විකිපීඩියා

කියුබා ජනරජය (1902-1959)

කියුබානු ජනරජය, 1902 සහ 1959 අතර කියුබානු ඉතිහාසයේ ඓතිහාසික කාලපරිච්ඡේදය ආවරණය කරමින්, කියුබා දූපත මෙන්ම ඉස්ලා ඩි ලා ජුවෙන්ටුඩ් (1925 සිට) සහ සුළු දූපත් සමූහයකින් සමන්විත වූ දූපත් රටකි. එය පිහිටා තිබුණේ උතුරු කැරිබියන් මුහුද, මෙක්සිකෝ බොක්ක සහ අත්ලාන්තික් සාගරය හමුවන ස්ථානයේය. 1898 දී කියුබාව ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යයෙන් නිදහස ප්‍රකාශ කිරීමෙන් වසර ගණනාවකට පසු එහි පළමු එක්සත් ජනපද හමුදා වාඩිලෑම අවසන් වීමෙන් පසුව 1902 දී මෙම කාල පරිච්ඡේදය ආරම්භ විය. මෙම යුගය විවිධ වෙනස්වන ආන්ඩු සහ එක්සත් ජනපද හමුදා වාඩිලාගැනීම් ඇතුළත් වූ අතර, 1959 කියුබානු විප්ලවය පුපුරා යාමත් සමග අවසන් විය. මෙම කාල පරිච්ෙඡ්දය තුළ, එක්සත් ජනපදය කියුබානු දේශපාලනය කෙරෙහි විශාල බලපෑමක් ඇති කළේය, විශේෂයෙන් ප්ලැට් සංශෝධනය හරහාය.[1][2][3][4]

ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලැබීම සහ විප්ලවය අතර කියුබාවේ රජයන් එක්සත් ජනපදයේ ආරක්‍ෂක රාජ්‍යයක් ලෙස සැලකේ.[5] 1902 සිට 1934 දක්වා කියුබානු සහ එක්සත් ජනපද නීතියට ප්ලැට් සංශෝධනය ඇතුළත් වූ අතර, එය කියුබාව තුළ මැදිහත් වීමට එක්සත් ජනපදයට ඇති අයිතිය සහතික කළ අතර කියුබානු විදේශ සබඳතාවලට සීමා පැනවීය.[6] 1934 දී, කියුබාව සහ එක්සත් ජනපදය සබඳතා ගිවිසුමට අත්සන් තැබූ අතර, කියුබාව තම ආර්ථිකය සම්බන්ධයෙන් එක්සත් ජනපදයට මනාප ලබා දීමට බැඳී සිටි අතර, ඒ වෙනුවට එක්සත් ජනපදය කියුබාවට එක්සත් ජනපද සීනි වෙළඳපොලෙන් සියයට 22 ක සහතික කළ කොටසක් ලබා දුන්නේය. 1949 දී සියයට 49 ක කොටසකට සංශෝධනය විය.[7]

1976 නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව ප්‍රකාශයට පත් කරන තෙක් රට 1940 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව දිගටම භාවිතා කළේය.

1902-1933: මුල් ආණ්ඩු

සංස්කරණය
 
1902 මැයි 20 වැනි දින මධ්‍යහ්නයේ ආණ්ඩුකාරවරයාගේ මාලිගාවේ කියුබානු ධජය එසවීම.

ස්පාඤ්ඤ-ඇමරිකානු යුද්ධයෙන් පසුව, ස්පාඤ්ඤය සහ එක්සත් ජනපදය 1898 පැරිස් ගිවිසුමට අත්සන් තැබූ අතර, ස්පාඤ්ඤය විසින් පුවර්ටෝ රිකෝ, පිලිපීනය සහ ගුවාම් එක්සත් ජනපදයට ඩොලර් මිලියන 20 ක මුදලකට ලබා දී ඇත.[8] එක්සත් ජනපද හමුදා රජයේ (USMG) අධිකරණ බලය අවසන් වීමත් සමඟ කියුබාව 1902 මැයි 20 දින කියුබා ජනරජය ලෙස විධිමත් නිදහසක් ලබා ගත්තේය.[9] කියුබාවේ නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව යටතේ, කියුබානු කටයුතුවලට මැදිහත් වීමට සහ එහි මූල්‍ය සහ විදේශ සබඳතා අධීක්ෂණය කිරීමට එක්සත් ජනපදයට අයිතිය හිමි විය. ප්ලැට් සංශෝධනය යටතේ, එක්සත් ජනපදය කියුබාවෙන් ගුවන්තනාමෝ බොක්ක නාවික කඳවුර බද්දට ගත්තේය.

