"පුරාතන රෝමය" හි සංශෝධන අතර වෙනස්කම්

බැබිලෝනියානු ගණක රාමුව පදනම් කොට ගොඩ නැඟූ රෝම ගණක රාමුව ප්‍රථම ජංගම ගණන ක්‍රමය වූ අතර එමඟින් රෝම වීජ ගණනය කිරීම් වේගවත් විය. පුරාණ රෝමය ඒ කාලයේ හැටියට දියුණු තාක්ෂණික ඥානයකින් යුක්ත වූවන් සිටින්නක් විය. 19 වන හා 20 වන ශත වර්ෂය දක්වා එය එලෙසම පැවතිණ. නමුත් වෙනත් සංස්කෘතීන් හි තාක්ෂණයන් පිළි ගැනීමේ හා සංකලනය කිරීම අතින් රෝම ශිෂ්ටාචාරය විශේෂ ප්‍රගතියක් හෝ උනන්දුවක් දැක්වූයේ නැත. බොහෝ ප්‍රායෝගික රෝම චාරිත්‍ර පූර්ව ග්‍රීක ක්‍රමයට අයත් වූ ඒවා විය. නව අදහස් ඇති වූයේ කලාතුරකිනි. බහු සාමාජික පවුලක් ඥානවන්ත ලෙස පාලනය කළ හැකි රණ ශූරයකු විශිෂ්ටයකු ලෙස රෝම සමාජයේ සැලකුණි. රෝම නීතියන් බුද්ධිමත් භාවයට හෝ නව සොයා ගැනීම්වලට දීමනා කළේ නැත. විද්‍යාඥවරු හෝ ඉංජිනේරුවරු යන වචන එකල නොපැවතිණි. වැඩි දියුණු වීම් සිදු වූයේ නම් සිදු වූයේ කර්මාන්ත පාදක කොට ගත් ඒවායෙහිය. කම්කරුවන් / ශිල්පීන් නව තාක්ෂණ, වෙළඳ රහස් ලෙස ඊර්ෂ්‍යාවෙන් සැලකූහ. එහෙත් පසුව රෝම ආධිපත්‍යයට විශාල තත්වයක් ගෙන දෙමින් හා යුරෝපයට ම බල පවත්වමින් අත්‍යවශ්‍ය තාක්ෂණික විප්ලව විශාල සංඛ්‍යාවක් රෝමය පුරා පැතිරෙන්ට විය.

 

රෝම තාක්ෂණික උසස්භාවය සහ රෝම උරුමය ඉංජිනේරු කර්මාන්තය තුළින් වඩ වඩාත් ඉහල නැංගේය. තවද සිය ගණන් මහා මාර්ග, පාලම්, වාරි මාර්ග පද්ධති , නාන ස්ථාන, ශාලා සහ රඟ මඬල තැනීමට එය හේතු විය. කොලෝසියම, පොන්ට් ඩු ගාඩ් සහ පැන්තියම තවමත් රෝම ඉංජිනේරු කර්මාන්තයේ හා සංස්කෘතියේ සිහිවටන ලෙස පවතී.

 

ග්‍රීක සම්ප්‍රදානුකූල රෝම සම්භාව්‍ය ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය පිළිබඳ රෝමවරු විශේෂ කීර්තියක් ලබා සිටියහ. රෝම සමූහාණ්ඩු කාලයේ එය ග්‍රීක ගෘහ නිර්මාණයට ඉතා සර්වසම ලෙස පැවතුණි. එහි ග්‍රීක ගෘහ නිර්මාණය සමඟ සසඳන කල්හි වෙනස්කම් කීපයක් ඇතත් ක්‍රමවත් ලෙස ‍ගොඩනැඟිලි ඉදිකිරීම රෝමවරු ග්‍රීසියෙන් ඉගෙන ගත්තක් විය. කම්පොසයිට් හා ටුස්කාන් සහ ශිඛර ගෝලාර්ධය (එට්‍රස්කානු ආරුක්කුව මුල් කර ගත්) හැරුණු විට සමූහාණ්ඩුවේ අවසානය දක්වා රෝමය සතුව තිබුණේ අඩු ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පීය ක්‍රම ගණනකි.

