"කාබන් ඩයොක්සයිඩ්" හි සංශෝධන අතර වෙනස්කම්
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
1 පේළිය:
{{mergewith|කාබන්ඩයොක්සයිඩ්}}
[[ගොනුව:Soda_bubbles_macro.jpg |thumb|සිසිල් බීම බෝතල්වල ඇති කාබන් ඩයොක්සයිඩ් බුබුළු .]]
ආහාර , තෙල් හා රසායනික කර්මාන්තවල දී කාබන් ඩයොක්සයිඩ් භාවිතා වේ. එය මිලෙන් අඩු හා ගිනි ගන්නා සුළු නොවන නිසා සම්පීඩන වායු අවශ්‍යවන බොහෝ ද්‍රව්‍යයවල දී එය භාවිතා වේ. කාමර උෂ්ණත්වයේ දී හා ලබා ගත හැකි පීඩනයක් වන බාර් 60ක පීඩනයේ දී කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වායු සිට ද්‍රව කලාපය දක්වා කලාප පරිවර්තනයක් සිදුවන නිසා අඩංගු භාජනය තුළ උපරිම කාබන් ඩයොක්සයිඩ් ප්‍රමාණයක් අඩංගු කළ හැකිවීම ද තවත් හේතුවකි. ජීවිතාරක්ෂණ ජැකට්ටු තුළ ද සම්පීඩිත කාබන්ඩයොක්සයිඩ් පිරවූ කැනිස්ටර ඇත. තවද ඇලුමිනියම් කැප්සියුල , වායු පිස්තෝල , බයිසිකල් ටයර් හුළං ගැසීමට හා සෙලිරට්සර් නිෂ්පාදනයට අවශ්‍ය සම්පීඩිත වායු ලබාදීම සදහා විකුණනු ලබයි. ද්‍රව කාබන් ඩයොක්සයිඩ්හි ක්ෂණික වාෂ්පවීම ගල් අගුරු පතල්වල පිපිරවීම් සදහා භාවිත කෙරේ. අධි සාන්ද්‍ර කාබන් ඩයොක්සයිඩ් කාවා වැනි කෘමීන් විනාශ කිරීමට ද යොදා ගනී.
කාබන්ඩයොක්සයිඩ් කාබනීකෘත සිසිල් බීම සෑදීමට හා සෝඩා වතුර සෑදීමට යොදා ගනී. බීර හා වයින්වල කාබනීකෘත භාවය ස්වාභාවික පැසවීම තුළින් ලැබුණත් සමහර නිෂ්පාදකයන් ඒවා කෘතීමව කාබනීකරණය සිදු කරයි. 'පොප් රොක්ස්' නමින් හඳුන්වන රස කැවිල්ලක් තුළ 40 බාර් පමණ පීඩනයක් යටතේ ඇති කාබන්ඩයොක්සයිඩ් වායුව ඇති අතර මුඛය තුළ දී එය දියවී වායු බුබුළු පිට කරමින් පොප් හඬක් නගයි.
පිපුම් කාරක කාබන් ඩයොක්සයිඩ් නිෂ්පාදනය කරන අතර එමගින් ඇනූ පිටි ගුලි පිපීම සිදුවේ. බේකරි යීස්ට් සීනි පැසවීම තුළින් පිටි ගුලිය තුළ දී කාබන් ඩයොක්සයිඩ් මුදා හරින අතර බේකින් පවුඩර් , බේකින් සෝඩා වැනි රසායනික පිපුම් කාරක රත් කළ විට හෝ අම්ල හමුවේ කාබන් ඩයොක්සයිඩ් පිටකරයි.
[[ගොනුව:Carbon Dioxide Laser At The Laser Effects Test Facility.jpg|thumb|කාබන් ඩයොක්සයිඩ් ලේසරයක්]]
ජංගම පීඩන උපකරණවල වායුමය පද්ධති සටන් රොබොවරු සඳහා වර්තමානයේ දී බහුලවම භාවිතා වන සම්පීඩිත වායුව කාබන්ඩයොක්සයිඩ්ය.
