}}</ref> <ref name="VMoorthy">{{Cite book|title=Romance of the Raga|publisher=Abhinav Publications}}</ref> ''Lasya'' ''තන්ද්රව'' කාන්තා සගයන්ගේ ලෙස සැලකෙයි. <ref name="VMoorthy" /> ''ටැන්ඩ්වා'' - ''ලස්සී'' නැටුම් ලෝක විනාශයේ නිර්මානය සමග සම්බන්ධ වේ. <ref>{{Cite book|title=A Dictionary of Asian Mythology|publisher=[[Oxford University Press]]}}</ref> <ref>{{Cite book|title=Kuṇḍalinī Yoga|publisher=[[Motilal Banarsidass]]}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ්}}</ref>
 
දක්ශාමමූර්ති ''( {{IAST|Dakṣiṇāmūrti}} )'' <ref>For iconographic description of the {{IAST|Dakṣiṇāmūrti}} form, see: Sivaramamurti (1976), p. 47.</ref> වචනයෙන් විස්තර කරන්නේ ෂීවා හි දකුණු ( ''{{IAST|dakṣiṇa}}'' ) මුහුණෙහි ( ''{{IAST|mūrti}}'' ) ආකාරයකි. මෙම ස්වරූපය ෂෝවා නියෝජනය කරන්නේ යෝග, සංගීතය හා ප්රඥාව ගුරුවරයා ලෙස ය. <ref><div> ඉගැන්වීමේ කාර්යයන් නියෝජනය කරන ආකෘතිය විස්තර කිරීම සඳහා: ක්ර්රීම්ෂ්, p. 472. </div></ref> ඉන්දියානු කලාවේ දී ෂීවා නිරූපණය කිරීම සඳහා මෙම නිරූපණීය ස්වරූපය බොහෝ දුරට තමිල්නාඩුවේ සිට ඇත. <ref>For characterization of {{IAST|Dakṣiṇāmūrti}} as a mostly south Indian form, see: Chakravarti, p. 62.</ref> මෙම චලිතයේ මූලද්රව්යයන්ට සිවිය සිංහාසනයක අසුන්ගෙන, ඔහුගේ උපදෙස් අනුගමනය කරන නිර්වාණයන්ගෙන් වට වී ඇති ශිව ද ඇතුලත් විය හැකිය. <ref>For the deer-throne and the audience of sages as {{IAST|Dakṣiṇāmūrti}}, see: Chakravarti, p. 155.</ref>
 
ආර්ඩනාරිස්වරා ( ''{{IAST|Ardhanārīśvara}}'' ) ''{{IAST|Ardhanārīśvara}}'' චිත්ර ශිල්පීය නිරූපණයක් දැක්වෙන අතර, ඔහු ''{{IAST|Ardhanārīśvara}}'' අඩක් පුරුෂයා ලෙසද, අනෙක් භාගය ලෙස ස්ත්රිය ලෙසද පෙන්වයි. මෙම ආකෘතිය සඳහා සාම්ප්රදායික සංස්කෘත නාමය වන ඇලන් ගෝල්ඩ්බර්ග්ට අනුව, "අර්ධ පුරුෂයා, අර්ධ ස්ත්රිය" ලෙස නොව "අර්ධ ස්ත්රියක වන ස්වාමිපුරුෂයා" ලෙස පරිවර්තනය කර තිබේ. <ref><div> ගෝල්ඩ්බර්ග් විසින් ෆ්රෙඩ්රික් මංගල් (1989) විසින් පරිවර්තනය කරන ලද "අර්ධ-මිනිසා, අර්ධ ස්ත්රිය" ලෙස පරිවර්ථනය ප්රතික්ෂේප කරයි. Marglin විසින් Marglin (1989, 216) ලෙස "අර්ධ කාන්තාවක්" ලෙස පරිවර්තනය කර ඇත. ගෝල්ඩ්බර්ග්, පී. 1. </div></ref>
 
