"ඔක්සිජන්" හි සංශෝධන අතර වෙනස්කම්
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
1 පේළිය:
{{Infobox oxygen}}
'''ඔක්සිජන්''' හෙවත් '''අම්ලකර''' යනු ජීවින් ශ්වසනය කරන වායුවයි. [[ප්රභාසංස්ලේශණය]] මගින් ඔක්සිජන් නිපදවේ. ප්රෝටීන්, කාබෝහයිඩ්රේට් හා මේද වැනි සජීවි පටක තුල ඇති ව්යුහමය අනු වල සියලුම ප්රධාන වාක්ය වල පාහේ ඔක්සිජන් අන්තර්ගත වේ. තවද දත් හා අස්ථි වල අඩංගු ප්රධාන අකාබනික සංයෝග වලද ඔක්සිජන් අන්තර්ගත වේ. ඇල්ගි හා සයනෝ බැක්ටීරියා <br />මගින් ජලයෙන්
== රසායනවේදමය හැඳින්වීම ==
ඔක්සිජන් පරමාණුක ක්රමාංකය 8 වු, O සංකේතයෙන් හදුන්වනු ලබන මූල ද්රව්යයකි. ආවර්තිතා වගුවේ දෙවන ආවර්තයට හා කැල්තෝජන කුලයට අයත් වන මෙම අලෝහ මුලද්රව්ය ඉතා ප්රතික්රියාශීලි වන අතර බොහෝමයක් මූල ද්රව්ය සමග ප්රතික්රියා කර සංයෝග ඔක්සයිඩ සාදයි. සම්මත උෂ්ණත්ව හා පීඩනයේදී මූලද්රව්යයේ පරමාණු 2 ක් සම්බන්ධ වී වර්ණයක් ගන්ධයක් රසයක් නැති ද්විපරමාණුක ඩයොක්සීන් නැමති වායුවක් සාදයි. එය
== ඔක්සිජන් සොයාගැනීම ==
37 පේළිය:
--,පෙනහළු පටකවලට හානිකර වූ ට්රයි ඔක්සිජන් හෙවත් ඕසෝන් ඔක්සිජන්හි අතිශය ප්රතික්රියාශීලී බහුරූපී ආකාරයකි. ඉහල වායුගෝලයේ පාරජම්බුල විකිරණ මඟින් බිඳීමට ලක්වී සෑදෙන පරමාණුක ඔක්සිජන් සමඟ අණුක බැඳීමෙන් ඕසෝන් නිපදවේ. ඕසෝන් වර්ණාවලියේ පාරජම්බුල කලාපය හොඳින් අවශෝෂණය කරගන්නා බැවින් එය විකිරණ ආරක්ෂක ආචරණයක් සේ ක්රියාකරයි. (“ඕසෝන් ස්ථරය” බලන්න) නමුත් පෘථිවි පෘෂ්ටයට ආසන්නෙය් දි රථ වාහන දුමාරයේ අතුරුඵලයක් සේ නිපදවෙන විට ඕසෝන් පරිසර දූෂකයකි.