 

ක්‍රි. පූ. 3 වන ශත වර්ෂයේ දී මුලින්ම නිෂ්පාදනය කරනු ලැබූ කොන්ක්‍රීට්, රෝමවරු භාවිතයට ගන්නට පටන් ගත්තේ ක්‍රි.පූ. 1වන ශත වර්ෂයේ දීය. පොසොලානා හි මූලාරම්භය ලැබූ කොන්ක්‍රීට් ප්‍රබල සිමෙන්තියක් වූ නමුත් එය කෙටි කලක් තුළ ඉවත් වී ප්‍රධාන රෝම ගොඩනැඟිලි අමුද්‍රව්‍ය කිරිගරුඬ පත් විය. ක්‍රි.පූ. 1 වන සියවසේ දී විටුවියස් විසින් ලියන ලද ඩී ආචිටෙක්චූරා නම් ග්‍රන්ථය ඉතිහාසයේ ප්‍රථමවරට ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය පිළබඳ ලියවුණු සංග්‍රහය ලෙස සැලකේ. ක්‍රි.පූ. 50 දී පමණ සිරියාවේ නළයකින් පිඩ වීදුරු බඩු සෑදීමේ කලාව සොයා ගැණුනු පසු රෝමය ද ක්‍රි.පූ. 1 වන සියවසේ අග භාගය වන විට එය භාවිතයට පටන් ගත්හ. ලුසියස් කොර්නේලියස් සුල්ලාගේ යුද්ධ ව්‍යාපාර අතරතුර මොසායික් අධිරාජ්‍යය ලබා ගත්තේය. රෝමයේ කොන්ක්‍රීට් භාවිතයේ ඉතිහාසය ගැන කියවෙන ලිපිය.

 

රෝම පුරවරය හා ඉතාලියේ දකුණු දිග ප්‍රදේශ යා කළ ඇපියන් මාර්ගය (වියා ඇපියා) අදටත් භාවිතයට ගත හැකි සේ පවතී. රෝම අධිරාජ්‍යයේ බිඳ වැටුමට අවුරුදු දහස් ගණනකට පසුව වුව ද භාවිතයට ගත හැකි සේ, බිම් ගඩොල් ඇල්ලූ රෝම මහා මාර්ග කොන්ක්‍රීට් මඟින් ශක්තිමත් වූයේය. අධිරාජ්‍යය පුරාවමට විහිදුණු යෝධ සහ කාර්යක්ෂම ප්‍රවාහන ජාලයක් සංස්ථාපනය වී තිබීම රෝමයේ බලය හා ප්‍රභූත්වය වැඩි කිරිමට හේතු විය. එය ඇත්තෙන්ම ඉදි වූයේ රෝම මහා හමුදාවට පෙළට ගමන් කිරීමට පහසු වීම සඳහාය. නමුත් මෙම මහා මාර්ගවල අති විශාල ආර්ථික වැදගත්කමක් තිබිණි. “සියළු මහා මාර්ග රෝමයට මඟ පෙන්වීය” යන කියමනේ උපත සඳහා එය බලපා තිබුණි. රෝම ආණ්ඩුව විසින්, මහා මාර්ගය අතරතුර තනා තිබූ නැවතුම්පළවල් නඩත්තු වූ අතර එම ස්ථානවලදී ගමන්කරුවන්ට ආහාර පාන සපයන ලදී. තවද අවශ්‍ය ස්ථානවල පාලම් තැනීම ද විසි හතර පැයේ කි.මී. 800ක් (සැතපුම් 500ක්) ගමන් කළ දූතයන් වෙනුවෙන් අශ්ව සේවා මුර පද්ධතියක් පිහිටුවීම ද රෝම ආණ්ඩුව මඟින් සිදු විය.

 

ප්‍රංශයේ පොන්ට් ඩූ ගාඩ් යනු ක්‍රි.පූ. 19 වන සියවසේ දී තැනුණු රෝම ඇළ මාර්ගයකි. එය ප්‍රංශයේ ප්‍රධාන පෙළේ සංචාරක තිප්පොලක් වන අතර ලෝක උරුමයක් ලෙස ද සැලකේ.

 

 

 

රෝමවරු සනීපාරක්ෂාවෙහි ද ප්‍රධාන දියුණු කිරීම් කළහ. සනීපාරක්ෂක හා වෙනත් සාමාන්‍ය කටයුතු යන ද්විත්වයම සඳහා ප්‍රයෝජනයට ගත් තර්මායි නම් වූ ප්‍රසිද්ධ නාන ස්ථාන ගැන රෝමවරු ප්‍රසිද්ධය. බොහෝ රෝම නිවෙස්වල ජලය යොදන වැසිකිලි, ගෘහාශ්‍රිත, ජල නළ, සංකීර්ණ කාණු පද්ධති තිබිණි. අපද්‍රව්‍ය ටයිබර් නදියට රැගෙන යාමට ක්ලෝකා මැක්සිමා කාණුව තිබිණි. රෝම අධිරාජ්‍යයේ බිඳ වැටීමට හේතු වුණු ළඳරු මරණ අනුපාතිකයේ සහ ජනගහණයේ පිරිහීම සඳහා කාණු සෑදීමට යොදා ගත් ඊයම් ජල නළවල විෂ භාවය හේතු වුණු බව සමහර ඉතිසාඥයින් පවසයි. එම ඇළවල්වල ජලය රජයේ හා පෞද්ගලික බැහැර කිරීම් පද්ධති හරහා නොනවත්වාම ගලාගිය නිසා කරාම භාවිතා වූයේ සුළු වශයෙනි.