ෂීවා නිතරම ''ආසියර්ගේ ත්රිපාර'' බලකොටු විනාශ කර දැමීමේ ක්රියාවලියෙහි දුනුවායකු ලෙස නිරූපනය කරයි. <ref><div> මුල්ම මූලාශ්රවල සිට මෙම කථාව විකාශනය කිරීම සඳහා, ෂීවාගේ වැඩිවන බලපෑම වැඩි දියුණු කිරීම සඳහා භාවිතා කරන විට, එය: චක්රවර්ති, p.46 බලන්න. </div></ref> ශිව නම Tripurantaka ''{{IAST|Tripurāntaka}}'' "Tripura ක Ender", මේ වැදගත් කතාව සඳහන් කරයි. <ref>For the {{IAST|Tripurāntaka}} form, see: Sivaramamurti (1976), pp. 34, 49.</ref>
[[ගොනුව:Shiv_lingam_Tripundra.jpg|thumb|232x232පික්| ත්රිරුඩ්රා සමග ශිව ලින්ගම්. ]]
ෂිවා මානවකෘති රූපවලට අමතරව, ඔහු ලින්ගම්මය ඇනිකික් ආකෘතියෙන් ද නියෝජනය කරයි. <ref name="Michaels, p. 216"><div> මයිකල්ස්, p. 216. </div></ref> <ref><div> ගංවතුර (1996), පි. 29. </div></ref> <ref><div> ටැට්වන්වාන්, 49-52 පි. </div></ref> ඒවා විවිධ මෝස්තර වලින් නිරූපණය කෙරේ. එක් පොදු ආකෘතියක් වන්නේ, ෂක්ටි දේවතාවිය සඳහා ''යෝනිය'' , සංකේතාත්මක වස්තූන්, ''යෝනිය'' , සංකේතාත්මක වූ කේන්ද්රයේ සිරස් හරස්කඩ තීරුවෙහි හැඩය යි. <ref name="britannicalingam"><div> [https://www.britannica.com/topic/lingam ලින්ගම්: හින්දු සංකේතය] එන්සයික්ලොපීඩියා බ්රිටැනිකා </div></ref> ෂීවා විහාරවල දී, ''ලින්ඩා'' සාමාන්යයෙන් එහි සෙන්ක්ටුම් සෙන්ටෝනියම් හි ඇති අතර, කිරි, වතුර, මල් පෙති, පළතුරු, නැවුම් කොළ සහ සහල් වැනි ඡන්දදායක දීමනා පිළිබඳ අවධානය යොමු කරයි. <ref name="britannicalingam" /> මොනිර් විලියම්ස් හා යුඩිත් ග්රින්බර්ග් අනුව ''ලින්ඩා'' වචනානුසාරයෙන් "සලකුණ, සංකේතය හෝ සංකේතය" යන්නෙන් අදහස් කෙරෙයි. තවද වෙනත් යමක් පැවැත්මෙන් විශ්වාසදායක ලෙස නිගමනය කල හැකි "ලකුණක් හෝ සංඥාවක්" යන්නෙන් අදහස් කෙරේ. එය ෂීවා විසින් සංකේතවත් කරන ස්වභාව ධර්මයේ පුනර්ජනනීය දිව්ය බලශක්ති ශක්තියයි. <ref><div> මොනිර් විලියම්ස් (1899), සංස්කෘත ඉංග්රීසි ශබ්දකෝෂය, ඉංග්රීසි, පිටුව 901 </div></ref> <ref>{{Cite book}}</ref> වින්දි ඩොනගර් වැනි ඇතැම් විද්වතුන්, ''ලිංගා'' ලෙස ලිංගික දර්ශනීය සංකේතයක් ලෙස දැක්විය හැකිය. <ref>{{Cite book}}</ref> මෙම අර්ථ නිරූපණය අනෙක් අයගේ මතය වන අතර, ස්වාමි විවේකානන්ද , <ref>{{Cite book}}</ref> සිවානන්ද සරස්වතී , <ref>{{Cite book}}</ref> , එස් . එන් බාලගංගදාරා . <ref>{{Cite journal|last=Balagangadhara, S.N., Sarah Claerhout|date=Spring 2008|title=Are Dialogues Antidotes to Violence? Two Recent Examples From Hinduism Studies|url=http://www.jsri.ro/new/?download=19_balagangadhara_claerhout.pdf|dead-url=yes|journal=Journal for the Study of Religions and Ideologies|volume=7|issue=19|pages=118–143|archive-url=https://web.archive.org/web/20090820023251/http://www.jsri.ro/new/?download=19_balagangadhara_claerhout.pdf|archive-date=20 August 2009|access-date=18 January 2009|ref=harv}}</ref> මොරිස් වින්ටර්නිට්ස් පවසන පරිදි ශිව සම්ප්රදායේ ''ලිංගා'' අනුව "ෂීවා හි ඇති ස්වභාව ධර්මයේ ඵලදායී හා නිර්මාණාත්මක මූලධර්මයක් පමණක් සංකේතවත් කරන අතර, එය කිසිම අසභ්ය මුසුවක් නැති කල්ලියක් තුළ ඓතිහාසික සාරයක් නොමැත. <ref>{{Cite book}}</ref>
 
''ලින්ග්මම්ගේ නමස්කාරය අනුප්රභා'' ගීතය වූ ''පූජනීය වේදිකා සමීතියෙහි'' ගායනා කරන ලද ''යූපා'' ''-ස්ටම්බා'' ප්රශංසාවෙන් යුක්ත විය. මෙම ගීතයේ දී, මුලදී හා නොනවතින ''ස්ටම්බා'' හෝ ''ස්කැම්බා'' පිළිබඳ විස්තරයක් සොයාගෙන ඇති අතර, එම ''ස්කම්බා'' සදාකාලික බ්රාහ්මන් වෙනුවට ස්ථාපිත කර තිබේ. [[යාග|යේනා]] (පූජනීය) ගින්න, එහි දුම්, අළු සහ ගිනිදැල්, ''සෝමා'' ශාකය සහ වඩීස් පූජාව සඳහා වූ ලී බඩු ගෙන යාමට පාවිච්චි කළ ගොනා, ෂීවාගේ සිරුරේ දීප්තිය, ටිවීගේ හිසකෙස් කොණ්ඩය, ඔහුගේ නිල් ග්රීෂ්ම සහ ෂීවා හි ''ගවයා මත පැටවීම යූපා-ස්ක්ම්බා'' ''ෂීවා ලින්ගාවට ය'' . <ref name="E.U.Harding">{{Cite book}}</ref> <ref name="paris_congress">{{Cite book}}</ref> ''ලින්ගනා පුරාවෘත්තයේ'' දී, එම ගීතිකාව ප්රිස්ට්ලිගේ ස්වරූපයෙන් ප්රසාරණය වී ඇති අතර මහා ස්ටම්බාහි තේජස සහ මහේශ්වරය ශිවනාගේ ශ්රේෂ්ඨත්වය ස්ථාපිත කිරීම සඳහා ය. <ref name="paris_congress" />
 
ෂීවා හි ඇනිකොක් ලෙස පැරණිතම පුරාවිද්යාත්මක ''ලින්ගාව'' යනු පො.යු.පෙ. 3 වන සියවසේ සිට ගුඩිමල්ලම් ලින්ගම්. <ref name="britannicalingam"><div> [https://www.britannica.com/topic/lingam ලින්ගම්: හින්දු සංකේතය] එන්සයික්ලොපීඩියා බ්රිටැනිකා </div></ref> ෂිවීවර් ආගමේ වන්දනා චාරිකාවේ ෂීවාහි ප්රධාන කෝවිල් දොළොස ජෛත්රීරින්ංග ලෙස හැඳින්වේ. එය "ආලෝකයේ ආලෝකය" යන්නෙන් අදහස් කෙරෙයි. මෙය ඉන්දියාව හරහාය. <ref>{{Cite book|title=Omkareshwar and Maheshwar|url=https://books.google.com/books?id=_0RpUoGiou4C&pg=PA25|publisher=Eicher Goodearth and Madhya Pradesh Government}}</ref>
 