එක්සත් ජනපද වාඩිලෑම, 1906-1909

සංස්කරණය

දේශපාලන පවිත්‍රකරණයෙන් සහ 1906 දී දූෂිත හා දූෂිත මැතිවරණයකින් පසුව, පළමු ජනාධිපති ටොමස් එස්ට්‍රාඩා පල්මා, යුද්ධයේ ප්‍රවීණයන්ගේ සන්නද්ධ කැරැල්ලකට මුහුණ දුන්නේය.[10] නිදහස් යුද්ධයේ දී මෙන්ම, 1906 කැරලිකාර හමුදාවේ අප්‍රිකානු-කියුබානුවන් අධික ලෙස නියෝජනය විය. ඔවුන් සඳහා අගෝස්තු විප්ලවය කියුබාවේ රජය තුළ 'නිවැරදි කොටස' පිළිබඳ බලාපොරොත්තු යළි පණ ගැන්වීය. 1906 අගෝස්තු 16 වන දින, කුමන්ත්‍රණය බිඳ දැමීමට රජය සූදානම් වේ යැයි බියෙන් හිටපු විමුක්ති හමුදාවේ ජෙනරාල් පිනෝ ගුවේරා කැරැල්ලේ ධජය එසවීය. එසැණින්, පල්මා සෑම ලිබරල් දේශපාලකයෙකුම අතේ දුරින් අත්අඩංගුවට ගෙන ඇත. ඉතිරිය භූගත විය. මැදිහත්වීම වැලැක්වීමේ උත්සාහයක් ලෙස, රූස්වෙල්ට් ආන්ඩුව සහ විපක්ෂය අතර සම්මුතියක් ඇති කර ගැනීම සඳහා හවානා වෙත දූතයින් දෙදෙනෙකු යැවීය. එවැනි මධ්‍යස්ථභාවය ඔහුගේ රජයට වාරණයක් ලෙස සලකමින්, එස්ට්‍රාඩා පල්මා ඉල්ලා අස් වූ අතර ඔහුගේ මුළු කැබිනට් මණ්ඩලයම ඉල්ලා අස්වී, ජනරජයට රජයක් නොමැතිව ඉතිරි කර එක්සත් ජනපදයට දිවයිනේ පාලනය ලබා ගැනීමට බල කළේය. කියුබාවට මැදිහත් වීමට ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයට බලකෙරුණු බවත් සාමකාමී මැතිවරණයක් සඳහා අවශ්‍ය කොන්දේසි නිර්මානය කිරීම ඔවුන්ගේ එකම අරමුණ බවත් රූස්වෙල්ට් වහාම ප්‍රකාශ කළේය.[11]

1909–1924

සංස්කරණය

1909 දී, කියුබාවේ දෙවන ජනාධිපතිවරයා ලෙස හොසේ මිගෙල් ගෝමස් පත් වූ විට ස්වදේශීය පාලනය ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කරන ලද අතර, එක්සත් ජනපදය කියුබානු කටයුතුවලට දිගටම මැදිහත් විය. 1912 යුද්ධයේදී, පාර්ටිඩෝ ඉන්ඩිපෙන්ඩෙන්ටේ ඩි කලර් විසින් ඔරියන්ට් පළාතේ වෙනම කළු ජනරජයක් පිහිටුවීමට උත්සාහ කළ නමුත්,[12] ජෙනරල් මොන්ටේගුඩෝ යටතේ කියුබානු ජාතික හමුදාව විසින් සැලකිය යුතු ලේ වැගිරීමකින් එය මර්දනය කරන ලදී.

කියුබානු දේශපාලනයේ සහ ආර්ථිකයේ සීනි නිෂ්පාදනය වැදගත් කාර්යභාරයක් ඉටු කළේය. 1910 ගණන් වලදී, පළමු ලෝක සංග්‍රාමයේදී සහ ඉන් පසුව, ලෝක සීනි සැපයුමේ හිඟයක් කියුබාවේ ආර්ථික උත්පාතයක් ඇති කළේය, එය සමෘද්ධිය සහ වැඩි වැඩියෙන් ගොවිබිම් සීනි වගාවට පරිවර්තනය කිරීම මගින් සලකුණු විය. මිල ඉහළ ගොස් 1920 දී කඩා වැටුණු අතර, රට මූල්‍යමය වශයෙන් විනාශ කළ අතර විදේශීය ආයෝජකයින්ට දැනටමත් තිබූ ප්‍රමාණයට වඩා වැඩි බලයක් ලබා ගැනීමට ඉඩ සලසයි. මෙම ආර්ථික කැලඹීම "මිලියනගේ නර්තනය" ලෙස හැඳින්වේ.[13][14]

මචාඩෝ යුගය

සංස්කරණය

1924 දී ජෙරාඩෝ මචාඩෝ ජනාධිපති ලෙස තේරී පත් විය. ඔහුගේ පාලන කාලය තුළ සංචාරක ව්‍යාපාරය කැපී පෙනෙන ලෙස වර්ධනය වූ අතර සංචාරකයින්ගේ පැමිණීමට ඉඩ සැලසීම සඳහා ඇමරිකානුවන්ට අයත් හෝටල් සහ අවන්හල් ඉදිකරන ලදි. සංචාරක උත්පාතය කියුබාවේ සූදුව සහ ගණිකා වෘත්තිය වැඩි වීමට හේතු විය.[15] මචාඩෝ මුලදී බොහෝ මහජනතාවගෙන් සහ රටේ සියලුම ප්‍රධාන දේශපාලන පක්ෂවල සහයෝගය ලබා ගත්තේය. කෙසේ වෙතත්, ඔහුගේ ජනප්‍රියත්වය ක්‍රමයෙන් අඩු විය. 1928 දී ඔහු මැතිවරණයක් පැවැත්වූයේ ඔහුට තවත් වාරයක් ලබා දීම සඳහා ය, මෙය වසර හයකින් එකක්, ඔහුගේ පොරොන්දුව නොතකා එක් වාරයක් සඳහා පමණි. මචාඩෝ එකම අපේක්ෂකයා විය.