කාබන් ඩයොක්සයිඩ් මගින් ගිනි නිවීම සිදු කළ හැක. විදුලි කාන්දු මගින් සිදුවන ගිනි ගැනීම් නිවීමට සම්පීඩිත ද්‍රව කාබන්ඩයොක්සයිඩ් අඩංගු ගිනි නිවීම් උපකරණ භාවිතා කරයි. වෙල්ඩින් කිරීමේ පරිසරයක් ලෙසද කාබන් ඩයොක්සයිඩ් භාවිතා කරයි. එහිදී උපකරණ මගින් එමගින් ලෝහ ඔක්සිකරණය කිරීම සිදු කරයි. මෝටර්රථ කර්මාන්තයේ දී කාබන් ඩයොක්සයිඩ් පරිසර යටතේ සිදු කරන පෑස්සුම් වෙනත් නිෂ්ක්‍රීය තත්ව යටතේ කරන පෑස්සීම්වලට වඩා භංගුරය. එම පෑස්සුම් කාබනික අම්ලය සෑදීම නිසා කාලයත් සමග නරක් වේ. එය පෑස්සුම් වායුවක් ලෙස යොදාගන්නේ ආගන් , හීලියම් වැනි නිෂ්ක්‍රීය වායු වලට වඩා මිළ අඩු නිසාය.
කාබන් ඩයොක්සයිඩ් බෙහොමයක් ලිපෝෆිල්ක් කාබනික සංයෝග සදහා හොද ද්‍රාවකයක් වන අතර කෝපි වලින් කැෆේන් ඉවත් කිරීමට යොදා ගනී. පළමුව කොළ කෝපි ඇට වතුරෙන් පොගවා අඩි 70 (21m) උස කුළුණක උඩ තබා කු‍ළුණේ පහළින් 930 C පමණ වූ ද්‍රව කාබන් ඩයොක්සයිඩ් යවනු ලැබේ. කෝපිවල ඇති කැෆේන් විවිධ කාබන් ඩයොක්සයිඩ් තුළට අවශෝෂණය වේ.
ඖෂධ හා රසායනික කර්මාන්තවල අවධානය කාබන් ඩයොක්සයඩ් දෙසට යොමු වීමට පටන් ගන්නේ කාබනික ක්ලෝරයිඩ් වලට අඩු විෂ සහිත ආදේශකයක් ලෙස ක්‍රියා කළ හැකි නිසාය. සමහරක් ඩ්‍රයි ක්ලීනර් කරුවන් මේ හේතුව නිසා කාබන් ඩයොක්සයිඩ් භාවිතා කරයි. (හරිත රසායනය බලන්න)
ශාකවල ප්‍රභාසංස්ලේෂණය සඳහා කාබන් ඩයොක්සයිඩ් අත්‍යවශ්‍යවේ. වර්තමානයේ වායුගෝලයේ කාබන් ඩයොක්සයිඩ් ප්‍රමාණය ශාකවලට අත්‍යවශ්‍ය ප්‍රමාණයට වඩා මදක් වැඩියෙන් ඇත. එමනිසා හරිතාගාර තුළ ශාක වර්ධනය වේගවත් කිරීමට කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වැඩි වායු ගෝලීය තත්ව භාවිතා කරයි. ප්‍රභාසංස්ලේෂණය සිදු වීමේදී හරිතාගාරය තුළ කාබන් ඩයොක්සයිඩ් සාන්ද්‍රණය අඩු වී ශාක වලට හානිදායක තත්වයක් ඇති විය හැක. කාබන් ඩයොක්සයිඩ්වල අධික සාන්ද්‍රණ සත්ව ජීවිත සඳහා විෂ දායකය. 10,000 ppm (1%) සාන්ද්‍රණයක් පැය කිහිපයක් හරිතාගාරයක් තුළ පවත්වා ගැනීමෙන් එතුළින් සුදු මැස්සන් , මකුළු කීඩෑවන් වැනි කෘමීන් ඉවත් කර ගතහැකි වේ.
බල ශක්ති උත්පාදනයෙන් ලැබෙන කාබන් ඩයොක්සයිඩ් පොකුණු තුළට බුබුළනය කර ඇල්ගී ඉන්පසු එම ඇල්ගී ජෛව ඉන්ධන ලෙස භාවිතා කිරීමට යෝජනා වී ඇත. වෛද්‍ය විද්‍යාවේ දී සංශුද්ධ ඔක්සිජන්වලට 5%ක් දක්වා කාබන්ඩයොක්සයිඩ් එකතු කරනු ලැබේ.මෙමගින් හුස්ම ගැනීම අපහසු අවස්ථාවන්හිදී ශ්වසනය උත්තේජනය කර රුධි‍රයෙහි CO2 හා O2 තුල්‍යතාව පවත්වා ගනී.
සාමාන්‍ය කාර්මික ගෑස් ලේසර් වර්ගය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් ලේසරයයි.
දො‍ඩම් ලෙළිවල ඇති ලිමොනීන් (limonene) ඔක්සයිඩ් හෝ වෙනත් එපොක්සයිඩ් (epoxide) සමග කාබන් ඩයොක්සයිඩ් බන්ධනය වී බහු අවයවක හෝ ප්ලාස්ටික් සාදයි.