=== මන්තරා පහක් ===
[[ගොනුව:10th_century_five_headed_Shiva_Sadashiva_Cambodia_Metmuseum.jpg|වම|thumb| 10 වන ශතවර්ෂයේ පස්වන ශිව, සද්ශීවා, කාම්බෝජය. ]]
පහක් ෂිවා සඳහා පූජනීය සංඛ්යාවකි. <ref><div> පරිශුද්ධ වූ අංක පහක් සඳහා, ක්රිම්රෂ්, p. 182. </div></ref> ඔහුගේ වඩාත්ම වැදගත් මන්තරීයාගෙන් එකක් නම් ( {{IAST|namaḥ śivāya}} ). <ref><div> එය මුලින්ම රුද්රාහි පාහේ සමාන ආකාරයකින් හමු වී තිබේ. පරාක්රම ලක්ෂණ 5 සඳහා: ක්ර්රීම්ෂ්, p. 182. </div></ref>
 
ශිවගේ සිරුර {{IAST|pañcabrahmans}} නමින් හඳුන්වනු ලබන මාන්තස් පහකින් සමන්විත වේ. <ref><div> මේ පස් ආකෘතීන් සහ මේ පහත් මන්ත්රිවරුන්ගේ සංග්රහයන් සාරාංශගත කිරීම සඳහා වගු සාකච්ඡා කිරීම සඳහා: ක්ර්ර්ර්රීෂ්, 182-189 පි. </div></ref> දෙවියන්ගේ ස්වරූපයන් වශයෙන්, මේවායින් එක් එක් ඒවායේම නම් සහ සුවිශේෂි අයිකොන් චිත්රයක් ඇත: <ref><div> පැහැදිලි චිත්රපටි සඳහා, ක්ර්රීම්ෂ් බලන්න, p. 185. </div></ref> <div style="float">
{| border="0pt"
|
* <nowiki><i about="#mwt924" data-cx="[{&amp;quot;adapted&amp;quot;:true,&amp;quot;partial&amp;quot;:false,&amp;quot;targetExists&amp;quot;:true}]" data-mw="{&amp;quot;parts&amp;quot;:[{&amp;quot;template&amp;quot;:{&amp;quot;target&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;IAST&amp;quot;,&amp;quot;href&amp;quot;:&amp;quot;./සැකිල්ල:IAST&amp;quot;},&amp;quot;params&amp;quot;:{&amp;quot;1&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;Sadyojāta&amp;quot;}},&amp;quot;i&amp;quot;:0}}]}" data-ve-no-generated-contents="true" id="mwAqY" title="International Alphabet of Sanskrit transliteration" typeof="mw:Transclusion" lang="sa-Latn">සදෝජාතා</i></nowiki>
* <nowiki><i about="#mwt925" data-cx="[{&amp;quot;adapted&amp;quot;:true,&amp;quot;partial&amp;quot;:false,&amp;quot;targetExists&amp;quot;:true}]" data-mw="{&amp;quot;parts&amp;quot;:[{&amp;quot;template&amp;quot;:{&amp;quot;target&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;IAST&amp;quot;,&amp;quot;href&amp;quot;:&amp;quot;./සැකිල්ල:IAST&amp;quot;},&amp;quot;params&amp;quot;:{&amp;quot;1&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;Vāmadeva&amp;quot;}},&amp;quot;i&amp;quot;:0}}]}" data-ve-no-generated-contents="true" id="mwAqk" title="International Alphabet of Sanskrit transliteration" typeof="mw:Transclusion" lang="sa-Latn">වාමැමට</i></nowiki>
* ඇගොරට
* <nowiki><i about="#mwt926" data-cx="[{&amp;quot;adapted&amp;quot;:true,&amp;quot;partial&amp;quot;:false,&amp;quot;targetExists&amp;quot;:true}]" data-mw="{&amp;quot;parts&amp;quot;:[{&amp;quot;template&amp;quot;:{&amp;quot;target&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;IAST&amp;quot;,&amp;quot;href&amp;quot;:&amp;quot;./සැකිල්ල:IAST&amp;quot;},&amp;quot;params&amp;quot;:{&amp;quot;1&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;Tatpuruṣa&amp;quot;}},&amp;quot;i&amp;quot;:0}}]}" data-ve-no-generated-contents="true" id="mwAq4" title="International Alphabet of Sanskrit transliteration" typeof="mw:Transclusion" lang="sa-Latn">ටැප්රපිරා</i></nowiki>
* <nowiki><i about="#mwt927" data-cx="[{&amp;quot;adapted&amp;quot;:true,&amp;quot;partial&amp;quot;:false,&amp;quot;targetExists&amp;quot;:true}]" data-mw="{&amp;quot;parts&amp;quot;:[{&amp;quot;template&amp;quot;:{&amp;quot;target&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;IAST&amp;quot;,&amp;quot;href&amp;quot;:&amp;quot;./සැකිල්ල:IAST&amp;quot;},&amp;quot;params&amp;quot;:{&amp;quot;1&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;Īsāna&amp;quot;}},&amp;quot;i&amp;quot;:0}}]}" data-ve-no-generated-contents="true" id="mwArE" title="International Alphabet of Sanskrit transliteration" typeof="mw:Transclusion" lang="sa-Latn">ඉෂානා</i></nowiki>
|}
</div> මේවා ෂීවා හි මුහුණු පහක් ලෙස නිරූපණය කර ඇති අතර, ඒවායේ මූලද්රව්ය පහ, සංවේදීන් පහ, පංච ඉන්ද්රිය පහ සහ ක්රියාකාරී අවශේෂ පහෙන් එකිනෙකට සම්බන්ධ වී ඇත. <ref><div> මුහුණු පහ සහ අනෙකුත් පස් කාණ්ඩ සමඟ ඇසුරු කිරීම සඳහා: ක්ර්රීම්ෂ්, p. 182. </div></ref> <ref>For the epithets ''{{IAST|pañcamukha}}'' and ''{{IAST|pañcavaktra}}'', both of which mean "five faces", as epithets of {{IAST|Śiva}}, see: Apte, p. 578, middle column.</ref> ආගම්වල වෙනස්කම් සහ, සමහර විට, සම්ෙපේෂණය කිරීෙම්දී දෝෂ ඇතිවීම, එම ආකෘති පහම විවිධ ලක්ෂණවලින් සම්බන්ධ වී ඇති ආකාරය පිළිබඳ විස්තරාත්මක පාඨයන් අතර යම් යම් වෙනස්කම් ඇති වී ඇත. <ref><div> පෙළපොත අතර නිපැයුම් වල වෙනස්කම් සඳහා, ක්රිම්රෂ්, p. 187. </div></ref> මෙම ඇසුරුම්වල සමස්ත අර්ථය ස්ටීල්ලා ක්ර්රීම්ෂ් විසින් සාරාංශ කර ඇත:
 