1933-1958: නොසන්සුන්තාව සහ නව ආණ්ඩු

සංස්කරණය

1933 විප්ලවය

සංස්කරණය

1929 වෝල් ස්ට්‍රීට් කඩාවැටීම සීනිවල මිල සීඝ්‍රයෙන් පහත වැටීමට, දේශපාලන නොසන්සුන්තාවයට සහ මර්දනයට හේතු විය.[16] 1930 පරම්පරාව ලෙස හැඳින්වෙන විරෝධතා සිසුන් සහ ABC ලෙස හැඳින්වෙන රහසිගත ත්‍රස්තවාදී සංවිධානයක්, වඩ වඩාත් ජනප්‍රිය නොවන මචාඩෝට එරෙහිව ප්‍රචණ්ඩත්වයට යොමු විය.[16]

එක්සත් ජනපද තානාපති සමර් වෙල්ස් 1933 මැයි මාසයේදී පැමිණි අතර ABC ඇතුළු විරුද්ධ කණ්ඩායම් සමඟ "මැදිහත්වීම" සම්බන්ධ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික ව්‍යාපාරයක් ආරම්භ කළේය. මෙම උද්ඝෝෂනය මචාඩෝගේ ආන්ඩුව සැලකිය යුතු ලෙස දුර්වල කළ අතර, මිලිටරි මැදිහත්වීමේ තර්ජනයට පිටුබලය දෙමින්, පාලන තන්ත්‍ර වෙනසක් සඳහා වේදිකාව සකසන ලදී.[17]

මහා වැඩ වර්ජනයක් (ජනප්‍රිය සමාජවාදී පක්ෂය මචාඩෝගේ පැත්ත ගත්),[18] සීනි කම්කරුවන් අතර නැගිටීම් සහ හමුදා කැරැල්ලක් හේතුවෙන් 1933 අගෝස්තු මාසයේදී මචාඩෝ පිටුවහල් කරන ලදී. ඔහු වෙනුවට කියුබානු දේශප්‍රේමියාගේ පුත් කාලෝස් මැනුවෙල් ඩි සෙස්පීඩීස් වයි ක්වෙසාඩා පත් විය. කාලෝස් මැනුවෙල් ඩි සෙස්පෙඩිස් සහ එක්සත් ජනපදයේ හිටපු තානාපති.[16]

 
1933 පෙන්ටාර්කි. හමුදාව පාලනය කළ ෆුල්ජෙන්සියෝ බැටිස්ටා දකුණු කෙළවරේ පෙනී සිටියි.

1933 සැප්තැම්බරයේදී, සැරයන් ෆුල්ජෙන්සියෝ බැටිස්ටාගේ නායකත්වයෙන් යුත් සැරයන්වරුන්ගේ කැරැල්ල, සෙස්පීඩීස් පෙරලා දැමීය.[19] ජෙනරාල් ඇල්බර්ටෝ හෙරේරා කෙටි කලක් ජනාධිපති ලෙස (අගෝස්තු 12-13) සේවය කළ අතර පසුව කාලෝස් මැනුවෙල් ඩි සෙස්පෙඩ්ස් වයි ක්වෙසාඩා 1933 අගෝස්තු 13 සිට සැප්තැම්බර් 5 දක්වා කටයුතු කළේය. තාවකාලික රජයක ප්‍රධානියා ලෙස පස් දෙනෙකුගෙන් යුත් විධායක කමිටුවක් (1933 පෙන්ටාර්කි) තෝරා ගන්නා ලදී.[20] ශිෂ්‍ය මූලික සංවිධානයක් වන ශිෂ්‍ය නාමාවලිය මගින් ඔවුන් නෙරපා හරින ලද අතර, එය විසින් රමොන් ග්‍රවු සැන් මාටින් තාවකාලික සභාපති ලෙස පත් කළ අතර ඉන් පසුව ඇති වූ දින සියයේ රජය තුළ විවිධ ප්‍රතිසංස්කරණ සම්මත කරන ලදී.[20] ග්‍රූ 1934 දී ඉල්ලා අස් වූ අතර, ඉන් පසුව බැටිස්ටා ඊළඟ වසර 25 තුළ කියුබානු දේශපාලනයේ ආධිපත්‍යය දැරුවේ, මුලින් රූකඩ-ජනාධිපතිවරුන් මාලාවක් හරහාය.[19] 1933 සිට 1937 දක්වා වූ කාලපරිච්ඡේදය "සැබවින්ම නොනවතින සමාජ සහ දේශපාලන යුද්ධ" කාලයකි.[21]

1940 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව

සංස්කරණය

1940 දී නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් සම්මත කරන ලද අතර, එය ශ්‍රම සහ සෞඛ්‍ය රැකවරණය ඇතුළු රැඩිකල් ප්‍රගතිශීලී අදහස් නිර්මාණය කරන ලදී.[22] බැටිස්ටා එම වසරේම ජනාධිපති ලෙස තේරී පත් වූ අතර, 1944 දක්වා එම තනතුර දැරීය.[23] ඔහු මෙතෙක් ජාතියේ ඉහළම දේශපාලන නිලය දිනාගත් එකම සුදු ජාතික නොවන කියුබානුවා වේ.[24][25][26] ඔහුගේ රජය විශාල සමාජ ප්‍රතිසංස්කරණ සිදු කළේය. කියුබානු කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ සාමාජිකයින් කිහිප දෙනෙකු ඔහුගේ පාලනය යටතේ නිලතල දැරූහ.[27] දෙවන ලෝක යුධ සමයේදී කියුබානු සන්නද්ධ හමුදා විශාල වශයෙන් සටන් වලට සම්බන්ධ නොවූ නමුත්, ජනාධිපති බැටිස්ටා විසින් ෆ්‍රැන්කොයිස්ට් ස්පාඤ්ඤයට එක්සත් ජනපද-ලතින් ඇමරිකානු ඒකාබද්ධ ප්‍රහාරයක් යෝජනා කළේ එහි ඒකාධිපති පාලනය පෙරලා දැමීම සඳහාය.[28]

