"ඩෙල්ටා" හි සංශෝධන අතර වෙනස්කම්
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
1 පේළිය:
[[Image: NileDelta-EO.JPG |thumb|alt=tiny globe| නයිල් ඩෙල්ටාව පෘථිවි අක්ෂයේ සිට පෙනෙන පරදි (NASA) ]]
ඩෙල්ටාවක් යනු ගඟක මුවදොර සාගරයක්, මුහුද, කාන්තාරය, ගං මෝය, විල හෝ තවත් ගංගාවකට ගලා බසින ස්ථානයකි. ජලය
▲ඩෙල්ටාවක් යනු ගඟක මුවදොර සාගරයක්, මුහුද, කාන්තාරය, ගං මෝය, විල හෝ තවත් ගංගාවකට ගලා බසින ස්ථානයකි. ජලය සමග ගලා එන විවිධ ද්‍රව්‍ය හෝ තවත් ගංගාවකට ගලා බසින ස්ථානයකි. ජලය සමග ගලා එන විවිධ ද්‍රව්‍ය (ඩෙල්ටාමය තැන්පත්විම්) ජල පහරේ වේගය අඩුවීමත් සමග තැන්පත් වීම නිසා රොන්මඩ හේතුවෙන් ප්‍රධාන ජල මාර්ගයේ තරමක් විශාල ගොඩබිම් ඇතිවී එමගින් ජල මාර්ය විභේදනය නමින් හඳුන්වන කුඩා ජල පහරවල් ගණනාවක් බෙදේ. මෙම බෙදිම වලින් ඇති වු කුඩා ජල පහරවල් නැවත එකතුවිම් සක්‍රිය හා ආක්‍රිය කුඩා ජල මාර්ග රාශියක් ඇතිවේ. මෙම ජලභූවිද්‍යාත්මක ආකාරය දියළු අවාන නමින් හැදින්වේ. ගං මුවදොරේ ඇතිවන මෙම තැන්පත් විම් සාමාන්‍යයෙන් දළ වශයෙන් ගත් කළ ත්‍රිකෝණාකාර හැඩයක් පෙන්නුම් කරයි. මෙහි ත්‍රිකෝණාකාර හැඩය හා පදනමේ විශාලත්වය ක්‍රමයෙන් වර්ධනය වීමට හේතු වන්නේ මෙමගින් ගංමෝය අවහිරවීම නිසා දිගටම මුල් නිර්මාණයන්ට අවනතව තවීබේදන ඇතිවිමයි. මෙම විභේදන ආරම්භයේදී වේගයෙන් ගලන අතර කල්යාමේදී රොන්මඩ තැන්පතු විම වැඩිවීමත් සමග මෙහි ගමන් වේගය විශාල වී ජලය වෙනත් දිශාවකට ගමන් කිරිමට පටන් ගනී. ජලය ගලා යාමේ වේගය ජලයේ පාවෙන හා ඉවුරේ තැන්පත් අංශුවල ප්‍රමාණය සදහා බලපෑමක් ඇතිකරන අතර ජලයේ අඩුවිමත් සමග පාවෙන අංශුවල ප්‍රමාණය කුඩා වන අතර ප්‍රමානයේදි විශාල අංශු තැන්පත් වේ. මෙම තැන්පත් වීම නොකඩවා චක්‍රීය ආකාරයට සිදුවේ.
Image - Narsarsuag අසල ග්‍රීන්ලන්තය නිරිතදිග වෙරළේ ඇති දුනු හැඩැකි ඩෙල්ටාව ඝන රොන්මඩ තට්ටු ඇතිවීම හා සියුම් තට්ටු ආකාරයට එහි වෙනස් වීමයි. නයිල් ගංගාවේ මුවදොරේ රොන්මඩ තැන්පත් වීම නිසා හටගත් ස්වභාවය ග්‍රීක හෝඩියේ ඩෙල්ටා අකුරේ හැඩයට සමාන නිසා ග්‍රීක ඉතිහාසඥයෙකු වන හෙරොටොඩමස් මෙයට ඩෙල්ටා යන නාමය යෙදී ඩෙල්ටාවක් ඇතිවීම හා එහි හැඩය ගංගාව මත රඳාපවතින අතර ඒවාට උදම් රැළි වලින් බලපෑමක් ඇති නොව ඩෙල්වාටන් හැඩය සමහර විට කුරුලු පාදයක් ආකාරයට බහු බේදිම් සහිතව ඇතිවිය හැක. ඩෙල්ටාවක් නිර්මාණය මතුපිට කොටස් පළමු කොටස හා යට කොටස යන කොටස් 3 න් යුක්තය පහළ කොටස් ඉවුරු ඇති වන්නේ ගංගාව තවත් ජල ප්‍රවාහයට ගලායාමක් නිසා වතුරේ පාවෙන රොන්මඩ වල ශක්තිය හීන විමනේ ගං