''පැන්කාබ්රාහ්මා උපගනිස්ඩනයට අනුව'' :
 
=== රූපවාහිනිය ===
Puranic බයිබල් පද "ansh" වෙත ඉඳ හිට අඩංගු - වචනාර්ථයෙන් කොටසක් හෝ ශිව ක avatars, නමුත් ශිව avatars අදහස විශ්වීය වශයෙන් පිළිගත් නැත [[ශෛව ආගම|ශුබ]] . <ref>{{Cite book|title=Avatar and incarnation}}</ref> මෙම ලින්ග පුරාණ, සමහර විට avatars ලෙස දැකිය වන ශිව විසි අට ආකාර ගැන සඳහන් <ref>{{Cite book|title=A History of Indian Literature, Volume 1|url=https://books.google.com/?id=JRfuJFRV_O8C&pg=PA543}}</ref> කෙසේ වෙතත් එවැනි සඳහනක් අසාමාන්ය වන අතර, ශිව යන avatars දී විෂ්ණු avatars යහ අවධාරණය සංකල්පය සාපේක්ෂව කුනින්ඩාවරුන් වූහ විරල වේ Vaishnavism . <ref>James Lochtefeld (2002), "Shiva" in The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Vol. 2: N-Z, Rosen Publishing, {{ISBN|0-8239-2287-1}}, page 635</ref> <ref name="ryanjonesavatar">{{Cite book|title=Encyclopedia of Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=OgMmceadQ3gC}}</ref> <ref>{{Cite book|title=Avatar and incarnation}}</ref> සමහර Vaishnava සාහිත්යයන් නැවතත් එහි මිථ්යා කථා වල චිගයට සම්බන්ධ කර තිබේ. උදාහරණයක් ලෙස, දී '', හනුමන් Chalisa'' , [[හනුමාන්|හනුමන්]] ශිව එකොළොස් avatar ලෙස හඳුනාගෙන ඇත. <ref>{{Cite book|title=Hanuman's tale: the messages of a divine monkey|url=https://books.google.com/?id=fVFC2Nx-LP8C&pg=PT333&dq=avatara+Hanuman&cd=1#v=snippet&q=avatara%20%20Shiva}}</ref> <ref>{{Cite book|title=Hanumān in the Rāmāyaṇa of Vālmīki and the Rāmacaritamānasa of Tulasī Dāsa|url=https://books.google.com/?id=KCXQN0qoAe0C&pg=PA10&dq=Hanuman+Rudra&cd=2#v=onepage&q=Hanuman%20Rudra}}</ref> <ref><div> Sri Ramakrishna Math (1985) "හනුමන් චලිසා" 5 </div></ref> ''භග්වතා පුරනා'' සහ ''විෂ්ණු පුරනා'' විසින් ශිව ඩර්වසා යනුවෙන් කියැවෙන්නේ ශිව. <ref name="Footnote 1 HH Wilson">{{උපන්‍යාස වෙබ්}}</ref> <ref name="Footnote 2 HH Wilson">{{උපන්‍යාස වෙබ්}}</ref> <ref name="Bhagavata Purana 4.1">{{උපන්‍යාස වෙබ්}}</ref> සමහර මධ්යතන යුගයේ ලේඛකයන් අද්විතී වෙදන්ත් දර්ශනවාදියෙකු වන අදි ශංකාර ෂීවා ආදි කිරීමක් ලෙස නම් කර ඇත. <ref>{{Cite book|title=A Thousand Teachings: The Upadesasahasri of Sankara|url=https://books.google.com/books?id=8fkLggRFFBwC}}</ref>
 
== උත්සව ==
එහි, එහි 13 වැනි රාත්රියේ / 14 දින, සෑම චන්ද්ර මාසය තුළ ''Shivaratri'' වේ <ref name="Raj2012p152">{{Cite book}}</ref> නමුත් වසරේ අග භාගයේ ශීත (පෙබරවාරි / මාර්තු) වරක් සහ වසන්ත පැමිණීමට පෙර, "ශිව මහා රාත්රී" යන අරුත ඇති ''<nowiki/>'මහා Shivaratri'' සලකුනු . <ref name="dalal137">{{Cite book}}</ref> <ref name="JonesRyan2006p269">{{Cite book}}</ref>
 