වැඩි දියුණු කළ තෙල් ප්‍රතිප්‍රාප්තියේ දී ද කාබන්ඩයොක්යිඩ් යොදා ගනී. එහිදී නිෂ්පාදනය කරන තෙල් ළිං තුළට හෝ ඒ අවටට කාබන් ඩයොක්සයිඩ් ඇතුල් කෙරේ. මෙහිදී කාබන් ඩයොක්සයිඩ් පීඩන කාරකයක් ලෙස ක්‍රියා කරන අතරම පෙළොව යට ඛනිජ තෙ‍ල්වල දියවී ඒවායේ දුස්ස්‍රාවීතාවය අඩුකර පොළොව තුළින් ඉවතට ගන්නා ළිඳ කරා තෙල් වේගයෙන් ගලායාමට සලස්වයි. විශාල තෙල් බිම්වල කාබන්ඩයොක්සයිඩ් ඇතුල් කරන ස්ථානවලට ප්‍රවාහනයට වෙනම පයිප්ප ජාලයක් ඇත.
රසායනික කර්මාන්තවල දී යූරියා , බයිකාබනේට හා සෝඩියම් සැලිසිලේට නිෂ්පාදනයට කාබන් ඩයොක්සයිඩ් භාවිතා කෙරේ.
ද්‍රව හා ඝන කාබන්ඩයොක්සයිඩ් වැදගත් ශීත කාරක වේ. විශේෂයෙන් ආහාර කර්මාන්තයේදී අයිස්ක්‍රීම් හා මිදුණු කෑම ප්‍රවාහනයේදී හා ගබඩා කිරීමේදී මේවා වැදගත් වේ. ශීතකරණ උපකරණ භාවිතය ප්‍රායෝගික නොවන අවස්ථාවල දී 'ඩ්‍රයි අයිස්' ලෙස හඳුන්වන කාබන් ඩයොක්සයිඩ් භාවිතා කෙරේ.
ද්‍රව කාබන්ඩයොක්සයිඩ් (කාර්මික නාමකරණය R 744 / R -744) R -12 සොයා ගැනීමට පෙර ශීතකාරකයක් ලෙස භාවිතා කළ අතර පාරිසරික බලපෑම් නිසා නැවත වරක් භාවිතයට පැමිණීමට ඉඩ ඇත. වැඩි පරිමාමිතික සිසිලන ධාරිතාවක් ඇති මෙහි භෞතික ගුණ සිසිලනයට ශීත කරණයට හා රත් කිරීමේ අවශ්‍යතාවලට යෝග්‍ය වේ. 130 බාර් දක්වා වූ පීඩනවල ක්‍රියාකාරී විය හැකි නිසා කාබන් ඩයොක්සයිඩ් පද්ධතිවලට අධිප්‍රතිරෝධී උපාංග අවශ්‍ය අතර දැනටමත් බොහෝ කොටස් ඒවා නිපදවා ඇත. රථ වාහනවල සියලු ධාවනත්වවලින් 90% කදීම පාහේ එහි වායු සමීකරණය තුළ R - 134a ට වඩා R 744 කාර්යක්ෂමව ක්‍රියා කරයි. එහි පාරිසරික වාසි (GWP 1 ක් විට ඕගේන්වලට හානිදායක නොවීම , විෂ සහිත නොවීම , ගිනි නොගැනීම) නිසා දැනට මෝටර්රථ , සුපිරි වෙළඳසැල් , උණුවතුර පයිප්ප වැනි HFC භාවිතා කරන දෑ අනාගතයේ දී කාබන්ඩයොක්සයිඩ් වලින් ප්රතිස්ථාපනය විය හැකිය. කොකා කෝලා ආයතනය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් මත පදනම් වූ ශීතකරණ යොදාගන්නා අතර එක්සත් ජනපද හමුදාව කාබන් ඩයොක්සයිඩ් මත පදනම් වී ඇති ශීතකරණ හා උණුසුම් කිරීමේ තාක්ෂණය ගැන උනන්දුවෙන් පසුවෙයි.
2007 වසර අවසාන‍යේ දී ලෝක රථ වාහන කර්මාන්තය ඊළඟ පරම්පරාවේ රථ වාහනවල වායු සමීකරණ සඳහා නව ශීතකාරක වායුවක් තීරණයට බලාපොරොත්තුව ඇත. කාබන් ඩයොක්සයිඩ් ද එහිදී සාකච්ඡාවට බඳුන් වූ විකල්පයකි. (සිසිලන යුද්ධය බලන්න).
| |||