බැටිස්ටා 1940 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ ව්‍යුහයන්ට අනුගත වූ අතර ඔහු නැවත තේරී පත්වීම වැලැක්වීය.[29] 1944 දී මීළඟ මැතිවරණයේ ජයග්‍රාහකයා වූයේ රමොන් ග්‍රාව් සැන් මාටින් ය.[23] ග්‍රාව් තවදුරටත් කියුබානු දේශපාලන ක්‍රමයේ නීත්‍යානුකූල භාවයේ පදනම තවදුරටත් විඛාදනයට ලක් කළේ, විශේෂයෙන්ම ගැඹුරු දෝෂ සහිත, සම්පූර්ණයෙන්ම අකාර්යක්ෂම නොවූවත්, කොන්ග්‍රසය සහ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය යටපත් කිරීමෙනි.[30] ග්‍රාව්ගේ අනුගාමිකයෙකු වූ කාලෝස් ප්‍රියෝ සොකරාස් 1948 දී ජනාධිපති බවට පත් විය.[23]

බැටිස්ටා ආඥාදායකත්වය

සංස්කරණය
 
1954 දී කියුබාවේ හවානා හි මුඩුක්කු (බෝහියෝ) වාසස්ථාන, හවානා බේස්බෝල් ක්‍රීඩාංගනයෙන් පිටත. පසුබිමේ ඇත්තේ අසල ඇති කැසිනෝ ශාලාවක ප්‍රචාරණයකි.

1952 ජනාධිපතිවරණයට පෙර බැටිස්ටා කුමන්ත්‍රණයක් දියත් කළේය.[31] නැවත බලයට පත් වූ අතර එක්සත් ජනපද ආන්ඩුවෙන් මූල්‍ය, මිලිටරි සහ සැපයුම් ආධාර ලබා ගනිමින්, බැටිස්ටා 1940 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව අත්හිටුවා වැඩ වර්ජනය කිරීමේ අයිතිය ඇතුළු බොහෝ දේශපාලන නිදහස අවලංගු කළේය. ඔහු 1952 දී කියුබානු කොමියුනිස්ට් පක්ෂය තහනම් කළේය.[32] ඉන්පසුව ඔහු විශාලතම සීනි වතු හිමි ධනවත්ම ඉඩම් හිමියන් සමඟ පෙලගැසී, ධනවත් හා දුප්පත් කියුබානුවන් අතර පරතරය පුලුල් කරන එකතැන පල්වෙන ආර්ථිකයකට නායකත්වය දුන්නේය. අවසානයේදී එය සීනි කර්මාන්තයෙන් වැඩි කොටසක් එක්සත් ජනපදයේ අතේ තිබූ ස්ථානයට ළඟා වූ අතර විදේශිකයන්ට වගා කළ හැකි ඉඩම්වලින් 70% ක් හිමි විය. එනිසා, බැටිස්ටාගේ මර්දනකාරී ආන්ඩුව හවානා හි මත්ද්‍රව්‍ය, සූදුව සහ ගණිකා ව්‍යාපාර පාලනය කළ ඇමරිකානු මාෆියාව යන දෙකම සමඟ සහ එක්සත් ජනපදය පදනම් කරගත් විශාල බහුජාතික සමාගම් සමඟ ලාභදායී සබඳතා සාකච්ඡා කිරීමෙන් කියුබාවේ වාණිජ අවශ්‍යතා සූරාකෑමෙන් ක්‍රමානුකූලව ලාභ ලැබීමට පටන් ගත්තේය. ලාභදායී කොන්ත්රාත් ලබා දුන් අය. මහජනයා අතර වැඩෙන අතෘප්තිය මැඩපැවැත්වීම සඳහා - එය පසුව නිරන්තර ශිෂ්‍ය කෝලාහල සහ පෙළපාලි හරහා ප්‍රදර්ශනය විය - බැටිස්ටා මාධ්‍ය දැඩි වාරණයක් ස්ථාපිත කළ අතර, කොමියුනිස්ට් ක්‍රියාකාරකම් මර්දනය සඳහා වූ ඔහුගේ කාර්යාංශය රහස් පොලිසිය යොදා ගනිමින් පුළුල් ප්‍රචණ්ඩත්වය, වධහිංසා පැමිණවීම් සිදු කළේය. සහ ප්‍රසිද්ධියේ මරණ දණ්ඩනය. මෙම මිනීමැරුම් 1957 දී සමාජවාදය වඩාත් බලගතු විය. බොහෝ මිනිසුන් මිය ගිය අතර ඇස්තමේන්තු කර ඇති පරිදි මිනිසුන් සිය ගණනක් සිට 20,000 ක් පමණ මිය ගියහ. කියුබාවේ ලතින් ඇමරිකාවේ මස්, එළවලු, ධාන්‍ය වර්ග, මෝටර් රථ, දුරකථන සහ ගුවන්විදුලි යන ඒක පුද්ගල පරිභෝජන අනුපාත ඉහළම අගයක් ගත් නමුත් ජනගහනයෙන් තුනෙන් එකක් පමණ දුප්පතුන් ලෙස සලකනු ලැබූ අතර මෙම පරිභෝජනයෙන් සාපේක්ෂ වශයෙන් අඩුවෙන් භුක්ති විඳිති.[33]