අධි ස්ථායී අණුක චතුර් ඔක්සිජන් ([[ගොනුව:04 a1.JPG]]) නම් ප්රභේදය 2001 වසරේ දී සොයාගන්නා ලද්දකි. එය ඝන ඔක්සිජන් හි අවස්ථා හයෙන් එකක පවතින බව විශ්වාස කෙරුණි. ඔක්සිජන් ගිගා පැස්කල් 20 ක පීඩනයකට යටත් කිරීමෙන් නිපදවාගන්නා මෙම අවස්ථාව රොම්බස තලීය [[ගොනුව:O8 a1.JPG]] පොකුරුවලින් සෑදී ඇති බවව 2000 දී ඔප්පු කරන ලදී. මෙම පොකුරු ආකාර ඔක්සිජන් බහුරූපය [[ගොනුව:
=== භෞතික ලක්ෂණ ===
ඔක්සිජන් නයිට්රජන්ට සාපේක්ෂව වඩාත් ජලයේ ද්රාව්ය වන අතර මේ හේතුවෙන් වායුගෝලයේ 4:1 වන නයිට්රජන් ඔක්සිජන් අනුපාතය ජලය තුළ දී දළ වශයෙන් 2:1 ක් පමණ වේ. ඔක්සිජන් ජල ද්රාව්යතාව උෂ්ණත්ව පරායත්ත වන අතර 0 °C හිදී
90.20 K (−182.95 °C, −297.31 °F) උෂ්ණත්වයේ දී ඔක්සිජන් ද්රව තත්වයට පත්වන අතර 54.36 K (−218.79 °C, −361.82 °F) හි දී ඔක්සිජන් ගනීභවනය වීම සිදුවේ. ද්රව සහ ඝන ඔක්සිජන් පැහැදිලි ස්වභාවයක් ගන්නා අතර රතු ආලෝකය අවශෝෂණය කර ගැනීම හේතුවෙන් ලා නිල් පැහැයකින් දිස් වේ. (අගය නිල් පැහැයෙන් පෙනෙනුයේ මේ හේතුව නිසා නොවේ. එය රේලි ප්රකිරණය නම් ක්රියාවලිය ඔස්සේ නිල් ආලෝකය ප්රකිරණය වීමෙන් ඇති වේ) ද්රවිත වාතය භාගික ආසවනය මඟින් ඉතා සංශුද්ධ ඔක්සිජන් ලබාගන්නා අතර ද්රව නයිට්රජන් සිසිල් කාරකය සේ යොදා ගනිමින් වාතය සිසිලනයෙන් ද්රව ඔක්සිජන් ලබාගැනීම ද කළ හැක. ද්රව ඔක්සිජන් අතිශය ප්රතික්රියාශීලී සංයෝගයක් වන අතර දාහ්ය සංයෝග හා ද්රව්යවලින් වෙන්කර තැබිය යුතු වේ.
55 පේළිය:
=== සුලභත්වය ===
භූමිය සාගර සහ වාතය ඇතුළත් ජෛවගෝලයේ ස්කන්ධය අනුව වඩාත් සුලභම මූලද්රව්ය ඔක්සිජන් වේ. තවද හයිඩ්රජන් හා හීලියම්ගෙන් අනතුරුව විශ්වයේ තෙවැනි වඩාත් සුලභතම මූලද්රව්යය ද ඔක්සිජන් වේ. සූර්යයාගේ ස්කන්ධයෙන් .9% ක් පමණ ඔක්සිජන් වේ. ලෝකයේ සාගරවල ස්කන්ධයෙන් 88.8% ක ප්රතිශතයක් ද පෘථිවි කබොලේ ස්කන්ධයෙන් 49.2% ක ප්රතිශතයක් ද ඔක්සිජන්වලින් සමන්විත වන අතර ඒ අනුව සාගරවල ප්රධානතම සංඝටකය ද ඔක්සිජන් වේ. පෘථිවි වායුගෝලයේ දෙවැනි වඩාත් සුලභම සංඝටකය ඔක්සිජන් වන අතර වායුගෝලයේ මුළු පරිමාවෙන් 21% ක් පමණ, නැතහොත් එහි මුළු ස්කන්ධයෙන් 23.1% ක් (ටොන් [[ගොනුව:10-15 pwr a1.JPG]] ක් පමණ) පමණ ඔක්සිජන්වලින් සමන්විතය. සෞරග්රහ මණ්ඩලයේ අනෙකුත් ග්රහලෝක හා සැසඳූ කළ පෘථිවි වායුගෝලයේ ඔක්සිජන් ප්රතිශතය අසාමාන්ය ලෙස ඉහල අගයක ගනී. අඟහරු ([[ගොනුව:
[[ගොනුව:AYool WOA surf
පෘථිවියේ අසාමාන්ය ලෙස ඉහල ඔක්සිජන් ප්රතිශතයක් පැවතීමට හේතුව ඔක්සිජන් චක්රයයි. මෙම ෛජව භූ රසායනික චක්රය මඟින් පෘථිවියේ ඔක්සිජන් ප්රධාන සංචිත ත්රිත්වය වන වායුගෝලය, ජෛව ගෝලය සහ ශිලා ගෝලය අතර ඔක්සිජන් හුවමාරු වීමේ ක්රියාවලිය පැහැදිලි කෙරේ. ඔක්සිජන් චක්රයේ ප්රධාන එලවුම් සාධකය ප්රභාසංස්ලේෂණය වන අතර එය නූතන පෘථිවි වායුගෝලයේ සංයුතිය සඳහා ප්රධාන ලෙසම දායක වී තිබේ. වර්තමාන පෘථිවි වායුගෝලයේ ඇති ඔක්සිජන් පරිමාව කෙතරම් ද යත් ප්රභාසංස්ලේෂණය මුළුමනින්ම නතර වුව ද වර්තමාන වේගය යටතේ සියළුම ඔක්සිජන් වැයවන ක්රියාවලීන් එක්ව වායුගෝලය මුළුමනින්ම ඔක්සිජන්වලින් මුක්ත කිරීමට ගතවන කාලය වසර 5000කට ද වැඩි බව ගණනය කර තිබේ.