ඉවුරු තැන්පත් වීමෙනි. මෙම ඉවුරු කුඩා අංශු තිරස් ස්ථර ලෙස තැන්පත්වීමෙන් සෑදී ඇත. පළමු කොටස් ඉවුරු ඉන්පසුව පහත් කොටස් ඉවුරු ගොඩනැගෙයි. ගංගාව ඉවුරු හරහා ගලායාමේදි ප්‍රධාන ගංගා සමග ගලායන වඩා විශාල රොන්මඩ අංශු වලින් පළමු කොටස් ඉවුරු සෑදි ඇත. කෙළවරටෙ ළඟාවූ විට ගංගාවක් තැන්පතු වු රොන්මඩ පහත් ඉවුරු මත බෑවුමක් සහිත ස්ථිර වශයෙන් තැන්පත් වේ. ඉන්පසු මතුපිට ස්ථරය මෙයට ඉහළින් තැන්පත්වේ. මෙම ස්ථරය තැනී ඇත්තේ ගංගාවේ ගමන් මග වෙනස්වීම නිසා තැන්පත් වන කුඩා රොන්මඩ අංශු වලිනි. විශාල අංශු තවදුරටත් තැන්පත් නොවේ. ගංගාව ඩෙල්ටා මතින් ගමන් කිරීමේදි එහි පාවෙන ද්‍රව්‍ය ඩෙල්ටාව මත තිරස් ස්ථර ලෙස තැන්පත් වේ. මිසිසිපි ඩෙල්ටාව මෙම වර්ගට උදාහරණයකි.▼
[[Image: NarsarsuaqGreenland-ArcuateDelta.jpg |thumb|alt=tiny globe| Narsarsuag අසල ග්‍රීන්ලන්ත නිරිතදිග වෙරළේ ඇති දුනු හැඩැති ඩෙල්ටාව ]]
ඉතා ප්‍රසිද්ධ ඩෙල්ටාවක් වන්නේ නයිල් ගඟේ පිහිටි ඩෙල්ටාවයි. මෙහි ත්‍රිකෝණාකාර හැඩය ග්‍රීක හෝඩියේ අකුර‍ට සමාන නිසා මෙම භූ විෂමතාවයට ඩෙල්ටාව යන නම ලැබුනේද නයිල් ගංගා ඩෙල්ටාවේ ගංගා නම් හා බ්‍රහ්මපුත්‍ර ගංගා එකතවෙන් සෑදුනු ඩෙල්ටාව ලොක්යේ විශාලතම ඩෙල්ටාවයි. බටහිර බෙංගාලය හා බංග්ලාදේශයේ වැඩි කොටසක පැතිර තිබෙන අතර එය ගලා බසින්නේ බෙංගාල බොක්කටය. තවත් වැදගත් ගංගා ඩෙල්ටාවන් කිහිපයක් වන්නේ සැක්රෙමෙන්ටෝ - සෙත් ජෝතින්(Jocqcen) ක්‍රිෂ්ණා ගෝධාවරි, Truekee කාර්සෝ, කාවේරි, අයියර්වාඩි හා Mekong ය.▼
▲
▲ඉතා ප්‍රසිද්ධ ඩෙල්ටාවක් වන්නේ නයිල් ගඟේ පිහිටි ඩෙල්ටාවයි. මෙහි ත්‍රිකෝණාකාර හැඩය ග්‍රීක හෝඩියේ අකුර‍ට සමාන නිසා මෙම භූ විෂමතාවයට ඩෙල්ටාව යන නම ලැබුනේද නයිල් ගංගා
අනෙක් ගංගා විශේෂයෙන් සැලකිය යුතු තරම් උදම් රැළි සහිත වෙරළාශ්‍රිතව පිහිටන ගංගාවල ඩෙල්ටාවන් ඇති නොවන අතර මුහුදට ගං මෝයක් ආකාරයට ගලා බසී. මෙවැනි ගං මෝය වලට උදාහරණ ලෙස සාන්ත ලෝරන්ස් ගංගාව හා මාගුස් මෝය දැක්විය හැක.▼
▲
අති දුර්ලභ විශාල තැනිතලාවක් තුළ ඇතිවු ඩෙල්ටාවක් දක්නට ලැබේ. මේවා යටිකුරු ඩෙල්ටා නමින් හැදින්වේ. සමහර අවස්ථාවල ගංගාවක් රටතුලදී අතුගංගා කිහිපයකට බෙදි මුහුදට ගලා යාමට පෙර එක්වන ප්‍රදේශයක් අභ්‍යන්තර ඩෙල්ටාවක් නම් වේ. මෙවැනි ඩෙල්ටා බො‍හෝ විට ඇති වන්නේ අතීතයේ විල් පැවිති ප්‍රදේශවලය. නයිජර් අභ්‍යන්තර ඩෙල්ටාව මේ සදහා හොද නිදසුනක් ඇමේසන් වනයේ දුපතට marjo පෙර අභ්‍යනතර ඩෙල්ටාවක් හමුවේ.▼
▲
== සටහන් ==
{|
|-
|[http://en.wikipedia.org/wiki/River_delta River delta]
|-
|}
| |||