ලතින් ඇමරිකාවේ වැඩිම රෝහල් ඇඳන් අනුපාතය කියුබාවේ තිබුණද, මෙම ඇඳන් 80%ක් පමණ පිහිටා තිබුණේ හවානා නගරයේ වන අතර එහි තිබුණේ එක් ග්‍රාමීය රෝහලක් පමණක් වන අතර එහි ඇඳන් 10කින් පමණක් සමන්විත විය.[34] 1951 දී ලෝක බැංකුව වාර්තා කළේ ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල ළමුන්ගෙන් 80% ත් 90% ත් අතර ප්‍රමාණයක් යම් ආකාරයක ආන්ත්‍රික පරපෝෂිතයන්ගෙන් පෙළෙන බවත්, 1956 දී ග්‍රාමීය ජනගහනයෙන් 13% ක් පමණ ටයිපොයිඩ් රෝගයෙන් පෙළෙන බවත් එක් අවස්ථාවකදී 14% ක් ක්ෂය රෝගය වැළඳී ඇති බවත්ය.[35] 1959 දී මහජන සෞඛ්‍ය බලධාරීන් විසින් කරන ලද අධ්‍යයනයකින් හෙළි වූයේ රට පුරා ජනගහනයෙන් 72% ක් පමණ පරපෝෂිතභාවයට ගොදුරු වී ඇති අතර ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල මෙම ප්‍රතිශතය 86.54% තරම් ඉහළ අගයක් ගන්නා බවයි.[34] ගොවිපල සේවක පවුල් වලින් 11%ක් පමණක් කිරි පානය කරන අතර ග්‍රාමීය ළදරු මරණ අනුපාතය සජීවී උපත් 1000කට 100ක් විය.[36] ගොවීන් 4 දෙනෙකුගෙන් 1 දෙනෙකුට පමණක් මස්, බිත්තර සහ මාළු නිතිපතා ආහාරයට ගැනීමට හැකි වූ අතර නිදන්ගත විරැකියාව 25% විය.[37] කියුබාව ඉතා අසමාන සමාජයක් වූ අතර ඉඩම් හිමියන්ගෙන් 8% ක් පමණ ඉඩම් හිමිකරුවන්ගෙන් 75% ක් පමණ හිමි වූ අතර ජනගහනයෙන් පහෙන් එකක් ජාතික ආදායමෙන් 58% ක් ලබා ගත් අතර පහළම පස්වැන්නාට එයින් 2% ලැබුණි, එය අඩුම අනුපාත වේ. ලෝකයේ පහළම 20% සඳහා එදත් අදත්.[38]

කියුබාවේ වෙළඳාමෙන් 80% ක් එක්සත් ජනපදය විසින් පාලනය කරන තෙක් කියුබාව ද එක්සත් ජනපදයේ බලපෑමට යටත් විය.[38] 1959 දී කියුබානු සීනි ඉඩම්වලින් 40% ක් පමණ, ගව රංචු සියල්ලම පාහේ, පතල්වලින් 90% ක් සහ උපයෝගිතාවලින් 80% ක් ඇමරිකානු සමාගම් සතු විය.[39]

1958 දී කියුබාව ලතින් ඇමරිකානු ප්‍රමිතීන්ට අනුව සහ සමහර අවස්ථාවල ලෝක ප්‍රමිතීන්ට අනුව සාපේක්ෂ වශයෙන් දියුණු රටක් විය.[40] අනෙක් අතට, සේවයෙන් පහ කිරීම සහ යාන්ත්‍රිකකරණය තහනම් කිරීම ඇතුළුව ලතින් ඇමරිකාවේ විශාලතම කම්කරු සමිති වරප්‍රසාද කියුබාවට බලපෑවේය. ඒවා විශාල වශයෙන් "රැකියා විරහිතයින්ගේ සහ ගොවීන්ගේ වියදමින්" ලබා ගන්නා ලද අතර, එය විෂමතාවයන්ට හේතු විය.[41] 1933 සහ 1958 අතර කියුබාව ආර්ථික ප්‍රශ්න ඇති කරමින් ආර්ථික රෙගුලාසි විශාල ලෙස දීර්ඝ කළේය.[24][42] ශ්‍රම බලකායට ඇතුළු වන උපාධිධාරීන්ට රැකියා සොයා ගැනීමට නොහැකි වීම නිසා විරැකියාව ගැටලුවක් විය.[24] එක්සත් ජනපදය හා සැසඳිය හැකි මධ්‍යම පංතිය, විරැකියාව සහ දේශපාලන පීඩාවන් සම්බන්ධයෙන් වඩ වඩාත් අතෘප්තිමත් විය. කම්කරු සංගම් අවසානය දක්වාම බැටිස්ටාට සහයෝගය දැක්වීය.[24][25] 1958 දෙසැම්බරයේ කියුබානු විප්ලවය අතරතුර පිටුවහල් කිරීමට බල කෙරෙන තෙක් බැටිස්ටා බලයේ රැඳී සිටියේය.[31]