මහා Shivaratri ප්රධාන හින්දු උත්සවය වන අතර, එහෙත් ගෞරවාන්විත බව එක දේවධර්මානුකූලව ජීවිතයේ "අඳුර සහ නූගත්කම ජය" සහ ලෝකයේ සිහි සලකුනු, <ref name="JonesRyan2006p269">{{Cite book}}</ref> ශිව දෙවියන් සහ මිනිස් වර්ගයා සඳහා භක්තිය, සහ පැවැත්මේ ධ්රැවීයතාවයන් ගැන භාවනා. <ref name="Raj2012p152">{{Cite book}}</ref> එය, ශිව සම්බන්ධ කවි සිල් යාච්ඤා සජ්ඣායනා, ශිව සිහි කිරීම, නිරාහාරව කිරීමෙන් නිරීක්ෂණය කර ඇත [[යෝග|යෝගා]] හා එවැනි ස්වයං සංවරය හික්මීම, අවංකකම, අන් අයට noninjury, සමාව දීම, භේදභින්න තත්ත්වයකට, ස්වයං-පසුතැවීම හා ශිව සොයා ලෙස ආචාර ධර්ම හා ගුණ ගැන ගැඹුරින් කල්පනා . <ref name="JonesRyan2006p269" /> <ref>{{Cite book|author=Bruce Long|editor=Guy Richard Welbon and Glenn E. Yocum|title=Religious Festivals in South India and Sri Lanka (Chapter: "Mahāśivaratri: the Saiva festival of repentance")|url=https://books.google.com/books?id=PozZAAAAMAAJ|year=1982|publisher=Manohar|pages=189–217}}</ref> උද්යෝගීමත් බැතිමතුන් මුළු රාත්රිය පුරාම අවදියෙන් සිටියි. තවත් අය ශිව කෝවිල්වලින් එකක් හෝ ජිවිටිංගිංගම් සිද්ධස්ථානය වෙත වන්දනා චාරිකාවක් යති . විහාරස්ථානවලට පැමිණෙන අයට කිරි, පලතුරු, මල්, නැවුම් කොළ සහ රසකැවිලි ලින්ගම් වලට ලබා දෙයි. <ref name="dalal137">{{Cite book}}</ref> සමහර ප්රජාවන්ට විශේෂ නර්තන අංගයන් සංවිධානය කිරීම, තනි තනිව හා කණ්ඩායම් ඉදිරිපත් කිරීම් සමඟින් ෂීවා නර්තන ශිල්පියා ලෙසින් සලකනු ලැබේ. <ref>{{Cite book|author=Cath Senker|title=My Hindu Year|url=https://books.google.com/books?id=lGZ5dWKRw5EC&pg=PA12|year=2007|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-1-4042-3731-5|pages=12–13}}</ref> ජෝන්ස් සහ රයන් අනුව, මහ සිවරාත්රී යනු 5 වන සියවස පමණ අවටින් හින්දු උත්සවයක් විය. <ref name="JonesRyan2006p269">{{Cite book|author=Constance Jones|title=Encyclopedia of Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=OgMmceadQ3gC&pg=PA269|year=2006|publisher=Infobase Publishing|isbn=978-0-8160-7564-5}}</ref>
 
ශිව නමස්කාර සම්බන්ධ තවත් ප්රධාන උත්සවය Kartik පූර්ණිමා සමරන, ශිව ජයග්රහණය භූතයන් පිළිබඳ Tripurasura . ඉන්දියාවේ හරහා විවිධාකාර ෂීවා විහාරයන් රාත්රිය පුරා ආලෝකමත් වේ. ශිව ඉකොනිස් සමහර තැන්වල පෙරහැරේ. <ref>{{Cite book|title=The Hindu Religious Year|publisher=Asian Educational Services}}</ref>
 
ෂීවා සඳහා කැප වූ කලාපීය මංගල උත්සව අතරතුර, මදුරෙයිහි චිටරෙයි උත්සවය අප්රේල් / මැයි අවට, දකුණු ඉන්දියාවේ විශාලතම උත්සවය වන මුන්ක්ෂි (Parvati) සහ ශිව (Shiva) මංගල්යය පවත්වන ලදී. මෙම උත්සවය වයිෂ්නාවා සහ ෂයිවා ප්රජාවන් යන දෙකටම සහභාගී වන අතර, විෂ්ණු තම සොහොයුරිය Minakshi විවාහ කර දෙන්නේ ෂීවා වෙතය. <ref>{{Cite book}}</ref>
 
සමහර ශක්යවාදය සම්බන්ධ සිද්ධීන් ශෛලිය හා ශුභවාදී ලෙස සැලකෙන දේවතාවිය සමග ශිව. ''ඇනකූටා'' සහ ඩර්ගා වලට සම්බන්ධ [[අන්නාපූර්ණ|Annapurna සඳහා]] වෙන් කර ඇති උත්සව ද ඇතුළත් වේ. <ref>{{Cite book}}</ref> නේපාලය වැනි හිමාලයානු ප්රදේශවල මෙන්ම උතුරේ, මධ්යම හා බටහිර ඉන්දියාවේදී ද ටෙයායි උත්සවය සැමරීම සඳහා දිගු කාලයකදී ගැමියන් හා කාන්තාවන් සමරනු ඇත. ෂිවා විහාරය. <ref>{{Cite journal|last=Manju Bhatnagar|year=1988|title=The Monsoon Festival Teej in Rajasthan|journal=Asian Folklore Studies|volume=47|pages=63–72|jstor=1178252}}</ref> <ref>{{Cite journal|last=Skinner|first=Debra|last2=Holland|first2=Dorothy|last3=Adhikari|first3=G. B.|year=1994|title=The Songs of Tij: A Genre of Critical Commentary for Women in Nepal|journal=Asian Folklore Studies|volume=53|issue=2|pages=259–305}}</ref>
 