ලෝකයේ ජලීය දේහයන් තුළ ද ද්රවිත ආකාරයට නිදහස්
== ජීවවිද්යාත්මක පසුබිම ==
75 පේළිය:
හෝ කාබන්ඩයොක්සයිඩ් + ජලය + හිරුඑළිය ග්ලූකෝස් + ඩයොක්සිජන්
ප්රභාසංස්ලේෂක ජීවීන් තුළ පවතින තයිලකොයිඩ පටල මත ප්රභාවිච්ඡේදනයෙන් ඔක්සිජන් ජනනය සිදුවන අතර ඒ සඳහා ශක්ති ලබා ගැනීමට ෆෝටෝන 4ක් අවශ්ය වේ. මෙම සමස්ත ක්රියාවලිය පියවර ගණනාවකින් සමන්විත වන නමුත් ප්රභාසංස්ලේෂණයේ දී අවසාන වශයෙන් සිදුවන්නේ තයිලකොයිඩ පටලය හරහා ප්රෝටෝන අනුක්රමණයක් ගොඩනැගීම හා ඒ ඔස්සේ ප්රභා පොස්පොරයිලීකරණය මගින් ATP සංස්ලේෂණයයි. මෙම ක්රියාවලියේ දී ජලය ඔක්සිකරණයෙන් ලැබෙන
සියලු ස්වායු ජීවීන්ට සෛලීය ස්වසනය සඳහා අණුක ඔක්සිජන් (
6H12O6 +
පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ පෙනහැලි තුළදී සියුම් පටල හරහා විසරණයෙන් ඔක්සිජන් රතු රුධිර සෛල තුළට ඇතුල් වේ. එහිදී හීමොග්ලොබීන් මගින්
සුපර් ඔක්සයිඩ් අයන (
විවේකීව වැඩුණු මිනිසෙකු විනාඩියකට
=== වායුගෝලයට ඔක්සිජන් වායුව එක් වීම ===
[[ගොනුව:Oxygenation-atm.png|thumb|පෘථිවි වායුගෝලයට ඔක්සිජන් එක්රැස්වීමේ ක්රියාවලිය]]
#
#
#
# අවසානයේ
ප්රභාසංස්ලේෂක archea බැක්ටීරියාවන්ගේ පරිණාමයට පෙර පෘථිවි වායුගෝලය සම්පූර්ණයෙන්ම පාහේ ඔක්සිජන් වායුවෙන් තොර වූවාක් විය. සැලකිය යුතු ප්රමාණයකින් වායුගෝලයට නිදහස් ඔක්සිජන් එකතුවීම පේලියප්රොටිරොසෙයික යුගයේදී එනම් අදින් වසර බිලියන 2.5ත් 1.6ත් අතර කාලයේ දී සිදුවිය. ආරම්භයේ දී
මෙසේ වායුගෝලයේ හා සාගර ජලයේ
වසර මිලියන 540 කට පෙර කේම්බ්රියන් අවධියේ ආරම්භයේ සිට වායුගෝලයේ පරිමාව අනුව වූ
== ඉතිහාසය ==
132 පේළිය:
=== විෂ සහිත බව ===
[[ගොනුව:Scuba-diving.jpg|thumb|පෙනහළු තුළට සාමාන්යය
=== ප්රධාන සටහන : ඔක්සිජන් විෂ වීම ===
|