ආර්ථිකය

සංස්කරණය

සංචාරක ව්‍යාපාරය

සංස්කරණය

1915 සහ 1930 අතර, හවානා කැරිබියන් දූපත් වල වෙනත් ඕනෑම ස්ථානයකට වඩා වැඩි සංචාරකයින්ට සත්කාරකත්වය ලබා දුන්නේය.[43] මෙම ප්‍රවාහයට විශාල වශයෙන් බලපෑවේ කියුබාව එක්සත් ජනපදයට සමීපව සිටීමයි, එහිදී මත්පැන් සහ අනෙකුත් විනෝදාස්වාදය සඳහා සීමා සහිත තහනම, විවේක කටයුතු සඳහා දිවයිනේ සම්ප්‍රදායික ලිහිල් ආකල්පයට වඩා හාත්පසින්ම වෙනස් විය. එවැනි සංචාරක ව්‍යාපාරය කියුබාවේ තුන්වන විශාලතම විදේශ මුදල් ප්‍රභවය බවට පත් වූ අතර, සීනි සහ දුම්කොළ යන ප්‍රමුඛ කර්මාන්ත දෙකට පිටුපසිනි. තහනම ඉවත් කිරීමෙන් පසු මෙම කාලය තුළ ඩයිකිරි සහ මොජිටෝ වැනි කියුබානු බීම එක්සත් ජනපදයේ සුලභ විය.

1930 ගණන්වල මහා අවපාතය, තහනමේ අවසානය සහ දෙවන ලෝක සංග්‍රාමයේ එකතුවක් කියුබාවේ සංචාරක කර්මාන්තය දැඩි ලෙස අඩපණ කළ අතර, 1950 ගණන් වන තෙක් කිසිදු සැලකිය යුතු බලයකින් සංඛ්‍යා දිවයිනට පැමිණීමට පටන් ගත්තේ නැත. මෙම කාල පරිච්ඡේදය තුළ, ඇමරිකානු සංවිධානාත්මක අපරාධ විවේක හා සංචාරක කර්මාන්තයේ ආධිපත්‍යය දැරූ අතර, 1946 කුප්‍රකට හවානා සමුළුවේදී දක්වා ඇති ක්‍රියා පටිපාටියකි. 1950 ගණන්වල මැද භාගය වන විට හවානා මත්ද්‍රව්‍ය වෙළඳාම සඳහා ප්‍රධාන වෙළඳපොළක් සහ ප්‍රියතම මාර්ගයක් බවට පත්විය. එක්සත් ජනපදය. එසේ තිබියදීත්, සංචාරකයින් සංඛ්‍යාව වසරකට 8% ක වේගයකින් ක්‍රමයෙන් වර්ධනය වූ අතර හවානා "ලතින් ලාස් වේගාස්" ලෙස ප්‍රකට විය.[43][44]

කෘෂිකර්මය

සංස්කරණය

සීනි කර්මාන්තය රටේ විශාලතම කර්මාන්තවලින් එකක් වන අතර එය සියවස් ගණනාවක් තිස්සේ පැවතුනි.[45][46]

මාධ්‍ය

සංස්කරණය

1950 දී කියුබාව ලතින් ඇමරිකාවේ රූපවාහිනිය විකාශනය කළ පළමු රට විය. වසර අටකට පසු පළමු වර්ණ රූපවාහිනී විකාශනය සිදු කරන ලද අතර එය වර්ණ විකාශන කළ ලොව පළමු රටවලින් එකකි. 1950 ගණන්වල කියුබාවේ රූපවාහිනිය නාටකාකාර ලෙස වර්ධනය වූ අතර 1950 ගණන්වල අග භාගය වන විට එය ලොව ඕනෑම රටක 9 වැනි ඉහළම රූපවාහිනී යන්ත්‍ර සංඛ්‍යාවක් සහ ඕනෑම රටක සිට 4 වැනි ඉහළම රූපවාහිනී නාලිකා සංඛ්‍යාව විය.[47]

විදේශ සබඳතා

සංස්කරණය

මෙම වකවානුවේදී කියුබාව එක්සත් ජනපදය සමඟ සමීප සබඳතා පැවැත්වීය.[48]

කියුබාව පළමු ලෝක යුද්ධයට සම්බන්ධ වූ අතර, යුරෝපයේ[49] භාවිතා කිරීමට සොල්දාදුවන් 10,000ක් කැප කරමින් මිත්‍ර පාක්ෂික බලවතුන්ගේ පැත්තේ සිටින බව ප්‍රකාශ කළේය.[50] පළමුවන ලෝක සංග්‍රාමය කියුබාව කෙරෙහි ඇති කළ වඩාත්ම අර්ථවත් බලපෑම වූයේ එහි සීනි වෙළඳාමට වන අතර, කර්මාන්තයෙන් ලැබෙන ලාභය සමඟ ඉල්ලුම පුපුරා යාමත් සමඟ ලෝකයේ යුරෝපීය සැපයුමෙන් වැඩි ප්‍රමාණයක් කපා හැරුණි.[51] කියුබාව පසුව වර්සායිල්ස් ගිවිසුම අත්සන් කළේය. කියුබාව ජාතීන්ගේ සංගමයේ සාමාජිකයෙකු වූ අතර පසුව එහි අනුප්‍රාප්තිකයා වූ එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය (එජාස) විය. දෙවන ලෝක යුද්ධ සමයේදී කියුබාව අක්ෂයට එරෙහිව යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේය.[48]