ඉන්දියාවේ ඉස්ලාමීය පාලන අවධියේදී [[සන්‍යාස|සුසැදි රණවිරුවන්]] බවට පත් වූ සුචී, විද්වත්, වේදික සහ ටැන්ටික් උප-සම්ප්රදායන්, කුම්හමෙල උත්සවය සමරනු ලබයි. <ref name="david"><div> ඩේවිඩ් එන්. ලෝරෙන්සන් (1978), [https://www.jstor.org/stable/600151 ඉන්දියානු ඉතිහාසයේ වෝනර් උපාසිකා] , ඇමරිකානු පෙරදිග සමාජයේ ජර්නල්, 98 (1): 61-75 </div></ref> <ref name="pinch">William Pinch (2012), Warrior Ascetics and Indian Empires, Cambridge University Press, {{ISBN|978-1107406377}}</ref> <ref name="jonesryan301" /> සෑම අවුරුදු 12 කට වරක් මෙම උත්සවය ඉන්දියාවේ ඇතුළත වන්දනා ගමනාන්ත හතරක් ඔස්සේ ගමන් කරයි. ඊළඟ ස්ථානයට ඊළඟ අඩවියට වසර තුනක් යන කෙටි කාල සීමාවකට පසුව ගමන් කරයි. විශාලතම වන්නේ Praja (අග්ගබාද් යුගයේ දී මයහාල් යුගයේ දී ය.) විවිධ ගලාංගයන් මිලියන ගණනක් ගංගා හා යමුනා ගංඟාවලදී එක්රැස් වේ. හින්දු සම්ප්රදායට අනුව, ෂීවා-බැඳුනු රහසිගත රණශූරයින් ( ''නාගස්'' ) මෙම සිද්ධිය ආරම්භ කිරීමේ ගෞරවය හිමි වන්නේ ගෞරවනීය ලෙස හා ''සංඝගත කිරීම්'' සඳහා ''සංඝමිනය වෙතය'' . <ref name="jonesryan301">{{Cite book|author1=Constance Jones|author2=James D. Ryan|title=Encyclopedia of Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=OgMmceadQ3gC|year=2006|publisher=Infobase Publishing|isbn=978-0-8160-7564-5|page=301}}</ref>
 
== ඉන්දියානු උපමහාද්වීපය හා හින්දු ආගම හැර ==
ඉන්දුනීසියාවේ ''ෂේව්වාදයේ'' ෂීවා සඳහා ජනප්රිය නමින් ''බතාරු ගුරු'' වූ අතර, "සංස්කෘතික ''භික්ෂුව'' " යන්නෙන් සංස්කෘත ''භ්ටාරකයෙන්'' උපුටා ඇත. <ref><div> ආර්. ගූස් (1966), හින්දු-ජාවාදී යුගයේ ඉන්දුනීසියාවේ ශිවවාදය, හොංකොං හි විශ්ව විද්යාලය, පිටු 16, 123, 494-495, 550-552 </div></ref> ඔහු ඉන්දුනීසියානු හින්දු පාඨයන්හි ගුරුස් නම් ඉන්දියානු උප මහාද්වීපයේ ෂිවා හි දක්ෂිණුමූර්ති දර්ශනය පිළිබිඹු කරයි. <ref><div> ආර්. ගූස් (1966), හින්දු-ජාවන්ගේ කාල සීමාව තුළ ඉන්දුනීසියාවේ ශිවවාදය, හොංකොං හි විශ්ව විද්යාලය, පිටු 130-131, 550-552 </div></ref> කෙසේ වෙතත්, ඉන්දුනීසියානු හින්දු භක්තිකයන් තම වීරයන් හා වීරයන් සමඟ සංසන්දනය කරන විට, ඉන්දියාවේ ෂීවාට වඩා බතාරා ගුරුට වඩා වැඩි අංග තිබේ. අග්නිදිග ආසියාවේ බරණ ගුරුගේ බිරිඳ අතීතයේ සිටම ජනප්රිය වී ඇති හින්දු දෙවියෙක් වන ඩර්ගාව ද උමා, ශ්රී, කාලි සහ තවත් අය වැනි විවිධ නම් වලින් එකිනෙකා සමඟ සුහදශීලී හා රුදුරු ප්රකාශයන්ගෙන් සමන්විත සංකීර්ණ චරිතයක් ද තිබේ. <ref><div> හාරියනි ශාන්තිකෝ (1997), [https://www.jstor.org/stable/1178725 නැඟෙනහිර-ජාවාදී යුගයේ දීර්ගා දෙවියා] , ආසියානු ජනශ්රැති අධ්යයනය, 56, අංක 2, 209-226 පිටුව </div></ref> <ref name="ghose15"><div> ආර්. ගූස් (1966), හින්දු-ජාවීනේ යුගයේ ඉන්දුනීසියාවේ ශිවවාදය, හොන්ග් කොන්කෝ විශ්වවිද්යාලය, 15-17 පිටු </div></ref> ශිව උන්වහන්සේ සදාසාවා, පරාමසිව, මහදේව යන අයගේ සුහදශීලී ස්වරූපයෙන් කැළ, බහිරවා, මහකලා යනුවෙන් හැඳින්වේ. <ref name="ghose15" /> ඉන්දුනීසියානු හින්දු පාඨයන් උප මහාද්වීපයේ දක්නට ඇති ෂිවීෂී සම්ප්රදායන් ද එම දාර්ශනික විවිධත්වය ඉදිරිපත් කරයි. කෙසේවෙතත්, සමකාලීන යුගයට ඉතිරි වූ පාඨ අතරින් වඩාත් සුලභ වන්නේ ශිව සිද්හාන්ට් (සාවා සිද්දාන්ත, ස්ර්ඩන්ත යනුවෙන් හැඳින්වෙන) ය. <ref><div> ආර්. ගූස් (1966), හින්දු-ජාවාවු යුගයේ ඉන්දුනීසියාවේ ශිවවාදය, හොන්ග් කොන්කෝ විශ්වවිද්යාලය, පිටු 155-157, 462-463 පිටු </div></ref>
 