ෆිදෙල් කැස්ත්‍රෝ බලයට පත්වීමෙන් පසුව, කියුබාව එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ රැඳී සිටියි.[48]

යොමු කිරීම්

සංස්කරණය
  1. ^ "Neocolonial Republic". සම්ප්‍රවේශය 25 July 2020.
  2. ^ De Aragón, Uva (2009). Crónicas de la República de Cuba: 1902–1958 (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Ediciones Universal. ISBN 9781593881436.
  3. ^ Costa, Octavio Ramón (1994). Imagen y trayectoria del cubano en la historia: La República 1902-1959 (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Ediciones Universal. ISBN 9780897296830.
  4. ^ Piney Roche, Grace Giselle (2003). "La República de Cuba, 1902-1959: las grietas de la política". In Elorza, Antonio (ed.). Centenario de la República de Cuba (1902-2002) (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Madrid: Editorial Hispano Cubana. ISBN 84-607-7931-9.
  5. ^ Pérez, Louis A. (1991). Cuba Under the Platt Amendment, 1902–1934. Pittsburgh, PA: Pittsburgh University Press. p. xvi.
  6. ^ Pérez, Louis A. (1991). Cuba Under the Platt Amendment, 1902–1934. Pittsburgh, PA: Pittsburgh University Press. p. 54.
  7. ^ Miller, John; Kenedi, Aaron (2003). Inside Cuba: The History, Culture, and Politics of an Outlaw Nation. New York: Marlowe & Company. pp. 35–36.
  8. ^ "Treaty of Peace Between the United States and Spain". The Avalon Project. Yale Law School. 10 December 1898.
  9. ^ Louis A. Pérez (1998). Cuba Between Empires: 1878–1902. University of Pittsburgh Pre. p. xv. ISBN 978-0-8229-7197-9. සම්ප්‍රවේශය 19 July 2013.
  10. ^ Diaz-Briquets, Sergio; Pérez-López, Jorge F. (2006). Corruption in Cuba: Castro and Beyond. Austin: University of Texas Press. p. 63. ISBN 0-292-71321-5. සම්ප්‍රවේශය 6 September 2009.
  11. ^ "Elections and Events 1902-1911". libraries.ucsd.edu. 2019-05-30 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
  12. ^ Beede, Benjamin, ed. (1994). The War of 1898, and U.S. interventions, 1898–1934: an encyclopedia. New York: Garland. p. 134. ISBN 0-8240-5624-8. සම්ප්‍රවේශය 6 September 2009.
  13. ^ Kevin Grogan, Cuba's Dance of the Millions: Examining the Causes and Consequences of Violent Price Fluctuations in the Sugar Market Between 1919 and 1920; Masters' Thesis accepted at University of Florida, August 2004.
  14. ^ Ralph Lee Woodward, Jr., "Dance of the Millions"; Encyclopedia of Latin American History and Culture (2008).
  15. ^ Terry K Sanderlin, Ed D (24 April 2012). The Last American Rebel in Cuba. AuthorHouse. p. 7. ISBN 978-1-4685-9430-0. සම්ප්‍රවේශය 19 July 2013.
  16. ^ a b c Wilber Albert Chaffee; Gary Prevost (1992). Cuba: A Different America. Rowman & Littlefield. p. 4. ISBN 978-0-8476-7694-1. සම්ප්‍රවේශය 19 July 2013.
  17. ^ Philip Dur & Christopher Gilcrease, "U.S. Diplomacy and the Downfall of a Cuban Dictator: Machado in 1933"; Journal of Latin American Studies Vol. 34, No. 2, May 2002; DOI: 10.01/S0022216X02006417; JSTOR.
  18. ^ Argote-Freyre, Frank (2006). Fulgencio Batista. Vol. 1. New Brunswick, NJ: Rutgers University Press. p. 50. ISBN 0-8135-3701-0.
  19. ^ a b Jones, Melanie (2001). Jacqueline West (ed.). South America, Central America and the Caribbean 2002. Routledge. p. 303. ISBN 978-1-85743-121-6. සම්ප්‍රවේශය 19 July 2013.
  20. ^ a b Jaime Suchlicki (2002). Cuba: From Columbus to Castro and Beyond. Potomac Books, Inc. p. 95. ISBN 978-1-57488-436-4. සම්ප්‍රවේශය 19 July 2013.
  21. ^ Domínguez, Jorge I. (June 2009). Cuba: Order and Revolution. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. p. 76. ISBN 9780674034280.
  22. ^ Domínguez, Jorge I. (June 2009). Cuba: Order and Revolution. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. p. ?. ISBN 9780674034280.
  23. ^ a b c Frank R. Villafana (31 December 2011). Expansionism: Its Effects on Cuba's Independence. Transaction Publishers. p. 201. ISBN 978-1-4128-4656-1. සම්ප්‍රවේශය 19 July 2013.
  24. ^ a b c d Horowitz, Irving Louis, ed. (1998) [1988]. Cuban Communism (6 ed.). Transition Books. p. 662. ISBN 9781412820851.
  25. ^ a b Bethell, Leslie (1993). Cuba. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-43682-3.
  26. ^ Sweig, Julia E. (2004). Inside the Cuban Revolution: Fidel Castro and the Urban Underground. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. p. 4. ISBN 9780674044197.
  27. ^ Sweig, Julia E. (2004). Inside the Cuban Revolution: Fidel Castro and the Urban Underground. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. p. ?. ISBN 9780674044197.
  28. ^ "Batista's Boot". Time. 18 January 1943. 25 August 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 20 April 2013.
  29. ^ Domínguez, Jorge I. (June 2009). Cuba: Order and Revolution. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. p. 101. ISBN 9780674034280.
  30. ^ Domínguez, Jorge I. (June 2009). Cuba: Order and Revolution. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. pp. 110–11. ISBN 9780674034280.
  31. ^ a b Maureen Ihrie; Salvador Oropesa (31 October 2011). World Literature in Spanish: An Encyclopedia: An Encyclopedia. ABC-CLIO. p. 262. ISBN 978-0-313-08083-8. සම්ප්‍රවේශය 19 July 2013.
  32. ^ Sweig, Julia E. (2004). Inside the Cuban Revolution: Fidel Castro and the Urban Underground. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. p. 6. ISBN 9780674044197.
  33. ^ Paul H. Lewis (2006). Authoritarian Regimes in Latin America. Oxford, UK: Rowman & Littlefield. p. 186. ISBN 0-7425-3739-0. සම්ප්‍රවේශය 14 September 2009.
  34. ^ a b Valdés, Nelson P. (1971). "Health and Revolution in Cuba". Science & Society. 35 (3): 311–335. ISSN 0036-8237. JSTOR 40401580.
  35. ^ "The Threat of a Good". www3.uakron.edu. සම්ප්‍රවේශය 2 January 2021.
  36. ^ Keck, C. William; Reed, Gail A. (August 2012). "The Curious Case of Cuba". American Journal of Public Health. 102 (8): e13–e22. doi:10.2105/AJPH.2012.300822. ISSN 0090-0036. PMC 3464859. PMID 22698011.
  37. ^ Lupan, Alexandru (April 2014). "Poverty in Cuba". Researchgate.
  38. ^ a b Pineo, Ronn (1 March 2019). "Cuban Public Healthcare: A Model of Success for Developing Nations". Journal of Developing Societies (ඉංග්‍රීසි බසින්). 35 (1): 16–61. doi:10.1177/0169796X19826731. ISSN 0169-796X.
  39. ^ "Remarks of Senator John F. Kennedy at Democratic Dinner, Cincinnati, Ohio, October 6, 1960 | JFK Library". www.jfklibrary.org. සම්ප්‍රවේශය 2 January 2021.
  40. ^ Smith & Llorens 1998.
  41. ^ Baklanoff 1998.
  42. ^ Thomas, Hugh (1998). Cuba or the Pursuit of Freedom. Da Capo Press. p. 1173. ISBN 978-0-306-80827-2.
  43. ^ a b Figueras, Miguel Alejandro (September 2001). "International Tourism and the Formation of Productive Clusters in the Cuban Economy". Latin American Studies Association, 22nd Congress. Washington, D.C.. Archived from the original on 2004-08-05. https://web.archive.org/web/20040805035546/http://www.world-tourism.org/quality/E/docs/trade/cubacontrib.pdf. ප්‍රතිෂ්ඨාපනය August 27, 2021. 
  44. ^ History of Cuba written and compiled by J.A. Sierra
  45. ^ Perez-Lopez, Jorge (1991). The Economics of Cuban Sugar. University of Pittsburgh Press. ISBN 9780822976714.
  46. ^ Kapcia, Antoni (2022). Historical Dictionary of Cuba. Rowman & Littlefield Publishers. p. 311. ISBN 9781442264557 – via Google Books.
  47. ^ Pérez Jr., Louis A. (2012). On Becoming Cuban: Identity, Nationality, and Culture. University of North Carolina Press. pp. 333 & 334. ISBN 9781469601410 – via Google Books.
  48. ^ a b c Miguel-Steams, Teresa M. (2017). "CUBA IN THE INTERNATIONAL ARENA" (PDF). International Journal of Legal Information. 45 (2). සම්ප්‍රවේශය July 22, 2024 – via The University of Arizona: James E. Rogers College of Law.
  49. ^ Miguel-Stearns, Teresa M. (2017). "Cuba in the International Arena Section" (PDF). Cuba in the International Arena Section. 45 (2) – via The University of Arizona: James E. Rogers College of Law. Two elections later, in 1917, U.S. Marines returned to Cuba to quell a revolution and restore the President. That same year, Cuba, following the United States, declared war on Germany and committed 10,000 men to the disposal of the U.S. military in Europe.
  50. ^ "Participants in World War I". United States World War One Centennial Commission. සම්ප්‍රවේශය July 22, 2024.
  51. ^ Ferrer, Ada (2022). "BOOM, CRASH, AWAKE". Cuba: An American History. Scribner. p. 217. ISBN 978-1-5011-5456-0. සම්ප්‍රවේශය July 22, 2024 – via Google Books.
"https://si.wikipedia.org/w/index.php?title=කියුබා_ජනරජය_(1902-1959)&oldid=730573" වෙතින් සම්ප්‍රවේශනය කෙරිණි