[[ජාවා දූපත|ජාවා]] දිවයිනේ පූර්ව ඉස්ලාමීය යුගයේදී ෂෛයිස්වාදය සහ බුද්ධාගම ඉතා සමීප සහ අනුබද්ධ ආගම් ලෙස සලකනු ලැබුවද, අනන්ය ආගම් නොවේ. <ref><div> ආර්. ගූස් (1966), හින්දු-ජාවීනේ යුගයේ ඉන්දුනීසියාවේ ශිවවාදය, හොන්ග් කොන්කෝ විශ්වවිද්යාලය, 160-165 පිටු </div></ref> මධ්යතන යුගයේ ඉන්දුනීසියානු සාහිත්යය සීවා (ශිව) සහ ජනරනා (විෂ්ණු) සමඟ බුදුරජාණන් වහන්සේ සංයෝජනය කරයි. <ref>J.L. Moens (1974), Het Buddhisme Java en Sumatra in Zijn laatste boeiperiods, T.B.G., pp. 522–539, 550; {{oclc|10404094}}</ref> මෙම සම්ප්රදායය නවීන යුගයේ හින්දු බාලි ඉන්දුනීසියාව තුල දිගටම පවතියි. බුදුන් ෂීවාගේ බාල සොහොයුරු ලෙස සැලකේ. <ref name="rghose4"><div> ආර්. ගෝස් (1966), හින්දු-ජාවීනේ යුගයේ ඉන්දුනීසියාවේ ශිවවාදය, හොං කොං විශ්වවිද්යාලය, 4-6, 14-16, 94-96, 160-161, 253 පිටු </div></ref>
 
ෂෙවා නමස්කාරය හයිතලී අධිරාජ්යය හරහා මධ්යම ආසියාවේ ජනප්රිය විය. <ref name="ReferenceA"><div> 377 ''සම්භාව්ය හින්දු ආගම'' මරියසූසායි ධවාමෝනි විසිනි </div></ref> සහ කුෂාන් අධිරාජ්යය . ෂිවීදියාවේ සොග්ඩියා සහ යූටියියානු රාජධානිය ද ජනප්රිය විය. <ref name="ReferenceB"><div> පූරී, මධ්යම ආසියාව තුළ බුද්ධාගම 133 </div></ref> මෙම නිරූපණයෙහි දී ෂීවා යනු පරිශිලක හලෝ හා පූජනීය නූල් ("යයිනොපවිට") වලින් නිරූපණය කෙරේ. <ref name="ReferenceB" /> ඔහු සගියාගේ ඇඳුම ඇඳගෙන සිටින අතරේ ඔහුගේ සේවකයෝ ටයිගර් වස්ත්රයේ රැඳී සිටිති. <ref name="ReferenceB" /> දන්දාන් ඔලිසික්ගෙන් යුත් පුවරුව ෂිවාට තම තෘමුරිටි ආකෘතියෙන් ෂකී දකුණතේ කලිසමට දණ ගසයි. <ref name="ReferenceB" /> <ref name="unesco427">{{උපන්‍යාස වෙබ්}}</ref> ටක්ලාමාකන් පාළුකරයේ තවත් ස්ථානයක් ඔහු කකුල් හතරකින් යුක්තය . එය හරකෙකුගේ ඇටකටුවකින් ආධාරකයක් ලෙස හැසිරවූ කුෂන් කරඬුවක කුරුසියේ ඇණ ගැසුවා. <ref name="ReferenceB" /> සෝරෝස්ට්රියානු සුළං දෙවියා ව්යු-වට්ටා ෂිවා චිත්ර ශිල්පයේ පෙනුම මත ගත් බව ද සඳහන් වේ. <ref name="unesco427" />
 
ජපානයේ සැරිසැරියන් සෙවන් සාගරයේ එක් ඩයිකොකූටෙන් ෂීවා වලින් පරිණාමය වී ඇත. දෙවියන් වහන්සේ ජපානයේ කුටුම්බක දේවත්වය ලෙස උතුම් තනතුරක් භුක්ති විඳින අතර ධනය හා වාසනාවේ දෙවියෙක් ලෙස නමස්කාර කරයි. <ref>{{Cite book|author=Roberts|title=Japanese Mythology A to Z|publisher=Infobase Publishing|year=2009|url=https://books.google.com/books?id=xdfgjV2kw6oC}}</ref> මෙම නම ෂිවා සඳහා බෞද්ධ නම වන මහඛාලයේ ජපන් අගයකි. <ref>{{Cite book|author=Pal|title=Indian Sculpture: 700–1800|publisher=Los Angeles County Museum of Art}}</ref> ශිව ද [[වජ්‍රයානය|බෞද්ධ ටැන්ටාහි]] ද සඳහන් වේ. ෂෝවා ''උපයා'' සහ ෂැක්ටි ''[[ප්‍රඥ්ඥාව (බුදු දහම)|ප්රජනා ලෙසයි]]'' . <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=x_FJcRDXhfQC&pg=PA95|title=Buddhist Thought and Ritual|publisher=Motilal Banarsidass Publications|author=[[David Kalupahana]]|year=2001|isbn=8120817737}}</ref> බෞද්ධ ටැන්ට්රා සමීකරණවල දී ෂීවා නිෂ්ක්රිය ලෙස නිරූපණය කර ඇති අතර ෂකීති ඔහුගේ ක්රියාකාරී ප්රතිවාදියා ලෙස ක්රියා කරයි. <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=9aWyaaw9pC0C&pg=PA43|title=What Is Tantric Practice?|author=Barnaby B. Dhs}}</ref> මහායානා බෞද්ධ අජටාකාශ විද්යාවෙහි දී ෂිවා හි පිහිටි අකාඤ්ඤාහි පිහිටි ශ්රේෂ්ඨතම සුදදාවාස ( පිරිසිදු ඇබොඩස් ), [[අනාගාමි|ආර්හාත්]] - [[අනාගාමි|හූඩ්]] වෙත ගමන් කරන [[අනාගාමි|ආගග්මී]] ("ආපසු නොපැමිණුවන්") [[අනාගාමි|ආදිවාසීන්]] බිහි වී ඇත.
[[ගොනුව:Shiva's_statue_at_CERN_engaging_in_the_Nataraja_dance.jpg|thumb| ලෙස ශිව ප්රතිමාව [[නටරාජ|Nataraja]] දී සර්න් දී ජිනීවා . ]]
"ගුරු ෂීවා, ගුරු යනු විෂ්ණු සහ බ්රාහ්මා ය, ගුරුවෝ පැවර්ති සහ ලාෂ්ෂ්මි" යනුවෙන් ගුරු ග්රාහ් සයිහිබ්හි ජපූජි සයිහිබ් පවසයි. <ref>{{Cite book|title=Neighboring Faiths: A Christian Introduction to World Religions|publisher=InterVarsiry Press}}</ref> එම පරිච්ඡේදයේම, "ශිව කතා කරයි, සිද්දාස් සවන් දෙන්න." දසම් ග්රාන්ට්හි ගුරු ගොබින්ග් සිං විසින් රුඩ්රා කන්ඩායම් දෙකක සඳහන් කර ඇත: ඩැටැට්ර්රියා අබ්ගර් සහ පරෂ්නත් අටාරර්. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ්}}</ref>
 
== සමකාලීන සංස්කෘතිය ==
නූතන සංස්කෘතියේ දී ෂීවා චිත්රපටි, පොත්, පච්ච කොටා හා චිත්ර වලින් නිරූපණය කෙරේ. ඔහු "අලුත් දේ මොකක්ද කියල දෙවි" ලෙස සඳහන් කර ඇත <ref name=":1">{{Cite news|url=http://indiatoday.intoday.in/story/lord-shiva-god-of-cool-things-wendy-doniger/1/261983.html|title=Shiva, the god of cool things|access-date=2017-04-11}}</ref> සහ "bonafide ගල් වීරයෙක්". <ref>{{Cite news|url=http://blogs.economictimes.indiatimes.com/onmyplate/shiva-the-brand-god-who-never-fails/|title=Shiva, the brand God who never fails|work=Economic Times Blog|access-date=2017-04-11|language=en-US}}</ref>
 
ජනප්රිය චිත්රපටි ගුජරාටි භාෂා සිනමා කෘති ''Har Har Mahadev'' <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=ZsKR1RKoJKUC&pg=PA50#v=onepage&q&f=false|title=Filming the Gods: Religion and Indian Cinema|publisher=Routledge}}</ref> සහ සුප්රසිද්ධ ග්රන්ථ අතර Amish Tripathi 's ''Shiva Trilogy'' , පිටපත් මිලියනයකට වඩා විකුණා ඇත. <ref name=":1">{{Cite news|url=http://indiatoday.intoday.in/story/lord-shiva-god-of-cool-things-wendy-doniger/1/261983.html|title=Shiva, the god of cool things|access-date=2017-04-11}}</ref> රූපවාහිනියේ ''[[දේවොන් කේ දේව්...මහාදේව්|ඩෙවොන් කෙ දේ.]]'' ''[[දේවොන් කේ දේව්...මහාදේව්|.]]'' ''[[දේවොන් කේ දේව්...මහාදේව්|.]]'' ''[[දේවොන් කේ දේව්...මහාදේව්|මහදෙව්]]'' ජීවිත ඔක් නාලිකාව මත ෂීවා පිළිබඳ මිථ්යාමය නාට්යයක් එහි උපරිම ජනප්රියතාවයට වඩාත්ම නරඹන ලද දර්ශන අතර විය. <ref>{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/Mahadev-tops-TRP-charts-with-a-new-record-of-8-2-TVR/articleshow/16488940.cms|title=Mahadev tops TRP charts with a new record of 8.2 TVR – Times of India|work=The Times of India|access-date=2017-04-11}}</ref>
 
''අවසාන ෆැන්ටසි'' වීඩියෝ වීඩියෝ මාලාවෙහි දී ෂීවා නිරූපණය කරනු ලබන්නේ අයිලන් එලේන්ට්හි කරුණාවන්ත පැරණි අයිස් ලෙසය. බොහෝ විට බලවත් සතුරන්ට එරෙහිව රණවිරුවන්ට උපකාර කිරීම (කැඳවීමෙන්). <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ්}}</ref> ෂීවා යනු චරිත නිරූපණයෙහි ''අක්ෂි'' චරිතයේ චරිතයකි. <ref name=":1">{{Cite news|url=http://indiatoday.intoday.in/story/lord-shiva-god-of-cool-things-wendy-doniger/1/261983.html|title=Shiva, the god of cool things|access-date=2017-04-11}}</ref>
 
== බලන්න ==
 
* ජංගම්
 
== පරිශීලන ==
 
== ප්රභවයන් ==
 
== බාහිර සබඳතා ==
 
* එන්සයික්ලොපීඩියා බ්රිටැනිකාහි [https://www.britannica.com/topic/Shiva ශිව]
* [http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780195399318/obo-9780195399318-0051.xml ෂේව්වාදය] , පීටර් බිස්චොප්, ඔක්ස්ෆර්ඩ් බයිබල් පොත
* [http://faculty.washington.edu/kpotter/ckeyt/home.htm ෂියිවිස්ට් සාහිත්යය] , කාල් පොටර්, වොෂිංටන් විශ්ව විද්යාලය
[[ප්‍රවර්ගය:ශිව ආගම]]
[[ප්‍රවර්ගය:මහාභාරතයේ චරිත]]
[[ප්‍රවර්ගය:Pages with unreviewed translations]]
"https://si.wikipedia.org/wiki/ශිව_දෙවියන්" වෙතින් සම්ප්‍රවේශනය කෙරිණි